Passie voor onderwijs Twaalf inspirerende onderwijsportretten Colofon School aan Zet is bedoeld voor scholen binnen zowel primair onderwijs, voortgezet onderwijs als (voortgezet) speciaal onderwijs en wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OC&W, de PO-Raad en VO-raad. Coördinatie: Claudia Wijnants-Crama (School aan Zet) Teksten: Ravestein & Zwart Fotografie: Erik Kottier Vormgeving: Lauwers-C Druk: ROCIM Met dank aan: alle geïnterviewden in deze brochure Maart 2014 W e zijn er trots op om samen met u te mogen werken aan beter onderwijs. U staat voor een uitdagende klus, maar elke dag zien wij weer mooie voorbeelden van de inspanningen die u levert om te verbeteren. Ook zien we elke dag hoe gedreven leraren, IB’ers, coördinatoren, schoolleiders en bestuurders zijn om het beste uit zichzelf te halen en zo een betere leeromgeving voor hun leerlingen te creëren. En dat inspireert enorm! Het zijn juist deze voorbeelden die het verdienen om gedeeld te worden. Wat drijft uw collega’s, waar genieten zij van en waarom is het onderwijs de mooiste sector om in te werken? U leest het in deze twaalf portretten. Laat u ook inspireren door de verhalen van deze bevlogen collega’s. Zo blijven we leren van en met elkaar en kunnen we samen elke dag werken aan beter onderwijs. Ik wens u veel leesplezier! Met vriendelijke groet, Fabiènne Hendricks Programmamanager School aan Zet Myrthe van de Giessen begon als docent beeldende vormgeving en combineerde deze baan met haar werk als fotografe. Na een kort uitstapje richting makelaardij en interieurfotografie is Myrthe nu teamleider onderbouw vmbo bij het Wellantcollege (locatie Rijnsburg). In haar vrije tijd fotografeert ze – natuurlijk – nog steeds. www.wellant.nl Een moderne, groene smoel A ls teamleider geef ik geen les. Maar mijn niveau eindexamen moeten kunnen doen. Een werk is zo afwisselend, dat ik het lesgeven niet vmbo-kaderleerling zou dan zijn slechtste vak op mis. Het Wellantcollege Rijnsburg is plat georga- vmbo-basisniveau kunnen afsluiten, voor drie niseerd. We hebben slechts twee teamleiders, of vier vakken waarop hij gemiddeld presteert waarvan ik er één ben. Mijn werk is dan ook zeer eindexamen op kaderniveau kunnen doen en het divers. Ik stuur collega’s aan en heb contact vak waarin hij een kei is op gemengd theoretisch met de onderwijsinspectie; daarnaast houd ik niveau kunnen halen. mij bezig met beleidsmatige en organisatorische zaken. Het gaat erom dat we de leerbehoefte bij de leerling aanwakkeren door meer ervaringsgericht Dit brengt onder meer met zich mee dat ik het onderwijs te bieden. Want uiteindelijk gaat het Wellantcollege een moderne, groene smoel wil toch gewoon om onze leerlingen. Die moeten het geven. Het groene vmbo is geen schoffelacade- naar hun zin hebben op school. En dat gebeurt mie, zoals vaak wordt gedacht. Dat draag ik met alleen als ze worden uitgedaagd om eruit te heel mijn hart uit. halen wat erin zit. Met de term “een moderne, groene smoel” bedoel ik dat we onze leerlingen een aantrekkelijk lesaanbod willen bieden in een groene context. Leerlingen leren dus niet alleen hoe ze een tuin moeten schoffelen of een plantsoen moeten aanharken. Nee, ze leren bij het ene vak hoe ze een tomatenzaadje moeten planten. Bij I k vind het heel belangrijk dat leerlingen begrijpen waarom ze leren wat ze leren een ander vak leren ze hoe zo’n zaadje uitgroeit tot een plant en hoe er aan zo’n plant tomaten groeien. Vervolgens leren ze hoe zo’n tomaat Mijn motivatie is dat ik het onderwijs voor ieder- wordt geoogst, geveild en hoe ze een tomaat het een mooier én beter wil maken. Dit zit hem soms beste kunnen klaarmaken. In de natuur is alles in kleine dingen. Gewoon even buiten je comfort- met elkaar verbonden. Die verbondenheid willen zone kijken bijvoorbeeld. Hier op school pas ik we ook in het onderwijs benadrukken. Ik vind het dat toe door excursies te organiseren die passen heel belangrijk dat leerlingen begrijpen waarom bij het groene onderwijs. We gaan niet meer ze leren wat ze leren. op schoolreisje naar Duinrell, maar op excursie naar de pluktuin, Naturalis of de Keukenhof. Zo Ik ben ook een groot voorstander van maatwerk. maken we van leuke uitjes meteen ook leerzame Leerlingen zouden voor elk vak op hun eigen uitjes! Henk Kok begon zijn carrière als kweekschoolhospitant bij de Amsterdamse school De Heldring, een cluster 3-school voor SO in Amsterdam-Noord en voor VSO in Amsterdam-Nieuw-West. Sinds tien jaar is hij op diezelfde school directeur van zowel de SO- als VSO-school. Henk is behalve op school ook vaak te vinden in