COMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN OOST 2014-03 Verslag van de Commissie Welstand en Monumenten Oost, gehouden op dinsdag 11 februari 2014 in Utrecht Aanwezig : T. Frantzen (voorzitter), de leden P. Diederen, N. Eerens, J. Kamphuis, M. Reniers en K. Tedder, B. Van Santen (afdeling Erfgoed), W. Smits (afdeling Stedenbouw), M. Bracht (afdeling Stedenbouw, M. van der Wiel (secretaris) en C. Boogert (uitvoerend secretaris) Afwezig : de leden H. Vlaardingerbroek en K. van Vliet OVERZICHT VERSLAG A Ingekomen stukken en mededelingen B Notulen Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 28 januari 2014 C Algemeen D D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 Bouwplannen Jaarbeursplein Weerdsingel O.Z. 10 Servaasbolwerk 15 Bosboomstraat 1 Herderlaan – Herderplein – Dickenslaan Tjepmahof / Rijnesteinhof Weg naar Rhijnauwen 8 E E1 E2 E3 Nagekomen plannen Wezerdreef 3 Hoendiepstraat 28 Breedstraat 15 / Hardebollenstraat 19a F Overige bouwplannen Plannen met preadvies, lijst d.d. 06-02-2014 G Reclames H Rondvraag en sluiting Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 A Ingekomen stukken en mededelingen * In verband met het aanstaande vertrek van de heer Smits is tevens mevrouw Bracht aanwezig. Zij zal in de toekomst namens de afdeling Stedenbouw als vaste vertegenwoordigster bij de commissievergaderingen aanwezig zijn. * Het College heeft zich uitgesproken voor het streven naar behoud van de LOKV-pui aan de Ganzenmarkt 4 (zie notulen 14/01 2014). Voor de volgende commissievergadering zal de lopende aanvraag omgevingsvergunning (zie notulen 28/01 2014) voor Ganzenmarkt 4 en 6 geagendeerd worden. B Notulen van de Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 28 januari 2014 Het verslag wordt met enkele wijzigingen vastgesteld. C Algemeen Geen onderwerpen. D Bouwplannen D1 Jaarbeursplein 14-01207 (Ont) Aanvraag omgevingsvergunning voor het bouwen van een bioscoop met foodcourt Aanvraag : Jaarbeurs Ontwikkeling Ontwerp : Snelder Architecten (notulen 03/12 en 17/12 2013) Architect Snelder licht toe dat alle dichte gevelvlakken nu uit goud-champagnekleurige metaalplaat met verticaal puntprofiel bestaan. De aan het toekomstige Oranjeplein gelegen drie bioscoopzalen zijn met dit materiaal herkenbaar gemaakt; de hoekzaal en de zaal naast het Jaarbeursgebouw als uitspringende volumes, de orthogonale tussenzaal uitsluitend als dicht gevelvlak. De aluminium kozijnen zijn donkergrijs, de omkadering van het reclamelint in de noordoost- en zuidoostgevel, en de luifel voor het foodcourt goudchampagne van kleur. De deurhoge plint in de noordoost- en noordwestgevel van het complex bestaat uit antracietkleurig beton. Naamsaanduidingen en vignetten zijn opgenomen in de dichte gevelvlakken, met uitzondering van een naamsaanduiding op de dakrand aan het Oranjeplein. Een gevelverlichtingsplan is in studie. Reactie van de commissie De commissie is van mening dat het voorstel is verbeterd, met name omdat de expressiviteit is toegenomen door de betere zichtbaarheid van de bioscoopzalen in de gevels en er meer sprake is van één gebouw. Zij ziet echter nog mogelijkheden om de expressie van de volumes te versterken en vraagt de architect hier nader aandacht aan te besteden. Zo verstoort de ondersteunende balkconstructie onder de hoekzaal de beeldbepalende richting van dit uitstekende volume. Ook het reliëf van de verschillende volumes ten opzichte van de gevels en ten opzichte van elkaar kan sterker. Gesuggereerd wordt de reclameband zonder de randen in metaalplaat los van het glas te bevestigen, waardoor deze afwijkt van de zalen en loskomt van de pui. Dit geldt tevens voor de luifel. Goede en overwogen detaillering is belangrijk, waarbij ook gedoeld wordt op bijvoorbeeld de juiste plek voor de beëindiging van de reclameband. De reclame op de dakrand is niet passend: een subtielere oplossing bijvoorbeeld verwerkt in de beplating is voorstelbaar. Conclusie De commissie constateert dat de doorgevoerde wijzigingen van dien aard zijn dat het ontwerp voldoet aan redelijke eisen van welstand. Wel wordt de architect verzocht het voorstel secuur te bekijken en waar