人 人工 工衛 衛星 星の の軌 軌道 道計 計算 算 【 図解と項目 】 l-r0 v0cosφ cosφ a a v0 φ b α r’ r θ c=(a2-b2)1/2=a-r0 r0 o a f l a f’ ((ltanφ (ltanφ)2+(l+(l- r0)2)1/2 φ l’ 2 b 2 1/2 ltanφ tanφ r0(l(l-r0)/(( )/((ltanφ ltanφ) +(l+(l- r0) ) r0cosα cosα G = 万有引⼒定数 M = 地球の質量 m = 衛星の質量 g = 地球(海面)の重⼒加速度(9.8m/s2) R = 地球の半径(6378km) GM = gR 2 f , f ' = 衛星軌道の焦点( f = 地球の中心) l a = 衛星軌道の⻑半径 = 1 − e2 l b = 衛星軌道の短半径 = 1 − e2 c l l = a2 − b2 = ae = 衛星軌道の半直弦 = = 衛星軌道の半直弦 = = a − r0 b2 a b2 a = = r (1 + e cos θ ) = (r0v0 )2 GM r (1 + e cos(θ + α )) = r0 = 地球の中心から打上げ地点までの距離(地球の半径 v 0 = 衛星の打上げ速度 r , r ' = 動径( r = 地球の中心から衛星までの距離) θ φ α (r0 v0 cos φ )2 GM + 打上げ⾼度) = 衛星の軌道方位角(真近点角) = 衛星の打上げ仰角 = 積分定数(下記 運動方程式から軌道方程式 では 1/10 C3 と表記) : φ=0 : φ≠0 e = 衛星軌道の離心率 = a 2 − b2 a = c a = l − r0 r0 : φ=0 e = 衛星軌道の離心率 = a 2 − b2 a = c a = l − r0 r0 cos α : φ≠0 : φ≠0 = (l tan φ )2 + (l − r0 )2 r0 【 軌道方程式 】 l 1 + e cos θ l r= 1 + e cos(θ + α ) r= : φ=0 : φ≠0 【 項目と軌道方程式の説明 】 c = a 2 − b 2 = ae a2 − b2 c = : 離心率 a a a + a = r + r ' = l + l ' = 2a e= l ' = 2a − l (2a − l )2 = l 2 + (2ae ) 2 4a 2 − 4al + l 2 = l 2 + 4a 2 e 2 4a 2 − 4a 2 e 2 = 4al ( ) a 1 − e2 = l 2 a − b2 ∴ l = a 1 − a r ' = 2a − r 2 2 b = a : 半直弦 (2a − r )2 = (2ae + r cos θ )2 + (r sin θ )2 4a 2 − 4ar + r 2 = 4a 2 e 2 + 4aer cos θ + r 2 cos 2 θ + r 2 sin 2 θ 4a 2 − 4a 2 e 2 − 4ar − 4aer cos θ = r 2 cos 2 θ + r 2 sin 2 θ − r 2 ( ) ( ) 4a 2 1 − e 2 − 4a (r + er cos θ ) = r 2 cos 2 θ + sin 2 θ − 1 = 0 ( ) a 1 − e 2 = r (1 + e cos θ ) 2/10 2 2 2 a − b b2 a 1 − a a a 1 − e2 ∴r = = = 1 + e cos θ 1 + e cos θ 1 + e cos θ l : 軌道方程式 = 1 + e cos θ ∴ l = r (1 + e cos θ ) : 半直弦 ( ∴e = ) l − r0 l − r0 = : 軌道離心率(θ = 0) r0 cos θ r0 a : c = a − c : x : a − c = r0 c(a − c ) c2 a2 − b2 b2 =c− =c− =c−a+ = l − (a − c ) = l − r0 a a a a c l − r0 r (1 + e cos θ ) l : 長半径 ∴e = = ∴a = = 2 a r0 1− e 1 − e2 ∴x = ( ) ∴ b = a 2 − c 2 = a 2 − a 2e2 = a 2 1 − e2 = a 1 − e2 = l l 1 − e2 : 短半径 = 2 1− e 1 − e2 【 運動方程式から軌道方程式 】 ∂h ∂h df + dg : 全微分 ∂f ∂g dh ∂h df ∂h dg ∂h ∂h = + ⇒ h′ = f ′+ g′ dt ∂f dt ∂g dt ∂f ∂g ∂k ∂k ' j ′′ k = jj ' ⇒ k'= j '+ ∂j ∂j ' h = fg ⇒ dh = 極座標系(r , θ )による衛星位置( x, y ) x = r cos θ y = r sin θ 時間(t )で2階微分 ⇒ 加速度( x ′′, y ′′) x' = r ' cos θ − r sin θθ ' x' ' = r ' ' cos θ − r ' sin θθ '−r ' sin θθ '−(r cos θθ 'θ '+ r sin θθ ' ') = r ' ' cos θ − 2r ' sin θθ '− r cos θ (θ ') − r sin θθ ' ' y ' = r ' sin θ + r cos θθ ' y ' ' = r ' ' sin θ + r ' cos θθ '+ r ' cos θθ '+ (− r sin θθ 'θ '+ r cos θθ ' ') 2 = r ' ' sin θ + 2r ' cos θθ '− r sin θ (θ ') + r cos θθ ' ' 2 3/10 Ar = x' ' cos θ + y ' ' sin θ : Ar = 加速度の動径(r )方向成分 ( ) = r ' ' cos θ − 2r ' sin θθ '−r cos θ (θ ') − r sin θθ ' ' cos θ 2 ( ) + r ' ' sin θ + 2r ' cos θθ '− r sin θ (θ ') + r cos θθ ' ' sin θ 2 = r ' ' cos 2 θ − 2r ' sin θ cos θθ '− r cos 2 θ (θ ') − r sin θ cos θθ ' ' 2 + r ' ' sin 2 θ + 2r ' sin θ cos θθ '− r sin 2 θ (θ ') + r sin θ cos θθ ' ' 2 ( ) ( ) = r ' ' cos 2 θ + sin 2 θ − r cos 2 θ + sin 2 θ (θ ') 2 d 2r dθ = r ' '− r (θ ') = 2 − r dt dt Aθ = − x' ' sin θ + y ' ' cos θ : Aθ = 加速度の方位角(θ )方向成分 2 2 ( + (r ' ' sin θ + 2r ' cos θθ '− r sin θ (θ ') ) = − r ' ' cos θ − 2r ' sin θθ '− r cos θ (θ ') − r sin θθ ' ' sin θ 2 2 ) + r cos θθ ' ' cos θ = − r ' ' sin θ cos θ + 2r ' sin θθ + r sin θ cos θ (θ ') + r sin 2 θθ ' ' 2 2 + r ' ' sin θ cos θ + 2r ' cos 2 θθ '− r sin θ cos θ (θ ') + r cos 2 θθ ' ' 2 ( ) ( ) = 2r ' sin 2 θ + cos 2 θ θ '+ r sin 2 θ + cos 2 θ θ ' ' = 2 r ' θ '+ r θ ' ' = ( ) 2rθ ' r '+ r θ ' ' r θ ' ' 1 d 2 dθ = = r r r r dt dt 2 2 y Aθ=-x’’sin ’’sinθ sinθ+y’’ +y’’cos ’’cosθ cosθ Aθ r Ar r θ y'' θ -x'' θ x x'' Ar=x’’cos ’’cosθ cosθ+y’’ +y’’sin ’’sinθ sinθ 4/10 GMm : Fr = 力の動径(r )方向成分 r2 Fθ = 0 : Fθ = 力の方位角(θ )方向成分 Fr = − (mAr = Fr , mAθ = Fθ ) 運動方程式 d 2r GM dθ 2 − r =− 2 dt r dt r 2θ ' ' d dθ = 0 ⇒ r 2θ ' ' == 0 ⇒ r2 =0 r dt dt d 2 dθ r = 0 を積分 dt dt dθ r 2 = C1 : C1 = 積分定数 dt dθ ∴ mr 2 = mC1 dt dθ = ω : ω = 角速度 dt dθ ∴ mr 2 = mr 2ω = mrv = 角運動量 dt t = 0 で 初期値 r = r0 , v = v0 ⇒ mC1 = mrv = mr0 v 0 2 ( ) ( ) ∴ C1 = rv = r 2 dθ dθ r v = r0 v0 , = 0 20 dt dt r 変数変換 1 1 u = , r = r u dr du dr dr 1 du 1 dθ du = ∴ =− 2 =− 2 dt dt du dt u dt u dt dθ dr du dθ du ∴ = − r 2 = − r0 v0 dt dθ dt dθ d 2r d 2 r d 1 du 1 d 2u 1 dθ 2 d 2 u 2 = − 2 ∴ 2 =− 2 2 =− 2 dt u dt dt dt u dt u dt 2 dθ 2 2 d 2r 2 dθ dθ d u ∴ 2 = − r 2 dt dt dt dθ 2 r0 v0 d 2 u dθ d 2 u 2 2 d u = − r0 v0 = −r0 v0 2 = −(r0 v0 ) u dt dθ 2 r dθ 2 dθ 2 5/10 d 2r d 2u 2 運動方程式 mAr = Fr に 2 = −(r0 v0 ) u 2 を代入整理 dt dθ 2 d 2r d 2r r v GM dθ GM ⇒ 2 = r 0 20 − 2 2 = r − 2 r dt r dt dt r d 2u d 2u GM 2 2 3 2 ( ) ∴ −(r0 v0 ) u 2 = − ⇒ = −u + r v u GMu 0 0 2 2 dθ dθ (r0 v0 )2 2 2 ∴ d 2u GM +u− =0 2 dθ (r0 v0 )2 2階微分方程式を解く(一般解) 上記 u = 1 GM = C 2 cos(θ + C 3 ) + : C 2 , C 3 = 積分定数 r (r0 v0 )2 θ = 0 のとき、r = 最小(u = 最大) ⇒ C 3 = 0 1 GM ∴ = C 2 cos θ + r (r0 v0 )2 (r v ) 両辺に 0 0 r を乗じる GM 2 (r v )2 (r v )2 (r v )2 0 0 = r + 0 0 C 2 cos θr = r 1 + 0 0 C 2 cos θ GM GM GM ∴r = l 1 + lC 2 cos θ : l = 半直弦 = (r0 v0 )2 GM t = 0 で 初期値 θ = 0, r = r0 r0 = l l : lC 2 = 離心率(e ) = − 1 1 + lC 2 r0 離心率(e ) = 0 ⇒l = (r0 v0 )2 = r0 ⇒ 円軌道 GM , e = 1, e > 1 e < 1 ⇒ 楕円、放物線、双曲線軌道 6/10 以上より軌道方程式は次となる l r = 1 + e cos θ (r0 v0 )2 l : l = 半直弦 = , 離心率(e ) = − 1 GM r0 また衛星の打上げ角度(φ )を考慮する場合は次のとおり l r = : C 3 = 積分定数 = 冒頭図のα 1 + e cos(θ + C 3 ) : l = 半直弦 = (r0 v0 cos φ ) 2 GM l − 1 r , 離心率(e ) = 0 cos C 3 l tan φ または、C 3 = cos −1 : C 3 = tan −1 l − r0 l − r0 (l tan φ )2 + (l − r0 )2 1 なお は次となる cos C 3 tan C 3 = sin C 3 l tan φ = cos C 3 l − r0 sin C 3 ∴ cos C 3 = = tan C 3 1 ∴ = cos C 3 l tan φ (l tan φ )2 + (l − r0 )2 l tan φ l − r0 = l − r0 (l tan φ )2 + (l − r0 )2 (l