Vraag 19 juni 2014 het de juf ‘Zorg dat je dezelfde taal spreekt’ Pagina 8 Richt je op scholen die willen! Pagina 15 In dit magazine 44 deelnemers aan het woord Inhoudsopgave 2 4 pagina 3 Voorwoord 8 pagina 10 pagina Daarom 06 10 01 41 20 22 45 44 39 13 53 05 17 32 23 24 40 03 35 37 21 52 02 50 51 31 42 48 33 25 26 15 43 49 38 34 54 28 36 47 46 08 07 18 09 ‘vraag het de juf’ 30 16 04 19 29 14 11 6 pagina 12 27 flyer landkaart.indd 1 Colofon ‘Vraag het de Juf ’ is een uitgave van CultuurSchakel en Fonds voor Cultuurparticipatie, i.s.m. LKCA en de Gemeente Utrecht. Het team van Magazine on the Spot: Redactie Karlijn Broekhuizen, Frank Wijvekate en Eric Went Eindredactie Eric Went 15 pagina 14-01-14 22:37 Vormgeving Nanda Alderliefste Fotografie Edwin Weers Film Jan Stap www.magazine-on-the-spot.nl Cultuureducatie met Kwaliteit (20132016) is een programma van het ministerie van OCW om de inhoudelijke kwaliteit van cultuureducatie op basisscholen te versterken. Twee keer per jaar komen de projectleden van de 54 deelprogramma’s bijeen. Dit keer tijdens de conferentie ‘Vraag het de Juf’, georganiseerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie en CultuurSchakel. diensten. Maar culturele instellingen zijn wel in staat om het onderwijs rijke leerervaringen aan te bieden. We hopen dat deelnemers na afloop van de conferentie meer inzicht hebben in de wereld van het onderwijs.” Marijn Cornelis, directeur CultuurSchakel: “Het draagvlak is er, maar de ambities van Cultuureducatie met Kwaliteit zijn behoorlijk hoog. Bovendien: er komt al zoJan Jaap Knol, directeur Fonds veel op scholen af. We moeten concurreren om voor Cultuurparticipatie: “Met cul- de tijd. Deze conferentie heet wel ‘Vraag het de tuureducatie maken we een omslag Juf ’, maar de juf heeft eigenlijk geen tijd voor ons. van aanbodgerichte naar geïnteLaatst merkte een lid van een schoolbestuur nog greerde programma’s. Daar is meer voor nodig dan op dat cultuureducatie hooguit een alinea in het dat scholen bij cultuuraanbieders even hun verschoolplan is. Probeer je daar maar eens tussen te langlijstje inleveren. Dat vraagt van culturele instel- wurmen. Van belang is dat scholen en instellingen lingen dat zij zich (nog) meer gaan verdiepen in de elkaar leren verstaan. Het zou mooi zijn als we met algemene visie van scholen op hun onderwijs, maar elkaar kunnen bedenken hoe we scholen kunnen ook dat zij oog hebben voor de grote vraagstukken helpen om Cultuureducatie met Kwaliteit makkewaar scholen mee worstelen. Scholen op hun beurt lijk in het onderwijs te integreren.” moeten goed weten waartoe culturele instellingen wel en niet in staat zijn. Het zijn geen pedagogische Onderzoek 4 CMK in de praktijk Fianne Konings onderzocht in opdracht van het Fonds voor Cultuurparticipatie hoe er in de praktijk met deskundigheidsbevordering wordt gewerkt aan de doelstellingen van Cultuureducatie met Kwaliteit. Ze bezocht zes van de vierenvijftig landelijke CMK-projecten. Wat trof zij aan? “Scholen en culturele instellingen staan voor de grote uitdaging cultuur een plek te geven in het onderwijs; dat doen ze met energie en op eigen wijze. De accenten verschillen: sommige CMK-projecten leggen de nadruk op de infrastructuur, anderen op vaardighedentrainingen van leerkrachten. Sommige laten scholen en culturele aanbieders, als gelijkwaardige partners, onderwijs ontwerpen. Het gaat dus de goede kant op. Naar mijn idee is er nog winst te behalen als er meer aandacht komt voor het waaróm van het cultuuronderwijs. De focus moet daarbij op de leerling liggen. Wat kan goed cultuuronderwijs een leerling bieden en bij leerlingen ontwikkelen? Daarom moeten we met elkaar duidelijke keuzes maken en een gedeeld referentiekader opbouwen. Dit praktijkonderzoek kan daaraan bijdragen, onder andere via de methode ‘The Golden Circle’ van