mogelijk aan te passen om inconsistenties weg te nemen en de aansluitdetails zorgvuldig door te werken. Aanvraag wordt voorzien van een positief advies. D2 (B) Weerdsingel O.Z. 10 IA-13-22029 Indicatieaanvraag voor het vergroten en verbouwen van een bedrijfspand tot zelfstandige wooneenheden Aanvraag : Utrechtse panden Ontwerp : IRVA Vastgoedadvies Architect Lamens geeft aan dat formaat en vormgeving van het bestaande, industriële bedrijfspand, sterk afwijken van de overige bebouwing in de straatwand, die onderdeel is van het beschermd stads- en dorpsgezicht. In het ontwerp wordt de bestaande voorgevel vervangen door drie, qua maatvoering en vormgeving in de omgeving passende gevels, Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 2 voorzien van een mansardekap en dakkapellen. Aan de linkerzijde is een bredere, rijker gedetailleerde gevel met een verhoogde gootlijst en een uitspringend middendeel gepland. Daarnaast worden twee ten opzichte van elkaar gespiegelde, eenvoudiger gevels voorgesteld. Aan de achterzijde is de compositie van drie gevels met kappen herhaald, maar bestaat de invulling uit deurpuien en aangehangen balkons. De materialisatie van de gevels is traditioneel. Reactie van de commissie De commissie kan zich woningbouw in historiserende stijl voorstellen, maar dan dient de gekozen architectuurstijl wel consistent doorgewerkt te worden. Op onderdelen is dit nog onvoldoende, bijvoorbeeld ten aanzien van de bovenlichten boven de voordeuren, de plaatsing van de linkerentree en het gestucte risaliet (in plaats van metselwerk). Dilemma voor de architect is het realiseren van een appartementengebouw achter op de omgeving geïnspireerde gevels van herenhuizen. Dit zal ontwerptechnisch blijven wringen, zoals in relatie tot de verdiepingshoogten. Uit de opdeling aan de binnenzijde komt de parcellering aan de buitenzijde niet logisch voort en is er sprake van decorarchitectuur. Om dit te laten welslagen is de zeer zorgvuldige consistente architectonische doorwerking nodig, inclusief de detaillering en dat zal een lastige opgave blijken. Het oplossen van de brievenbussen, bellenbord, afvalcontainers en fietsen is nog een punt van aandacht. Conclusie De commissie constateert dat de architect een zeer lastige opgave heeft om het gewenste programma te realiseren achter gevelbeelden die geïnspireerd zijn op de omringende architectuur. De keuze voor historiserende architectuur is voorstelbaar maar dan dienen de historische compositieregels zuiverder toegepast te worden en mogelijk moet hiervoor de geleding aangepast worden op de interne structuur. Het huidige voorstel voldoet niet aan redelijke eisen van welstand. D3 (B) Servaasbolwerk 15 13-03754 Aanvraag omgevingsvergunning voor het plaatsen (legaliseren) van zonnepanelen op het dak - uitvoering Aanvraag : M.J.W. Gosselink Ontwerp : Zon&Co (notulen 26/03,21/05 en 22/10 2013) In de uitvoering zijn aan de voorzijde de vergunde matzwarte zonnepanelen aangebracht. De toepassing van dummypanelen met zonnepaneelprint is echter beperkt tot de linker hoek van het dakvlak en er ontbreekt een passende randafwerking, aansluitend op het eindschild. Reactie van de commissie Bij de eerdere planbehandeling was de commissie positief over de bedachte oplossing die zelfs voorbeeldfunctie kon dienen in het toepassen van zonnepanelen in het beschermd stads- en dorpsgezicht. In de huidige situatie echter komt dit onvoldoende tot haar recht. Uitgangspunt was het creëren van één dakvlak, waar de zonnepanelen onderdeel van uitmaken. Door beide hoeken niet op te vullen en de rand niet af te dekken, blijft het bekleding en is er geen sprake van een geïntegreerde oplossing van dak en panelen. De blauwe panelen aan de achterzijde zijn jammer maar gezien de beperkte zichtbaarheid vanuit openbaar gebied worden deze als vergunningsvrij bejegend. Conclusie Bij de laatste planpresentatie zijn verwachtingen geschapen die bij realisatie niet zijn waargemaakt. Het dakvlak dient op beide hoeken afgemaakt te worden en de randafwerking dient dusdanig te worden opgelost dat er een vloeiende overgang wordt gemaakt tussen bitumen en panelen. Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 3 D4 (O) Bosboomstraat 1 Stedenbouwkundig plan ziekenhuisterrein / Beeldkwaliteit bebouwing / Voorlopig ontwerp bovengrondse parkeergarage en gezondheidscentrum Aanvraag : Diakonessenhuis Utrecht Ontwerp : Inbo architecten (notulen 28/01 2014) Status : collegiaal overleg Stedenbouwkundige Moerman geeft een toelichting op het Stedenbouwkundig Kader dat ten grondslag ligt aan de nieuwbouwplannen op het Diakonessenhuisterrein. Van de oorspronkelijk situatie uit 1928 resteert nog vrijwel alleen de kwalitatief goede boombeplanting in de verscholen binnentuin. Het streven is het terrein naar de omliggende stad te ontsluiten en onderdeel te maken van het stedelijk weefsel. Uitgangspunt hierin is onder andere behoud en uitbreiding van de tuin, als hoogwaardig hart van het gebied. De bestaande en nieuwe bebouwing is over vier kwadranten verdeeld. In de eindfase wordt de parkeerbehoefte binnen de vier kwadranten opgelost. De vier ontsluitingen tussen de kwadranten verbinden het binnengebied met de omliggende straten. De nieuwe gebouwen in de twee oostelijke kwadranten – waaronder het gezondheidscentrum en de parkeergarage – zijn in de rooilijn daarvan gesitueerd, met entrees aan het centrale binnengebied. In de architectonische vormgeving van de bebouwing wordt gestreefd naar eenheid in verscheidenheid, waarbij eenheid wordt ontleend aan ligging aan en gerichtheid op het binnengebied. Reactie van de commissie De commissie stelt het op prijs geïnformeerd te zijn over het stedenbouwkundig kader, maar constateert tevens dat de eerder bekeken architectonische voorstellen niet in dit concept passen. De helderheid van het aanvangsschema komt in de uitwerking van het stedenbouwkundig kader minder sterk terug en leidt tot een meer amorf gebied, met name omdat de scheidslijnen van bouwvlakken en openbaar groen niet stringent worden gehanteerd. Het terugbrengen en benadrukken van de groene kwaliteit en het streven naar een betere aanhechting op de omgeving worden gewaardeerd, maar de wijze waarop de gebouwen erin voorgesteld worden tasten dit beoogde groene karakter weer aan. De commissie meent tevens dat met de nu gegeven informatie de gebouwen beter een autonome vormgeving kunnen krijgen dan aan elkaar te refereren. Conclusie De commissie mist de stedenbouwkundige helderheid in de verdere uitwerking van de voorstellen die in het aanvangsschema van de toelichting op het stedenbouwkundig kader wel aanwezig is. In de uitwerking worden de stedenbouwkundige uitgangspunten ontkracht, ondermeer door andere rooilijnen toe te passen dan aangegeven voor de bouwvlakken en door de afwijkende plaatsing van de entree bij de parkeergarage. Juist vanwege de langere realisatieperiode in fases acht de commissie het van groot belang dat het gestelde stedenbouwkundig kader wordt gevolgd om het plan met zijn ambities te kunnen handhaven. Ten aanzien van de architectuur wordt geadviseerd zelfstandige architectonische eenheden te ontwerpen, die niet aan elkaar refereren. Een aangepast plan wordt afgewacht. D5 (O) Herderlaan – Herderplein – Dickenslaan Schetsontwerp renovatie portieken, entrees en commerciële plint woningblokken Aanvraag : Mitros Ontwerp : KAW Architecten (notulen 17/12 2013) Status : collegiaal overleg In de aangepaste voorstellen heeft architect Koopman de bestaande pergola's vanaf het betonportaal tot aan het uitgebouwde entreeportaal gereconstrueerd. Verder is de detaillering van de glazen entree geminimaliseerd door de kozijnprofielen zoveel mogelijk achter de draagconstructie te plaatsen. Ook het beeld van de ondiepe variant is versoberd door het dakvlak terug te leggen en de indeling van de entreepui te vereenvoudigen. Gekozen is voor een kleurstelling van de verschillende onderdelen in grijstinten, als terughoudende toevoeging aan het bestaande schema. Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 4 Conclusie De commissie is van mening dat wederom zeer zorgvuldig aan het renovatieplan is gewerkt en de aanpassingen tegemoet komen aan de gemaakte opmerkingen. Een aanvraag omgevingsvergunning wordt tegemoet gezien. D6 (O) Tjepmahof / Rijnesteinhof Voorlopig ontwerp renovatie 388 Rietveldwoningen Aanvraag : Bo-Ex Ontwerp : A3 Architecten Status : collegiaal overleg Bij de ontwikkeling en uitvoering van de renovatieplannen voor de indertijd door architect Rietveld ontworpen 'stempels' in Nieuw Hoograven zijn als erfgoedsupervisoren Bertus en Alenka Mulder betrokken. Architect Van Wezel licht de gevelingrepen toe, die mede noodzakelijk zijn vanwege energiebesparingeisen. Respect voor en waar mogelijk reconstructie van het oorspronkelijke gevelbeeld en de kleurstelling daarvan vormen de uitgangspunten voor de aanpak. Onvermijdelijke aanpassingen zijn zoveel mogelijk in de geest van het oorspronkelijke plan ontworpen. Belangrijke aanpassingen zijn de vervanging van de kunststofkozijnen door slanke houten puien met buitendraaiende delen, het visueel ontkoppelen van dakvlak en gevels, en de verplaatsing van de bergingtoegangsdeuren van de tuin- naar de straatzijde. Op detailniveau dragen het reconstrueren van de gelaagde, gekleurde borstweringsconstructie, en de combinatie van de afscherming van de nieuwe ventilatiestrook boven de puien met de bevestigingsvoorziening voor zonwering bij aan de beeldkwaliteit. Conclusie De commissie heeft veel waardering voor de zorgvuldige restauratieve aanpak en ziet de definitieve uitwerking vol vertrouwen tegemoet. D7 (R) Weg naar Rhijnauwen 8 Schetsontwerp woning Aanvraag : Presolid Home Ontwerp : Building Design Architectuur Status : collegiaal overleg Op een kavel aan de Kromme Rijn wordt een vrijstaand woonhuis voorgesteld. Het betreft een eenlaags, wit gestukadoord volume met een riet gedekt zadeldak. De woning ligt ver terug van de weg en heeft aan deze zijde en de aansluitende zijgevel een platte aanbouw met overhoekse glaspuien. Entree en trappenhuis worden gemarkeerd door een tot boven de eerste verdieping doorgetrokken houten uitbouw. De houten kozijnen en gevelafwerking zijn donkergrijs en zwart, de houten buitendeuren naturel. De robuuste schoorsteen in de zijgevel is van antraciet gekleurd staal. Conclusie De commissie heeft geen bezwaar tegen het voorstel maar zorgvuldigheid ten aanzien van de uitwerking en detaillering is vereist om het plan te doen slagen op deze bijzondere locatie. E E1 (O) Nagekomen plannen Wezerdreef 3 13-19588 Aanvraag omgevingsvergunning voor het bouwen van een schoolgebouw Aanvraag : SPO Utrecht Ontwerp : Van Hoogevest Architecten (notulen 17/12 2013 en 28/01 2014) Status : collegiaal overleg Naar aanleiding van de voorgaande planbesprekingen en na overleg met de afdeling Stedenbouw heeft architect Kuiper een nieuw ontwerp gemaakt. Op wijkniveau wordt er stedenbouwkundig naar gestreefd de molenwiekstructuur van de stempels door de toevoeging van bomen te versterken. De gebouwen in het hart van deze stempel moeten daarbij een maatschappelijke functie en een zekere architectonische relatie hebben. Uitgangspunten voor het functionele ontwerp van de school blijven de enkelvoudige entree voor alle leerlingen en bezoekers, en het fungeren van de gemeenschappelijke, centrale ruimte in het gebouw als hart van en voor de buurt. Van de twee schetsmatige concepten Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 5 hebben architect en opdrachtgever een sterke voorkeur voor de 'boonvormige' variant. De doorgaande, gebogen gevel van twee lagen hoog is gedacht in rode baksteen, waarmee een relatie met de twee bestaande gebouwen wordt gelegd. Binnen deze gevelschil is op het dak van de speellokalen een 'open luchtlokaal' voorzien. De afdeling Stedenbouw heeft aangegeven ook de voorkeur te hebben voor de 'boonvormige' versie. Als voorwaarden zijn meegegeven de school vrijer in de ruimte te plaatsen, op grotere afstand van de andere twee gebouwen, en de groene erfafscheiding ook voor dit terrein toe te passen. Reactie van de commissie De commissie heeft respect voor de wijze waarop de architect zijn ontwerp heeft herzien en waardeert de ruimte die de opdrachtgever in deze heeft gegeven. De verbijzonderde vorm is in deze omgeving voorstelbaar maar dan is ingetogenheid ten aanzien van materiaal- en kleurgebruik wenselijk. Conclusie De commissie is van mening dat de getoonde oplossingsrichting