10-10-2014 Lifestyle bij COPD Corine Baar, huisarts Rotterdam Bianka Mennema, longarts Havenziekenhuis Jan Blokker, schrijver Jan Andries Blokker sr. (Amsterdam, 27 mei 1927 – Amsterdam, 6 juli 2010) was een Nederlandse journalist, columnist, schrijver, publicist en amateurhistoricus. https://www.youtube.com/watch?v=ufeX5DR6DwU 1 10-10-2014 Lifestyle • Integrale benadering • Praktijk : waar lopen we tegen aan? • Wat kunnen we daarmee doen? Wat doe je zelf? • Begeleiding COPD? • Hoe? – diagnostiek? – behandeling? 2 10-10-2014 ZIEKTELAST  Longfunctie (obstructie en hyperinflatie)  Klachten en beperkingen  Exacerbaties  Voedingstoestand  Rookgedrag  Leefstijl  Psychosociale status Niet medicamenteuze behandeling Aandacht voor: -Stoppen met roken -Beweging -Voedingstoestand -Ademhalingsoefeningen -Psychosociale aspecten -Werk 3 10-10-2014 Uit de praktijk • Mw K, 58 jaar, weduwe, echtgenoot -10jr overleden aan longca, voorheen bloemiste, • nu kantoorwerk Diagnose: COPD Gold3, HY, st na OK adenoca-coecum(‘12), div contact allergieen voor bloemen. – FEV1/FVC: 29% – FEV1: 35%, reversibiliteit 13%!! • • • • MRC: 2 CCQ: 1,9 QI: 23,8 Medicatie: – SPIRIVA 18MCG INHALPDR 90.00 1D1I – CAPTOPRIL ACCOR 12,5MG TABL 2D1T – SYMBICORT TURB 400/12 2D1I • • Roken: ja, packyears 48 6Mwt: 415(norm 403) Hoe gaan jullie daar mee om? 4 10-10-2014 Uit de praktijk • • Hr B, 65 jaar, gehuwd, gepensioneerd lasser Diagnose: COPD Gold1 met hyperreactiviteit, hypercholesterolaemie(CHZ-ris 9%), sub-klin. Hypothyreoidie, urolithiasis – FEV1/FVC: 68% – FEV1: 111%(post) • • • • MRC: 2 CCQ: 1,3 QI: 29,2, VVMI:19,1%(N bij mannen > 16%) Medicatie: – SALBUTAMOL INHALATIEPOEDER 200UG DISKUS P 1-4D1I ZN 1.00 – SALMETEROL/FLUTICASON INHPDR 50/250UG DISK P 2D1I 2.00 • • Roken: nooit 6Mwt: 400(N653) Hoe gaan jullie daar mee om? 5 10-10-2014 Uit de praktijk • COPD carrousel 2012-2014 GC Levinas 6mwt versus MRC 1,6 1,4 1,2 1 0,8 6mwt 0,6 0,4 0,2 0 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 MRC Uit de praktijk • COPD carrousel 2012-2014 GC Levinas 6mwt versus CCQ 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 6mwt 0,4 0,2 0 0 CCQ 1 2 3 4 5 6 6 10-10-2014 Waar lopen we tegen aan in de praktijk? • MOTIVATIE • ADAPTATIE Adaptatie • De patiënt met COPD wordt geconfronteerd met het feit dat zijn normale leven drastisch en definitief veranderd is. Moet zich aanpassen aan deze nieuwe situatie. • Klachten, beperkingen en kwaliteit van leven worden mede bepaald door de mate waarin dit lukt. • Dit proces heet adaptatie. 14 7 10-10-2014 Welke instrumenten zijn er? • Motivational interviewing • NCSI • Ziektelastmeter • IZP De ziektelastmeter Een instrument dat ook rekening houdt met hoe de patiënt zelf zijn ziekte ervaart  Roken  Ja, nee, gestopt  Exacerbatiefrequentie (aantal in laatste jaar)  BMI en gewichtsverloop  Klachten  Dyspneu MRC, CCQ (3 domeinen), vermoeidheid, emoties  Longfunctie (FEV1 zo nodig aangevuld)  Beweeggedrag 8 10-10-2014 In kaart brengen integrale gezondheidstoestand • Nijmeegen Clinical Screening Instrument (NCSI) • In kaart brengen 4 subdomeinen – Fysiologie – Klachten – Beperkingen – Kwaliteit van leven 18 9 10-10-2014 19 Individueel zorgplan Doel: Verbeteren van integrale gezondheidstoestand van de patiënt. Beschrijft: • Zorgvraag • Oorzaken ervaren beperkingen • Behandeldoelen • Interventies 10 10-10-2014 Uit de praktijk • Mw K, 58 jaar, weduwe, echtgenoot -10jr overleden aan longca, voorheen bloemiste, • nu kantoorwerk Diagnose: COPD Gold3, HY, st na OK adenoca-coecum(‘12), div contact allergieen voor bloemen. – FEV1/FVC: 29% – FEV1: 35%, reversibiliteit 13%!! • • • • MRC: 2 CCQ: 1,9 QI: 23,8 Medicatie: – SPIRIVA 18MCG INHALPDR 90.00 1D1I – CAPTOPRIL ACCOR 12,5MG TABL 2D1T – SYMBICORT TURB 400/12 2D1I • • Roken: ja, packyears 48 6Mwt: 415(norm 403) Hoe gaan jullie daar mee om? 11 10-10-2014 Uit de praktijk • • Hr B, 65 jaar, gehuwd, gepensioneerd lasser Diagnose: COPD Gold1 met hyperreactiviteit, hypercholesterolaemie(CHZ-ris 9%), sub-klin. Hypothyreoidie, urolithiasis – FEV1/FVC: 68% – FEV1: 111%(post) • • • • MRC: 2 CCQ: 1,3 QI: 29,2, VVMI:19,1%(N bij mannen > 16%) Medicatie: – SALBUTAMOL INHALATIEPOEDER 200UG DISKUS P 1-4D1I ZN 1.00 – SALMETEROL/FLUTICASON INHPDR 50/250UG DISK P 