Wat zou u doen als minister van Open Data? Op 23 januari 2014 vond de startbijeenkomst van het Kenniscentrum Open Data plaats op de TU Delft. De deelnemers aan de startconferentie is gevraagd aan te geven wat zij nu zouden doen als zij minister van Open Data zouden zijn. De reacties op deze vraag zijn in dit document weergegeven zowel in samenvattende vorm als de ruwe data. Van de 300 deelnemers hebben 108 deelnemers de vraag beantwoord. Hiervan identificeerden zich 43 deelnemers zich als aanbieder, 48 als gebruiker en 17 als beide. 1 Samenvatting van de reacties Het Kenniscentrum kent vier onderzoektracks. Per track worden hier de reacties samengevat. 1. Open data monitoring De aanbieders hebben een aantal punten genoemd die gerelateerd zijn aan monitoringsvraagstukken: de discussie over economische waardecreatie omzetten in maatschappelijke meerwaarde, best practices in beeld brengen en blijven brengen, rendement meten in transparantie niet in geld, voortdurend economische en maatschappelijke meerwaarde in kaart brengen, bij gebruikers toetsen waar zij het rendement zien, de kosten van open data inzichtelijk krijgen. Gebruikers hadden geen opmerkingen over het onderwerp monitoring. 2. Open data economisch De robuuste financiering van een open databeleid is door de aanbieders 11 keer genoemd als hoogste prioriteit. Ook gebruikers noemen financiering (6 keer). Enerzijds van de gebruikersacitiveiten (stimuleringsfondsen, ondersteunen hogescholen, prijsvraag/beloning, ondersteunen markt bij gebruik, verlagen vennootschapsbelasting), anderzijds van centrale voorzieningen. 3. Open data juridisch De opmerkingen over juridische aspecten variëren van algemene punten als jurisprudentie ‘maken’ bovenop wet- en regelgeving, heldere beslisboom in regelgeving vastleggen en een juridisch raamwerk creëren en duidelijke wetgeving maken (nieuwe Wob). Privacywetgeving wordt een aantal keer (6 keer) aangehaald als belemmering voor open data. Zowel gebruikers als aanbieders merken dit op. Helderheid over de rolverdeling tussen markt en overheid (vooral helderheid over wat de overheid niet doet) is 2 keer genoemd. Een verhoogd risico op aansprakelijkheidsclaims (niet genoemd), en licenties (1 keer genoemd) zijn op dit moment geen thema’s die gebruikers en/of aanbieders hoge prioriteit geven. 2 4. Open data governance De meeste aanbevelingen zijn onder te brengen in de categorie governance. Algemeen werd twee keer het uitwerken van een governancestructuur genoemd. Specifiek gaat het om de volgende punten. Vergroten kenbaarheid en vindbaarheid Het vergroten van de kenbaarheid en vindbaarheid van open data is veelvuldig door zowel aanbieders als gebruikers genoemd (meer dan 20 keer). Het (verplicht) op één centraal punt publiceren van open overheidsdata, waarbij portaal en data goed vindbaar zijn (meer publiciteit aan portaal/geïntegreerd met algemene zoekmachines/bestaan van de open data geven), de data goede metadata hebben en het portaal duidelijke gebruiksvriendelijke functionaliteit (bijv. zoekfunctionaliteit, aanbieden op thema’s) heeft. Ook is meer onderscheidende namen van diensten genoemd. Bruikbare data De data moeten bestendig zijn, dat betekent duurzaam beschikbaar, actuele data (niet noodzakelijk van maximale kwaliteit). Ook feedbackmogelijkheden op het gebruik van de data moeten beter worden georganiseerd. Afstemming tussen vraag en aanbod Het beter afstemmen van vraag en aanbod is door zowel aanbieders als gebruikers meer dan 10 keer genoemd. Het gaat hier om het stimuleren van de vraag (ook binnen de overheid), het beter afstemmen van het aanbod op de vraag, al dan niet via publiek-private samenwerkingsverbanden, maar ook om betere communicatie tussen aanbieders en gebruikers. Communicatie over open data De communicatie over open data moet volgens aanbieders en gebruikers