E en verdere V eilig S c h e l d e v e r d ie p in g ? v o o r o v e r s t r o m in g e n ? M et natuurbehoud? M o g e l ij k ? B a s e l in e r e p o r t PORT OF ANTWERP EXPERT TEAM J. J. Peters (B) R.H. Meade (USA) W.R. Parker (UK) M.A. Stevens (USA) Page 1 STELLING ■ De v e r d ie p in g v a n d e W esterschelde m oet WORDEN GEZIEN IN HET KADER VAN EEN EEUWENLANGE OF ZELFS DUIZENDJARIGE - MORFOLOGISCHE EVOLUTIE VAN HET ESTUARIUM ■ E e n ALTERNATIEVE BAGGERSTRATEGIE KAN EEN SIGNIFICANTE BIJDRAGE LEVEREN TOT HET OMBUIGEN IN EEN POSITIEVE ZIN VAN EEN TOT NU TOE ONGUNSTIGE MORFOLOGISCHE EN ECOLOGISCHE EVOLUTIE VAN DE W esterschelde Page 2 H istorisch perspectief • Van waar komen we? • Waar staan we vandaag? • Waar gaan we naar toe? (of waar willen we naar toe gaan?) E r was eens .... Neen, aan het begin van het Holoceen, was er geen • • • Noordzee Schelde-Maas-Rijn delta Schelde-estuarium M e t d e s t ij g in g v a n d e z e e s p ie g e l (1 2 5 m e t e r ) ONTSTOND EEN GROTE LAGUNE w a a r in S c h e l d e , M a a s en R ijn u it m o n d d e n • • • • • De Rijn-Maas-Schelde “delta” is geen delta! Verlanding van het zuidelijk deel van de lagune door aanvoer van mariene sedimenten Polderbouw vanaf de Middeleeuwen bespoedigt de verlanding Zeearm “Honte” ontvangt de Schelderivier en ontwikkelt zich ais een meergeulen estuarium Ondiepe wateren, complex geulenstelsel, bevaarbaar voor schepen met weinig diepgang Page 5 E v o l u t ie o ver de 1000 laa tste ja r en Natuurlijk verlandingsproces • getijden dringen verder door • geulen verruimen • zandbanken verhogen Menselijke ingrepen • polderbouw versnelt de verlanding • afsluiten van zijgeulen doet getij verder landwaards lopen en verandert de morfologie • bedijkingen stabiliseren de geulen en platen D eze e v o l u t ie g a a t s t e e d s d o o r ! Page 6 De huidige W esterschelde Veranderingen in het mondingsgebied (Vlakte van de Raan) • vereenvoudiging geometrie (verlanding) • uitbreiding naar de zee (vroeger zeegebied, nu deel van het estuarium) • toevoer/afvoer van sediment verandert (door het eenvoudiger geworden geulenstelsel) Veranderingen in de Westerschelde • stabilisatie van geulen/bankenstelsel • geulen leunen meer en meer aan bij oevers • er is verlies aan morfologische dynamiek Dus, NOOD AAN EEN NIEUWE BEHEERSSTRATEGIE Page 7 E n k e l e k r it is c h e b e d e n k in g e n - e e n s a m e n v a t t in g • De Westerschelde heeft in de Holoceen (10,000 B.P. tot nu) een sterke en snelle natuurlijke morfologische evolutie ondergaan en deze zet zich door. • Sinds de Middeneeuwen wordt deze evolutie sterk beïnvloed door menselijke ingrepen. • Slechts over de laatste veertig jaar is er een significante invloed van de baggerwerken ten behoeve van de scheepvaart, maar deze impact bleef bescheiden in vergelijking met de overige menselijke ingrepen. Page 8 Baggerwerken ten behoeve van de scheepvaart gebeuren slechts op drempels (ondiepten in de vaargeul) en de gebaggerde specie wordt in nevengeulen teruggestort; het sediment blijft in het estuarium, en komt deels terug waar het werd gebaggerd. Een geringe hoeveelheid sediment wordt door baggerwerken uit de Westerschelde gehaald, meestal ten behoeve van de bouwsector. • Grote hoeveelheden sediment worden bij elk getij in beweging gebracht, maar slechts weinig sediment komt de Westerschelde binnen langs de rivier of vanuit de zee, en weinig sediment wordt getransporteerd naar de zee. • Bij een verdere verdieping zal het moeilijker worden om geschikte stortplaatsen te vinden: toegankelijkheid voor baggerschepen, ruimte voor het storten; uitvoer naar zee wordt overwogen, maar zal veel duurder zijn. Page 10 De verlanding ten gevolge van natuurlijke invloeden, van inpolderingen en van dijkbouw vormt een ernstig probleem voor de toekomst, onafgezien van de baggerwerken voor de scheepvaart. Deze verlanding zal leiden tot een eenvoudiger estuarium, met minder waardevolle ecologische systemen en een groter gevaar voor overstromingen. U it d a g in g e n vo o r de to ek o m st • Verlanding Westerschelde tegengaan • Verbetering toegang tot havens • Bescherming tegen overstromingen • In stand houding van zeer waardevol ecologisch systeem Page 12 Ho e ? • Betere kennis van de Schelde is noodzakelijk, zeker op gebied van morfodynamiek • Alternatieve baggerstrategie • Voorzichtige, progressieve aanpak van de nieuwe beheersstrategie, niet alleen op gebied van baggerwerken Page 13 BESLUIT • D e p l a n n e n v o o r e e n v e r d e r e v e r d ie p in g v a n de W e s t e r s c h e l d e - h e t e c o n o m is c h a s p e c t - v a l l e n SAMEN MET DE BEKOMMERNIS VOOR HET IN STAND HOUDEN VAN EEN RIJK ECO-SYSTEEM EN HET VRIJWAREN VOOR OVERSTROMINGEN IN DE LAGE LANDEN. • H e t is h o o g t ij d o m d e in v l o e d v a n a l l e in g r e p e n HUIDIGE EN VROEGERE - TE BESTUDEREN EN TE KOMEN TOT EEN GEÏNTEGREERD BELEID MET ALS HOOFDDOEL DE MORFOLOGISCHE DYNAMIEK VAN DE WESTERSCHELDE TE STIMULEREN. Page 14 B a g g e r w e r k e n k u n n e n e e n b e l a n g r ij k o n d e r d e e l VORMEN VAN DEZE STRATEGIE, MAAR DAARNAAST ZIJN OOK INGREPEN NODIG IN VERBAND MET ONTPOLDERING, WIJZIGING VAN DIJKPLANNEN ENZ ... I n g r e p e n m o e t e n n ie t a l s d o e l h e b b e n h e t h e r s t e l VAN EEN VROEGERE SITUATIE, MAAR EERDER HET STREVEN NAAR EEN NIEUWE EN GEZONDE DYNAMISCHE MORFOLOGIE, MET WAARDEVOLLE ECOSYSTEMEN, EN EEN GROTERE VEILIGHEID VOOR OVERSTROMINGEN.