Simon Sinek, die ik in mijn onderzoek heb uitgewerkt tot een denkmodel: ‘De gouden cirkel voor cultuuronderwijs’. Die helpt om na te denken over wat we precies bij leerlingen willen ontwikkelen met cultuuronderwijs en hoe deskundigheidsbevordering daarbij kan helpen.” In gesprek 5 “Wij zijn geholpen als instel lingen actief meedenken over hoe cultuureducatie past in ons onderwijs. Kom maar langs en ga maar mee vergaderen.” Casper van Kalleveen, Haagse Schoolvereniging “Wat hebben jullie nu nodig om cultuur educatie op po-scholen verder te brengen?” Piet Hagenaars, LKCA “Wij willen samen met scholen op zoek naar meer synergie; naar hoe scholen en instellingen elkaar echt kunnen versterken. Het is goed om daarbij ook op denominatie te letten.” Sanne Ahlers, Cultura Klik hier voor het volledige onderzoek 6 CMK-projecten uitgelicht: 1. Compenta (Drenthe) heeft scholen zelf laten bepalen welke deskundigheid zij in hun school willen bevorderen. 2. Keunstwurk (Friesland) werkt onder andere aan de vaardigheden van leerkrachten op het gebied van tekenen, zingen, theater en erfgoedprojecten. 3. Artiance (Noord-Holland) werkt voor Alkmaar en enkele kleine gemeenten en zet in op gezamenlijke ontwerptrajecten door leerkrachten en culturele aanbieders onder de naam de Culturij. 4. Trias en bibliotheek Vlietland (Zuid-Holland) hebben gekozen voor deskundigheidsbevordering in één discipline. Het betreft de disciplines muziek, lezen & literatuur en theater. 5. Concordia (Overijssel) heeft onder de noemer Culturage gekozen voor het gezamenlijk ontwerp door school en aanbieder. 6. Bij VAK (Zuid-Holland) zijn zeven scholen en kunstvakdocenten aan elkaar gekoppeld. “Ik zou meer denktijd willen. Om te reflecte ren, te overpeinzen. Er moet zo veel.” “Ik zou een mooi concreet en helder bewijsstuk willen hebben over waarom cultuur educatie van belang is. Om daarmee scholen te kunnen overtuigen.” Marijke Niele, Artiance Centrum voor de Kunsten Karen de Moor, CultuurSchakel ‘Ik wil ook tijd. Om aan deskundigheidsbevordering op scholen te kunnen doen. Maar ook genoeg tijd om (langdurige) investeringen te kunnen recht vaardigen.” Elvira Gronovius, CKC Zoetermeer In gesprek 6 “Zet in op de drie lagen binnen een school. Je hebt zowel bestuur, schooldirec teuren en de leer kracht nodig. Probeer daar een goede balans in te vinden.” Marijn “De verantwoordelijkheid ligt ook bij de scholen zelf. Het moet een bepaalde mate van wederkerigheid hebben, ik ga scholen het program ma niet door de strot du wen.” Marijke Licher, Centrum Cornelis, Cultuurschakel voor de Kunsten ‘t Klooster Loopt u al langer rond met een prangende vraag over cultuureducatie, bent u op zoek naar een inspirerende docent in het onderwijs, of hebt u gewoon zin in een goed gesprek? Deze personen helpen u graag verder! “Neem directeuren en ambtenaren mee naar theatervoorstel lingen. Als zij erva ren wat de leerlingen ook ervaren, werkt dat goed.” Ulrike Söb- bele, Kunstgebouw “Wij geven ‘Prikkels’ uit, een laagdrempelig tijdschrift dat we verspreiden onder scholen. Met tips, en mooie voorbeelden. Een prima manier om de drie lagen in de school te bereiken.” Ellie van de Bomen, Cultuurcompagnie - Noord-Holland “Er zijn bestaande modellen hoe bijvoorbeeld voldoende draagvlak binnen een school te krijgen. Daar moet je gebruik van maken.” Inez van Winden, Lucas Onderwijs “De school zelf heeft ook veel ideeën. Sluit daar als culturele instellingen op aan.” Ingrid Snel, leerkracht basisonderwijs “Hoe organiseren we het contact met de scholen?’ Hoe stimuleer je deze samenwerking?” Josephine Lemmens, Fonds voor Cultuurparticipatie Mail mij als je…. 