poptempels als Paradiso en De Melkweg. www.deheldringschool.nl Flink aan de bak O p een ZMLK-school werk je met de meest van gedachten wisselen. In deze tijd waarin de kwetsbare groep leerlingen. Enorm waardevol testcultuur en standaardisering hoogtij vieren, werk; geen dag is hetzelfde. Je kunt enorm la- is het belangrijk te beseffen dat het niet om de chen met onze leerlingen, ze zijn niet doorsnee. uitslagen en data an sich gaat, maar om wat je Maar het vergt ook een flinke inzet. Leraren ermee doet. Testen is slechts een middel om moeten hier echt flink aan de bak om het beste het gesprek over beter onderwijs op gang te uit een leerling te halen. Dit zijn bepaald geen brengen. leerlingen die zichzelf wel redden. Daarom zijn wij het aan hen verplicht om het beste onderwijs te bieden dat je maar kunt bedenken. Het zal een jaar of acht geleden zijn dat we be- W e zijn een leuke school, maar dat is niet genoeg seften: we zijn een leuke school, maar dat is niet genoeg. We moeten de beste worden. Vanaf dat moment zijn we een gedegen visie gaan ontwik- Wij proberen die verbetering te bereiken door bij kelen. Onder het motto “De Heldring werkt!” elkaar in de keuken te kijken en elkaars lessen richten wij ons op zaken waar het echt om gaat: van feedback te voorzien. Daarnaast streven plezier, professionaliteit en perspectief. wij naar een fijn en veilig pedagogisch klimaat, waarin leraren respectvol met de leerlingen en Dat heeft ons geen windeieren gelegd. Kregen elkaar omgaan en zich verantwoordelijk voelen we tien jaar geleden nog een mager zesje van de voor álle leerlingen, niet alleen die van henzelf. onderwijsinspectie, inmiddels hebben zowel het SO als VSO een sublieme beoordeling op zak. Je kunt streven naar excellent onderwijs door Afgelopen januari is daar nog eens het predicaat je als professioneel team te blijven ontwikke- Excellente School bijgekomen voor onze VSO- len. Dat neemt niet weg dat de ultieme school vestiging. Een prachtige kroon op ons werk. in mijn ogen niet bestaat. Ook al doen wij nog zo onze stinkende best, wij worden regelmatig Goed onderwijs is wat mij betreft onderwijs ingehaald door de rauwe realiteit. We verliezen waarin je met elkaar praat over hoe het nog soms leerlingen aan problematiek waar wij geen beter kan. Hoe de opbrengsten van je inspannin- vat op krijgen. Daar moet je als leraar goed mee gen nog groter kunnen zijn. En hoe je ontwikkelt om kunnen gaan. Als je geen klik hebt met deze naar een lerende organisatie. Opbrengstgericht bijzondere leerlingen, heb je als leraar niets op werken is een thema waarover wij met elkaar onze school te zoeken. Rianne Hofma is groepsleerkracht groep 1/2 aan de Vensterschool in Noordwolde. Deze bezige bij is ook nog MR-lid en ICT-coördinator. Twitter is voor haar een inspiratiebron waar zij ideeën opdoet en kennis deelt, net zoals met haar website www.mindmappenmetkleuters.nl. De scheidslijn tussen werk en vrije tijd is vaag, maar ze krijgt juist energie van het bezig zijn voor school. www.vensterschool.net Creatief met onderwijs V anaf mijn tiende wist ik al dat ik juf wilde wetenschappelijk te onderbouwen. worden. En van die overtuiging ben ik nooit meer Naast mindmaps houd ik mij bezig met Prezi en afgestapt. Ik werk het liefst met jonge leerlingen Photoshop. Ik maak gebruik van die middelen en ben één van de laatste lichtingen van de om de onderwijstoepassingen die ik bedacht heb KLOS (Kleuter Leidster Opleiding School). Na uit te werken en mijn lessen aantrekkelijker te enkele jaren buiten het onderwijs ben ik in 1997 maken. Mijn directie stelt me niet alleen in staat weer begonnen als invaller. Sinds 2006 heb ik om mezelf verder te ontplooien, maar ook om mijn eigen kleutergroep en werk ik fulltime in het de opgedane kennis in te zetten in mijn klas en onderwijs. (onder collega’s) te verspreiden. Het onderwijs is voor mij een bijzonder boeiend De waardering die het oplevert geeft me veel vak. Ik haal veel voldoening uit de omgang met energie. Het is een vicieuze cirkel: het enthou- leerlingen en het leveren van een positieve siasme waarmee mijn ideeën en materialen bijdrage aan hun ontwikkeling. Ik geniet als ik zie worden ontvangen, sporen me weer aan om dat leerlingen met plezier naar school gaan. Ook verder te gaan. kan ik mijn creativiteit in de breedste zin volop kwijt in het onderwijs. Ik sta altijd open voor nieuwe impulsen die mijn manier van onderwijs geven kunnen verbeteren en mijn leerlingen ten goede komen. I k geniet als ik zie dat leerlingen met plezier naar school gaan Een goed voorbeeld van zo’n nieuwe impuls