sterk verbeterd worden. Het gaat hier enerzijds om de marketing van open data door beste practices met “een schouderklopje van Maxima” breed voor het voetlicht te brengen, en anderzijds om meer algemeen open data promoten via publieksvoorlichting (bijv. TV-spotjes, VPRO-achtergrondprogramma). Opendatabeleid Qua open data beleid is een harmonisatie van beleid van verschillende overheden gewenst. Onderwijs Ondersteuning bij technische (hoe bouw ik een app) en niet-technische aspecten van open data via (online) onderwijs en integratie in reguliere schoolprogramma’s (bijv. met een vak Dataverwerking). 3 De ruwe data van 23 januari 2014 Aanbieders  Open data sexy maken  Jurisprudentie/casussen bovenop de wet- en regelgeving maken  Belemmeringen wegnemen  Budget beschikbaar stellen  Discussie over economische meerwaarde omzetten in maatschappelijke meerwaarde  Open data betekent niet automatisch meer/beter/sneller  Eenduidig beleid voor hele overheid  Stel de minister eerst aan.  Eén verantwoordelijk ministerie  Privacy beter regelen  Saneren in dataverzamelingsland en overgaan op sensorly producten  Overheidsorgaan dwingen bij ontwikkeling conform Open Data/standaarden te ontwikkelen  Overheidspartijen compenseren (of in ieder geval in de aanloopfase) en hier duidelijkheid in scheppen. Ik heb het gevoel dat niet compenseren grote stappen in de weg staat  Rendement meten in transparantie, niet in geld  Makkelijk te vinden  Bruikbaar zonder rijbewijs  Ook mens-leesbaar  Reclame maken ‘actief openbaar maken’  Echte successtory’s gaan verkopen  Verbied aanbieders data te verzamelen die al elders zijn verzameld  Stimuleer data sharing  Investeringsstimuleringsregeling. Doel: weghalen van eventuele drempel  Meer aan vraagarticulatie doen  Best practices in beeld brengen en blijven brengen  Open data ↔ uniformiteit van data = lastig  Data complex → meer toegankelijk maken  Veel aanbieders ↔ geen uniformiteit  Belemmeringen wegnemen  Aansprekende voorbeelden in het zonnetje zetten en belonen, hoeft niet per se financieel, vooral met aandacht, denk zelfs aan gratis zendtijd, schouderklopje van Maxima of iets dergelijks  Meer daarover communiceren  Het gebruik ervan stimuleren  Eén plek waar alle open data te vinden zijn en door alle overheden verplicht worden geleverd  Overheid staat garant voor actualiteit en beschikbaarheid. Dat zorgt voor duidelijkheid en stabiliteit waarop bedrijven kunnen bouwen  Bij Financiën afdwingen dat er voldoende budget is om het duurzaam in stand te houden  De app-community inschakelen om data.overheid.nl te verbeteren  Overheidsbusinesscases als aanjager van app-ontwikkeling. En dan ook echt klant worden van de app  Alle door overheid betaalde acquisitie, direct en indirect, wordt voor de maatschappij beschikbaar (meer opbrengsten, gelijke kosten) 4                                           Data publiceren op een centraal platform/centrale infrastructuur (overhead verlagen) Data komt er pas terecht als er een vraag naar is (kosten ?) Van dataverzamelingen wordt een metaregister bijgehouden (overzicht en archief) Problemen met data moeten centraal kunnen worden teruggemeld (kwaliteitsverbetering) Meer afstemming tussen aanbieders en afnemers (zeg maar sessies als deze, maar dan met meer ruimte voor interactie) Beter toegankelijk maken Toevoegen aan één portaal Vragen aan BZK wat de vraag is en het aanbod daarop afstemmen Open data, tenzij: deze zo beperkt mogelijk houden. Niet als aanbieder bepalen welke data relevant kunnen zijn. Creativiteit gebruikers benutten, niet beknotten. Vennootschapsbelasting verlagen + BTW Het Kenniscentrum Open Data opdracht geven deze vraag te beantwoorden Meer vraaggestuurd werken, noden van de markt identificeren Awareness creëren bij bedrijven in verband met meerwaarde van open data Voortdurend economische/maatschappelijke