7 Ik ben Diewert Berben, projectleider erfgoed educatie KCR. Werkt graag samen met iedereen die verbindingen zoekt tussen erfgoed en educatie. Altijd bereid tot een goed gesprek. Mail mij als je veel weet van educatie, maar minder over erfgoed. > [email protected] Ik ben Pieter Mols, Contrapunt, cultureel constructie bureau. Werkt graag samen met mensen die van cultuur onderwijs willen maken. Altijd bereid tot het realiseren van activiteiten voorbij de streep op de werkvloer. Mail mij als je echt iets anders wilt. > [email protected] Ik ben Marijke Niele, Artiance, penvoerder CMK. Werkt graag samen met bevlogen kunstenaars en gepassioneerde docenten. Altijd bereid tot sparren, samenwerken, mensen bij elkaar brengen. En niet te vergeten: muziek maken! Ik ben Ellen Hal, directeur van basisschool Liduina Den Haag. Werkt graag samen met kinderen, leerkrachten en ouders aan cultuureducatie met alle Haagse cultuuraanbieders. Altijd bereid tot coaching en ondersteuning bij visie-ontwikkeling over cultuureducatie. Bel of mail mij als je vragen hebt, op 06-32158809 > [email protected] Ik ben Rita Iny, directeur muziek-en theatergroep SAMBA SALAD. Werkt graag samen met instellingen voor theater- en alle organisaties die daar behoefte aan hebben. Altijd bereid tot maatwerk, improvisatie, projectontwikkeling of docententraining. Mail mij als je deskundig advies of een bijzonder muziektheaterproject zoekt. Of wat te denken van een inspiratieworkshop voor leerkrachten? > www.ritainy.nl Ik ben Petra Levert, Hoofd afdeling kunst educatie bij Kunstbalie in Brabant. Werkt graag samen met eigenzinnige types uit het onderwijs en open makers uit de kunstwereld die van elkaars kunde willen proeven. Altijd bereid tot gedachtensprongen die kunnen leiden tot nog mooiere cultuureducatie. Mail mij als je ideeën wilt delen. > [email protected] Ik ben Sanne Ehlert, leerkracht, managementteam. In de toekomst (adjunct) directeur. Werkt graag samen met mensen en kinderen: in teamverband. Altijd bereid tot werken, meedenken, oplossen, helpen en doen. Bel mij als als je wilt samenwerken met een open, eerlijk en humorvol persoon met hart voor kinderen. En als je kinderen belangrijker vindt dan de Citotoets. > www.prinsesmarijke- school.nl Mail mij als je een goed, inspirerend of creatief idee hebt voor het onderwijs in Noord-Holland. > [email protected] Het onderwijs aan het woord 8 9 ‘Zorg dat je dezelfde taal spreekt’ Arnold Jonk Ruben Maes Visie op cultuur Aart: “Wij noemen onszelf een ‘bruisende cultuurschool’. Voor dans, toneel en muziek hebben we vakdocenten in dienst. We vinden dat ieder kind recht heeft zich op cultureel gebied te ontwikkelen.” Ellen: “Wij zijn weliswaar een gewone school, maar hebben een visie op cultuur: zó willen we het, dáárom doen we het. Iedere leerkracht speurt bij z’n leerlingen naar talent. En ik bekijk weer welke talenten mijn leerkrachten hebben. Dan haal je er altijd wel iemand uit met aanleg voor cultuuronderwijs.” Ellen Hal Representatief voor het onderwijs zijn ze niet, Ellen Hal en Aart Molendijk, directeur van respectievelijk de Haagse basisschool en de Wegwijzer in Wijk bij Duurstede. Ruben Maes, dagvoorzitter tijdens de conferentie ‘Vraag het de Juf’ heeft ze al ‘de braafste kindjes van de klas’ genoemd: omdat ze in tegenstelling tot veel van hun collega’s cultuur al jaren geleden in hun curriculum hebben opgenomen. Maar wel ieder op een andere manier. Van minimaal naar goed Hun scholen zijn beide excellent bevonden: ‘De kinderen lopen met een hoge mate van welbevinden rond’. Onder andere vanwege de aandacht voor cultuur. Het oordeel hangt ook samen met de veranderingen bij de onderwijsinspectie. Hoofdinspecteur primair en speciaal onderwijs Arnold Jonk, de derde op het podium bij Ruben Maes, zegt hierover: “Minimale kwaliteit van het onderwijs was onze toetsingsnorm de afgelopen zeven jaar. Dan krijg je automatisch dat scholen zich op taal en rekenen gaan concentreren. Nu gaan we kijken wat goed onAart Molendijk derwijs is. Waar ben je als