2D1I 2.00 • • Roken: nooit 6Mwt: 400(N653) Hoe gaan jullie daar mee om? 12 10-10-2014 Wat zijn jullie ervaringen met behandeldoelen? Niet medicamenteuze therapie : alle onderdelen in het kort 13 10-10-2014 Stop met roken • • • • Bespreek motivatie Bespreek barrières Gedragsmatige aanpak Ondersteuning door medicamenteuze behandeling Voeding • • • • • Aandacht voor voedingspatroon Zonder goede voeding is er geen spieropbouw Eiwitrijke voeding BMI / VVM-i Eventueel verwijzing diëtist (bijvoeding) 14 10-10-2014 Ademhalingsoefeningen Raadzaam bij blijvende dyspnoe: • Huffen • Mucusklaring Verwijzing naar: • Fysiotherapeut • En/of logopedie Psyche • Aandacht voor psychosociale problematiek • Werkgerelateerde problemen • Angst Depressie : bij COPD: – Stabiele patiënten 10 - 42% – Ernstig COPD: 37 - 71% Maurer, 2008 15 10-10-2014 Ergotherapeut • Leren omgaan met beperkingen • Leren energie ergonomisch te gebruiken (b.v. ADL, koken) • Beoordelen waar mogelijke aanpassingen in huis nodig zijn Beweging: • • • • Belang van bewegen uitleggen Minimaal 30 minuten per dag Adviezen t.a.v. oefeningen Eventueel verwijzen fysiotherapie / longreactivatie Niet bewegen is achteruitgang! 16 10-10-2014 Patienten met COPD die lichamelijk actief zijn hebben minder kans op opname of sterfte Fysieke activiteit • Lage fysieke activiteit verhoogd risico op exacerbaties (1), mortaliteit (2), spierzwakte, osteoporose en CVZ (3) (systemische consequenties van COPD) • Na exacerbatie (4) en bij systemische inflammatie5 verlaagde fysieke activiteit 1. Garcia-Aymerich, Thorax 2003 2. Garcia-Aymerich, Thorax 2006 3. Decramer, COPD 2008 4. Pitta, Chest 2006 5. Watz, AJRCCM 2008 17 10-10-2014 Dynamische hyperinflatie Speelt een rol in ontstaan van dyspnoe  inspanningsbeperking Toename hyperinflatie 18 10-10-2014 Hoe meer hyperinflatie tijdens inspanning, hoe minder lichamelijke activiteit! Activiteiten gedurende de dag 19 10-10-2014 Fysieke activiteit Watz et al. ERJ 2009 Troosters et al. Resp Med 2010 Al vroeg in beloop van ziekte afname activiteiten GOLD II, BODE 1 Fysieke activiteit is betere voorspeller van (all-cause) mortaliteit dan klinisch beeld1 1. Waschki, Chest 2011 (epub) Inactiviteit komt meer voor bij mensen met ernstige dyspnoe 20 10-10-2014 • 8/10 COPD patiënten onderkent het belang van bewegen • 2/10 COPD patiënten heeft behoefte aan ondersteuning bij bewegen • 4/10 COPD patiënten heeft geen sportgelegenheid nodig • 1/10 COPD patiënten heeft behoefte aan meer informatie Belemmeringen om te bewegen • Gebrek aan energie • Angst voor benauwdheid 21 10-10-2014 Beweging uitgelicht : • Om uiteindelijk tot bewegen te komen en vol te houden is van belang (info ZorgImpuls) – Een warme verwijzing – Een traject dat aansluit bij bestaande daginvulling • Denk dus aan activiteiten in de buurt en: – – – – – Fysio Buurtsport-coach Beweegmaatjes Aanbod op sportstad.nl Stichting MEE Logopedie • Optimaliseren ademtechniek Bij moeite met spreken, bijv. wanneer iemand zich ‘benauwd’ praat of weinig volume heeft: • Adem-/stemkoppeling • Stemgeving • Articulatie • Communicatie-adviezen • Evt. inzet ondersteunende communicatiemiddelen Ook bij: • Chronisch hoesten • Slikproblemen bij bijv. refluxklachten of verminderde (hoest-) kracht 22 10-10-2014 Logopedie Mondharmonica In Rotterdam al enkele jaren succesvol in het Maasstadziekenhuis, sinds 2 september j.l. ook in het Havenziekenhuis, onder begeleiding van 2 logopedisten en een COPD patiënt met jaren mondharmonica-ervaring. De mondharmonica is het enige instrument waarop in- en uitademend wordt gespeeld. Terwijl muziek wordt gemaakt, worden spelenderwijs ademhalingsoefeningen gedaan. Het instrument is klein en licht van gewicht, waardoor het thuis oefenen wordt gestimuleerd. Kennis van het notenschrift is niet nodig omdat de muziek wordt weergegeven in cijfers. Deze cijfers verwijzen naar de kanalen van het instrument, zodat men weet door welk gat men moet blazen (+) of zuigen (-). En het klinkt al snel heel aardig. De ervaring van longpatiënten is dat controle en kracht van de ademhaling door mondharmonicaspelen toeneemt. Het samen muziek maken en de wekelijkse gezelligheid en plezier motiveert de patiënten enorm. Wat neem je mee naar huis? 23 10-10-2014 orkest 24