is mijn website www.mindmappenmetkleuters.nl. Op de Vensterschool – waar veel van de leerlin- Mijn hobby’s en werk lopen daarbij in elkaar gen uit een taalarme omgeving komen – gebrui- over, maar ik ervaar het niet als werk. Eerder als ken we mindmaps voor woordenschatontwikke- een stimulans en een kans om me te ontwik- ling en begrijpend luisteren. kelen. En het sluit aan bij mijn visie op goed onderwijs: ik wil als leerkracht graag een veilige Sindsdien scoren we opvallend hoger op de en vertrouwde, maar ook rijke, uitdagende en verwante onderdelen uit de CITO-toets voor kleu- betekenisvolle omgeving scheppen. Waarin ters. We zijn nu in samenwerking met de Vrije leerlingen zich gezien en gewaardeerd voelen en Universiteit Amsterdam bezig met een subsidie- tegelijkertijd uitgedaagd worden om zich opti- aanvraag bij het NRO om de inzet van dit middel maal te ontplooien. Ed van der Hooft is, na een loopbaan in het regulier openbaar onderwijs, sinds zes jaar werkzaam in het speciaal onderwijs. Naast directeur van SBO Luc Stevensschool is hij op dit moment interim-directeur van de ZMLK-school Herderschêe, beide in Utrecht. Ook is hij voorzitter van het directeurenoverleg van het bestuur SPO Utrecht. In zijn vrije tijd is hij voorzitter van het hoofdbestuur van een voetbalvereniging. www.sbolucstevensschool.nl Iedere stap is een klein cadeautje I edere nieuwe stap die een leerling zet, hoe partnerschap met de ouders. Zij bepalen mede klein ook, moet je vieren. Dat is waar wij als welke stappen hun kind gaat zetten en laten bestuur en school voor staan: de leerling staps- weten als zij het ergens niet mee eens zijn. gewijs begeleiden in zijn ontwikkelingsproces. Andersom doen wij dat ook. Veel leerlingen zijn Als je het met kleine stapjes steeds weer verder afkomstig uit het reguliere basisonderwijs en kunt brengen, is dat een groot goed. Iedere stap hebben daardoor soms het gevoel een valse is een klein cadeautje. Plezier en een gevoel van start te hebben gemaakt. Die gevoelens van fa- geborgenheid spelen daarbij een grote rol. We len moeten we zien te keren en daarvoor hebben willen leerlingen ’s ochtends met een glimlach we elkaar hard nodig. De leerling, zijn of haar binnen zien komen. Ons motto: leren kan nog zo ouders en onze school. moeilijk zijn, maar naar school gaan is leuk! Het uitgangspunt bij ons onderwijs is wat een leerling wél kan in plaats van wat hij niet kan. Daarop sluiten we het aanbod aan. Dit klinkt eenvoudig, maar is best moeilijk. Het vereist dat O ns motto: leren kan nog zo moeilijk zijn, maar naar school gaan is leuk je de ontwikkeling van een leerling steeds helder in beeld hebt en met onderwijs daarop kunt anticiperen. Dit doe je door goed te kijken wat Mijn onderwijsideaal? Dat we leerlingen holis- de leerling nodig heeft en zijn gedrag te interpre- tisch benaderen en ze zien als mens in plaats teren. We noemen dit leren langs het kind en dit van louter een cognitief wezen. Onderwijs draait is best lastig voor een leerkracht. Hiervoor is het niet alleen maar om tot honderd leren tellen. De noodzakelijk dat hij steeds het overzicht heeft én sociaal-emotionele ontwikkeling van een leerling houdt. is vele malen belangrijker! Zeker in deze tijd van snelheid en informatiedichtheid is het lastig voor Relatie, autonomie en competentie zijn de kern- sommige leerlingen om zich te handhaven. Met begrippen van onze scholen. Dat betekent niet typische 21st century skills, zoals leren plannen, alleen proberen aan te sluiten op de behoeften doseren en samenwerken, komen we wat mij be- van de leerling en het programma-aanbod daarop treft een heel eind om onze leerlingen weerbaar afstemmen. Het betekent ook dat je dit doet in te maken in de moderne maatschappij. Wim Drenth begon in 1978 als onderwijzer in het basisonderwijs, was leraar wiskunde, conrector, rector, directeur studentenzaken aan de universiteit en directeur van een pabo. Sinds 2009 is hij directeur-bestuurder van CSG Het Noordik, een brede VO-school met circa 3.000 leerlingen en vestigingen in Almelo, Vriezenveen en Vroomshoop. Drenth laat zich inspireren door het kloosterleven en leest graag over zingeving. www.noordik.nl Voor het leven en voor de maatschappij A ls onderwijzer en later als wiskundeleraar van die leemte op. We leiden verantwoordelijke merkte ik dat ik een mening had over mijn burgers op voor de samenleving van de toe- school, dat ik invloed wilde uitoefenen. Niet komst. Dat is onze missie. Dat proberen we ook, zozeer kennisinhoudelijk, maar vooral op het heel praktisch, waar te maken met de manier vormende deel