INTERVIEW INTERVIEW De favoriete leraar van ‘Er was altijd een vanzelfsprekende rust in de klas’ 46 september 2014 Joke Hermsen tekst Bea Ros beeld Martijn van de Griendt ‘Je hoeft geen vrienden te worden’ Tom van Melle heeft een stapeltje lerarenagenda’s bij zich en somt de rapportcijfers van Joke Hermsen op. Zevens en achten tot en met de derde klas. ‘In de vierde kon ik je niet meer vinden. Eerst dacht ik dat ik je kwijt was, maar toen ontdekte ik dat je vanaf de vierde op het vwo zat.’ JH: ‘Grieks en Latijn natuurlijk, daar deed ik niets voor. Later heb ik pas het belang van die vakken ingezien.’ TM: ‘Ik heb haar zes jaar in de klas gehad. Dat is uniek.’ JH: ‘Ik heb nooit een andere leraar Nederlands gehad. U leerde ons over literatuur en alleen daarom al was u mijn favoriete leraar.’ TM: ‘In je examenjaar had je een 9,8 voor literatuur.’ JH: ‘Ik heb toen Het behouden huis van Hermans gelezen en geanalyseerd. Ik herinner me nog dat zeldzame moment van heel diepe concentratie, van één worden met de tekst en die helemaal doorgronden.’ TM: ‘Daar doe je het voor, het oproepen en overbrengen van dat gevoel en die liefde voor literatuur.’ JH: ‘Die diepte van concentratie heb ik in mijn verdere leven nooit meer gekend. Daar kan ik wel naar terug verlangen.’ Vriendje JH: ‘Er is nog een andere reden dat u me bijgebleven bent en dat heeft met persoonlijke aandacht te maken. Ik herinner me nog dat het uit was met mijn vriendje en dat u tegen me zei: “Het is voorbij, geloof ik hè? Wat spijtig.” Dat een leraar enig levensplan achter jou als leerling vermoedde en daar ook nog eens empathie voor had, dat vond ik bijzonder. Voor u waren we geen klas van twintig leerlingen, maar twintig individuen.’ TM: ‘Ik spreek wel eens oud-leerlingen die me zeggen: u weet niet wat u hebt betekend voor mijn levensloop. Daar sta je niet bij stil, maar dat is een griezelig soort verantwoordelijkheid.’ JH: ‘In je hele schoolloopbaan hoeft er maar één moment te zijn, één enkele opmerking die je raakt en die een draai aan je leven kan geven. Er was een gelijkwaardige verhouding. Maar we zeiden wel “u” en “meneer”.’ TM: ‘Het was kunstmatig geweest als dat anders was.’ JH: ‘Precies, je hoeft geen vrienden te worden. Jonge leraren willen leerling met de leerlingen zijn. Dat werkt niet. In mijn laatste boek Kairos, een nieuwe bevlogenheid schrijf ik hoe jammer het is dat de gezagdragende docent in het verdomhoekje is terechtgekomen. Want juist met gezag en kennis van zaken kun je iets overdragen.’ TM: ‘De narratieve benadering die je in je boek bepleit, is me uit het hart gegrepen. Ik las altijd ook veel verhalen voor. Ik geloof niet dat ik uitging van bepaalde didactische modellen. Lesgeven ging gewoon intuïtief, met vallen en opstaan.’ JH: ‘Uw lessen gingen vanzelf, zo leek het. We zagen u niet hard werken om orde te houden of zo. Er was een vanzelfsprekende rust in de klas. Dat vond je als leerling stiekem heel fijn, vooral als je net een lesuur had gehad waarin het lokaal afgebroken was.’ TM: ‘Vakkennis is heel belangrijk. Ik geloof dat ik wel teacher centered les gaf.’ JH: ‘Ik begrijp niet waarom dat verkeerd is! De docent als coach, wat moet je daar nou mee?’ Schrijfster en filosofe Joke Hermsen zat van 1973-1979 op csg Buitenveldert. Ze kreeg hier de volle zes jaar Nederlands van Tom van Melle, van 1959-1984 leraar en tot op heden mediathecaris op deze school en van 19801999 docent aan de lerarenopleiding in Utrecht. Dromen TM: ‘Ik heb alles van je gelezen.’ JH: ‘Ik krijg post van hem over mijn werk. Geen gratuit briefje, maar een epistel met de bespreking van de positieve én de negatieve punten.’ In haar laatste boek Kairos bepleit Hermsen de Hannah Arendtschool, een plek met rust en ruimte voor ‘denken, dromen, leren, verbeelden, verdiepen en docenten die mooie verhalen vertellen’. TM: ‘Waren we een Hannah Arendtschool?’ JH: ‘Nee, maar de lessen Nederlands hadden wel op zo’n school gegeven kunnen worden. U nam literatuur echt serieus. Dat zie ik steeds minder tijdens mijn schoolbezoeken. Terwijl literatuur zo belangrijk is! Alle menswetenschappen komen erin samen: geschiedenis, psychologie, sociologie. Als je leest, kom je even tot rust.’ TM: ‘Of je wordt verontrust, maar dat is ook winst.’ JH: ‘Precies! Lezen biedt reflectie en introspectie.’ TM: ‘Het persoonlijk contact van die schrijver met jou alleen. Dat soort privacy gaat verloren in deze tijd van sociale media.’ JH: ‘We hebben de literatuur te veel apart gezet. Waarom betrekken we literatuur niet veel meer bij de andere vakken?’ TM: ‘Ik was niet zo bezig met die maatschappelijke kant van literatuur als jij nu beschrijft. Voor mij was literatuur meer een afgesloten wereld.’ JH: ‘Je hoeft niet per se politieke standpunten in te nemen. Hannah Arendt beschrijft dat je je eigen vak serieus moet nemen, met kennis van zaken moet lesgeven en leerlingen moet inspireren. Dat hebt u allemaal uitmuntend gedaan.’ ■ september 2014 47