Leren van gisteren en vandaag voor de cultuureducatie

NIEUWSBRIEF nummer 4, 28 januari 2014
Leren van gisteren en vandaag voor de cultuureducatie van morgen
Waarom ontvangt u deze nieuwsbrief?
Omdat Museumgroep Leiden, BplusC en Kunstgebouw – samen met lokale culturele
instellingen – met èn voor de scholen in dertien gemeenten in Holland Rijnland een nieuw,
samenhangend en verdiepend programma cultuureducatie ontwikkelen.
In dit
•
•
•
•
nummer leest u meer over
De resultaten van Cultuureducatie met kwaliteit in Holland Rijnland in 2013
Voorhoede en klankbordscholen in 2014
Professionalisering en deskundigheidsbevordering
De eindconferentie van Cultuur in de Spiegel
Resultaten van Cultuureducatie met kwaliteit in 2013
Opzet
In 2013, het eerste jaar van de deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit, werkten 23
basisscholen en 3 overkoepelende culturele instellingen in de regio Holland Rijnland aan een
referentiekader cultuureducatie. Dit is een richtinggevend, inhoudelijk overzicht van de
kennis, vaardigheden en attituden (competenties) die we de leerlingen in hun culturele
loopbaan willen meegeven. Het kader dient als basis voor de doorlopende leerlijnen
cultuureducatie die we in 2014 ontwikkelen om uiteindelijk tot één samenhangend
programma voor cultuureducatie te komen.
Het referentiekader is ontwikkeld via de werkwijze van de ‘drietrapsraket’, opgebouwd uit een
voorhoede, een klankbord en een peloton.
De voorhoede bestaat uit 6 basisscholen, Museumgroep Leiden, Kunstgebouw en BplusC.
Samen werkten zij aan het vormgeven van het referentiekader.
Het klankbord bestaat uit 17 basisscholen en de achterban van de drie genoemde culturele
instellingen. Zij gaven feedback op de door de voorhoede ontwikkelde ideeën.
Het peloton bestaat uit de overige basisscholen en culturele instellingen die automatisch
meegaan in het veranderingsproces zoals ingezet door voorhoede en klankbord.
Uitgangspunt
Om tot een referentiekader te komen hebben de voorhoede en het klankbord eerst
vastgesteld wat de waarde van cultuureducatie is.
• Cultuureducatie ontwikkelt het cultureel zelfbewustzijn. Door cultuureducatie leren
kinderen een eigen betekenis te geven aan cultuur
• Cultuureducatie draagt bij aan de culturele bagage van kinderen, hoort bij de totale
opvoeding van kind tot volwassene en is daarmee van belang voor de algemene
ontwikkeling
• Cultuureducatie draagt bij aan een open en ruime blik waarmee kinderen leren kijken
naar zichzelf, de ander en hun omgeving. Daarmee worden kinderen zich bewust van
hun eigen cultuur, andermans cultuur en het samen vormgeven aan cultuur. Kinderen
leren begrip te krijgen voor verschillen, leren verschillen te respecteren, te waarderen
en er op eigen wijze mee om te gaan
• Cultuureducatie draagt bij aan de ontwikkeling van vaardigheden als: waarnemen,
verbeelden en conceptueel en analytisch denken. Kinderen worden aangesproken op
hun creatieve, emotionele en verbeeldingskant en leren zich daarin te uiten. Dat kan
kinderen eigenwaarde geven, draagt bij aan zelfontplooiing, zelfstandigheid en aan
verbondenheid met de leefomgeving.
Referentiekader cultuureducatie
Om inzicht te krijgen in de competenties die de scholen bij hun leerlingen willen ontwikkelen,
hebben wij een overzicht gemaakt van 52 competenties uit verschillende theorieën en visies.
Deze zijn afkomstig van Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO), C-zicht, 21th century skills,
Cultuur in de Spiegel, Sleutelcompetenties, Meervoudige Intelligentie en Adaptief Onderwijs.
De hoogst gewaardeerde competenties van de voorhoede en het klankbord hebben wij voor
het referentiekader samengevoegd in een overzicht van ontwikkelgebieden.
Direct van toepassing op cultuureducatie is de culturele ontwikkeling van kinderen. De
bijpassende competenties hebben we onderverdeeld in:
• Creatief vermogen
• Cultureel zelfbewustzijn (culturele vaardigheden inclusief burgerschap, vermogen zich
te presenteren, zorg voor en waardering van de leefomgeving)
• Reflectief vermogen (probleemoplossende vaardigheden, reflecteren op eigen
handelen en leren, uitdrukken van eigen gedachten en gevoelens, respectvol en
verantwoordelijk omgaan met elkaar)
• Receptief vermogen (beleven van kunst en cultuur)
• (Re)productief vermogen (vermogen zich te presenteren, produceren (creëren en
vormgeven), uitdrukken van eigen gedachten en gevoelens)
Deze competenties zijn uitgewerkt voor de leerjaren 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8. Deze uitwerking
dient als basis voor het ontwikkelen van doorlopende leerlijnen cultuureducatie in 2014.