van het onderwijs. Geleidelijk ben waarop we lesgeven. ik steeds meer bestuurlijke taken gaan vervullen. Daarbij ben ik in mijn huidige rol, directeur-be- Zingeving neemt ook een grote plaats in bij de stuurder van een VO-scholengemeenschap, het toerusting van onze medewerkers. Bij onze on- beste op mijn plek. Dat heeft te maken met de langs gehouden studiedag vertelden zo’n twintig schaal van de organisatie, maar ook met de sec- oud-leerlingen wat hen drijft in hun dagelijkse tor zelf. In het VO heb je te maken met leerlingen werk, waar ze energie uit halen. We vroegen hen in zeer bepalende jaren van hun leven. Het is de vervolgens ook in hoeverre onze school en onze fase waarin jonge mensen moeten leren om keu- docenten hier aan hebben bijgedragen. Op die zes te gaan maken, waarin ze inzichten opdoen manier kregen onze docenten terug dat het zin over zichzelf en over het leven. Als school kun heeft wat ze doen, dat het zin geeft. je hierin van groot belang zijn, met de docent in een sleutelrol. Zingeving en verbinding zijn mijn grootste drijfveren. Als bestuurder wil ik ervoor zorgen dat mijn directeuren en teamleiders hun werk optimaal Als docent ben je ook een ethisch baken voor leerlingen kunnen doen, met als uiteindelijke doel dat docenten volledig tot hun recht komen. Ik voel me verantwoordelijk voor een goede schoolont- Ik heb me laten inspireren door Alexander Rin- wikkeling, naar volle tevredenheid van leerlingen, nooy Kan die in zijn rapport “Leerkracht!” stelde personeel en omgeving. dat we de leraar zijn natuurlijke centrale plek in de schoolorganisatie terug moeten geven. Onze Zingeving is daarbij ontzettend belangrijk. Als teams stellen zichzelf doelen die gericht zijn op docent moet je niet alleen kennis overdragen en het verbeteren van de eigen onderwijspraktijk. pedagogisch-didactisch goed onderlegd zijn, je Daarbij kijken de teams in de spiegel. We ontvan- bent ook een ethisch baken voor leerlingen. Er gen altijd graag gerichte feedback. Als gevolg zijn in onze samenleving steeds minder dragende daarvan kunnen we ons beeld en onze doelen en verbindende visies. Als school vul je een deel soms weloverwogen bijstellen. Anita de Kadt is intern begeleider (IB’er) bij Kindcentrum Amby, een school die in 2012, na uitgebreide toetsing, door de minister van onderwijs geaccrediteerd werd tot de eerste Academische basisschool van Maastricht. Naast haar werk heeft Anita vooral veel passie voor lezen en reizen (bij voorkeur in een tent). www.bsamby.nl Hoogste doel: zorgen voor welbevinden I k ben in 1974 begonnen in wat nu groep zwakker zijn of boven het maaiveld uit steken 3 heet. De hechte band die je opbouwt met te ondersteunen. We hebben hier een plusklas zesjarigen, het unieke moment waarop zij leren voor excellente leerlingen. Voor hen geldt: haal er lezen: het was werk dat ik bij wijze van spreken alles uit wat erin zit. onbetaald zou willen doen. Nu, veertig jaar later, ga ik nog steeds met veel plezier naar school. Dat credo mag je niet op iedere leerling toepas- Werken met jonge leerlingen verveelt nooit. Zo’n sen, vind ik. Er zijn leerlingen die doodongelukkig aha-erlebnis bij een leerling, als het kwartje worden als je ze pusht. Voor hen is soms het ineens wel valt: prachtig! normale streef- en fundamenteel niveau geen haalbare kaart. Dat moet je respecteren. Zij zijn Ik ben nu IB’er bovenbouw. Dit was voor mij een gebaat bij een eigen ontwikkelingslijn, waarbij logische stap. Na mijn eerste baan ging ik na het welbevinden het hoogste doel is. Misschien een tussenstop van vijf jaar, ik kreeg kinderen, heb je dan minder opbrengsten, maar het be- als vervangende leerkracht aan de slag. Dit was langrijkste is dat zij gelukkig zijn. Dat kunnen we de meest leerzame periode in mijn carrière. Elke realiseren door zo optimaal mogelijk onderwijs keer werd ik in het diepe gegooid en moest in op maat te geven korte tijd de klassen en de lessen leren kennen. Daarna kreeg ik een vaste betrekking bij Kindcentrum Amby. Ik begon bij groep 3 en 4 en eindigde bij groep 8. Zo leerde ik alle leerlijnen kennen: een essentiële bouwsteen voor mijn Werken met jonge leerlingen verveelt nooit huidige functie. Het zetje in de rug kreeg ik van een groep 7 Aan dit maatwerk lever ik een bijdrage door als waaraan ik les gaf. Een groep met pit! Die klas IB’er leerlingen in de klas te observeren. Maar liet me zien dat ik als leraar meer nodig had ik kijk ook naar de leerkracht, het belangrijk- dan ik in mijn mars had. Ik besloot de opleiding ste instrument om goed onderwijs te maken. Remedial Teacher te volgen. Nu