meerwaarde in kaart brengen en communiceren Public Private Partnerships opzetten Sturen op integraliteit van de techniek Sturen op bindende afspraken semantiek Beslisboom Open Data vast laten leggen Europees actief naar samenwerking en synergie streven Datasets bundelen in series Series in series Zoekmachines dit mechanisme laten toepassen Interoperabiliteit tussen verschillende hoofdsoorten datasets verbeteren, ontwikkel toolkits Inhaken op Linked (Open) Data initiatieven → ontwikkelen als speerpunt (= investeren) Kenniscentrum Oen Data structureel financieren (= investeren) Innovaties op basis van open data Stimuleren met partnership vraag-aanbod Financiering en bestendigheid regelen Heldere beslisboom in regelgeving Het ministerie opheffen; open data moet geïnternationaliseerd zijn Samenwerking tussen aanbieders faciliteren (Potentiële) gebruikers vragen wat zij nodig hebben Harmoniseren met medeaanbieders van data-aangrenzende gebieden (INSPIRE) Open standaarden (definiëren en) gebruiken Publiceren – reclame maken – winkel inrichten Het in gesprek gaan van gebruiker en aanbieder verder faciliteren (zie doorbraakprojecten) Open data is net als buskruit. Je kunt het ten goede en ten kwade gebruiken De aanbieder van open data ruimhartig compenseren Wetgeving versoepelen op: privacy en cloud security Compenseren van kosten Meer ‘INSPIRE-like’ sturen Goede financiering voor de aanbieders 5      Duidelijke wetgeving Dit alles geflankeerd met goed onderzoek en goede monitoring → kenniscentrum Stug doorgaan Garanderen dat data 3 jaar beschikbaar zijn, als het open is Helder aanbod aan maatschappij met wat je wel en niet doet en partijen aansporen dat laatste zelf op te pakken  Beter toetsen bij gebruikers waar zij het rendement zien  Actueel beschikbaar stellen, zonder te streven naar maximale kwaliteit. Kwaliteit lost zich op met big data  ‘Warm’ aanbieden in plaats van ‘koud’ aanbieden  Creëren ruimte voor dialoog  Governancestructuren uitwerken  Hou partijen samen verantwoordelijk voor ontsluiting, actualisatie enz. van een dataset waar we allemaal belang bij hebben − de coöperatie – open data coöperatie − vereniging − stichting − BV  Stimuleer het bij elkaar brengen van aanbieders en gebruikers  Financiële hordes wegnemen door het financieren van aanbiederskosten/ontwikkelkosten (revolving fund), terugbetalen bij succes van commercieel gebruik (vgl. fonds voor energiebesparing)  Overbrug land-water grens zie ‘UN-GGIM’ rapport  Ondersteuning sectorale/thematische vraagontwikkeling bijv. ondersteuning Openbare Orde en Veiligheidssector  Kosten van ombuigen naar centrale financiering inzichtelijk krijgen (hoeveel heeft dit gekost bij Kadaster en KNMI om deze verandering door te voeren?)  Ondersteuning bij niet-technische aspecten geo-data, zoals juridische  Baten vallen elders dan lasten. Hoeveel lasten moet aanbieder dan spenderen?  Onderzoeken welke databanken er zijn bij de overheid Gebruikers  Voorbeelden communiceren (mantra)  Beginnen bij basisonderwijs (Steve Jobs-scholen bijvoorbeeld)  Duidelijkheid over de Privacywet  Robuuste financieringsmodellen  Governancestructuur  Creëer een juridisch raamwerk  (Open) data in ruime vorm beschikbaar stellen  Ontsluiting van open data doen in samenwerking met bedrijfsleven  Opheffen versnippering  Serieuze vragen vergen serieuze data (buiten geo)  Openheid + privacy bij design  Gecombineerd gebruik van data  Vindbaarheid verhogen  Standaardisatie van (eventueel) benodigde tools en software  Publieksvoorlichting via massamedia 6                                      Ook voor open data geldt ‘de markt, tenzij’. Wat doet overheid (nog) wel en wat niet? Open data is groter dan public sector information Een goede vraag stellen Gebruiksstrategie ontwikkelen Transparantie over wat wel open data zijn en wat geen