Annemie Vlayen

Universiteit Hasselt
Onderzoeksgroep Patiëntveiligheid
Faculteit Geneeskunde en Levenswetenschappen
Faculteit Bedrijfseconomische Wetenschappen
Annemie Vlayen
[email protected]
Workshop Veiligheidscultuur
22 april 2014, FOD Volksgezondheid, Brussel
Workshop veiligheidscultuur
Centrale thema’s workshop:
1. Wat is de rol van de verschillende kernspelers om veiligheidscultuur
(<organisatiecultuur) te verbeteren in het ziekenhuis?
→ Zorgprofessional
→ Leidinggevende
→ Ziekenhuismanagement
→ Raad van bestuur
2.
Hoe kunnen de verschillende perspectieven/ rollen verenigd worden?
Wat zijn de uitdagingen in de praktijk?
→ o.a. transparantie, commitment, betrokkenheid, samenwerking,
afspraken, guidelines, normen rond veilig werken…?
3.
Hoe kan Q&S structureel geïntegreerd worden in het ziekenhuis?
→ Hoe zijn de ziekenhuizen intern georganiseerd?
4.
Welke zijn de specifieke opleidingsnoden Q&S binnen de ziekenhuizen?
→ Inventarisatie
Indirecte factoren


Financiering van ziekenhuiszorg
Directe factoren

leidinggevende
Beschikbaarheid van gegevens


Opleiding van professionals

Organisatiestructuur

Formele rollen

Samenstelling van comités

Systemen

Procedures, protocollen
Voorbeeldgedrag door
Ruimte voor zelfontplooiing en
autonomie

Interactieprocessen tussen de
leden van de (vb. communicatie,
informatie uitwisseling, feedback)

Reacties van de leidinggevenden
op kritieke gebeurtenissen

Wijze van besluitvorming
→ Motivatie van de medewerkers
Organisatiecultuur
Structuur
Formele organisatie
Cultuur
Informele organisatie
Organisatiecultuur
 Organisatiecultuur als organisatorische variabele
 ‘De collectieve mentale programmering die de leden van de
ene groep of categorie mensen onderscheidt van een
andere.’ (Hofstede, 1992)
 ‘De gedeelde waarden (wat belangrijk is) en overtuigingen
(hoe de dingen werken) die in interactie zijn met de
structuur en de controlesystemen van de organisatie,
waardoor gedragsnormen ontstaan.’ (Reason, 1997)
Organisatiecultuur
De metafoor van een ui
symbolen
helden
rituelen
waarden
Hofstede
Veiligheidscultuur < organisatiecultuur
 Een aspect van organisatiecultuur
 ‘Een geïntegreerd patroon van individueel en
organisatorisch gedrag, gebaseerd op gedeelde waarden en
overtuigingen, waarbij voortdurend getracht wordt om
risico’s te beheersen, schade voor de patiënt en
medewerkers zoveel mogelijk te beperken en te leren van
(on)veilig handelen’ (IOM, 2004)
Veiligheidscultuur < organisatiecultuur
1. Veiligheidscultuur heeft betrekking op de gedeelde normen
en waarden ten aanzien van het onderwerp veiligheid
(organisatorisch)
2. Veiligheidscultuur heeft betrekking op afspraken over
gewenste houding en gedrag t.a.v. veiligheid
(individueel handelingsniveau)
Veiligheidscompetenties
Veiligheidscultuur: basisonderdeel VMS
6 kernelementen:
1. Meten en verbeteren van de veiligheidscultuur
2. Prospectieve risico-analyse door het systematisch in kaart
brengen van de risico’s in (de organisatie van)
zorgprocessen (vb. Healthcare Failure Mode and Effects
Analysis)
3. Retrospectieve analyse van incidenten en bijna-incidenten
(vb. Root Cause Analysis)
4. Het continu verbeteren van patiëntveiligheid door het
implementeren van preventieve barrières (vb. gebruik van
procedures en protocols)
5. De betrokkenheid van de patiënt en huisarts als actieve
partners in de zorgprocessen (vb. tijdige en volledige
informatieoverdracht)
6. Aandacht voor de zorgverstrekker als ‘tweede slachtoffer’
bij een incident
Veiligheidscultuur: basisonderdeel VMS
 Harde zijde = systeemniveau
 beleid, procedures, protocollen, regels, taak- en
functieomschrijvingen
 Voorwaarden en afspraken rond veilig werken
 Zachte zijde = veiligheidscultuur
 ‘Hearts and minds’
 Het gaat ook om ‘ongeschreven regels’ in de
organisatie en ‘onbewust gestuurd gedrag’.
 Gewenste waarden en overtuigingen over veiligheid
expliciet maken
 Gewenst gedrag aansturen
Veiligheidscultuur < organisatiecultuur
Een faire en
transparante
context waarin
mensen
aangemoedigd
worden om open
te zijn
De organisatie en
de medewerkers
kunnen zich
aanpassen i.f.v. de
omstandigheden
Veiligheidscultuur
Flexibel
Rechtvaardig
Rapporterend
De organisatie
leert uit fouten
om herhaling
ervan in de
toekomst te
voorkomen
Lerend
J. Reason
Een context
waarin mensen
het vertrouwen
hebben om
incidenten te
melden zonder
angst voor
vervolging of
schuld
Inzichten veiligheidscultuuronderzoek
Inzichten veiligheidscultuuronderzoek
• Beperkte vooruitgang in
veiligheidscultuur op meeste
dimensies
• Vooruitgang op
ziekenhuismanagement
ondersteuning voor
patiëntveiligheid
+8,5
• Grote variabiliteit tussen
ziekenhuizen, afdelingen en
professionele groepen
Vlayen A, Hellings J, Schrooten W, Garcia Barrado L, Haelterman M, Peleman H: EVOLUTION OF PATIENT SAFETY
CULTURE IN BELGIAN HOSPITALS AFTER IMPLEMENTING A NATIONAL PATIENT SAFETY PLAN. BMJ Qual Saf
2014;23:346-347

Download Report