groeien in veiligheidsbewustzijn

info
Groeien in
veiligheidsbewustzijn
NVVK
Jury
Johnson Controls IFM stimuleert dat medewerkers proactief werken en méér verantwoordelijkheid
nemen voor hun werk. Naar aanleiding van een incident waarbij een monteur een ‘verkeerde’
keuze heeft gemaakt, is het management geneigd direct alle vrijheid weer aan banden te leggen.
Maar is dit ook de meest effectieve reactie?
Marloes Verkleij
Als afronding van mijn opleiding Hogere Veiligheidskun-
Veiligheidsbewustzijn vergroten
Senior advisor HSE
dige bij Copla heb ik onderzoek gedaan naar hoe het
Onze organisatie stimuleert dat onder andere de
veiligheidsbewustzijn binnen de organisatie verbeterd
monteurs proactief werken en meer verantwoordelijk-
kan worden.
heid nemen voor hun werk, om ze op die manier meer
Johnson Controls IFM
veiligheidsbewust te maken.
Johnson Controls IFM (afgekort JCI) is een dienstverlenend technologisch bedrijf dat veiligheid hoog
Naar aanleiding van een incident (onveilige situatie)
in het vaandel heeft staan. Johnson Controls bedient
waarbij een monteur een ‘verkeerde’ keuze heeft
de bouw- en autobranche via drie bedrijfsonderdelen:
gemaakt, bleek het management geneigd direct alle
Building Efficiency, Automotive Experience en Power
vrijheid weer aan banden te leggen, vanuit de gedachte
Solutions.
op die manier de veiligheid te verbeteren. Monteurs
mochten opeens niet meer aan het werk vóór een
Voor de opdrachtgever waarbij dit onderzoek is
veiligheidskundige hun werksituatie heeft beoordeeld.
uitgevoerd, levert JCI facilitaire dienstverlening aan
Daarnaast werd een toezichthouder aangesteld, die
meerdere locaties binnen en buiten Nederland. Voor dit
continu bij het werk aanwezig is. Een reactie van een
onderzoek heb ik me alleen op de vier locaties binnen
management vanuit de beste intenties om incidenten te
Nederland gericht. De facilitaire dienstverlening voor
voorkomen; maar is dit ook de meest effectieve manier?
dit account is gericht op de ‘hardservices’: het beheer
en onderhoud van de gebouwen en gebouw-gebonden
Op korte termijn zal die specifieke onveilige situatie
installaties.
hoogstwaarschijnlijk niet meer voorkomen en is er een
potentieel incident op dit gebied voorkomen. Maar
december 2014 I 16
info
houd je met dit soort acties de ontwikkeling van het vei-
NLP Logische niveaus
ligheidsbewustzijn op de lange termijn niet juist tegen?
NLP Logische niveaus onderscheidt zes categorieën
(‘logische overtuigingsniveaus’), die invloed uitoefenen
Onderzoek
en gezamenlijk tot een doelstelling leiden.
De vraagstelling van mijn onderzoek is ‘Hoe kan het
veiligheidsbewustzijn binnen de organisatie verbeterd
Alle categorieën zijn onderling met elkaar verbonden en
worden?’. Om deze vraag te beantwoorden is allereerst
hebben invloed op de categorie eronder en erboven.
onderzoek gedaan naar de huidige situatie met betrek-
Hoe hoger je in de piramide komt, des te moeilijker is
king tot het veiligheidsbewustzijn.
het deze niveaus te veranderen en des te dominanter
zijn de categorieën. De NLP logische niveaus zijn
Hiervoor heb ik gekeken naar waar de organisatie staat
een samenspel en zouden een logische opbouw en
op de veiligheidscultuurladder, met behulp van de
samenhang moeten hebben.
module ‘Je cultuur begrijpen’ van Hearts & Minds. Dit
maakte duidelijk dat de organisatie op veel gebieden
Dit model kan in verschillende situaties gebruikt
richting een proactief niveau gaat. Omdat het aantal
worden als hulpmiddel om een persoonlijk doel te
medewerkers in de organisatie te laag is om een
verwezenlijken. Wanneer je met de doelstelling voor
betrouwbare score te kunnen vaststellen met deze
ogen door alle niveaus heenloopt om deze daarop af
methode, is een check uitgevoerd op deze score.
te stemmen, helpt het model je om je doel te bereiken.