open data zijn Mij laten adviseren om een gebruikersstrategie op te stellen Zekerheid van continuïteit garanderen Zorgen voor een goede funding van centrale voorzieningen Zorgen voor een goede governance van centrale voorzieningen Goede meta-data Makkelijk te vinden Toegang meer uniformeren Laagdrempelig, webstandaarden (geen ftp met password) Betere communicatie tussen overheid en hergebruikers Leveringszekerheid van data aan hergebruikers Hogescholen financieel ondersteunen om met studenten toepassingen te bedenken en te ontwikkelen Probeer niet alles op EU-niveau op te lossen, maar ga ook aan de slag op regionaal niveau met concrete behoeften Open data afhankelijk van wetgeving? Nut + noodzaak als driving focus. Overbruggen in plaats van harmonisatie als de stap Boek concrete resultaten – Marketing Toegankelijker geo-register Begrijpelijker en voldoende onderscheidende benaming van diensten (dus niet elke provincie dezelfde dienstennaam) Denk breder dan alleen NL – denk grensoverschrijdend (pan-europees); mag wel, moet niet Centrale portal duidelijker communiceren (is kennelijk data.overheid.nl; wist ik nog niet) Meer voorbeelden laten zien van hoe je open data leuk kan toepassen (zoals topo in de klas) →kan inspirerend werken Of zie www.e.viewer.nl voor combinatie open en ‘gewone’ data Prijsvraag/beloning Maatschappelijke issues er mee oppakken door combinaties van open data in denktanks samen met bedrijfsleven (maak hier een show van op TV) Beleidsvoorbereiding professionaliseren Imago overheid verbeteren door goede bronvermelding en etalagewerking, door aan te geven in welke producten van bedrijfsleven deze data worden gebruikt Ruw is goed genoeg Cultuuroverleg bij aanbieder van perfecte naar ‘gecommuniceerde’ goed-is-goed-genoeg kwaliteit Wil ik het wel als de overheid er indirect veel aan betaalt (stimulering, subsidies, EU-geld) Stimuleringsprogramma’s initiëren samen met bedrijfsleven Technische innovatie ten behoeve van toegankelijkheid, uniformiteit, interoperability Overdreven privacy-angst bedwingen Vraagsturing goed inrichten Geld toekennen 7                                     Oprekken privacywetgeving Gezamenlijk doel vaststellen Investeren door funding beschikbaar te stellen Harmonisatie van wetgeving van verschillende ministeries en overheden Eén portaal organiseren. Direct een overzicht van alle beschikbare gegevens met een goede zoekfunctie Bewustwording in maatschappij vergroten door zichtbare promotie: spotjes op tv over mogelijkheden; achtergrondprogramma door VPRO o.i.d. te laten maken Stel vraag centraal: Wat heeft de gebruiker nodig? Meer contact maken (‘praten’) met de markt PR Eenvoudige en eenduidige feedbackmogelijkheden faciliteren Duidelijke wetgeving – nieuwe Wob Aansluiting bedrijfsleven, wetenschap, maatschappelijke instelling verbeteren Verwachtingen temperen Vindbaarheid vergroten (waar is die data?) Duidelijkheid (meer) over licentie vwn Reclame maken voor open data Beter laten integreren met zoekmachines à la Google Beter laten aansluiten op simpele software Laten gebruiken door politici bij beleidsanalyses Slimmer organiseren op basis van het uitgangspunt ‘eenmalig invoeren, meervoudig gebruik’, zodat de bronbeheerders nagenoeg virtuele diensten worden Partijen zijn zich niet bewust van elkaar Overheid moet meer kennismakingscampagnes regelen zodat men weet wat er met data mogelijk is Eerder, in ruwere vorm, zonder respect voor privacy* met die data naar buiten treden (* natuurlijk meen ik dat niet helemaal) Thematisch ordenen en als zodanig aanbieden Opstellen van certificering kwaliteit open data inclusief meta-data Zorgen voor een vak Dataverwerking op school Basisregistraties stabiel ontsluiten en ‘verplichten’ als kapstok voor de andere datasets, zodat een samenhangend geheel ontstaat Verbied om dingen projectmatig te