「専門家の部屋」とは、ベトナム在住のJF派遣専門家が、毎回、日本語教授法に関するさまざまなテーマで書くコーナーです。第 11 回日本語アフレコ今月号の執筆者国際交流基金ベトナム日本文化交流センター ◆「アフレコ」って何ですか。アフター・レコーディングの略で、ドラマや映画撮影の際、セリフを同時録音せず後から録音することを言います。アニメの多くはこの方法で録音し、キャラクターの動きに合わせて後からセリフを付けています。日本語アフレコはアニメや漫画に合わせて日本語を発話する活動です。栗原幸則日本語上級専門家 ◆活動の流れ学習者に興味のあるビデオまたはマンガを準備してください。アフレコをする時間は長すぎず短すぎず 3～5 分ぐらいがいいでしょう。①アフレコする部分を何回か声入りで学習者に見せましょう。この時、②話の内容を確認しましょう。③クラス内の学習者をグループに分けましょう。④誰がどの役の声を担当するかグループで話し合って決めましょう。登場人物の数より学習者が少ない場合には一人二役、三役することで対応しましょう。⑤まず、一人ずつ個別に練習し、話すスピードに慣れてきたら、⑥グループ全員で声合わせをしましょう。そして⑦発表会を開き披露し合います。どんな発表になったかを教師だけでなく学習者同士でも評価（映像に声が合っていたか、表現豊かな声だったか、聴衆を引き込む魅力を感じたかなど）し合いましょう。 ◆ビデオ素材の例ビデオ素材の例として学習用の映像素材 WEB 版「エリンが挑戦！にほんごできます。」（以下、WEB「エリン」）※１を使った例を紹介しましょう。WEB「エリン」には映像を見ながらセリフを付けたり消したりできる字幕機能があります。それを使って効果的に練習しましょう。ビデオの長さが 3～5 分の場合、練習時間は 1 時間程度設けましょう。動画再生速度が遅い場合はサイト内のマンガというタブをクリックして、動画の代わりにセリフ入りの紙面を印刷して使うといいでしょう。これは、WEB にアクセスできない環境で練習するときにも使えます。マンガのふき出し部分ですが、学習者が日本語学習歴が浅く、まだ平仮名カタカナ程度しか読めない場合は「にほんご（かな）」表示に、平仮名の学習もまだ十分でない場合は「Nihongo(Romaji)」表示にし、印刷したもので練習するといいでしょう。（WEB「エリン」第 11 課基本スキットより）漢字仮名混じり文の表示（WEB「エリン」第 11 課マンガ部分）ローマ字文の表示（WEB「エリン」第 11 課マンガ部分） ◆マンガ素材の例マンガアフレコの例として「アニメ・マンガの日本語」※2 を使った例を紹介しましょう。マンガのふき出しをクリックすることでセリフや効果音を聞くことができます。一人ずつ個別に練習する際にはネット接続できるパソコンで練習したり、マンガ部分を印刷したりして練習するといいでしょう。ビデオのように動画ではないため、流れる動きや発話の際の間の取り方など連続的な動きは出しにくいのですが、1 コマごとのセリフはシーンに合っているので、内容が理解しやすいと思います。 ◆アフレコ学習の効果・学習者にとってアニメやドラマは興味を抱きやすい素材であること、また色々なキャラクターになりきることができるため、学習者は楽しみながら会話表現に親しむことができます。・何度も模倣練習を行うため、アクセントやイントネーションなど日本人に近い発音ができるようになります。日本語学習歴が短くとも発音面、感情表現において一定の効果をあげることができます。・セリフを覚え流暢に言えることで場面に応じた様々な表現をタイミングよく発話することが期待できます。・このアフレコ学習は漢字が読めなくても音を通して学習できる点で、ごくごく初級の学習者から上級の学習者まで十分に教材として利用でき、学習効果が期待できます。ぜひ一度試してみてください。 ※１WEB 版「エリンが挑戦！にほんごできます。」国際交流基金 http://erin.ne.jp/ ※２「アニメ・マンガの日本語」国際交流基金 http://anime-manga.jp 【参考文献】塚本美恵子（1995）「私の授業：映画の吹き替え授業」JACET 全国大会要綱 "Phòng chuyên gia" là nơi để những chuyên gia do Quỹ giao lưu Nhật Bản phái cử tới Việt Nam chia sẻ những chủ đề khác nhau về phương pháp giảng dạy tiếng Nhật. Số thứ 11: 「アフレコ」Lồng tiếng ◆「アフレコ」("Lồng tiếng ") là cách viết tắt của từ "アフター・レコーディング thu âm sau ghi hình, có nghĩa là khi quay phim truyện hoặc phim truyền hình người ta sẽ không thu lời thoại trực tiếp đồng thời mà sẽ thu âm sau đó.Hầu hết các phim hoạt hình đều thu âm bằng phương pháp này, sau khi các hoạt động của nhân vật hoạt hình được phối hợp với nhau, lời thoại sẽ được kèm theo sau. Lồng tiếng tiếng Nhật là hoạt động luyện tập phát âm tiếng Nhật theo phim hoạt hình hoặc truyện tranh. Tiếng Nhật Tác giả của bài viết tháng này là Chuyên gia cao cấp về giáo dục tiếng Nhật, đến từ Trung tâm giao lưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam – Quỹ Giao lưu quốc tế Nhật Bản, Thầy Yukinori Kurihara ◆ Cách tiến hành hoạt động Bạn hãy chuẩn bị một bộ phim hoặc truyện tranh mà học sinh thích. Khi thực hiện hoạt động lồng tiếng tiếng Nhật không nên làm quá lâu, cũng không làm quá nhanh mà nên trong khoảng 3~5 phút. ① Hãy cho người học xem phần cần lồng tiếng đã thu âm sẵn vài lần. Lúc này ② Hãy cùng nhau xác nhận lại nội dung câu chuyện ③ Chia học sinh trong lớp thành từng nhóm ④ Các thành viên nhóm nói chuyện với nhau xem ai sẽ phụ trách nói phần thoại của nhân vật nào, nếu trường hợp số lượng học sinh ít hơn số nhân vật thì một người có thể đóng 2 hoặc 3 vai ⑤ Trước hết, từng người tự luyện tập sao cho quen với tốc độ nói ⑥ Toàn bộ nhóm hãy cùng nhau thử khớp giọng. Sau đó ⑦ sẽ cùng trình diễn. Không chỉ giáo viên sẽ đánh giá về phần trình diễn mà các bạn trong cùng lớp cũng sẽ đánh giá lẫn nhau. (tiêu chí đánh giá có thể