te toetsen. E.H. Hondius 1 Halcion Eindelijk. Het zijn er

Konsumentenrecht
TOl slot
Het GHA-projekt is, met name voor de publiekrechtelijk georiënteerde jurist, een uiterst
boeiende operatie. Voor zover er al aan de
discussie uit deze hoek wordt deelgenomen is
dit vaak vanuit een nogal eng opgevatte privacy-optiek. Het gaat echter om meer. Zo is de
GBA direkt van invloed op de machtshalans in
het openbaar bestuur. Het projekt is gecompliceerd en daardoor kwetsbaar vanwege het
grote aantal participanten, zo'n 700 gemeenten
met een zeer uiteenlopend kennis- en ervaringspotentieel en een 300 vaste afnemers. Nog moet
blijken, of de thans - in diffuse bewoordingen
- voorgestelde bevoegdheidsverdeling tussen
het rijk en de gemeenten spoort met de aan het
GBA als totaalsysteem te stellen eisen van integriteit. Het eenheid in verscheidenheid-model
kent tenslotte z'n eigen dynamiek. Voorts valt
ook bij de GBA de spanning tussen wetgeving
en automatisering, de politieke besluitvorming
en de daarop vooruitlopende implementatie in
toepassingsprogrammatuur te signaleren. Onze
wetgevingsprocedure staat soms op gespannen
voet met de inherente eisen van grote automatiseringsprojekten. Zo vormde de val van het kabinet een complicerende factor in de planning.
Ook dit is een onderwerp dat nadere studie
vraagt en zo zijn er meer. In die zin biedt de
GBA nogal wat mogelijkheden om bestaande
inzichten en instrumenten in het licht van de
informatiemaatschappij op hun deugdelijkheid
te toetsen.
E.H. Hondius
Halcion is geen opzienbarend arrest. Het is
vooral van belang voor twee kwesties. Inschrijving van een geneesmiddel in het Nederlands
register van fannaceutische specîalités is niet
een omstandigheid die de aansprakelijkheid
van de producent kan opheffen. Voorts gaat de
Hoge Raad akkoord met de maatstaf die het
Hof heeft aangelegd, te weten dat een geneesmiddel gebrekkig is wanneer het niet de veiligheid biedt die de gebruiker/konsument gerechtigd is te verwachten, alle omstandigheden in
aanmerking genomen. De Hoge Raad ziet hierin geen ongeoorloofde anticipatie op de EGrichtlijn produktenaansprakelijkheid, maar
veeleer een korrekte toepassing van artikel
1401 BW. Een en ander is konfonn de konklusie van AG Hartkamp, welke is afgedrukt in
TvC 1989, pp. 205-215. Men zie over de voorgeschiedenis van het arrrest Ten Hoopen en
Rijken, NiB 1989, pp. 217-224.
2 Wat is een konsumententraosaktie
Is de aanschaf van een aktentas door een advokaat een konsumententransaktie? Dit type
vraag lijkt van louter akademische aard, maar
de praktijk heeft er regelmatig mee te maken.
Avista verkoopt drÎe auto's in huurkoop aan
een taxi-ondernemer. Valt deze transaktie nu
wel of niet onder de Wet op het afbetalingsstelsel 1961? Niet, beslissen Hof en Hoge Raad
- terecht - in HR 19 mei 1989, Ni 1989, 650
inzake Heidenreich c. A vista. Het probleem
wordt veroorzaakt doordat de doelstelling van
de wet - beperking tot konsumptieve kredieten - in feite onderzoek naar de bedoelingen
van de koper zou vergen, hetgeen de wetgever
een te hachelijke zaak achtte. In recentere wetgeving is er de voorkeur aan gegeven om rechtstreeks aan te knopen bij de hoedanigheid van
partijen - zie de konklusie van AG Hartkamp
onder punt 3.
