Logopediepraktijk Facialis Zorgplein Westland Esther de Brabander Zandeveltplein 1 2692 AH ’s-Gravenzande 06-34215801 [email protected] www.logopediepraktijkfacialis.nl Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over mijn logopedische behandeling bij Multiple Sclerose. Algemeen MS is een ziekte van het centrale zenuwstelsel. De hersenzenuwen worden aangetast door MS en de locatie van de aandoening bepaalt het beeld van de ziekte. De verschijnselen kunnen uiteenlopend zijn. De ziekte kenmerkt zich door sprongsgewijze verslechteringen. De leeftijd waarop deze ziekte ontstaat is tussen de 15-50 jaar. Klachten van MS in relatie tot logopedie De klachten waarmee een MS patiënt bij de logopedist terecht komt zijn: • Slikstoornissen • Spraakstoornissen • Stemstoornissen 1. Slikstoornissen Slikstoornissen zijn een veel voorkomend probleem bij MS. Dit heeft als symptomen: • het verslikken in drinken en / of eten en daarbij vaak hoesten. • het blijven plakken van eten achter in de keel. Het slikken kent 4 fases: 1. de fase voordat het eten of drinken in de mond komt. 2. de fase als het eten of drinken in de mond is. 3. de fase van het doorslikken als het eten of drinken in de keel is boven de stembanden. 4. de fase van het slikken als het eten of drinken in de slokdarm zit. In alle fases kunnen problemen ontstaan. Vaak komt het voor bij MS dat er problemen zijn in de 2e en 3e fase. Dit komt onder andere doordat de achterkeel wand minder gevoelig wordt (verminderde sensibiliteit) en het niet opgemerkt wordt als er wat blijft hangen in de keel. Ook is er vaak minder controle over de slikbeweging. • aanpassen van het voedsel en / of drinken. Bijv. door het gebruik van verdikkings-middel of aangepaste bekers. 2. Spraakstoornissen Doordat de hersenzenuwen beschadigd raken kan de coördinatie van de spraak-motoriek verstoord worden. Afhankelijk van de aangetaste hersenzenuw is er uitval van de lippen, tong en het gehemelte of een combinatie ervan. De logopedist onderzoekt de motoriek van de verschillende mondspieren en beoordeelt de spraak. Een belangrijke rol speelt hierbij de verstaanbaarheid. Logopedie en Multiple Sclerose De logopedist onderzoekt hoe het slikken in de 1e, 2e en 3e fase verloopt. De 4e fase kan alleen door middel van een slikvideo bekeken worden. Dit wordt gedaan in een ziekenhuis. Na het onderzoek bekijkt de logopedist op welke manier er nog veilig geslikt kan worden. Meestal wordt een aantal maatregelen genomen: • aanpassen van de hoofdhouding. In de regel is de hoofdhouding naar voren gericht de veiligste manier om te slikken. Voor de therapie wordt door de logopedist bepaald welke oefeningen zinvol zijn. In de regel zijn dit oefeningen voor het verbeteren en (weer) onder controle krijgen van de spraakmotoriek en voor het verbeteren van de spraak. Als er geen of te weinig controle is over de spieren waarmee iemand spreekt, werken deze niet goed samen. Daardoor kunnen spraakstoornissen ontstaan. Dit wordt dysartrie genoemd. Het gevolg hier-van is dat iemand moeilijk te verstaan is. Er bestaan twee vormen van dysartrie bij MS: Bij de eerste vorm heeft de spraak onder meer de volgende kenmerken: • Het spreken gaat langzaam, er wordt op eenzelfde toonhoogte en met hetzelfde volume gesproken. • De stem is schor en laag. • De stem heeft weinig kracht. • De medeklinkers worden onnauwkeurig uitgesproken. • Bijna alle klanken gaan via de neus, waardoor iemand slecht te verstaan is. • Iemand is ook snel buiten adem. Er is ook een tweede vorm van dysartrie bij MS. De spraakstoornissen lijken op de verschijnselen die bij de eerste vorm zijn genoemd, maar er zijn nog een paar andere kenmerken. We noemen hier: • verkeerde klemtoon • vervormde klinkers • langgerekte klanken • pauzes tussen de woorden. Hierbij kunnen ook algemene lichamelijke klachten optreden, zoals stuurloosheid en trillende handen. Als u deze klachten bij uzelf herkent, is het nuttig om naar een logopedist te gaan. 3. Stemstoornissen Er kunnen door de hersenzenuwbeschadiging ook problemen ontstaan bij de stem. De stem kan anders gaan klinken, bijvoorbeeld hoger of lager van toon, hees of krakerig. In het onderzoek kijkt de logopedist naar het gebruik van de adem stem bij: het spreken, hardop lezen, zingen en roepen. In de therapie wordt gestreefd naar een zo optimaal mogelijk gebruik van de adem en de stem om tot de best mogelijke manier van stem geven te komen. Naast deze veranderde spraak zijn er ook algemene lichamelijke klachten, zoals spierzwakte en spierstijfheid en lach- of huilbuien zonder duidelijke aanleiding. Slotwoord Het is niet mogelijk om op in deze folder alle details voor elke situatie te beschrijven. Het kan zijn dat u ondanks deze uitleg nog vragen heeft of dat u meer informatie wilt. Aarzel dan niet om contact op te nemen met mij om nadere uitleg te vragen. Ik hoop u voldoende geïnformeerd te hebben. Logopedie en Multiple Sclerose Esther de Brabander, logopedist