là lời thoại lồng tiếng có hợp với hình ảnh không? Giọng nói có giàu tính biểu cảm hay không? có sức truyền cảm thu hút thính giả hay không?) ◆Ví dụ gợi ý về nguồn Video Một nguồn video có thể được sử dụng trong học tập là phiên bản trang web của cuốn "Cùng Erin học tiếng Nhật" (Dưới đây gọi là "trang web Erin" ) ※１Tôi xin giới thiệu một ví dụ lấy trong trang web này . Trong trang web Erin, có chức năng phụ đề có thể vừa xem vừa bật hoặc tắt lời thọai. Bạn hãy dùng thật hiệu quả chức năng này nhé. Với video có độ dài từ 3~5 phút, bạn có thể thiết kế giờ luyện tập dài chừng 1 tiếng. Trong trường hợp mà việc bật lại đoạn phim bị chậm, bạn hãy bấm vào nút truyện tranh có trong trang web, bạn cũng có thể in ra trên giấy phần hình ảnh có kèm lời thoại thay thế cho đoạn phim.Với cách này, ngay cả trong điều kiện không thể kết nối với trang web bạn cũng có thể dùng để luyện tập. Liên quan tới phần ghi lời thoại trong truyện tranh, đối với những học sinh mà thời gian học tiếng Nhật là chưa lâu và chỉ có thể đọc được chữ Hiragana Kanakana thì ta chọn cách hiển thị "tiếng Nhật (Kana), hoặc thậm chí chưa thể đọc tốt Hiragana thì ta sẽ dùng hiển thị "Tiếng Nhật (Romaji), in ra sau đó luyện tập. (Trang web Erin từ đoạn phim cơ bản của bài 11) Cách hiện thị câu bằng cả chữ Hán và chữ Kana (Trang web Erin truyện tranh bài 11) Cách hiện thị câu bằng chữ Romaji (Trang web Erin truyện tranh bài 11) ◆Ví dụ gợi ý về nguồn tài liệu chuyện tranh Tôi xin giới thiệu nội dung "Tiếng Nhật trong phim hoạt hình và truyện tranh" ※２ để làm ví dụ cho nội dung lồng thoại cho truyện tranh. Bằng cách ấn vào phần lời thoại trong truyện tranh ta có thể nghe được lời thoại một cách hiệu quả. Khi sử dụng để luyện tập từng người một, ta có thể luyện bằng máy tính có kết nối mạng, hoặc in phần truyện trang xuống dùng để luyện tập. Do không phải là hình ảnh động giống như Video, nên việc tạo ra những hoạt động mang tính liên tiếp như là hoạt động tiếp diễn, cách xử lý giữa các phát ngôn là hơi khó nhưng do lời thoại của một tiết học hợp với bối cảnh của truyện nên nội dung thường dễ hiểu. ◆Hiệu quả của cách học theo phương thức Lồng tiếng ・Do cách học này sử dụng tài liệu có nắm bắt được thị hiếu về phim hoạt hình hoặc truyện tranh của người học và người học có thể hóa thân đa dạng thành những nhân vật trong đó nên người học có thể vừa vui vẻ vừa luyện tập những mẫu hội thoại quen thuộc. ・Do sẽ phải luyện tập lời thoại nhiều lần nên người học sẽ dần dần có thể phát âm cả về ngữ điệu lẫn trọng âm gần giống với người Nhật . Thậm chí là đối với cả học sinh chỉ mới học tiếng Nhật trong một thời gian ngắn thì về mặt phát âm, cách biểu cảm cũng có thể đạt được những hiệu quả nhất định. ・Bằng việc nhớ và có thể nói trôi chảy lời thoại, chúng ta cũng có thể hy vọng rằng người học có thể nói được đa dạng và đúng lúc những câu khác nhau tương ứng với từng trường hợp. ・Cách học theo phương thức Lồng tiếng này, với đặc điểm là có thể học thông qua âm thanh mà không cần thiết phải biết đọc chữ Hán, nên có thể sử dụng rộng rãi như một công cụ dạy học cho người học từ sơ cấp tới cao cấp, và hy vọng cách học này sẽ đem lại hiệu quả học tập cao. Rất mong các bạn hãy thử áp dụng phương pháp này một lần. ※１Trang web "Erin học tiếng Nhật" , quỹ giáo lưu quốc tế , http://erin.ne.jp/ ※２Trang web "Tiếng Nhật trong phim hoạt hình và truyện tranh" , quỹ giáo lưu quốc tế , http://anime-manga.jp (Tài liệu tham khảo) 塚本美恵子（1995）"Giờ dạy của tôi: giờ dạy lồng tiếng cho phim", đề cương đại hội JACET toàn quốc.