Cao-seizoen 2013

actueel
Evelien Zielschot
en Laurens
Harteveld
zijn beiden beleidsadviseur bij werkgeversvereniging
AWVN
Recessie leidt tot grote verschillen in cao's
Cao-seizoen 2013:
twee werelden
De crisis in de economie heeft ook in 2013 een stempel gedrukt
op het cao-overleg. Zo ontstonden er twee werelden: die van de
exportgerichte sectoren waar een loonsverhoging wel verantwoord
was, en die van de binnenlandgerichte sectoren met veel nulletjes.
In 2014 verwacht AWVN hetzelfde beeld.
Tekst: Evelien Zielschot, Laurens Harteveld; beeld: curve
D
e economische recessie
heeft het afgelopen jaar
hard toegeslagen in het caooverleg. Ondanks signalen
over een conjuncturele
opleving zullen ook het komende jaar
de onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden worden overschaduwd door
onzekerheid over de economie. Dat
is de stevige, voor velen onplezierige
boodschap van werkgeversvereniging
AWVN over de gang van zaken aan de
cao-tafels.
In de ‘Eindevaluatie cao-seizoen 2013.
Sterk door samen werken’ (zie kader)
schetst AWVN het beeld van een jaar
met moeizame onderhandelingen. Het
was het vijfde jaar waarin de gemiddelde afgesproken loonstijging ruim onder
de 2 procent bleef (2013: 1,4 procent).
Het effect van de magere economie
komt onder meer tot uiting in het grote
aantal cao’s waarin geen loonsverhoging is afgesproken: 13 procent van alle
2013-cao’s. Hieronder vallen ruim een
half miljoen werknemers. Eén op de
vijf cao-werknemers kreeg in 2013 een
nieuwe cao zonder structurele loon
stijging.
Twee werelden
Achter deze cijfers gaan twee werelden
schuil. Cao’s met een nullijn zijn vooral
te vinden in de zakelijke dienstverlening, de financiële dienstverlening en
overheidgerelateerde sectoren. Dergelijke sectoren zijn vooral op binnenlandse markten gericht en ondervinden
de effecten van het bezuigingsbeleid
van de overheid en het terughoudende
gedrag van de consument. In exportgerichte sectoren, met name in de industrie, blijkt het economisch vaak beter
te gaan. Dat vertaalde zich in 2013 in
hogere afgesproken loonstijgingen,
vaak rond 2 procent.
Hoewel net als in de jaren daarvoor
veel afspraken werden gemaakt over
duurzame inzetbaarheid (in driekwart
van de nieuwe cao’s) zette de groei
van de investeringen in thema’s als
opleidingen niet door. Ook nam in vergelijking tot eerdere jaren het aantal
nieuwe afspraken over onderwerpen
als het nieuwe werken, persoonlijk
keuzebudget en mantelzorg af. Dit
duidt volgens AWVN op gebrek aan vertrouwen bij werkgevers in een aantrekkende economie.
Als gevolg van de economische
onzekerheid lag het tempo van veel
onderhandelingen laag. In afwachting van mogelijk hoopgevende
conjunctuurberichten stelden onderhandelaars het uit om afspraken te
maken. Het aantal cao’s waarvan de
looptijd inmiddels is verlopen maar
waarvoor geen nieuwe afspraken waren
gemaakt, bedroeg eind 2013 bijna 150
(voor 1,25 miljoen werknemers).
Gemiddelde afgesproken loonstijging in %
Laag, maar niet laagste
4,0
Het gemiddelde van de door cao-onderhandelaars
overeengekomen loonstijging (op twaalfmaandsbasis)
was in 2013 laag in historisch perspectief. Maar lang niet
het laagst in de afgelopen twintig jaar. Het jaar 2004 (de
naweeën van de internetbubbel) was met 0 procent verreweg het laagst, 1994 (het einde van een ‘gewone’ recessie)
staat met 0,5 procent op twee. Het looncijfer van cao’s
heeft de neiging pas sterk naar beneden te gaan als de
economie al lang over het dieptepunt heen is…
3,5
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Vooruitblik
Voor het komende jaar verwacht
AWVN een vergelijkbaar beeld met
waarschijnlijk iets optimistischer uitkomsten. Dit jaar moeten circa 450 collectieve contracten worden vernieuwd
(voor bijna 3 miljoen werknemers).
De tweedeling tussen sectoren gericht
op export dan wel binnenland zal ook
dit jaar zichtbaar zijn. AWVN adviseert leden daarom werk te maken van
‘creatief loonbeleid’ (verschuivingen
binnen het arbeidsvoorwaardenpakket)
én afspraken over meer productiviteit
en flexibiliteit. Langs die weg kan het
loonkostenniveau beheersbaar blijven
én ontstaat ruimte voor loonstijging en
koopkrachtverbetering.
