CONGRES MEDEZEGGENSCHAP ANDERS, MEESTER IN BEWEGEN Meedenken over werk en organisatie Door: Walter Baardemans / Fotografie: Kees Winkelman Veranderingen binnen gemeenten vragen grotere flexibiliteit en mobiliteit. Een flexibele schil medewerkers werkt straks vooral op basis van vakmanschap. Wat betekenen nieuwe arbeidsverhoudingen voor de medezeggenschap binnen gemeenten? Blijft een OR nodig om het goede gesprek met de bestuurder te voeren? “Durf te experimenteren”, klonk op het congres Medezeggenschap Anders. “De gemeente Almere werkt bij de drie decentralisaties samen met honderd partijen”, zegt Eric Edens, programmamanager binnen gemeente Almere en lid van het Programmateam 3D & HR van A+O fonds Gemeenten en VNG. “Ambtenaren maken straks onderdeel uit van sociale wijkteams en gaan zelf aan de keukentafel zorgindicaties opstellen”, concretiseert hij de komende veranderingen voor ambtenaren rondom de decentralisaties jeugd, zorg en werk. En dat zijn niet de enige veranderingen waar gemeenten mee te maken hebben, schetst Edens. “Tegelijk spelen onderwerpen als samenwerking, digitalisering en bezuinigingen”, somt hij nog enkele veranderingen op. Frans Mencke, gemeentesecretaris Hoorn: “Het ging met de ondernemingsraad wel eens over minder. Het zijn allemaal zaken waar je wakker bij moet zijn”. COMPLEX Op het congres, donderdag 13 november in het historische stadhuis van Gouda, stond de toekomst van de medezeggenschap binnen gemeenten centraal. Een belangrijke vraag was hoe de medezeggenschap kan bijdragen aan de veranderingen die op de organisatie en medewerkers afkomen? En welke rol vakmanschap daarin speelt? Voor ondernemingsraden is het ingewikkeld om de veranderingen goed te kunnen volgen, meent Henk Dekker, OR-lid binnen gemeente Hoorn. Dekker: “Onze OR weet nog niet precies welke consequenties de decentralisaties gaan hebben. De projectorganisatie van de zes Westfriese gemeenten heeft een keer een plan van aanpak gepresenteerd, maar daar bleef het eigenlijk bij. Wij hebben in een brief onze zorgen geuit over toenemende werkdruk.” Ook andere OR’en noemen de veranderingen ‘complex’ of twijfelen aan de haalbaarheid. “Gemeenten proberen in te spelen op veranderingen, maar blijven op de oude manier werken. Op die manier zal de kanteling naar de participatiesamenleving niet lukken. De voorbereidingstijd is ook wel erg kort”, constateerde een congresdeelnemer. Henk Dekker: “Gemeenten proberen in te spelen op veranderingen, maar blijven op de oude manier werken.” Henk Dekker GOED GESPREK Gemeentesecretaris Frans Mencke definieert medezeggenschap als “het goede gesprek tussen bestuurder en medezeggenschap over de belangen van afnemers (burgers), financiële solidariteit en medewerkers”. Kernbegrippen in het gesprek zijn volgens hem wederzijds respect en vertrouwen. Mencke: “Bestuurder en medezeggenschap moeten samen nagaan wat in hun geval het goede gesprek maakt. Evalueer elk jaar samen het gesprek.” Een aantal ondernemingsraden experimenteert momenteel met nieuwe vormen van medezeggenschap om het goede gesprek met de bestuurder met draagvlak te kunnen blijven voeren. Want de belangstelling voor het huidige OR-werk neemt af en met de verlangde grotere flexibiliteit en mobiliteit, dreigen medewerkers binnen nieuwe samenwerkingsrelaties nog meer op afstand van de OR komen te staan. Zo formeert Almere naast de bestaande OR een tijdelijk team rond de decentralisaties. Eric Edens: “Medewerkers op de werkvloer kunnen op die manier via korte lijnen hun ervaringen terugkoppelen. Dan kan de OR snel ingrijpen op die signalen.” Gemeente Hoorn experimenteert sinds kort met ‘medezeggenschap in een dag’. Medewerkers geven aan het begin hun mening over een onderwerp waarna 24 uur lang als in rugbyscrum alle voor en tegens in de organisatie gedeeld worden. Na de discussie volgt een nieuwe medewerkerspeiling. OPHEFFEN Ook de ondernemingsraad van gemeente Hengelo is in een pilot aan de slag met vernieuwing van medezeggenschap, Ineke Nijhuis: “Wij willen alle medewerkers bij het OR-werk betrekken, zodat niet alleen wij de maar iedere medewerker de OR zijn, OR is.” Ineke Nijhuis vertellen Ineke Nijhuis en Monique ten Dam. Want