werk ik als IB’er, Leerkrachten hebben handvatten nodig om op de maar op woensdag – mijn favoriete dag – sta ik diversiteit van de leerlingen in te spelen. Zodat zelf voor de klas. Zo houd ik voeling met datgene iedere individuele leerling op waarde geschat dat ik als IB’er bedenk. Ik haal ook echt voldoe- wordt. Een streven, dat we hier allemaal willen ning uit mijn werk. Het is mooi om leerlingen die realiseren. Jan Paul Beekman stond jarenlang voor de klas als biologie- en wis kundedocent, was mentor, coördinator en afdelings leider. In 2000 koos hij voor het schoolleiderschap. Nu is hij rector van het Gerrit Komrij College in Winterswijk, een VO-school waar medewerkers en leerlingen hun ideeën en ambities kwijt kunnen. Jan Pauls grootste hobby is het onderwijs en alles wat erbij komt kijken. Als er tijd overblijft, trekt hij zijn hardloopschoenen aan of pakt hij zijn gitaar erbij. www.gerritkomrijcollege.nl Meer dan een leerfabriek H et onderwijs is mijn grootste passie. Ik ben ten niet alleen focussen op de klas als geheel, om 7.00 uur op school en als ik ’s avonds om maar juist ook oog hebben voor de individuele 18.00 uur thuis ben, heb ik er nog steeds geen leerling. Dat ze echt naar de leerling kijken en genoeg van. Na het avondeten houd ik me vaak bedenken wat iemand nodig heeft om het beste nog een paar uur bezig met het onderwijs en uit zichzelf te halen. alles wat ermee samenhangt: stukken lezen, vergaderingen voorbereiden en bijwonen, nadenken. Waarom? Omdat goed onderwijs enorm belangrijk is. We moeten onze leerlingen tijdens hun middelbare schooltijd genoeg bagage mee- E en school moet een leer- én een leefplek zijn geven om zich in de steeds complexer wordende samenleving staande te houden. Natuurlijk is dit niet altijd gemakkelijk. Daarom Het mooie aan het Gerrit Komrij College is dat geven we onze docenten bewust de ruimte om het een school is voor en van de leerlingen. hier hun eigen invulling aan te geven. We bieden Een school moet meer zijn dan een leerfabriek, hen tevens de mogelijkheid om bij elkaar in de waar alleen maar toetsen worden afgenomen en klas te kijken. Een kijkje in andermans keuken cijfers worden gegeven. Een school moet een nemen werkt vaak heel verfrissend en inspire- leer- én een leefplek zijn. Leerlingen voelen zich rend. thuis hier op school, zeker in het nieuwe gebouw dat we anderhalf jaar geleden hebben betrokken. Daarnaast organiseren we spiegelsessies, Ze zeggen wel eens dat ze geen zin hebben in waarbij we leerlingen de gelegenheid geven om school, toch zie ik aan hun glimmende oogjes de dialoog met docenten aan te gaan over wat dat ze het naar hun zin hebben. Dat vind ik het een goede les is. Dat werkt enorm goed, want mooiste dat er is. leraren nemen de goede raad van leerlingen echt ter harte. Goed onderwijs staat voor mij gelijk aan respect. Hierbij gaat het er niet alleen om dat leerlingen Zo blijkt maar weer dat verandering ook in respect hebben voor elkaar. Maar het gaat ook kleine dingen kan zitten. Iets wat natuurlijk naad- om respecteren wie iemand is en daarnaar han- loos aansluit op onze nuchtere Achterhoekse delen. Daarom vind ik het belangrijk dat docen- cultuur. Yvet Knoefmann is leerkracht geweest bij De Borckeshof (Breedenbroek) en St. Liborius (Dinxperlo). Sinds 1 augustus 2012 is ze Meerscholen Directeur van deze basisscholen, die beide deel uitmaken van Stichting Essentius (tien scholen). In haar vrije tijd leest ze veel (voornamelijk vakliteratuur) en sport ze graag, waarbij voetballen haar grootste passie is. www.essentius.nl Altijd bezig met goed, beter, best A l bij mijn allereerste gesprek heb ik gezegd: tegelijk. Ik wil me kunnen blijven voeden met ik wil hier ooit directeur worden. Ik heb de ambi- de dingen die hier op school gebeuren: de klas- tie om echt iets te kunnen betekenen voor het senbezoeken, de gesprekken met leerkrachten, onderwijs. Als directeur kan ik het meeste doen de ideeën die ik opdoe tijdens het maandelijkse voor leerkrachten én leerlingen. directieoverleg. Er is wel een rode draad bij elke studiedag: teamwork, zo praktisch moge- Altijd ben ik bezig met goed, beter, best. Hoe lijk s amenwerken en samen leren. Een vraag kan ik zorgen dat onze leerlingen het best waar we ons dan samen over buigen is bijvoor- denkbare onderwijs krijgen? Wat werkt goed, wat beeld: als we onszelf nu een zeven geven voor werkt minder goed? Daarbij probeer ik goed te effectieve instructie, hoe komen we dan tot observeren en goed te luisteren. Naar onze IB’er een acht? en onze leerkrachten, maar ook naar wat ouders zeggen. Verder heb