tan φ )2 + (l − r0 )2 ∴ 離心率(e ) = = l − r0 l − r0 1 l − r0 = r0 cos C 3 r0 (l tan φ )2 + (l − r0 )2 l − r0 (l tan φ )2 + (l − r0 )2 r0 7/10 cos C 3 を求めることもできる また次のように短半径(b )、離心率(e )、 2 2 ( ( r0 v0 ) r0 v0 cos φ ) 打ち上げ角度(φ ) ≠ 0 の場合は、半直弦(l 0 ) = ⇒ に変化する GM GM これに伴い短半径(b0 )と離心率(e0 )も短半径 b と離心率 e に変化するが、 φ φ 長半径は変わらない a 0 = a φ 2 2 2 2 b b b0 b0 φ φ 2 2 l = l 0 cos φ = cos φ , l = ⇒ cos φ = φ φ a0 a0 a0 a0 2 ∴b φ a = φ 2 = b0 cos 2 φ ⇒ b = b0 cos φ 2 l φ 1− e φ 2 φ ∴e φ 2 = 1− l φ a φ ⇒ e = 1 − φ l φ a0 上記より C 3 は次のように導出できる lφ − 1 r l 0 = 1− φ 離心率(e ) = a0 cos C 3 l lφ φ − 1 r − 1 r 0 0 ∴ cos C 3 = ⇒ C 3 = cos −1 l l φ φ 1− 1− a0 a0 8/10 【 軌道周期と軌道⻑半径の関係 】 軌道周期(P )の二乗は軌道長半径(a )の三乗に比例する (ケプラーの第三法則) P2 上記より 3 = C(一定) a 1 3 log C + log a 2 2 横軸に log a、縦軸に log P をとり、太陽系の惑星をプロットすると log P = 両辺の対数をとると 一直線上に並ぶ ここで上記 C は次である P 2 4π 2 C = 3 = GM a 4π 2 a 3 ∴P = GM 軌道周期(P )はケプラーの第二法則より軌道面積( S )を面積速度( A)で除せば 求められる S = πab = π S P = = A l l πl 2 = 1− e2 1− e2 1 − e2 ( ) 3 2 πl 2 ( A 1 − e2 ) 3 2 両辺を二乗する l π 2 la 3 P = 2 = A 1 − e2 A2 ここでケプラーの法則と万有引力の法則の関係を調べる 2 π 2l 3 1 2 dθ dθ 2 A r ∴ = 2 2 dt dt r 2 d 2r dθ これを運動方程式 m 2 − r = Fr に代入する dt dt 面積速度( A) = d 2 r 4 A2 m 2 − 3 = Fr r dt l 次に軌道方程式より = 1 + e cos θ の両辺を t で微分する r l dr dθ − 2 = −e sin θ dt r dt 9/10 dθ 2 A dθ これに = 2 を代入して を消去する dt dt r 2 dr r e2 A e2 A sin θ = sin θ = 2 dt l r l dθ さらに両辺を t で微分して を消去する dt 2 2 d r e2 A sin θ dθ e4 A cos θ = 2 = l dt dt lr 2 1 l cos θ = − 1 を代入する 続いて軌道方程式より er 2 d 2 r e4 A 2 1 l 4 A2 4A 2 = − 1 = − dt lr 2 e r r3 lr 2 これを上の運動方程式に代入すると次となる 2 d 2r 4 A2 4 A2 4 A2 dθ 3 − 2 − 3 m m 2 − r = dt dt lr r r 4 A2 = − l m 2 = Fr r 4 A2 = C GM と置くと ここで l m − C GM 2 = Fr r これは Fr は m に比例し r 2 に反比例することを示しており 万有引力である 4 A2 ∴ C GM = = GM l GMl ∴ A2 = 4 P2 したがって 3 は以下となる a 2 2 P π la 3 1 π 2 l 4 4π 2 2 3 = = 2 =π l = GMl GM a A2 a 3 A 10/10
© Copyright 2025 ExpyDoc