1 Halcion
3 Welke waarde heeft mijn vliegticket
Eindelijk. Het zijn er nu twee. Twee arresten
van de Hoge Raad over het leerstuk van de
produktenaansprakelijkheid. Het lekke kruikarrest van 2 februari 1973, Ni 1973, 315 heeft
er met HR 30 juni 1989, RvdW 1989 nr. 190
inzake Upjohn c. Van Ommeren-van Heek een
zusje bij. De vooroorlogse rechtspraak en het
moffenkit-arrest tel ik gemakshalve niet mee.
Toegegeven, het reisbureautje oogde wat sjofel,
maar tegen vooruitbetaling van het gehele bedrag wilde men wel meteen de vliegtickets afgeven. Wie denkt dat hem ofhaar nu niets meer
kan gebeuren, heeft het mis. In geval van een
deconfiture van het reisbureau, loopt men kans
opnieuw te moeten betalen. Een vliegticket is
KATERN 33 1397
Konsumentenrecht
TOl slot
Het GHA-projekt is, met name voor de publiekrechtelijk georiënteerde jurist, een uiterst
boeiende operatie. Voor zover er al aan de
discussie uit deze hoek wordt deelgenomen is
dit vaak vanuit een nogal eng opgevatte privacy-optiek. Het gaat echter om meer. Zo is de
GBA direkt van invloed op de machtshalans in
het openbaar bestuur. Het projekt is gecompliceerd en daardoor kwetsbaar vanwege het
grote aantal participanten, zo'n 700 gemeenten
met een zeer uiteenlopend kennis- en ervaringspotentieel en een 300 vaste afnemers. Nog moet
blijken, of de thans - in diffuse bewoordingen
- voorgestelde bevoegdheidsverdeling tussen
het rijk en de gemeenten spoort met de aan het
GBA als totaalsysteem te stellen eisen van integriteit. Het eenheid in verscheidenheid-model
kent tenslotte z'n eigen dynamiek. Voorts valt
ook bij de GBA de spanning tussen wetgeving
en automatisering, de politieke besluitvorming
en de daarop vooruitlopende implementatie in
toepassingsprogrammatuur te signaleren. Onze
wetgevingsprocedure staat soms op gespannen
voet met de inherente eisen van grote automatiseringsprojekten. Zo vormde de val van het kabinet een complicerende factor in de planning.
Ook dit is een onderwerp dat nadere studie
vraagt en zo zijn er meer. In die zin biedt de
GBA nogal wat mogelijkheden om bestaande
inzichten en instrumenten in het licht van de
informatiemaatschappij op hun deugdelijkheid
te toetsen.
E.H. Hondius
Halcion is geen opzienbarend arrest. Het is
vooral van belang voor twee kwesties. Inschrijving van een geneesmiddel in het Nederlands
register van fannaceutische specîalités is niet
een omstandigheid die de aansprakelijkheid
van de producent kan opheffen. Voorts gaat de
Hoge Raad akkoord met de maatstaf die het
Hof heeft aangelegd, te weten dat een geneesmiddel gebrekkig is wanneer het niet de veiligheid biedt die de gebruiker/konsument gerechtigd is te verwachten, alle omstandigheden in
aanmerking genomen. De Hoge Raad ziet hierin geen ongeoorloofde anticipatie op de EGrichtlijn produktenaansprakelijkheid, maar
veeleer een korrekte toepassing van artikel
1401 BW. Een en ander is konfonn de konklusie van AG Hartkamp, welke is afgedrukt in
TvC 1989, pp. 205-215. Men zie over de voorgeschiedenis van het arrrest Ten Hoopen en
Rijken, NiB 1989, pp. 217-224.
2 Wat is een konsumententraosaktie
Is de aanschaf van een aktentas door een advokaat een konsumententransaktie? Dit type
vraag lijkt van louter akademische aard, maar
de praktijk heeft er regelmatig mee te maken.