Als je de output vanuit de interactieve groepssessie
In een interactief groepsgesprek is gevraagd praktijk-
daarom gaat onderverdelen in de logische niveaus, kan
voorbeelden te noemen die de score onderbouwen.
het helpen gestructureerd te bekijken op welke niveaus
Tevens is medewerkers gevraagd aan te geven hoe zij
nog veranderingen zouden moeten plaatsvinden om het
denken dat de organisatie een volgende stap op de
doel te bereiken.
veiligheidscultuurladder zou kunnen maken.
Het doel van het verwerken van de resultaten uit Hearts
De resultaten hiervan zijn verwerkt in een model uit
& Minds is niet zozeer geweest om te zien of het Hearts
‘Neuro-linguïstisch programmeren‘ (NLP). NLP is een
& Minds-niveau ‘klopt’, maar om te bepalen waarop
oplossingsgerichte methodiek, die voor training, coa-
de aanbevelingen gericht zouden moeten worden om
ching en communicatieverbetering wordt gebruikt. NLP
het veiligheidsbewustzijn te kunnen bevorderen. Met
wordt vooral door therapeuten en coaches gebruikt bij
andere woorden: hoe kan de organisatie een hoger
het begeleiden van personen. Binnen het veiligheids-
veiligheidsbewustzijn bereiken?
kundige vakgebied wordt NLP nog weinig gebruikt en
om die reden is het interessant te kijken in hoeverre het
Proactieve veiligheidscultuur?
toepasbaar is voor de doelstelling van dit onderzoek.
De input uit de interactieve groepssessie is gestruc-
Het gebruikte NLP-model is ‘NLP Logische niveaus’,
tureerd aan de hand van de logische niveaus. Uit de
ontwikkeld door Bateson en Dilts.
cultuurcheck van Hearts & Minds kwam naar voren dat
de organisatie op veel vlakken een proactieve veilig-
GENERATIEF
HSE staat centraal bij alles
wat we doen
PROACTIEF
We zijn in staat daadwerkelijk
incidenten te voorkomen
In toenemende
mate geïnformeerd
CALCULATIEF
We hebben systemen om alle
gevaren te hanteren
REACTIEF
Veiligheid is belangrijk. We doen er
veel aan telkens wanneer we een
ongeluk hebben gehad
PATHOLOGISCH
Wat maakt het uit, zolang we niet
gepakt worden doen we het goed
Toenemend
vertrouwen en
verantwoordelijkheid
december 2014 I 17
info
heidscultuur heeft. Om deze reden is ook het model
Visie
NLP Logische niveaus ingevuld voor een proactieve
Missie
veiligheidscultuur.
Rol/
Identiteit
Deze twee ingevulde modellen zijn met elkaar verge-
Waarden/
Overtuigingen
leken. Het belangrijkste is daarbij niet geweest welke
uitspraak bij welke categorie hoort, want die kunnen
soms wel wat in elkaar overlopen. Belangrijker is om
Vermogens/
Capaciteiten
te bekijken of de piramide in evenwicht is en waar de
verschillen zitten.
Gedrag/Acties
De categorieën die afwijken, zijn de categorieën om
de aanbevelingen op te richten. NLP Logische niveaus
is dus als check gebruikt om de uitkomst van Hearts
Omgeving/Context
& Minds te toetsen, maar ook meteen als tool om te
bepalen op welke categorie(en) de aanbevelingen
gericht zouden moeten worden.
Als je de procedures verder onder de loep neemt,
zie je dat een aantal tools – zoals de scorecard en de
Resultaten
persoonlijke beoordelingscriteria – niet zijn afgestemd
Uit de check met de logische niveaus blijkt dat de
op de veiligheidscultuur en het bevorderen van veilig-
organisatie nog niet op een proactief niveau zit, maar
heidsbewustzijn.
calculatief en soms reactief is.