school goed in, waar ben je trots op?” Keuzes maken Dat betekent: keuzes maken. Ga je je als school op lichamelijke opvoeding richten of juist op culturele vorming? Dat wordt het onderwijsmodel voor de toekomst. Een school als de Wegwijzer van Aart Molendijk heeft daar geld voor. Maar hoe doet de Haagse basisschool van Ellen Hal dat, diep in de rode cijfers? “We zoeken naar financiering van buiten. Een van onze ouders, docent op het conservatorium, zat midden in de ontwikkeling van een nieuwe muzieklesmethode. Met de steun van een extern fonds heeft ze daar bij ons veertig weken mee proefgedraaid. Er zat permanent een leerkracht bij. Die kon het programma het jaar daarop zelf verzorgen.” Zelfde taal Maar hoe krijg je cultuur je school in? Inspecteur Jonk heeft een goede tip: “Denk in thema’s. Je kunt altijd aansluiten bij een goede invalshoek.” Nog meer ideeën? “Zorg dat je dezelfde taal spreekt”, zegt Aart Molendijk. Laatste kwam een groep dansers bij ons les geven. Onze dansdocent heeft ze geïnstrueerd hoe ze met kinderen om moeten gaan. Dat ze rekening moeten houden met hun korte spanningsboog. En een beeldend kunstenaar moest wel kunnen praten met een kind van vier.” Meten Het meten van de kwaliteit of alleen al de betekenis van het cultuuronderwijs is wel een lastige. Moet het goed zijn, interessant zijn, zin hebben of, zoals Ellen Hal zegt, ‘betere burgers maken’? (Ruben Maes: “Die stip op de horizon ligt wel erg ver weg.”) De onderwijsinspectie stelt bij cultuureducatie in elk geval meer open vragen. Arnold Jonk: “Als een school zegt dat ze aan cultuur doen, vraag ik wat ze ermee willen bereiken. Daar kan ik dan op terugkomen.” Anders toch nog maar een keer leuk? Ellen Hal: “Je doet het ergens voor en het is gewoon leuk.” Applaus. 3 x actueel 10 11 ‘Vraag het de Juf’ in beeld en > film SLO geeft kader In opdracht van het ministerie van OCW heeft SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, het leerplankader voor kunstzinnige oriëntatie ontwikkeld. Het leerplankader biedt houvast bij de invulling en borging van het curriculum voor kunstzinnige oriëntatie op scholen. Meer weten? www.kunstzinnigeorientatie.slo.nl Op de kaart Mocca Amsterdam, Edu-Art Gelderland en bibliotheek Oostland: het zijn 3 van de 54 projecten, die meedoen met de halfjaarlijkse bijeenkomst Cultuureducatie met Kwaliteit. Met deze 54 projecten worden op dit moment al 2500 scholen bereikt. Weten welke partijen nog meer deelnemen? Alle instellingen zijn te vinden op ‘Cultuureducatie met Kwaliteit op de Kaart’. Kijk op de website In de agenda Schrijft u het alvast in uw agenda? Op 11 december vindt de najaarsconferentie plaats, en op 1 juni 2016 dienen we de verantwoording in. Het Fonds voor Cultuurparticipatie heeft alle belangrijke momenten met betrekking tot Cultuureducatie met Kwaliteit overigens in een overzichtelijke tijdslijn geplaatst. Zo mist u geen moment. www.conferentie-fcp.nl/tijdlijn 33 25 26 06 10 01 41 20 22 45 44 39 13 53 42 17 05 32 23 24 40 03 35 37 21 52 02 50 51 31 48 15 43 49 38 34 54 28 36 47 46 08 07 18 09 30 16 04 19 29 14 11 12 27 flyer landkaart.indd 1 14-01-14 22:37 Sfeerimpressie Klik hier voor de film van de dag CultuurSchakel 12 Het begint bij… “Het begint bij de toekomstige leerkracht”, stelt Nelleke Douw van de CultuurSchakel. In het convenant dat De Haagse Scholen, de Haagse pabo en culturele instellingen sloten, is de hele keten meegenomen. Wie doet wat? Het schoolbestuur “We kunnen bogen op een jaren lange samenwerking met de pabo Haagse Hogeschool. We merkten echter dat er behoefte was aan betere afstemming en communicatie. Daarom hebben we een gezamenlijk convenant opgesteld. Studenten krijgen een cultuur accent in hun stage.” Adrie Weeda, Bestuur De Haagse Scholen De toekomstige leerkracht “Ik merk dat leerlingen de kunstvakken prettig