Avista verkoopt drÎe auto's in huurkoop aan
een taxi-ondernemer. Valt deze transaktie nu
wel of niet onder de Wet op het afbetalingsstelsel 1961? Niet, beslissen Hof en Hoge Raad
- terecht - in HR 19 mei 1989, Ni 1989, 650
inzake Heidenreich c. A vista. Het probleem
wordt veroorzaakt doordat de doelstelling van
de wet - beperking tot konsumptieve kredieten - in feite onderzoek naar de bedoelingen
van de koper zou vergen, hetgeen de wetgever
een te hachelijke zaak achtte. In recentere wetgeving is er de voorkeur aan gegeven om rechtstreeks aan te knopen bij de hoedanigheid van
partijen - zie de konklusie van AG Hartkamp
onder punt 3.
1 Halcion
3 Welke waarde heeft mijn vliegticket
Eindelijk. Het zijn er nu twee. Twee arresten
van de Hoge Raad over het leerstuk van de
produktenaansprakelijkheid. Het lekke kruikarrest van 2 februari 1973, Ni 1973, 315 heeft
er met HR 30 juni 1989, RvdW 1989 nr. 190
inzake Upjohn c. Van Ommeren-van Heek een
zusje bij. De vooroorlogse rechtspraak en het
moffenkit-arrest tel ik gemakshalve niet mee.
Toegegeven, het reisbureautje oogde wat sjofel,
maar tegen vooruitbetaling van het gehele bedrag wilde men wel meteen de vliegtickets afgeven. Wie denkt dat hem ofhaar nu niets meer
kan gebeuren, heeft het mis. In geval van een
deconfiture van het reisbureau, loopt men kans
opnieuw te moeten betalen. Een vliegticket is
KATERN 33 1397
Konsumentenrecht
geen waardepapier. Dat blijkt uit HR 16 juni
1989, RvdW 1989,170 inzake Stichting Garantiefonds ANVR c. Martinair-Holland. Martinair had een reisbureau blanco vliegbiljetten ter
beschikking gesteld, die door het reisbureau
werden ingevuld en aan klanten werden afgegeven. Voordat het reisbureau de ontvangen gelden aan Martinair had afgedragen, failleerde
het. Het Hof zag merkwaardigerwijs in de terbeschikkingstelling van blanco tickets geen opgewekt vertrouwen en de Hoge Raad oordeelde
deze vaststelling als van feitelijke aard. Wellicht heeft ook een rol gespeeld dat niet een gedupeerde passagier, maar het Garantiefonds
procespartij was.
6 Uitsprakenbilid
Uitspraken van geschillenkommissies hebben
de vervelende eigenschap dal zij vaak moeilijk
te achterhalen zijn. Publikatie van uitspraken,
in geanonimiseerde vorm, is bevorderlijk voor
de rechtszekerheid en draagt bij aan de rechtsontwikkeling. Het is daarom plezierig dat voor
de meeste van de juist genoemde klachten- en
geschillenkommissies op het terrein van de fi·
nanciële dienstverlening thans een periodiek
wordt uitgegeven. Dit blad, Uitsprakenblad ge·
naamd, wordt uitgegeven door het Nederlands
Instituut voor het Bank- en Effectenbedrijf,
Herengracht 136, IOIS DV Amsterdam. Helaas
is de prijs wat aan de hoge kant: een jaarabonnement kostfISO,-.
4 Zelfregulering
Autonome regeling van de rechtsbetrekkingen
tussen ondernemer en konsument komt veel·
vuldig voor. Soms gaat het hierbij om eenzijdig
door het bedrijfsleven vastgestelde regels, soms
ook zijn konsumentenorganisaties erbij betrokken. De verschillende vormen van zelfregulering worden in kaart gebracht door M. van
Driel. Zelfregulering door ondernemers op de
markt van consumentengoederen, diss. Utrecht,
Deventer 1989. Schrijfster besteedt in haar
boek veel aandacht aan de Europese dimensie
en in het bijzonder ook aan de vraag of zelfreguleringsafspraken in strijd met het kartelrecht kunnen zijn.