doen omdat een project altijd een einddatum heeft Als minister: je hebt tussenproducten nodig, halffabricaten waarmee ‘iedereen een pannenkoek kan bakken’ Tussen data en gebruiker zit de app. Een app maken is lastig. Zijn er bouwdozen te maken voor minder technische mensen die daarmee data kunnen gaan gebruiken/ontsluiten? Bijvoorbeeld hoogtebestand + grondwaterstand voor een wijkvereniging De vraag beter uitlokken Het stelsel van basisregistraties opheffen Raw Data Now/Actueel/Vindbaar Facebook, maar dan voor data/Apps/leveranciers Toolset: omgaan met data, stel een app samen Versimpelen: centraal beschikbaar; duidelijk vindbaar aanbieden; structuur aanbrengen; renderen: 8 verbonden data verkopen, internationaal/sector-integraal  Prijsvraag instellen voor meest populaire data  Bij andere minstens shoppen voor meer aanbod  Samenhang en koppelmogelijkheden zichtbaar maken zoals in plaatje van basisregistratie  Ik zie te weinig bekendheid met open data bij het bedrijfsleven. Opendataprojecten krijgen weinig ruchtbaarheid, overheid ziet het nog veel als kosten, niet als reclame  €10 miljoen beschikbaar stellen als positieve impuls  Meer funding om alle data open te stellen en de markt te ondersteunen bij gebruik. Als de markt weet waar ze wat er op welke manier kunnen halen, kunnen zij zelf filteren wat ze nodig hebben voor het bereiken van hun doelstellingen  Transparantie vergroten en aanbieders + vragers meer bij elkaar brengen  Data.overheid.nl lijkt alleen geschikt voor professionele gebruikers (vgl. Britse site). Zorg voor toegankelijkheid voor minder technisch onderbouwde gebruiker Gebruikers/aanbieders  Relatie gezondheid/milieu  Aardbevingsradar  Integreren in schoolprogramma’s: aardrijkskunde lagere school + middelbare school en in vervolgopleidingen  Vrijblijvendheid bij overheid stoppen: geen ‘ja, maar’, maar oplossingen zoeken binnen huidige begroting  Verzamelingen doorvoeren in publieke organisatie  Linked Open Data pilot verplicht stellen voor elke overheidsdataset  Betere metadata  Open tools om Open Data in te lezen/converters zoals voor xml-gml Gis → GIS pakket  Toepassingen stimuleren  Leveringen van uit één plek. Data verzamelen en op eenduidige manier distribueren. Eenvoudige manier van zoeken/goede toegankelijkheid, eenduidig met data  Lokale overheden – investeren in data infrastructuur is nu vaak geen geld/capaciteit voor  Aanbieden op de manier die gebruikers wensen en dus het meeste opleveren  Snellere harmonisatie  Betere ontsluiting  Beter inzichtelijk maken welke open data er zijn  Data in een contactrijkere (informatievere) setting/omgeving laten aanbieden  Feedback op het gebruik van je data beter organiseren  Oscar & prijs voor innovatieprojecten rondom open data  Privacy afschaffen  Verdienmodel TBO afschaffen. Budget financieren (afschaffen TBO)  Onderzoek vraag gedreven  Bruikbaarheid voor IT en niet IT gebruikers verhogen + loslaten  Eenvoudig apps ontwikkelen  Aanbod en vraag reguleren, bijvoorbeeld door regelgeving, funding/financieren beschikbaar stellen; goede infrastructuur voor ontsluiting en uitwisseling; verder harmoniseren  Per sector verschillend  Huidige aanjaagproject is twijfelachtig want ESRI is altijd als concurrent aanwezig en kan een 9             business case stelen. Aanwezigheid van veel data meer bekendheid geven Publiceren en bruikbaar maken, hierop ontstaat de vraag Datasets verbeteren om op vraag aan te sluiten Prijsvraag uitschrijven Nationale Open Data Show organiseren Startsubsidie voor nieuwe applicaties Stimuleringsfondsen en wetgeving aanpassen om drempels te slechten Overheidsdata zijn al gefinancierd dus verplicht open, tenzij privacy in het geding komt Eisen stellen aan opdrachten vanuit de overheid Online Onderwijs/kennis aanbieden Gebruik door overheid zelf stimuleren Best practices initiëren 10