Indirect van toepassing op cultuureducatie zijn de sociale ontwikkeling van kinderen (sociale
vaardigheden, probleemoplossende vaardigheden, communicatie en vermogen tot
samenwerken) en de persoonlijke ontwikkeling (vermogen zelfstandig te werken en
ontwikkelen van zelfvertrouwen). Deze ontwikkelingsgebieden vormen de context waarbinnen
het referentiekader zich afspeelt.
In 2014 kunnen scholen – naast een aantal vaste basiscompetenties – een selectie maken
van competenties die zij voor hun eigen leerlingen belangrijk vinden. Hiermee ontwikkelen ze
een schoolspecifiek referentiekader waarmee ze vervolgens een eigen doorlopende leerlijn
kunnen vormgeven.
Professionalisering
Behalve een referentiekader is er in 2013 een plan geschreven met de mogelijkheden voor
professionalisering in de onderwijs- en cultuursector in onze regio. In het voorjaar van 2014
kunt u hier meer informatie over verwachten.
Zie ook het artikel over professionalisering en deskundigheidsbevordering verderop in deze
nieuwsbrief.
Het afgelopen jaar hebben de scholen en culturele instellingen uit de voorhoede en het
klankbord verschillende activiteiten, bijeenkomsten en conferenties bijgewoond om de actuele
ontwikkelingen rond cultuureducatie op de voet te volgen. Er waren 2 startbijeenkomsten, 4
bijeenkomsten van de voorhoede en 2 bijeenkomsten van het klankbord. Daarnaast
bezochten we onder andere een conferentie van Cultuureducatie met kwaliteit (13 juni), de
Dag van cultuureducatie van het LKCA -Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en
Amateurkunst - (5 november), de onderzoeksconferentie Cultuureducatie en
Cultuurparticipatie (25 november), de masterclass Cultuur in de Spiegel van Plein C
(3 bijeenkomsten in het najaar), de netwerkbijeenkomsten van Kunstgebouw (21 maart en
19 september) en de provinciale conferentie georganiseerd door Kunstgebouw ‘een plan en
dan?’ (13 november).
De toekomst
In 2014 gaan we aan de slag met de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen cultuureducatie.
Een doorlopende leerlijn beschrijft de volgorde waarin de leerstof is verdeeld over alle
leerjaren. Door te werken met een doorlopende leerlijn ontstaat er inhoudelijke samenhang
tussen activiteiten. Zowel tussen activiteiten die de school zelf organiseert als tussen
activiteiten van culturele instellingen. Er wordt tegelijkertijd voortgebouwd op wat eerder is
gedaan, waardoor het niet blijft bij een eerste kennismaking of een eenmalig project. Doordat
een doorlopende leerlijn is opgenomen in het curriculum van een school, heeft cultuureducatie
een structurele plaats in het lesprogramma van scholen.
Voorhoede en klankbordscholen in 2014
We zijn erg blij met het enthousiasme van de 27 scholen die zich tot op heden hebben
aangemeld voor de voorhoede of het klankbord!
In de voorhoede zijn nog scholen welkom. Deze groep is actief en intensief betrokken bij de
te realiseren ontwikkelingen. In 2014 staat met name de ontwikkeling van doorlopende
leerlijnen en bijbehorende pilotprojecten centraal. Dit doen we in 5 bijeenkomsten van 2 uur
op woensdagen. Ook zijn er enkele huiswerkopdrachten. Wilt u meedenken in de voorhoede?
Neem dan zo spoedig mogelijk contact op met Marijke van de Haterd, projectmanager
educatie bij Museumgroep Leiden ([email protected] of 071-5168588). Scholen uit
Lisse en Zoeterwoude worden in het bijzonder uitgenodigd om te reageren.
Professionalisering en deskundigheidsbevordering: trainingen en cursussen voor
scholen, culturele aanbieders en cultuurmakers
Een van de pijlers van de deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit is dat scholen èn
cultuuraanbieders doelbewuster leren nadenken over cultuureducatie, hun visie en ambities
formuleren en meer inzicht krijgen in het eigen handelen. Daartoe hebben Museumgroep
Leiden, BplusC en Kunstgebouw een opzet gemaakt met trainingen en cursussen ten behoeve
van het onderwijs en het culturele veld.