5 Gedragscode
Een recente vorm van zelfregulering is de Ge·
dragscode Hypothecaire Financieringen. Nou
ja, zelfregulering. Bij het opstellen van deze code voor het afsluiten van woninghypotheken
heeft een interdepartementale stuurgroep met
vertegenwoordigers van vier ministeries een belangrijke rol gespeeld. Ten slotte is de ontwerpgedragscode aangeboden aan de overheid.
De handhaving van de code is toevertrouwd
aan een Commissie van Toezicht. In Bank- en
Effectenbedrijf juli/augustus 1989, pp. 10-12
vraagt A.W.F.l. Bakermans zich af of het wel
zo gelukkig is dat er naast de reeds bestaande
klachten- en geschillenkommissies op het terrein van de financiële dienstverlening wederom
een klachteninstantie in het leven wordt geroepen.
1398 KATERN J3
7 Elektroniscb betalingsverkeer versus betaal-
cheqlles
Hoe zullen wij in het vervolg onze rekeningen
betalen? Met betaalcheques op zak lopen, blijkt
hoe langer hoe meer een riskante bezigheid.
Maar ook thuis in de kluis zijn cheques niet
veilig. Is de cheque niet bezig zichzelf uit de
markt te prijzen, vraagt D. Joost, Die Verte/fung des Risikos VOII Scheckfàlschungen, Zeitschrift für das gesamte Handelsrecht und Wirtschaftsrecht 1989, pp. 237·269 zich af. De
schrijver komt tot de konklusie dat de risikobepaling van de algemene voorwaarden voor het
gebruik van cheques in strijd is met het AGBGeset:. Het Duitse bankbedrijf heeft de laatste
tijd wel meer last van kritiek op algemene voorwaarden - zie het rechtspraakoverzicht bij H.
Druchner, H.l. Dunte, Aktuelle AGB-reclJt/iche
Fragen im Bankgeschäft, Frankfurt am Main
1989, p. 126.
Dan maar elektronisch betalen? Ook dat
heeft zijn risiko's. Maar die zijn thans wat ver·
minderd door de introduktie van nieuwe voor·
waarden gebruik geld- en betaalautomaten. De
nieuwe voorwaarden worden besproken door
eh.E. Knobbout-Bethlem in Tijdsc"riji voor
Consumentenrecht 1989, pp. 223-234.
8 Telematica
Niet alleen betalen gaat straks langs elektronische weg. ook tal van andere rechtshandelingen
zullen mei een huisscherm en telefoonverbinding kunnen worden verricht. Die toekomst is
Konsumentenrecht
al begonnen. In ons land is er Viditel, in de
Duitse Bondsrepubliek Bildschirmtext, in
Frankrijk het suksesvolle Minitel en in het Verenigd Koninkrijk PresteL De rechtsvragen die
deze toekomst in zich bergt. worden besproken
in het boek van J. Laffineuren M. Goyens. La
lé/ématique grand pub/ic en Belgique/Etude des
questionsjuridiques, Brussel (Story-Scientia, serie Droit et consommation deel XX) 1989.
over dit onderwerp venneld. In dit artikel, van
E. Padeck, RechtsprobIeme bei Schadensfällen
in Aurowaschan/agen, Versicherungsrecht 1989,
pp. 541-556, wordt ingegaan op de juridische
kwalifikatie van de overeenkomst. Voorls
wordt de jurisprudentie over de aansprakelijkheid uitvoerig geanalyseerd. In meerderheid is
de Duitse rechtspraak ook tegen vrijtekening
voor lichte schuld gekant.
"Jaarverslagen (vervolg)
11 Het verloren filmrolletje (vervolg)
Nog altijd komen de jaarverslagen over 1988
binnen. Hel Jaarverslag Rechterlijke Actie van
de Consumentenbond, Leehgwaterplein 26,
2521 CV Den Haag, bevat als altijd nuttige informatie over de in 1988 door de Bond gevoerde procedures. Uit het Achttiende verslag Ombudsman Levensverzekering, Groot Hertoginnelaan 8. 25 r7 EG Den Haag, valt te vernemen
dat we er weer een ombudsman bij hebben: bij
de Ombudsman Natura Uitvaartverzekeringen
kunt u voortaan met al uw klachten over uw
uitvaart terecht. In haar Jaarverslag 1988
brengt de Stichting COMAC (Coördinatiepunt
Massamediale
Consumentenvoorlichting).