Hierdoor wordt het management ‘gedwongen’ reactief
Als je kijkt naar gedrag/acties, blijkt uit de interactieve
te reageren en op een reactieve manier naar veiligheid
groepssessie dat er behoefte is aan meer informatie en
te kijken. Het is daarom voor te stellen dat de verhou-
communicatie. Het model van de veiligheidscultuurlad-
ding uit zijn verband raakt. We motiveren medewerkers
der van Hearts & Minds zegt dat de veiligheidscultuur
om een proactievere houding aan te nemen en meer
onder andere bevorderd kan worden door meer te infor-
eigen verantwoordelijkheid te nemen, terwijl het
meren en communiceren. Daarnaast zegt het model van
management reactief stuurt en gestuurd wordt.
Hearts & Minds ook dat je veiligheidsbewustzijn kunt
bevorderen door vertrouwen en verantwoordelijkheid
De organisatie heeft veel vertrouwen in de veiligheids-
te geven.
kundige, maar veiligheid moet niet het feestje van de
veiligheidskundige zijn. Als veiligheidskundigen zijn we
Rol HSE-adviseur
soms misschien wel te veel geneigd ons verantwoor-
De organisatie heeft – zowel op management-, als op
delijk te voelen voor de veiligheid van de werknemers.
medewerkersniveau – veel vertrouwen in de HSE-
Alleen, hoe zet je dat in: ga je iedereen alles uit handen
adviseur. Het management bekrachtigt dit door veel
nemen? Iedereen de weg wijzen? ….?
verantwoordelijkheid bij de HSE-adviseur te leggen.
Maar dit weerhoudt de organisatie er juist van om
Juiste rol
een volgende stap naar een proactieve organisatie te
Bij elk type veiligheidscultuur heeft de veiligheidskun-
maken.
dige een andere rol. Om ervoor te zorgen dat je het
veiligheidsbewustzijn bij de medewerkers kunt verhogen
Opvallend in het onderzoek is geweest dat de
en je deze doelstelling toch binnen je eigen bereik
medewerkers gemiddeld hoger scoorden dan het
houdt, is het pakken van de juiste rol essentieel voor de
management. Hierbij nogmaals
de kanttekening dat het
onderzochte aantal medewerkers niet representatief is. Een
‘Als je doet wat je
altijd deed, krijg je
wat je altijd kreeg’
verklaring hiervoor kan zijn dat
het management beïnvloed wordt door de scorecard,
veiligheidskundige.
Door het pakken van de juiste rol kun je
én je doelstelling binnen je eigen bereik
houden én de organisatie de juiste prikkels
geven om een verandering door te maken.
met KPI’s die gericht zijn op de output. Het voorbeeld
waarmee dit artikel begon, bewijst al van een reactieve
Misbaar
reactie van het management op een incident.
En wat zijn de juiste prikkels? Daarvoor moet je eerst
weten wáár de organisatie staat. De veiligheidskundige
zou eigenlijk continu een stapje hoger op de veilig-
december 2014 I 18
info
heidscultuurladder moeten staan. Doet hij of zij dat niet,
Hoe verder?
dan is het gevaar dat hij/zij de huidige cultuur in stand
De uitdaging is vooral om het opgebouwde veiligheids-
houdt. Een veiligheidskundige zou in mijn beleving als
bewustzijn vast te houden en verder te ontwikkelen,
doel moeten hebben zichzelf misbaar te maken. Op
terwijl de organisatie continu verandert door de wis-
de cultuurladder betekent dat een generatieve cultuur.
seling van medewerkers en werkzaamheden die door
Als hij niet bezig is zichzelf misbaar te maken, houdt hij
contractors worden uitgevoerd.
mogelijk ontwikkelingsstappen in de veiligheidscultuur
van de organisatie tegen.
