De waarde van een verplicht en collectief pensioen Paul de Beer Congres Pensioenfederatie, 6 november 2014 Jeroen Dijsselbloem Minister van Financiën 10 November 2014 2 Merel van Vroonhoven Voorzitter AFM 10 November 2014 3 Marike Stellinga Journalist NRC Handelsblad 10 November 2014 4 Sywert van Lienden Voorzitter G500 10 November 2014 5 Ruim 50% van de Nederlandse bevolking 10 November 2014 6 Keuzevrijheid in het pensioenstelsel • Laat mensen zelf hun pensioenfonds kiezen • Standaard economische theorie: • Keuzevrijheid komt tegemoet aan heterogene voorkeuren • … en stimuleert concurrentie tussen pensioenfondsen • … resulterend in betere prijs/kwaliteit-verhouding (hoger rendement, lagere uitvoeringskosten) • Maar werkt het zo in de praktijk? • Gedragseconomie: mensen zijn beperkt rationeel 10 November 2014 7 Alternatief 1: zelf kiezen voor een pensioenfonds, maar regeling blijft gelijk Veronderstellingen: • Acceptatieplicht • Waardeoverdracht evenredig met opgebouwd vermogen • Doorsneepremie blijft gehandhaafd per fonds • Werkgeverspremie blijft gelijk • Premiekorting of extra indexatie bij goed presterend fonds 10 November 2014 8 Veronderstelling: rationeel gedrag • Deelnemer kiest voor pensioenfonds met gunstigste kosten/batenverhouding • Hangt af van: – Beleggingsresultaten – Uitvoeringskosten – Samenstelling deelnemersbestand 10 November 2014 9 Rationele keuzes 10 November 2014 10 Rationele keuzes 10 November 2014 11 Veronderstelling: niet-rationeel gedrag • • • • Meeste deelnemers kiezen niet (actief) Actieve kiezers kiezen deels niet-rationeel Geen prikkel voor pensioenfonds om beter te presteren Fondsen richten zich sterker op korte termijn rendement 10 November 2014 12 Tussenconclusie • Rationeel gedrag: – Grote turbulentie – ‘Oudere’ pensioenfondsen worden insolvabel – Stabiliteit pensioenstelsel in gevaar • Niet-rationeel gedrag: – Pensioenfondsen presteren niet beter, maar richten zich op korte termijn rendement – Actieve kiezers veelal niet beter af 10 November 2014 13 Alternatieven • Doorsneepremie afschaffen: – Solidariteit van jong met oud verdwijnt – € 100 mld. compensatie nodig (CPB) • DB vervangen door DC – Verzekering van beleggingsrisico verdwijnt • Keuzevrijheid voor pensioenfonds én pensioenregeling: – Iedereen kiest eigen pensioenregeling – De facto einde van collectief pensioenstelsel 10 November 2014 14 Waarom roep om keuzevrijheid? 1. Heterogene preferenties 2. Onvrede over prestaties pensioenfondsen Alternatief: ‘voice’ in plaats van ‘exit’ • Ad 1: individuele keuzemogelijkheden binnen regeling • Ad 2: gezamenlijke invloed deelnemers op pensioenregeling en pensioenfonds 10 November 2014 15 Meer individuele keuzemogelijkheden binnen regeling • Naast bestaande keuzemogelijkheden … – Pensioenleeftijd, deeltijdpensioen, nabestaandenpensioen, hooglaagpensioen • … ook variabele pensioenopbouw mogelijk maken – Bv. tussen 1,4% en 1,875% per jaar (25% van pensioenopbouw) 10 November 2014 16 Middenleeftijdsgroepen oververtegenwoordigd onder vakbondsleden Leden vakbeweging Werknemers en gepensioneerden Jonger dan 25 jaar 4% 65 jaar en ouder 17% 45 tot 65 jaar 51% 10 November 2014 25 tot 45 jaar 28% Jonger dan 25 jaar 7% 65 jaar en ouder 33% 25 tot 45 jaar 32% 45 tot 65 jaar 28% 17 Gezamenlijke invloed op pensioenregeling en beleid pensioenfonds • Onvoldoende vertrouwen in sociale partners en pensioenfondsbestuur • Geef deelnemers instemmingsbevoegdheid met (wijzigingen in) pensioenregeling en beleid van pensioenbestuur • Evenwichtige vertegenwoordiging alle geledingen (actieve deelnemers, gepensioneerden, slapers) en besluitvorming bij gekwalificeerde meerderheid 10 November 2014 18 Conclusie • Roep om keuzevrijheid komt voort uit gebrek aan vertrouwen • Maar keuzevrijheid zal vertrouwen niet terug brengen • Herstel vertrouwen door deelnemers individueel en collectief meer zeggenschap te geven over hun pensioen • En behoud de voordelen van een collectief en verplicht pensioenstelsel 10 November 2014 19