Postbus 62. 250! AH Den Haag, verslag uit
van de in dat jaar gegeven subsidies. De Vereniging Eigen Huis, Postbus 735, 3800 AS
Amersfoort zet zich in het Jaarverslag 1988 Juridische Afdeling, fel af tegen een tweetal uitspraken van de Raad van Arbitrage voor de
Bouwbedrijven.
10 De autowas
Zelf geeft ik er voorkeur aan om mijn auto persoonlijk de jaarlijkse wasbeurt te geven. Sommige doe-het-niet-zelvers prefereren echter de
wasinstallaties die tegenwoordig vaak bij benzinestations zijn te vinden. Wie bij het tanken
van z'n loodvrij wel eens bij zo'n installatie
naar binnen kijkt, zal zich ongetwijfeld afvragen: kan dal wel goed gaan. Dat gaat het
dus niet altijd. In ca I % van de gevallen loopt
de auto schade op. Dat kan liggen aan de apparatuur of aan de bediening. Een doodenkele
keer leidt zo'n schade tot een procedure. Dat is
in ons land.
Onze oosterburen pakken het professioneler aan. In een recent overzichtsartikel worden
liefst 34 gepubliceerde re<:hterlijke uitspraken
Twee Katems geleden, in nr. 31, maakte ik
melding van een toewijzing van immateriële
schade wegens verlies van een filmrolletje. Mijn
opmerking dat het hier slechts om de tweede
gepubliceerde uitspraak in ons land over dit
onderwerp zou gaan, leverde mij enige fanmail
op waaruit ik opmaak dat er diverse niet gepubliceerde vonnissen over dit vraagstuk zijn gewezen.
Een probleem dat de Enschedese kantonrechter niet aanroert, is dat van de exoneratieclausule. Op de ontvangstbewijzen bij aanbieding ter ontwikkeling en afdruk van de
filmrolletjes die ik de afgelopen vakantie volschoot. trof ik de volgende clausule aan: Aan
uw films wordt door (...) de uiterste zorg besteed. Mocht er desondanks toch iets met uw
film gebeuren, dan wordt deze gratis door ons
vervangen. Verdergaande aansprakelijkheid
kunnen wij niet aanvaarden.
Onlangs kreeg de (volgens sommigen: het)
Cour de cassation 25januari 1989, Dal/ol 1989.
253 (Ph. Malaurie) over een dergelijke clausule
te oordelen, maar nu bij aankoop van een diafilmpje. Daar zijn de onlwikkelkosten bij de
koopsom inbegrepen. Er is dus sprake van een
gemengd kontrakt, aldus de Franse rechter, dat
ten minste gedeeltelijk als koop kan worden
aangemerkt. En dat brengt weer de toepasselijkheid mee van een dekreet dat alleen voor
koop en verkoop geldt en dal exoneratieclausules verbiedt. Na de invoering van de dwingendrechtelijke regeling van de konsumentenkoop
zullen ook in ons recht afbakeningsproblemen
tussen koop en aanneming van werk van belang worden.
12 Hoeveel mag Ik in mijn banksafe stoppen?
Dat is nou lastig. Ga je met vakantie en wil je je
goud even in de safe kwijt. Laat de bank nu
KATERN 33 1399
Europees recht
eisen datje niet meer danf I70.000,- in de safe
stopt. Wat nu, indien je toch goudstaven ter
waarde van een kleine f 5 miljoen in de kluis
bergt en deze door een onbevoegde worden
weggehaald. Kan de bank worden aangesproken voor het volle bedrag of slechts voor
1 170.000,-? Voor het volle bedrag, is het antwoord van de Franse rechter: Cour de cassation IS november 1988, Dalloz 1989. 349 (Ph.