Voor het jaar 2014 zijn nu al cao-afspraken gemaakt voor ruim 1 miljoen werknemers. Deze cao’s kennen een gemiddelde loonstijging van 1,2 procent op
jaarbasis. Gegeven de iets oplopende
trend komt AWVN uit op een voorspelling van 1,5 procent voor het gehele
jaar. Dit is in lijn met het door het Centraal Planbureau gehanteerde cijfer. p
3,0
Onzekerheid = korte looptijden
Onzekerheid over de (economische) ontwikkelingen in de
komende tijd zorgen voor veel cao’s met een relatief korte
looptijd. Onderhandelaars van vakbonden laten zich leiden
door hoop op verbeterende economische omstandigheden en
willen bij een aantrekkende economie niet van hun achterban
horen dat ze te weinig hebben gekregen. Werkgeversonderhandelaars willen juist niet te veel hebben afgesproken als de
economie onverhoopt níet aantrekt. Doet de economie wél
wat-ie moet doen, dan is er voor hen geen man overboord, want
de winstgevendheid van hun bedrijven zal dan ook stijgen.
De gemiddelde looptijd van 2013-akkoorden bedraagt 17,5
maand. Ruim de helft van de akkoorden heeft een looptijd van
een jaar of korter.
Aantal afgesloten cao’s naar looptijd in %
Langer dan
2 jaar
10%
2 jaar
tot 1 jaar
5%
23%
47%
1 - 2 jaar
1 jaar
16%
Eindevaluatie CAO-seizoen 2013 op ledensite
De ‘Eindevaluatie cao-seizoen 2013. Sterk
door samen werken’ is te vinden op de
vernieuwde ledensite van www.awvn.nl
(exclusief voor leden). De jaarlijkse terugblik
omvat een thematisch overzicht en een analyse van de ontwikkelingen in het afgelopen
cao-jaar en geeft daarmee doorkijkjes naar
het lopende jaar. Belangrijke thema´s in het
afgelopen jaar bleken naast het loonbeleid
onder meer de pensioenregelingen en de vernieuwing van arbeidsverhoudingen (op welke
wijze overleggen werkgevers en werknemers
met elkaar). Leden die de evaluatie willen
downloaden, maar niet meer kunnen inloggen, kunnen hun wachtwoord vernieuwen
door te klikken op ‘wachtwoord vergeten’. Ze
ontvangen per omgaande op hun zakelijke
e-mailadres een nieuw wachtwoord.
Werk
geven
nummer 1
8|9
600
Onzekerheid = veel cao’s?
500
Het tempo waarin cao’s worden afgesloten ligt lager, maar uiteindelijk worden in economisch onzekere tijden meer cao’s afgesloten
dan in ‘stabiele tijden’. Uit de grafiek blijkt dat vanaf 2008 – het jaar
waarin de lange periode van onzekerheid begon – het aantal caoakkoorden per jaar structureel boven de 400 ligt. In andere jaren
ligt het jaarlijkse aantal eerder rond 300. Dit jaar moeten ongeveer
450 collectieve contracten worden vernieuwd voor bijna 3 miljoen
werknemers.
400
3,5 mln.
3,7 mln.
2,9 mln.
2,4 mln.
2,4 mln.
2,8 mln.
2,5 mln.
2,5 mln.
300
200
299
331
414
414
554
436
422
462
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
100
0
Aantal cao’s + aantal medewerkers die onder de nieuwe cao’s vallen
Sociaal akkoord werkt
Een belangrijk element van het Sociaal akkoord dat kabinet,
werkgeversorganisaties en vakbonden in 2013 sloten, is het
scheppen van arbeidsplaatsen voor mensen met een bovengemiddelde afstand tot de arbeidsmarkt, zoals gedeeltelijk
arbeidsongeschikten en langdurig werklozen. AWVN is inmiddels gestart met een groot project om duizenden van dergelijke
banen te creëren (zie www.awvn.nl). Het Sociaal akkoord heeft
bijna direct geleid tot een stijging van het aantal cao-afspraken
rond dit thema, zij het dat die afspraken van zeer uiteenlopende
aard zijn: van het bieden van stageplaatsen en werkervaringsplaatsen tot een concreet aantal arbeidscontracten voor mensen uit de betreffende doelgroepen.
35
30
25
20
15
26%
35%
20%
10
10%
5
0
Afstand tot de arbeidsmarkt
Voor Sociaal Akkoord
25%
13%
Van wie jongeren
Van wie wajong’ers
Na Sociaal Akkoord
Arbeidsvoorwaardencongres op 8 april
Tijdens het AWVN-arbeidsvoorwaardencongres, op dinsdag 8 april, kijkt AWVN (kort)
terug op de recente ontwikkelingen in het
arbeidsvoorwaardenoverleg en (lang) vooruit
naar de komende ontwikkelingen, onder meer
aan de hand van een aantal recent gemaakte
toekomstverkenningen.
Een belangrijk thema tijdens het congres is
‘nieuwe arbeidsverhoudingen’: de wijze waarop
werkgever en werknemers samenwerken en
overleggen, inclusief de door velen gewenste
vernieuwing van het proces van arbeidsvoor-
waardenvorming. Tijdens het congres wordt
ook ruime aandacht gegeven aan praktijkervaringen; ook worden diverse workshops gehouden. Meer informatie: kijk op www.awvn.nl of
neem contact op met de AWVN-werkgeverslijn, 070 850 8605, [email protected].

Download Report