OR Hengelo wil de beste OR van Nederland worden, zeggen zij stellig. De Hengelose OR ontwikkelt momenteel een plan van aanpak met als ultiem einddoel het opheffen van de OR. ORvoorzitter Ineke Nijhuis: “Wij willen alle medewerkers bij het OR-werk betrekken, zodat niet alleen wij de OR zijn, maar iedere medewerker de OR is. Als we dat bereiken, hebben we de beste OR. Dan zijn wij niet meer nodig en kunnen we de OR in de huidige vorm opheffen.” Niet iedereen verwacht dat Hengelo in de opzet zal slagen, maar Ineke Nijhuis vindt de vernieuwing nodig. “De gemeente vraagt burgers mee te doen en verantwoordelijkheid te nemen. Dan moeten mensen binnen onze organisatie dat zelf ook doen. Medewerkers werken nog in heel bureaucratische structuren, maar de omgeving verandert. Dat vraagt anders denken en werken. Wij vinden dat medewerkers zelf moeten meedenken over hun werk en de organisatie.” De OR Hengelo wil huidige medewerkers meenemen in dat traject. OR-secretaris Monique ten Dam: “Als je maar vaak genoeg vraagt hoe zij er zelf over denken, ontstaat grotere betrokkenheid en bereidheid om mee te doen. Wij faciliteren nu dat medewerkers zich veilig voelen om het gesprek aan te gaan.” REGIECLUB Anderen menen dat er naast brede medewerkersparticipatie altijd een ondernemingsraad moet blijven functioneren als regie OR. Er is volgens hen OR-vakmanschap nodig om het Ard Schenk: “Als OR kun je het initiatief nemen. Wij stimuleren min of meer zelf verandering.” Ard Schenk goede gesprek op managementniveau te kunnen voeren. Maurice Klabbers, OR-voorzitter gemeente Bunnik: “Er blijft een regieclub nodig met kennis en kunde op strategisch managementniveau.” Klabbers ziet de OR bovendien als goede mogelijkheid om vakmanschap van medewerkers verder te ontwikkelen. “Mensen doen binnen een OR allerlei nieuwe werkervaringen op. Daar kun je leerdoelen aan koppelen. Zo ontwikkel je vakmanschap binnen de OR en daar profiteert heel de OR weer van”, aldus Klabbers. OR Drechtsteden bekijkt momenteel de mogelijkheden om het vakmanschap van OR-leden vast te leggen via een OVCtraject, Ondernemingsraad Verworven Competenties, zegt Sharda Ramrathsing, beleidsadviseur medezeggenschap van gemeente Drechtsteden. Opleidingstrajecten worden volgens haar voor alle ambtenaren belangrijk. “Flexibilisering staat in Drechtsteden hoog op de agenda, maar bezuinigingen leggen druk op de mobiliteit. Mensen houden dan liever vast aan hun werkplek. De OR probeert medewerkers voor te bereiden dat het werk straks verandert en ziet erop toe dat er strategische personeelsplanning wordt toegepast door het onderwerp constant op de agenda te plaatsen. Daar hoort een opleidingsplan voor medewerkers bij. Wij bereiden mensen voor op verandering en bewaken het proces.” INITIATIEF Ook gemeente Rijnwaarden leunt niet achterover, reageert OR-voorzitter Ard Schenk. “Wij hebben als OR aangegeven dat Monique ten Dam: “Als je maar genoeg er zelf vaak vraagt hoe medewerkers over denken, ontstaat grotere betrokkenheid.” Monique ten Dam onze organisatie moet veranderen om te kunnen inspelen op de vernieuwingen in het sociaal domein. Wij stimuleren min of meer zelf verandering en hebben onze bestuurder laten weten dat wij als OR volop willen meedenken over deze actuele ontwikkelingen. Als OR kun je het initiatief nemen”, aldus Schenk. Netwerken en kennisuitwisseling zijn belangrijke ingrediënten bij de vernieuwing van medezeggenschap, vonden de deelnemers aan het congres. “Uiteindelijk gaat het over een onderwerp: medezeggenschap. Participatie van medewerkers is daarin het belangrijkste”, concludeerde Sharda Ramnathsing. Frans Mencke gaf in Gouda in elk geval een heldere boodschap mee: “Durf te experimenten.” Tips voor Ondernemingsraden: nLeun niet achterover. Neem als medezeggenschap ook zelf initiatief. nBereid medewerkers er op voor dat hun werk gaat veranderen. Bewaak afspraken met bestuurder, bijvoorbeeld over opleiding, door deze constant op de agenda te houden. nWeet waar je naar toe werkt, maar doe aan timing. nKijk waar de organisatie aan toe is. nEvalueer ieder jaar de samenwerking tussen bestuurder en OR. nBlijf netwerken. Maak gebruik van elkaar kennis en kunde.