Workshop 1, Vrijheidsbeneming en strafrechtelijke vervolging Den Haag, 22 mei 2014 o.l.v. advocaat Patrick van der Meij en officier van Justitie Machiel Vink Patrick van der Meij doet de aftrap in de discussie en zegt dat hij getriggerd werd door uitgaven in 2013 aan schadevergoedingen van de overheid bij onterechte detentie. Die uitgaven waren €12 mln. voor vrijgelaten verdachten en €11 mln. aan advocaatkosten. Hij vindt dat hier een relatie te leggen is met de in zijn ogen hele ruime toepassingspraktijk van voorlopige hechtenis in Nederland en pleit ervoor die praktijk te verlaten en niet iedereen zo maar vast te zetten. Kunnen we geen alternatieven inzetten, vraagt hij zich af en oppert daarbij de inzet van de borgsom als een goed alternatief. Die mogelijkheid van een borgsom bestaat op dit moment wel, maar wordt nauwelijks gebruikt. Ook kan meer worden ingezet op ontbieden in plaats van aanhouden. Machiel Vink benadrukt het belang van rechtsbijstand in ZSM, alleen al omdat dit de snelheid van het ZSM-proces bevordert. Op dit moment vinden er experimenten plaats die een grotere inzet van de advocaat in dit proces beogen. In die experimenten liggen verschillende modaliteiten voor, met als gemene deler de rechtsbijstand zoveel mogelijk aan de voorkant te positioneren. Van het alleen maar afstand kunnen doen van rechtsbijstand in aanwezigheid van een advocaat tot een standaard aanwezigheid van de advocaat op het moment dat de verdachte een beslissing moet nemen. Een advocaat merkt op dat uit het Salduz-experiment advocaat op het politiebureau bleek dat van de twintig gearresteerden er soms maar drie langs kwamen. Gevraagd naar de redenen van het ondergebruik van de advocaat is genoemd dat mogelijk de bezettingstijden van het advocaatspreekuur (tot 19.00u) niet helemaal spoorden met de tijden waarop verdachten werden opgepakt. Ook was het gebied dat het spreekuur bestreek misschien ook wel te klein. Geopperd wordt om burgers meer te vragen wat ze willen en aandacht te hebben voor de kwetsbare verdachte. Een andere aanwezige constateert dat hij in strafrecht nog weinig innovatie ziet. Hij vindt dat je eerst goed moet bezien hoe je verdachten informeert en ondersteunt, en vervolgens moet bekijken met welke kanalen je de verdachte bereikt. Dat kan bijvoorbeeld via de telefoon zijn, via chat, via video maar ook via persoonlijk contact. Ook zou je de vraag kunnen stellen of altijd een advocaat moet worden ingeschakeld. Bij vrijheidsbeneming is de aanwezigheid van een advocaat niet voor niets voorgeschreven, zegt een advocaat. In dat verband wordt erop gewezen dat ook de Orde het voorstel van de commissie Wladimiroff niet heeft omarmd voor de inzet van een assistent advocaat in bepaalde fases van het strafproces. Als knelpunt wordt naar voren gebracht dat de eisen voor een Verklaring omtrent gedrag of een vergunning in het kader van de Wet Bibob steeds strenger worden. Dat maakt dat een verdachte niet zo maar akkoord kan gaan met een transactie. Er hangt namelijk veel van af. Ook wordt als knelpunt genoemd dat het strafrecht niet het belang van de winkels kan oplossen. Waarom geen kassa voor in de winkel in plaats van achteraan? Voorgesteld wordt meer energie te steken in overleg met het OM en de rechter. Kunnen we niet vooraf, op een vast moment met de rechter het geschil meer toespitsen en het speelveld bepalen? Wat kunnen we klein houden? Wat ga je wel of wat ga je niet als verweer voeren? Het overleg met het OM kun je een impuls geven als je bijvoorbeeld het telefoonnummer van de behandelend officier op de dagvaarding vermeldt. Uiteindelijk kwamen uit de discussie de volgende aanbevelingen naar voren: 1. Bied alternatieven voor het systeem van voorlopige hechtenis en voorkom dat verdachten onnodig worden gedetineerd. 2. Bied meer mogelijkheden voor vooroverleg tussen de advocaat en de officier en de rechter. 3. Denk na over een ‘Juridisch loket vorm’ voor ontboden verdachten. Met advies, gebruik van nieuwe media, zo nodig verwijzing naar een telefonische helpdesk. Geef wel altijd goed de consequenties van de verschillende beslissingen weer. 4. Verbind minder strenge condities aan de VOG en Bibob. Hiermee bied je openingen voor meer transacties.