ACHTERGROND 1 RECHTSPRAAK De rechtspraak dïgitalïseert. Dat proces levert ook gemeenten verplichtingen op. Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie en voorzitter Frits Bakker van de Raad voor de rechtspraak: ‘lot nu toe staat alles op lichtgroen, maar garanties zijn er niet.’ FREEK BLANKENA Slïmme tool vervangt toga Waarom nog al die stapels papier waarachter rechters schuilgaan en waarmee advocaten moeten zeulen? De rechtspraak ontkomt er niet meer aan: digitalisering. Het programma Kwaliteit en Innovatie rechtspraak (KEI) is opgezet om de komende ja ren geleidelijk het digitaal procede ren in te voeren en tegelijkertijd de rechtspraak waar nodig te vereen voudigen. In de toekomst zullen alleen burgers die zelfstandig procederen dat nog via de papieren weg kunnen doen. Voor bestuurlijke organisaties en be drijven wordt de digitale weg een verplichting. Gemeenten zullen van af 1 juli 2016 bijvoorbeeld alleen nog digitaal kunnen communiceren met de rechter. Ook verweer en be roep instellen of het inzien van wat andere partijen in het dossier inbren gen, verloopt digitaal. Zelfs de uit spraak van de rechter is vanaf die datum alleen nog te downloaden. Minister Ivo Opsteken van Veiligheid en Justitie denkt dat er weinig weer stand zal zijn, dat de burger zelfs ei genlijk niet anders meer verwacht. ‘We hebben er onderzoek naar ge daan. 87 procent van de burgers is er positief over.’ Opstelten is eindverantwoordeljk voor het goed verlopen van het pro ject. Hij zegt er persoonlijk op toe te zien. ‘Het is belangrijk. In de kern is het zo dat de hele wereld digitali seert. De burger is ingesteld op com municeren met ict. Daar moeten de rechtspraak en de wetgeving dus op inspelen. Je maakt het voor de recht- 12 IE ZItTA DIOITAt RECHT BANKEN’ 29 augustus 2014 1 Binnenlands Bestuur zoekende, de burger, makkelijker, efficiënter en daardoor kwalitatief hoogwaardiger. Dezelfde voordelen gelden voor het bedrijfsleven, insti tuten en gemeenten. En aan de an dere kant is het belangrijk voor de professional, dus de rechterlijke macht en de advocatuur.’ Dezelfde insteek heeft Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, die verantwoordelijk is voor de organisatorische en tech nische kant van de modernisering en digitalisering van de rechtspraak. ‘Het vertrouwen van de burger in de rechtsstaat is mede gebaseerd op de vraag of hij het gevoel heeft dat die rechtspraak een goede connectie heeft met wat er in de maatschappij gebeurt. Je hoeft als rechtspraak niet voorop te lopen bij allerlei techni sche ontwikkelingen, maar je moet wel bij de tijd zijn. En dat zijn wij op dit moment in afnemende mate. Ge digitaliseerd werken is steeds meer de norm, wij doen alles nog op pa- pier. We moeten dus wel digitalise ren, want ons werk staat of valt met het vertrouwen van de burger.’ Achterlopen Dat de rechterlijke macht een beetje begint achter te lopen wil Opstelten niet gezegd hebben. ‘Voordat ik op deze stoel kwam, dacht ik dat ook. Het beeld van de rechtszaal is dat van de deftige rechter in toga die zich verschuilt achter die stapel dos siers. Maar je ziet inmiddels al digi tale rechtbanken.’ Opstelten doelt op de ‘eKantonrech ter’, die inmiddels op twee plaatsen proefdraait en waar in de zittings zaal geen papier meer is te zien. ‘Het zou wel netjes zijn als we straks in het kader van Digitale Overheid 2017 ook KEI helemaal hebben gere aliseerd. Als je eens gaat kijken bij Spir-it [de ict-dienstverlener van de Rechtspraak/red], dan laat je wel na om te denken dat de rechterlijke macht achterloopt. Ik was zeer on ADVERTENTIE BMC 1 implementatie WWW.BMCI M PLEM ACHTERGROND Frits Bakker: ‘Gedigitaliseerd werken is steeds meer de norm is, en wij doen alles nog op papier: der de indruk van wat daar gebeurt.’ KEI draait niet alleen om digitalise ren. De rechtspraak moet vooral be grjpeljker, toegankelijker en sneller worden. ‘Digitalisering is daarbij een tool, geen doel’, zegt Bakker. ‘We proberen wel het nuttige met het aangename te verenigen. Als je gaat digitaliseren, loop je er al snel tegen aan dat het makkelijker is om één werkproces te digitaliseren dan een heleboel werkprocesjes die maar weinig van elkaar verschillen. Dus daar kwam de noodzaak uit voort, welbegrepen door het ministerie van V en J, dat we dan ook een vereen voudiging van de procedures en dus van de wetgeving nodig hebben. Je moet immers zorgen dat die proce dure voor de burger inzichteljk is. Zo grijpen die dingen in elkaar.’ De vereenvoudigingen zullen vooral in het civiel recht zitten. Bakker: ‘De bestuursrechtspraak merkt niet zo veel van die vereenvoudiging, omdat de procedures daar al volgens een vrij eenvoudig gestandaardiseerd stramien van de Algemene wet Be stuursrecht verlopen. Dus ik denk dat de gemeenten daar niet zo van gaan schrikicen. Ik vermoed dat voor de meeste gemeenten zal gelden dat het materiaal dat nu naar de recht bank gaat, in feite al digitaal voor handen is. Maar dan nog vergt het wel een aantal aanpassingen.’ eHerkenning Gemeenten moeten zich bijvoorbeeld afvragen of ze uit de voeten kunnen met een inlog bij de rechtbank via de portal ‘Mijn Zaak’ (zie kader op vol gende pagina). De andere mogelijk heid is een rechtstreekse koppeling tussen computersystemen. Verder dient de gemeente te beschikken over technologie voor het scannen van do cumenten en over een ‘digitaal be waardossier’. Voor toegang tot de por tal is straks eHerkenning vereist, de zwaardere bedrijfsvariant van DigiD. Daarbij moet binnen elke gemeente ook worden vastgesteld hoeveel mede werkers via eHerkenning worden gemachdgd om toegang te krijgen tot het centrale digitale systeem. fEI,SEEIIE INVc:ERIN De digitalisering van de rechtspraak gaat stapsgewijs, in enkele releases’ die ook nog eens geografisch over de verschillende rechtbanken in Nederland zijn verspreid. Per 1 april 2015 moeten de asiel- en be waringsprocedures binnen het bestuursrecht O Vrijwillige basis digitaal gaan, per januari2016 gaat voor die procedures de verplichting tot digitaal procederen gelden. Vorderingsprocedures met verplichte pro cesvertegenwoordiging binnen het burgerlijk recht gaan per juli 2015 digitaal. In juli 2016 volgen de vor deringen in kantonprocedures en de overige bestuursrechtprocedures. Op 1juli2017 moeten de laatste procedures gedigitaliseerd zijn: verzoekschriftprocedures van familie, civiel en kanton. Binnenlands Bestuur 1 29augustus 2014 13 ACHTERGROND ]‘v1’/EE PORiALEF’J Binnen KEI worden twee portalen ontwikkeld: Mijn Zaak en Mijn Werkomgeving. Mun Zaak is de digitale omgeving waarin burgers, de advocatuur en ketenpartners een zaak digitaal kunnen indienen, kunnen volgen en digitaal kunnen corresponde ren met de rechtbank. Mijn Werkomgeving zal de digitale omgeving zijn waarin recht spraakmedewerkers aan een zaak kunnen werken. Opstelten, die als burgemeester in on der meer Utrecht en Rotterdam vaak juridische zaken in zijn portefeuille had, noemt de digitalisering voor ge meenten en andere decentrale over heden een kans. ‘Gemeenten raken van een heleboel papieren romp slomp af. Ik denk dat achterstanden op die manier makkelijker te voorko men zijn. Dat is goedkoper en je doet de burger daarmee recht.’ De digitalisering van de rechtspraak verandert in eerste instantie niets fundamenteels aan het verschijnsel rechtszitting, legt Bakker uit. ‘Er blijft een rechter van vlees en bloed, zeker in het begin ook nog met een griffier van vlees en bloed. Die grif- fier zal er wel blijven zitten, maar we kunnen in de nieuwe wetgeving uiteindelijk gaan werken met audio of video als proces-verbaal.’ De rechtszaal zal er wellicht wat an ders uit gaan zien, denkt hij. ‘Denk bijvoorbeeld aan schermen die voor aanwezigen delen uit het dossier la ten zien die de rechter op zijn tablet aanklikt. We onderkennen het wel als een probleem: we zijn nu eigen lijk nog gewoon bezig om een stapel papier digitaal te maken. Er zal on getwijfeld een stap in dit proces ko men waarbij mensen zeggen: we kunnen het beter anders aanpakken. Iedereen kan bijvoorbeeld gelijktij dig in een digitaal dossier kijken. ADVERTENTIE I5BN: AantaL pagina’s: 322 Prijs: € 39,50 j 97a9o1312s184 Ook verkrijgbaar als e-book BesteL op www.ktuwer.nL/shop » a Wolters Kluwer business Ongetwijfeld zullen mensen na een jaar andere werkwijzen kiezen. We zullen zien hoe dat gaat.’ Buitengewoon kwetsbaar Ook al is KEI in eerste instantie meer een moderniseringsoperatie van civiel en bestuursrecht dan een ict-project, het project staat wel op de lijst van grote en risicovolle ict projecten waarover het kabinet jaar lijks rapporteert met een voorlo pig prijskaartje van 29 miljoen euro. Bakker zegt de risico’s voluit te on derkennen. ‘Ict-projecten zijn bui tengewoon kwetsbaar. Maar we kunnen niet zeggen: we digitalise ren niet. Niks doen is geen optie. Het enige wat we kunnen doen is zo goed en zo kwaad mogelijk van alle bekende fouten leren. We kunnen helaas geen garantie geven dat van af dag één alles vlekkeloos zal ver lopen. Zoals bij ieder ict-project zul len er kinderziekten zijn.’ Het programma wordt voortdurend doorgelicht. Tot nu toe staan alle lich ten op lichtgroen. Er komt nu een au ditprogramma en in het voorjaar ook nog een Gateway-review. We proberen goed beslagen ten ijs te komen.’ Ook Opstelten vindt de ict-zorgen terecht. ‘De wetgeving en de organi satorische voorbereiding moeten hand in hand lopen en je moet geen big-bang-situatie creëren. De ge plénde fasering is heel belangrijk. En een ander punt is dat je de be langhebbenden, dus de professio nals, de overheden, de bedrijven en de burger, heel goed informeert en naar ze luistert. Iets ontwerpen op een tekentafel in Den Haag is niet de weg. Het is echt een fantastisch project, waarvoor je wel goed be stuurlijk handwerk moet leveren; het is niet iets waar je de verkiezin gen mee wint.’ < — Overheids beLeid Hoe werkt overheidsbeleid? De negende, geheel herziene, druk van Overheidsbeleid gaat over de vraag hoe overheidsbeleid tot stand komt, wat de werkzame inhoud van beleid is, en hoede toepassing van de maatregelen leidt tot maatschappelijke verandering. Geheel nieuw in deze bekende inleiding in de beleidswetenschap zijn de hoofdstukken over “ethiek en beleid” en over “interactief ontwerpen van beleid”. Zestien auteurs verbonden aan zeven verschillende universiteiten leverden een Overheidsbeleid bijdrage aan dit boek. Ivo Opstelten: ‘Het is geen project waar je de verkiezingen mee wint! Binnenlands Bestuur 1 29augustus2014 15