vinden. Mijn angst is dat het van de agenda verdwijnt als studenten en do- centen zich niet hiervoor inzetten. Ik pleit voor kunstonderwijs vanaf de basisschool. Tijdens de minor ga ik nieuwe methodes en invalshoeken onderzoeken.” Joyce Bouwman, pabostudent De pabo “Deze samenwerking komt tot stand, ondanks het feit dat de pabo cultuuronderwijs niet als prioriteit heeft. Alles is nog in ontwikkeling: het afstemmen met culturele instellingen en leerlijnen inzichtelijk maken voor pabostudenten. Met dit project kunnen we de vertaalslag naar de praktijk maken.” Nelleke Douw, Hoofd van het Expertisecentrum Cultuureducatie bij CultuurSchakel voert het woord namens de pabo De kunstinstelling “We hebben al jaren een intensieve samenwerking met de pabo. Zo organiseren we jaarlijks voorstellingen voor pabostudenten, inclusief een voor- en nagesprek. 13 Alleen ga je sneller, samen kom je verder Ik ben enthousiast: we gaan kijken hoe we het project verder uit kunnen bouwen.” Saartje Oldenburg, Theater aan het Spui De school “We geven cultuuronderwijs in de breedste zin van het woord. We zoeken naar de kwaliteit van leerkrachten en leerlingen. Geluk en creativiteit zijn niet meetbaar, maar je ziet wel dat een kind straalt.” Henri Rijgersberg, directeur De la Reyschool De leerling Lou Lou de la Mar liet ter plekke zien waarom cultuureducatie zo belangrijk is. Door het installeren van werkgroepen, bemenst door leerkrachten en kunst professionals, ontstaan in SúdwestFryslân de beste plannen voor culturele initiatieven op school. Lummie Fokkema van Keunstwurk en Annemarie van der Reijden van Akte2 staan aan de basis van KEK, Kultueredukaasje mei Kwaliteit. De afstanden zijn groot in Friesland, de regio’s zijn dunbevolkt, de scholen zijn klein tot nog kleiner: 20 leerlingen is geen uitzondering. Hoe zorg je er dan toch nog voor dat de kinderen met cultuur in aanraking komen? Door scholen én cultuurmakers samen aan tafel te zetten en zo vraag en aanbod met elkaar in contact te brengen. Hebben de scholen in stad of dorp X behoefte aan beeldende kunst? Dan kan de lokale kunstenaar daarop inspelen. Bestaat er veel belangstelling voor erfgoed? Regionaal museum: haak in. De resultaten zijn draagvlak, nuttige netwerken en cultuureducatie op maat. Het aanbod wordt per gemeente en per jaar bij wijze van menu vastgelegd in een brochure. De scholen hoeven er alleen nog maar uit te kiezen. Als ze wel eens iets anders willen, is het ook geen probleem. Dat hoeven ze alleen maar in hun gewestelijke KEK-team aan de orde te stellen. Heel direct dus. Zo wilden de scholen in Harlingen ‘iets’ met Oerol. Nou dat kan. Volgend jaar al. Meer weten? Kijk op www.keunstwurk.nl Keunstwurk Friesland Bezoekers recenseren 14 ‘Vraag het de Juf’ vroeg deelnemers van de conferentie om een sessie te recenseren. Zes deelnemers delen hun ervaringen. Floor Vlasblom Kunst- en mediaeducator Was aanwezig bij: Cultuurpad Limburg Inhoud: “Komen culturele instellingen van Venus en scholen van Mars? Deze workshop ging over de verschillende gradaties in de ambities van Limburgse basisscholen op het terrein van cultuureducatie.” Oordeel: “Het was voor mij een openbaring dat er geen raamwerk is voor cultuureducatie als middel, en dat we daar ook geen methodes en meetinstrumenten voor willen. Alles valt of staat met een goed idee en een goede visie. Scholen beginnen vaak te praten over randvoorwaarden, maar je komt pas echt tot co-creatie als je inhoudelijk in gesprek gaat en met een goed idee aan de slag gaat.” Marcel van Kerkvoorde Kunstfort bij Vijfhuizen Was aanwezig bij: Keunstwurk Friesland Inhoud: ”Dit Friese programma wil de kwaliteit van het aanbod verhogen. Dit programma wordt in deze regio getypeerd door grote afstanden en diversiteit. Door vraag van de school te koppelen aan het aanbod, stuurt men de kernteams aan. Reflectie