ik regelmatig gesprekken met mijn leerkrachten, waarin ik hen vraag om samen met mij te onderzoeken hoe we het nog beter kunnen doen. Daarbij vertrouw ik op hun kennis en kunde, op hun professionaliteit en hun pas- Goed onderwijs staat of valt met de betrokkenheid van leerlingen sie. Want de leerkrachten moeten het uiteindelijk doen. Autonoom, met behoud van kwaliteit. Ik wil altijd blijven leren, ben een soort wandelenGoed onderwijs staat of valt met de betrokken- de spons, dat zit in me. Ik leer ook weer nieuwe, heid van leerlingen. Wij willen als school dat bijvoorbeeld nu we ons voor mijn twee scholen leerlingen enthousiast zijn om te leren. Het is de focussen op HRM/lerende organisatie. Dat geeft taak van de leerkracht om hen hierin te stimule- mij houvast en focus. Ik ga elke dag met plezier ren. In gesprekken met leerkrachten haal ik dat naar mijn werk. naar voren. Ik probeer hen ook te helpen als ze negatief zijn over zichzelf of over leerlingen. Dan Daarbij is er één ding wat mij altijd weer extra ga ik op zoek naar oplossingen: hoe kunnen we energie geeft. Als ik ’s ochtends het schoolplein het draaien? oploop en de leerlingen roepen “Hoi, juf Yvet!”, dan kan mijn dag eigenlijk al niet meer stuk. Wat Onze studiedagen organiseer ikzelf. Daarbij geef mij uiteindelijk drijft zijn de leerlingen, daar doe ik nooit invulling aan meer dan één studiedag ik het voor. Sjef Nilwik is docent biologie en NLT en mentor havo 5 op Notre Dame des Anges te Ubbergen, een kleinschalige school met een unieke status: het is de enige categorale havo van Nederland. Sjef maakt muziek, fotografeert, schildert, is regelmatig in de natuur te vinden en gaat graag op reis. www.notredame.nl Persoonlijkheden letterlijk zien groeien E nkele jaren geleden was er een reünie op de werk en resultaten, wat kan je verbeteren? Ik school waar ik toen 27 jaar werkte. Oud-(mentor) geef aan dat fouten maken mag, leg de nadruk leerlingen, inmiddels rond de veertig jaar en op wat goed gaat in plaats van wat nog niet lukt, veel levenservaring rijker, vertelden me wat mijn spoor hen aan vol te houden en moeite te doen. invloed is geweest op hun leven en de keuzes In mijn eigen reflectie zoek ik telkens nieuwe die ze hebben gemaakt. Mijn rol bleek groter dan werkvormen en middelen om dit te bereiken, met ik gedacht had. het besef dat die volle 4-havo klas soms wel wat anders aan het hoofd heeft. Als zij merken dat Het geeft voldoening wanneer je van oud-leerlin- ik moeite doe, kan ik hen ook aansporen moeite gen dankbaarheid terugkrijgt. Ik blijf het bijzon- te doen en hen overtuigen dat zij beter worden der vinden een bijdrage te mogen en kunnen in vaardigheden en leerprestaties. Met een leveren aan de ontwikkeling van jonge mensen werkgroep onderzocht ik onlangs welke rol een die verwachtingsvol en nieuwsgierig zijn naar hun “groeimindset” kan spelen in dit proces. Met toekomst. Dat maakt de leeftijdsgroep in het VO andere collega’s ontwikkel ik momenteel een dan ook zo’n boeiende: in enkele jaren verande- structuur waarbij leerlingen in activiteiten naast ren basisschoolleerlingen in onhandige pubers de lessen talenten kunnen ontwikkelen en benut- en daarna in adolescenten. Over dertig jaar zijn ten. Hierdoor wordt de school meer van hen. zij bepalend voor hoe onze samenleving er dan uitziet. In het VO groeit hun persoonlijkheid. Net als hun visie op de werkelijkheid. Bij een gevoelige groeiperiode past een veilige en vertrouwde leeromgeving. Als mentor kan ik Bij een gevoelige groei periode past een veilige en vertrouwde leeromgeving leerlingen ondersteunen, geruststellen en de weg wijzen naar mogelijke oplossingen voor hun problemen. Daarnaast is een gelijkwaardige re- Naast dit alles geef ik het mooie vak biologie. latie belangrijk: er is respect voor mij als docent Het is een cadeautje om leerlingen te laten ont- als ikzelf respect heb voor de leerling. Leerlingen dekken hoe bijzonder de natuur is, de verbazing groeien letterlijk als ze zien dat je hen serieus en nieuwsgierigheid die dat oproept. Dat inspi- neemt en merken dat ze met vallen en opstaan reert tot het ontwikkelen van goede opdrachten hun verantwoordelijkheid mogen nemen voor hun in de buitenlucht. studie en hun eigen keuzes mogen maken. Kost mij dit alles dan geen energie? Jawel, en Goede begeleiding is daarbij essentieel: hoe pak soms meer dan goed is. Maar het geeft meer je als leerling zaken aan, hoe reflecteer je op je dan het kost: de moeite is dus niet voor niets. Joop van Lanen is voorzitter van het College van Bestuur van Stichting Algemeen Toegankelijk Onderwijs (ATO) in Den Bosch: 18 basisscholen, meer dan 5.000 leerlingen, ruim 500 medewerkers. Daarnaast geeft hij regelmatig gastcolleges over school management. Ook verzorgt hij vanuit de Franse Pyreneeën managementtrainingen, in combinatie met buitensportactiviteiten. www.ato-scholenkring.nl Koers op integrale ontwikkeling M ijn droom is dat iedere leerling zich opti- door samen te werken kom je tot verbetering maal kan ontwikkelen. De ontwikkeling van een en vernieuwing van onderwijs. Goed onderwijs leerling in de meest brede zin van het woord: begint met gebouwen, met goed personeel, met dat is wat mij mijn hele carrière al drijft. Eerst directeuren. Maar voor echt goed onderwijs is als onderwijzer, daarna als directeur op diverse ook de omgeving van belang: de ouders, de basisscholen, later als bovenschools directeur gemeente, de directe buren van de school. Als van Nutsscholen en sinds 2008 als bestuurder bestuurder blijf ik continu in de weer om al die van de ATO Scholenkring. partijen dichter bij elkaar te brengen. In die rol kan ik die droom meer dan ooit concreet vormgeven. Samen met de andere schoolbesturen in Den Bosch doen we er alles aan om de kwaliteit van het eigentijds onderwijs, opvang Voor echt goed onderwijs is de omgeving van belang en educatie in de hele stad op peil te houden en te verbeteren. We willen dat scholen zoveel mogelijk te bieden hebben aan de leerlingen en Vijf jaar geleden zijn we bijvoorbeeld als scholen- hun ouders. kring een vrijage begonnen met de stadsbibliotheek. Inmiddels heeft vrijwel elke basisschool Waar mogelijk zorgen we voor koppelingen met in Den Bosch een eigen kleine bibliotheek, met BSO, TSO, maar ook met bijvoorbeeld vroeg- en ondersteuning van de stadsbibliotheek. Ideaal, voorschoolse educatie, kinderopvang en andere vanuit het oogpunt van taalontwikkeling is be- opvoedkundige programma’s. Kindcentra 013 schikbaarheid van boeken cruciaal. heet dit gezamenlijke ideaal: we willen voor alle leerlingen een doorlopende leerlijn, één aan- Nog een voorbeeld: in een Boschs stadsdeel sturing, één pedagogisch concept. We koersen groeiden twee kleinere scholen naar elkaar toe, daarbij op integrale ontwikkeling. De basis – taal onder meer conceptueel. Ze wilden, mede inge- en rekenen – moet overal op orde zijn, maar geven door krimp, naar één kindcentrum toe. We leerlingen moeten bijvoorbeeld ook hun creativi- hebben hen toen in dat proces begeleid. Inmid- teit kunnen ontwikkelen en bewegingonderwijs dels heeft dit stadsdeel twee prima kindcentra krijgen. met 1 BRIN-nummer. Iedereen profiteert daarvan, ook de buurt zelf. Is er dan helemaal geen concurrentie meer tussen onze scholen? Zeker wel: ouders kunnen Bij alles wat ik als bestuurder van plan ben, stel nog steeds kiezen uit verschillende onderwijs- ik mijzelf de vraag: draagt het bij aan ontwikke- concepten. Maar we werken toch eerst en vooral ling van de leerling? Is dat het geval, dan is de samen, in het belang van de leerling. Alleen keuze gemakkelijk: doen! Dionne Knops werkt als leerkracht bij SBO de Blinker in Geleen. Ze heeft een passie voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, met name als het gaat om leerlingen met leesproblemen en dyslexie. In haar vrije tijd volgt ze allerlei workshops, variërend van koken tot het maken van binnenhuisdecoraties. www.sbodeblinker-geleen.nl Op eigen niveau, met eigen doelen I k ben leerkracht geworden, omdat ik het heer- en het beantwoorden van vragen. Op basis van lijk vind om met leerlingen te werken. In het spe- de ervaringen met de pilot Passende Perspectie- ciaal basisonderwijs kan ik mijn talenten volledig ven en de voorbereidende werkzaamheden van ontplooien. Zo heb ik me tijdens mijn vervolgop- de werkgroep onderwijsarrangementen, waar ik leiding gespecialiseerd in het diagnosticeren en deel van uitmaak, starten we komend schooljaar begeleiden van leerlingen met leesproblemen schoolbreed met een arrangement voor begrij- en dyslexie. Daarom zijn de leerlingen van onze pend lezen. groepen 8 met de diagnose dyslexie geclusterd en in mijn groep geplaatst. Hierdoor kan ik met Elke dag ga ik met veel plezier naar mijn werk, mijn specialisatie zowel voor de leesproblemen want ik heb een leuke klas met geweldige leer- als de gevolgen daarvan iets betekenen voor lingen. Ik vind het mooi om te zien dat leerlingen deze leerlingen. stappen zetten in hun ontwikkeling en dat ik hier met mijn creativiteit, rust en aanpak een bijdrage Mijn werk in het speciaal basisonderwijs heeft aan kan leveren. Het doet me goed als ik zie hoe me doen inzien dat het belangrijk