Scholen uit de voorhoede werken gedurende vijf bijeenkomsten stapsgewijs aan de
visieontwikkeling. Door deze ervaring terug te koppelen aan de respectievelijke schoolteams
wordt de ontstane visie gedeeld. De klankbordscholen reflecteren op de visie van de
voorhoedescholen. Daarmee wordt voor de deelnemers van beide groepen gewerkt aan de
professionalisering van cultuureducatie.
Ook voor scholen en culturele instellingen die niet actief betrokken zijn in de voorhoede of het
klankbord bestaat de mogelijkheid tot professionalisering. Dat kan in de vorm van
verschillende trainingen en bijeenkomsten.
Voor onderwijs èn culturele instellingen:
• Een bijeenkomst Visie op cultuureducatie; doel van deze bijeenkomst is om de
deelnemers een goed beeld te geven van cultuureducatie in het primair onderwijs en
hen bewust te laten nadenken over de inhoudelijke invulling daarvan op school in
samenhang met de andere leergebieden of in de culturele instelling
• ICC- cursussen, netwerkbijeenkomsten en verdiepingsbijeenkomsten voor ICC-ers.
Voor het onderwijs:
• De Cultuurloper: een professionaliseringstraject voor scholen dat bestaat uit de
volgende stappen: intake, assessment en ambitiegesprek met directie en ICC-er.
Vervolgens één of twee teambijeenkomst(en) op school waarbij ambities omgezet
worden in activiteiten, dieper wordt ingegaan op samenwerking met de culturele
omgeving, of goed onder de loep wordt genomen wat er al gebeurt op school. De
school maakt zelf een keuze uit de onderwerpen voor deze teambijeenkomst(en)
• Versterking van individuele competenties voor leerkrachten, bijvoorbeeld met tips &
tools om meer uit bestaande programma’s van culturele instellingen te halen, of de
invulling van de eigen lessen onder de loep te nemen.
Voor culturele instellingen:
• Cursus Cultuur op maat met als doel het ontwikkelen van een educatieve visie en
betere aansluiting van het educatieve aanbod op de onderwijspraktijk
• Cursus Kies voor Klasse(n): hoe zie je als culturele instelling educatie op langere
termijn?
• Cursus Van Idee tot Product waarin culturele instellingen worden gecoacht op het
ontwikkelen en realiseren van cultuureducatief materiaal voor het onderwijs.
20 maart: Eindconferentie Cultuur in de Spiegel
Op donderdag 20 maart 2014 sluiten de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) en Stichting
Leerplan Ontwikkeling (SLO) het onderzoekstraject Cultuur in de Spiegel af met een
eindconferentie. Het meerjarig onderzoek heeft als doel om scholen handvatten te bieden in
het ontwikkelen van een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. Tijdens de conferentie worden
de eindresultaten hiervan aan het grote publiek gepresenteerd!
De dag biedt een gevarieerd programma met plenaire lezingen van onder andere Barend van
Heusden en daarnaast worden er workshops verzorgd door de pilot-scholen, adviseurs van
Cultuur in de Spiegel, onderzoekers van de RuG en leerplanontwikkelaars van SLO. Een zeer
gevarieerd programma dus, met als doelgroep ICC-ers, schoolleiders, leraren van
cultuurgerelateerde vakken en lerarenopleiders. Daarnaast zijn ook culturele instellingen,
beleidsmakers en vertegenwoordigers van kenniscentra welkom op de conferentie.
De conferentie vindt plaats in de Buitensociëteit in Zwolle en is geheel gratis voor
deelnemers. Voor meer informatie en voor aanmelding verwijzen wij u naar de website
www.slo.nl/cultuurindespiegel.
Deze nieuwsbrief is geschreven en samengesteld door
Marijke van de Haterd, projectmanager educatie Museumgroep Leiden, www.museumgroep.nl
Verolique Jacobse, hoofd informeren en netwerken Kunstgebouw, www.kunstgebouw.nl
Vivian Treurniet, algemeen coördinator onderwijs BplusC, www.BplusC.nl
en Fredt Moers, cultuurnetwerker Holland Rijnland.
Verzending:
Secretariaat Sociale Agenda Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland.
Eerdere nieuwsbrieven verschenen in januari, juni en oktober 2013. De volgende nieuwsbrief
verschijnt in juni 2014.
Disclaimer
U ontvangt deze nieuwsbrief omdat uw gegevens zijn opgenomen in de databestanden van
Museumgroep Leiden, Kunstgebouw en/of BplusC.
Als deze nieuwsbrief niet voor u is bestemd maar voor een collega, wilt u deze mail dan
doorsturen en de juiste gegevens mailen naar [email protected].
U kunt dit e-mailadres ook gebruiken als u of uw school onverhoopt geen prijs stelt op
toezending.

Download Report