goede kansen biedt op een geslaagd definitief ontwerp. Punt van aandacht is de schaalsprong met de omringende bebouwing. De voorwaarde van de afdeling Stedenbouw voor een aansluitende groene erfafscheiding wordt gedeeld, nieuwsgierigheid bestaat ten aanzien van de inrichting van de binnentuin. E2 (O) Hoendiepstraat 28 13-09612 Aanvraag omgevingsvergunning voor het optrekken van de achtergevel en het bouwen van een dakkapel aan de voorkant - uitvoering Aanvraag : XS4ME Ontwerp : onbekend Achtergeveloptrekking en dakkapel zijn in vormgeving en materiaal afwijkend van de verleende omgevingsvergunning uitgevoerd. Conclusie De commissie verwijst voor de achterzijde naar een soortgelijke situatie op de Coornhertstraat 25, waar op 12 maart 2013 positief over is geadviseerd. Tegen het licht van het Rijksbeleid met de invoering van de Wabo, waarbij achterzijden voor grote delen vergunningsvrij zijn en materiaal- en kleurgebruik volledig vrij zijn, acht de commissie het niet "redelijk" om een expliciet niet genoemd criterium als materiaal/kleurgebruik binnen beleidsniveau 'Open' als doorslaggevend argument te gebruiken om negatief te adviseren. Met betrekking tot de dakkapel aan de voorzijde dient de uitvoering aangepast te worden om deze beter in het straatbeeld te laten passen en aan te laten sluiten op de bestaande architectuur. Hiervoor dienen de zijwangen van de dakkapel in een witte kleur te worden uitgevoerd en dient het boeiboord geplaatst te worden zoals in de aanvraag is vergund. E3 (B) Breedstraat 15 / Hardebollenstraat 19a (gemeentelijk monument) 12-14813 Aanvraag omgevingsvergunning voor het legaliseren van een geplaatst dakraam en vergroting van een dakkapel bij een monumentale woning Aanvraag: Gemeente Utrecht, afdeling Juridische Zaken (notulen 15/01 2013) Naar aanleiding van een bezwaarprocedure heeft de afdeling Erfgoed haar advies heroverwogen en kan instemmen met de dakkapel. Het dakraam dient echter verwijderd te worden en het dakvlak aangeheeld. Conclusie In het eerdere advies is de motivatie van de afdeling Erfgoed gevolgd, de heroverweging ten aanzien van de dakkapel wordt dan ook overgenomen. Het aanhelen van het dakvlak lost het eerdere welstandelijke bezwaar - het doorbreken van het dakvlak – ook op. Aanvraag wordt met de aanpassing (verwijdering van het dakraam) alsnog van een positief advies voorzien. F Overige plannen De plannen, genoemd in de lijst d.d. 6 februari 2014, zijn met een preadvies van de secretaris aan de commissie voorgelegd. De leden van de commissie hebben besloten de advisering over te nemen. De preadvisering is verricht op basis van de aan de verschillende beleidsniveaus verbonden criteria, zoals vastgelegd in de welstandsnota. Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 6 Samenvattend: Open : Verandering en handhaving zijn beide mogelijk, zowel naar structuur als naar architectuur. Respect : Essentiële eigenschappen van de aanwezige bebouwings- en omgevingskarakteristiek worden gerespecteerd. Behoud : Behoud en herstel van het aanwezige bebouwingsbeeld en versterken van de bestaande of historisch bepaalde karakteristiek van stedenbouwkundige, architectonische, landschappelijke of cultuurhistorische aard. Stimulans: Het gebied vraagt vanwege zijn bijzondere of markante karakter extra aandacht voor versterking en stimulering van het beeld. Indien van toepassing, zijn de aanvragen getoetst aan de (welstands)criteria, zoals geformuleerd in de welstandsnota. De lijst is ter inzage op het secretariaat en in te zien via de website http\\www.welstandutrecht.nl. G Reclames Geen onderwerpen. H Rondvraag en sluiting De volgende commissievergadering vindt plaats op 25 februari 2014. De voorzitter, De secretaris, T. Frantzen M. van der Wiel Per 1 juli 2004 wordt de welstandsadvisering verricht op basis van de aan de verschillende beleidsniveaus verbonden criteria zoals geformuleerd in de welstandsnota 'De schoonheid van Utrecht' (vastgesteld door de raad van de gemeente Utrecht d.d. 24 juni 2004). (O) = open (R) = respect (B) = behoud (St) = stimulans (Ont) = ontwikkelingsgebied Commissie Welstand en Monumenten Oost d.d. 11 februari 2014 7