is om rekening leerlingen met de juiste aanpak vooruit kunnen te houden met wat de leerling nodig heeft. Daar- gaan. Hiervan geniet ik: dag in, dag uit. om bieden we maatwerk. Zo heb ik de leerlingen in mijn klas met hulp van de referentieniveaus van het SLO geclusterd in een op hun toegesneden leerarrangement. Hierbij wordt gericht gewerkt aan bepaalde doelen die de leerlingen moeten halen, afhankelijk van hun uitstroomniveau. Een collega en ik zijn hiermee gestart voor Het is belangrijk rekening te houden met wat de leerling nodig heeft het begrijpend lezen. Dit houdt bijvoorbeeld in dat ik met de hele klas dezelfde tekst behandel, maar dat leerlingen hier vervolgens op hun eigen Ik haal ook veel inspiratie en werkplezier uit het niveau, met hun eigen doelen, mee aan de slag contact met collega’s. We hebben een fijn team, gaan. Elke leerling volgt de les dus vanuit zijn waarin iedereen voor elkaar klaarstaat. Mijn eigen arrangement. passie haal ik ook uit de intensieve contacten met de ouders van mijn leerlingen. Ik informeer Het mooie van deze manier van werken is dat ouders niet alleen, maar betrek hen nadrukkelijk het klassenmanagement voor mij overzichtelij- bij de ontwikkelingen en vorderingen van hun ker wordt en daarmee beter hanteerbaar. De kind. Door de goede samenwerking met ouders betrokkenheid van de leerlingen neemt toe, en onze schoolbreed gedeelde waarden, ontstaat omdat er meer gewerkt wordt vanuit specifiek er een schoolklimaat dat leerlingen stimuleert afgestemde leerdoelen en minder vanuit teksten tot leren. Kees Witteman begon als onderwijzer en was docent in het VO. Als consultant bij CPS werkte hij mee aan de ontwikkeling van leerlingvolgsystemen. Een kleine tien jaar geleden kwam hij in de directie van Het Atrium in Zoetermeer, een school voor praktijk onderwijs met ongeveer 280 leerlingen en 50 medewerkers. Onderwijs is zijn grootste passie, ook in zijn vrije tijd. Tot januari was hij lid van de Raad van Toezicht van meerdere basisscholen. www.hetatrium-pro.nl Toch de weg vinden naar de arbeidsmarkt A ls school voor praktijkonderwijs leiden we ze hun werk goed kunnen doen. Vooruit kijken niet op voor een diploma, maar voor werk. Ons hoort evengoed bij mijn werk. Wat betekent de hoofddoel is positieve uitplaatsing van leerlin- introductie van passend onderwijs voor ons prak- gen: we willen zorgen dat leerlingen ondanks tijkonderwijs, hoe spelen we in op het verdwij- licht verstandelijke beperkingen toch hun weg nen van de Wajongregeling? Ook probeer ik de kunnen vinden op de arbeidsmarkt. Dat is soms discussie over ons praktijkonderwijs dag in dag een flinke uitdaging, maar wel een hele mooie. uit levend te houden. Bieden we leerlingen de juiste stages aan? Hebben we voldoende contac- Veel van onze leerlingen hebben dyslexie, ten met bedrijven waar leerlingen stage kunnen dyscalculie, ADHD, ODD, enzovoort. Het zijn lopen? Kunnen we nog meer met branchecerti- allemaal ontzettend leuke leerlingen, die vaak ficaten werken zodat leerlingen betere kansen ontzettend handig zijn, als je ze maar de kans krijgen op de arbeidsmarkt? geeft om te doen waar ze goed in zijn en waar ze plezier in hebben. In hun geval zijn dat vrijwel altijd bezigheden waar ze hun handen bij kunnen gebruiken. Onze leerlingen worden vaak stratenmaker, winkelhulp, zorghulp of assistent bij een banketbakkerij. Ook werken in de groene sector We willen met onze leerlingen werken aan een reëel zelfbeeld is populair. De reden waarom ik in het praktijkonderwijs werk Voor mij is de sleutelvraag: ontwikkelen onze is eenvoudig. Het gros van de mensen weet zich- leerlingen zich goed? Ook op onze school dro- zelf prima te redden in de maatschappij en op de men leerlingen van een carrière als piloot, prof- arbeidsmarkt. Ik wil er zijn voor de leerlingen die voetballer of popster. We willen met hen werken het niet vanzelf redden: bijvoorbeeld leerlingen aan een reëel zelfbeeld, op basis van zelfvertrou- met een IQ van 60 tot 80 die een steuntje in de wen en zelfsturing. Als we leerlingen die basis rug goed kunnen gebruiken. Dat is de reden dat kunnen meegeven, staan ze echt sterker. ik werkelijk elke dag met plezier naar mijn werk ga. Omdat het zinvol is en het iets oplevert. Mijn grootste wens? Een schoolteam dat, elke dag weer, helemaal blijft gaan voor zijn leerlin- Als directeur probeer ik op verschillende ma- gen. Een team dat zich wil blijven ontwikkelen. nieren bij te dragen aan optimaal onderwijs. Daar werk ik elke dag aan, daar kun je me elk Dat doe ik door docenten zo te faciliteren dat moment voor wakker maken.