Delebecque). De betrokken clausule moet worden gelezen als een exoneratieclausule en nu
sprake is van grove schuld gaat het beroep
daarop niet op. Zo staat de Franse rechter weer
pal voor de rechten van de gewone citoyen.
-
~
. _....
.~<±·';·· .. '-ol;"·
dienst, alsmede een verbod van pornografische
uitzendingen. De richtlijn bevat ook een sterke
stimulans om zoveel mogelijk Europese producties in de uitzendingen op te nemen. Staten
behouden het recht ten aanzien van in hun eigen land gevestigde omroepinstellingen strengere regels te handhaven. In dat verband is ook voor de Nederlandse praktijk - uÎteraard
van belang te bepalen welke omroepen als van
binnenlandse herkomst te beschouwen zijn. De
Nederlandse regering voelde zich terzake gerustgesteld door een verklaring van de Commissie afgelegd tijdens een zitting van de Raad
dat omroepen, die zich uitsluitend in een andere Lid-Staat vestigen om aan de nationale re·
gelgeving te ontkomen, niet als een uit een andere Lid-Staat afkomstige omroep kunnen
worden beschouwd. De toekomst moet leren
welke de exacte juridische betekenis is van die
verklaring.
Europa Instituut Leiden
2 Jurisprudentie
1 Welgeving
Overheidsopdrachten
Op 18 juli 1989 heeft de Raad Richtlijn 89/440/
EEG (Ph L 210/10 van 21-7-89) tot wijziging
van Richtlijn 71/305jEEG vastgesteld. Doel is
de regels met betrekking tot de coördinatie van
de procedures voor de overheidsaanbestedingen, die in laatstgenoemde richtlijn zijn vastgelegd, te verbeteren en uit te breiden. Zodoende wordt een bijdrage geleverd aan het
daadwerkelijk realiseren van de vrijheden van
vestiging en dienstverlening met het oog op het
totstandbrengen van de interne markt.
Omroep
Op 3 oktober 1989 heeft de Raad de richtlijn
met de roepnaam 'Televisie zonder grenzen'
aangenomen. Deze beoogt de doorgifte van
t.v.-programma's binnen de EG vrij te maken
van belemmeringen die nationale omroepwetgevingen in de weg leggen aan de doorgifte van
programma's uit andere Lid-Staten. In verband
hiermee worden vele voorschriften betreffende
t.v.-uitzendingen geharmoniseerd. Zodoende
zijn er Europese regels vastgesteld voor de
duur, frequentie en de inhoud van reclameuitzendingen. Ook anderszins zijn er inhoudelijke
eisen vastgelegd, zoals het verbod van discriminatie wegens ras, sexe, nationaliteit en gods1400 KATERN 33
Onderwijs
Zaak 242/87, Commissie v. Raad (Erasmus),
arrest van 30 mei 1989
De Commissie stelde een procedure in tegen de
Raad terzake van de juridische basis van het
ERASMUS-programma. De Commissie meende dat de Raad daartoe ten onrechte naast artikeI 128 EEG (beroepsopleiding) en het daarop
gebaseerde besluit 63/266, ook verwees naar
atikel 235 EEG (de algemene bevoegdheidsbepaling, die kan worden toegepast wanneer een
specifieke bepaling om de doelstelling van het
verdrag te realiseren ontbreekt). Het Hof stelde
in eerste plaats vast dat het ERASMUS·programma niet de bevoegdheden van de Raad op
het gebied van de beroepsopleiding te buiten
ging. Voorts overwoog het Hof dat de universitaire opleidingen waarop het ERASMUS-programma betrekking heeft in het algemeen binnen het begrip beroepsopleiding vallen.
Aangezien bet bedoelde programma ook betrekking heeft op het universitaire onderzoek is
echter terecht een beroep gedaan op artikel 235
EEG.
Gelijke behandeling
Van principieel belang voor de personele werkingssfeer van Richtlijn 79/7 inzake de gelijke
behandeling van mannen en vrouwen op het
gebied van de wettelijke stelsels van sociale ze-

Download Report