vindt plaats door een digitaal portfolio.” Oordeel: ”Het was niet gemakkelijk om de essentie van de presentatie te vatten.” Valentina Cardona & Emine Cetin Leerkrachten basisschool Waren aanwezig bij: Vak Delft – Cultuurhelden ontrafeld Inhoud: ”We kregen de kenmerken van creatief onderwijs te horen. Daarnaast zijn de verwachtingen van de scholen en het aanbod van de instellingen besproken.” Oordeel: ”Het belang van een ICC’er in het onderwijs is ons nu duidelijk. We hebben meer inzicht gekregen in de kenmerken van een creatief proces.” Pascale Price Educatiemedewerker Nederlands Dans Theater Was aanwezig bij: Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam Inhoud: ”De workshop zoomde in op de Schoolscan Cultuureducatie in Rotterdam. Zo kwamen de doelen aan de orde, maar ook hoe je door middel van de cultuurscan de behoefte aan cultuureducatie bij primair onderwijs kunt bovenhalen.” Oordeel: “Het was informatief, maar ik heb geen antwoord gekregen op mijn vragen als: ‘Waar kan ik als culturele instelling informatie over de cultuurscan vinden?’ en ‘Hoe blijf je als KCR op de hoogte van recente ontwikkelingen binnen cultuur?’ Wat ik wel weet is dat de schoolscan een voorwaarde is om mee te doen met CMK in Rotterdam.” Hoe nu verder? 12 antwoorden Instellingen, scholen en beleidsmakers zijn een dag lang met elkaar in gesprek gegaan. Wat heeft ‘Vraag het de Juf’ concreet opgeleverd? 12 Antwoorden uitgelicht. Instellingen: maak afspraken met scholen, leg deze samen vast en hou elkaar eraan. Inge van der Veen Lid werkgroep cultuur basisschool Was aanwezig bij: Edu-Art Inhoud: ”We kregen inzicht in de praktijkervaring van een pilotschool die werkt met een aangeboden opzet voor muziek lessen.” Oordeel: ”Ik wil graag muziekles gaan geven. En ik sta niet eens voor de klas! Maar voor ons als opstartende school was het niet zo’n passende workshop.” 15 Annelies van Gent Onderwijsspecialist Muziek Koorenhuis Was aanwezig bij: Edu-Art Inhoud: ”We kregen informatie over CMK in Gelderland: de rol van de verschillende partijen en de uitwerking van het muziekproject op school.” Oordeel: “Het is goed om te zien hoe anderen omgaan met dezelfde vraag. In Gelderland is een stevig programma op poten gezet, waarin de groepsleerkracht heel stevig gecoached wordt door een vakdocent, en heel praktisch materiaal krijgt om mee te werken.” Verbind cultuur educatie (het aanbod) aan de competenties die de school nastreeft. Zorg als school voor een duidelijk plan, definieer wat er precies onder een leerlijn valt en wat de doelen zijn. Spreek niet alleen de taal van de school; sluit ook aan op de cultuur van de school (denominatie, vernieuwingsscholen etc). Geef scholen aan hoe ze aan meer geld kunnen komen en wat er precies aan budgetten beschikbaar is. Neem de tijd. Ga met meerdere personen op scholen in gesprek om te zorgen voor borging (dus niet alleen met de directeur). Luister!!! En zoek ‘natuurlijke verbanden’. Vier je succesjes. Dat versterkt de band. Ga onaangekondigd langs op scholen. Neem los van je aanbod iets extra’s mee, bijvoorbeeld gratis vervoer met de Museumbus. Verdiep je in het type, de soorten en de historie van de school. Werk ook met scholen individueel. Richt je op scholen die willen! Ga niet zenden, maar ga vanuit gelijkwaardigheid met elkaar in gesprek. En nu? 16 Welke antwoorden heb je vandaag gekregen? Wat neem je mee naar huis? Wat vond je er eigenlijk van? Zes reacties na afloop. Klik op de foto’s om de filmpjes te bekijken. Loes de Vos Flora Verbrugge Suzan Vermeer Stephanie Hermes Blijf op de hoogte en praat mee Thimo de Nijs Blijf op de hoogte en praat mee via de nieuwsbrief Cultuureducatie met Kwaliteit, het Blogcollectief of de LinkedIn groepen Cultuureducatie met Kwaliteit en Netwerk Cultuur educatie. Of twitter mee met #cultuureducatiemetkwaliteit.