Het bereiken van een proactieve veiligheidscultuur kan
niet het doel op zich zijn. Maar door de juiste dingen te
Belangrijk is dat veiligheid onderdeel is van het gehele
doen, passend bij de organisatie, en daarmee te zorgen
bedrijfsproces. Op die manier kan de veiligheidscultuur
voor evenwicht op alle lagen van de logische niveaus,
naar het volgende niveau groeien. De organisatie kan
kun je wel een proactieve veiligheidscultuur bereiken.
hiervoor zorgen door HSE-verantwoordelijkheden te
verschuiven van de HSE-adviseur naar de lijnverant-
Het gaat om een bewustwordingsproces. De aanbeve-
woordelijken.
lingen dwingen geen cultuur af, maar – afhankelijk van
de veiligheidsperceptie – kunnen ze de organisatie wel
De HSE-adviseur zal daarbij een coachende rol moeten
helpen hoger op de veiligheidscultuurladder te komen.
nemen en meer op tactisch niveau moeten adviseren,
in plaats van op operationeel niveau. Belangrijk is om te
Veiligheid is een perceptie
zorgen voor ontwikkeling van de vereiste competenties
Een vooronderstelling van NLP is dat iedereen een
en vaardigheden van de leidinggevenden, het manage-
eigen model van de wereld heeft: iedereen heeft zijn/
ment, de medewerkers én de HSE-adviseurs, en de
haar eigen waarheid. Zo heeft iedereen een eigen kijk
aanwezige HSE kennis te borgen.
op veiligheid en op wat ‘veilig’ betekent.
Het borgen van kennis kan gebeuren door de HSE-
Als je het hebt over veiligheid, heb je het dus over een
adviseur de rol te geven van coach van de leiding-
perceptie van wat veiligheid is. Cultuur is een gedeelde
gevenden en het management. Als veiligheid op die
perceptie. Als je het met nieuwe medewerkers of
manier een onderdeel van het gehele bedrijfsproces
contractors hebt over veiligheid en veilig werken, is het
is – en wanneer de competenties en vaardigheden per
daarom belangrijk te beseffen dat de perceptie over
functiegroep ook in de beoordelingscyclus worden
veiligheid anders kan zijn.
opgenomen – zullen medewerkers worden gestimuleerd
om invulling te geven aan deze ontwikkeling in hun
Bij de veelgebruikte kreet ‘Je werkt veilig of je werkt
functie.
niet’ heeft niet iedereen hetzelfde beeld. Als je dat
beseft, kun je ook begrijpen dat er iets extra’s nodig is
‘The day after’
bij het gesprek over veiligheid met nieuwe medewerkers
Inmiddels zijn we alweer bijna anderhalf jaar verder (na
en contractors, om de perceptie van de organisatie over
het startpunt van mijn onderzoek). Leidinggevenden
te brengen.
geven toolboxen en veiligheid wordt voor een deel in
de beoordelingen van medewerkers meegenomen. Er
Belangrijk is dus dat je er niet van uitgaat dat iedereen
hebben zich onveilige situaties voorgedaan, waarbij
dezelfde perceptie heeft. Ook moet je je handelen en
de manager er meteen voor koos om de uitvoerende
maatregelen afstemmen op de veiligheidsperceptie
medewerkers extra scholing te geven. Maatregelen
van de nieuwe medewerker of organisatie, totdat je
die het bewustzijn verhogen en de organisatie helpen
overtuigd bent dat diegenen dezelfde perceptie hebben
groeien.
over veiligheid.
De veiligheidskundige heeft een andere rol gekregen:
Het bewustzijn, dat de perceptie over veiligheid kan
minder in de uitvoering, meer coachend. Daarnaast ben
verschillen, is een vereiste voor het verhogen van het
ik zelf ook op een andere stoel gaan zitten en heb een
veiligheidsbewustzijn binnen de organisatie.
tactische rol gekregen. Zowel voor de organisatie als
voor mij persoonlijk geldt: ‘Het zaadje is geplant, alleen
geeft nu iemand anders het water’.
‘Bereiken van een proactieve
veiligheidscultuur is niet een doel op zich’
december 2014 I 19

Download Report