TroüW deVerdieping DINSDAG 16 SEPTEMBER2014 i Nederland gaat opnieuw flink investeren om overstromingen te voorkomen. Minister Schultz presenteert vandaag het nieuwe Deltaprogramma, dat reikt tot het jaar 2100. Hoe verhoudt dit waterprogramma zich tot het lopende programma Ruimte voor de Rivier? TEKST Onno Havermans —______ Projecten in programma Ruimte voor de Rivier Westenholte Waterproject naar soort Dijkverbetering 0 Dijkverlegging Uiterwaardvergraving IJSSEL 0’ Kribverlaging ri Andere soorten werkzaamheden Keizers-, Stobben- en Olsterwaarden Bolwerbplas, Worp en Ossenwaard Nederrjn I Betuwe! Tieler- en Culemborgerwaard Middelwaard De Tollewaard Obstakelverwijdering Machinistenschool Eist Lek / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard Bossenwaard, Pontwaard en 1 Lek! Albiassarwaard en Vijfheerenlanden NIEUWE LEK Avelingen Munniken Beneden-Waal and Fort St Andries _.: f Land van Aftena Amen Donge cwr.SÏRSrzAT Noölt klaar met die dijken p een zonnige nazomerdag wemelt het op de dijk bij Lent van de nieuwsgie rigen. Extra pijlers voor het verlengen van de Nij meegse Waalbrug, meters hoge damwanden die de grond in gaan, de nevengeul die stapje voor stapje vordert en een nieuw stadseiland laat ontstaan, het is een indrukwekkend schouw spel dat ook vanuit het buitenland veel beldjks trekt. Nederland verwezenlijkt bij Nijmegen weer een sterk staaltje waterveiligheid. De nevengeul bij Lent, die de flessenhals in de Waal verruimt zodat bij hoogwater minder snel gevaar ontstaat, is een van de belangrijk ste projecten van Ruimte voor Rivier Bij Lent komt de dubbele doelstelling van dit waterpro gramma voorbeeldig tot uiting: bevordering van de doorstroming in de rivieren en verster king van de landschappelijke waarde. Niks geen hoge dijken, het water mag zijn gang gaan en tegelijk ontstaat een aantrekkelijk nieuw recreatiegebied. Ruimte voor de Rivier is nog niet af; volgend jaar wordt het merendeel van de 34 projecten opgeleverd, het laatste project, de IJsseldelta bij Kampen, is pas over vijfjaar klaar. Toch pre senteren minister Melanie Schultz van Haegen (VVD, infrastructuur en milieu) en deltacom missaris Wim Kuijken vandaag het nieuwe Del taprogramma, met financiering tot 2050 en plannen tot het jaar 2100. Net als vroeger ligt het accent weer op dijkverzwaring. En dat is hard nodig. Een op de drie dijken, duinen en dammen voldoet niet meer en bijna de helft van alle sluizen, stuwen en keringen schiet tekort, zo staat in het vorige week gepre senteerde tweejaarlijkse rapport van het Plan bureau voor de Leefomgeving. “We zijn nooit klaar met onze waterveilig heid”, zegt Ben Broens, programmadirecteur Ruimte voor de Rivier bij Rijkswaterstaat. Dat programma is gericht op beteugeling van de waterstand. Uitgangspunt is dat de capaciteit om water af te voeren via de rivieren moet stij gen van 15.000 kubieke meter per seconde naar 16.000 kuub. “Volgens de voorspellingen op basis van onder meer de klimaatverandering is een toename van de afvoer noodzakelijk”, aldus Broens. “In 1995, toen het water tot aan de randen van de dijken stond, hebben we gemerkt dat zandzak ken niet genoeg zijn. In plaats van hogere dij ken hebben we toen gekozen om het water de ruimte te geven.” Maar dat blijkt niet genoeg. “Nederland heeft nu eenmaal dijken nodig”, zegt Broens. “En naast de waterstand zijn er drie mechanismen die tot falen kunnen leiden: piping, verzadi ging en bekleding. Bij piping gaat het water in plaats van eroverheen onder de dijk door, waardoor een gat ontstaat. Bij verzadiging kan de dijk gaan schuiven, zoals elfjaar geleden in Wilnis is gebeurd. En als de bekleding aan de kust niet blijft liggen is de dijk kwetsbaar.” Het putje van Nederland Daarbij vraagt de afvoer van meer water ook om maatregelen aan liet einde van de rit. Dat water kan minder makkelijk weg als naar ver wachting de zeespiegel stijgt. Destonnvloed keringen van de Deltawerken zijn daarop niet berekend en daarom in de verdere toekomst minder betrouwbaar. Het putje van Nederland is het gebied tussen Dordrecht en Rotterdam, waar rivieren en zeearmen samenlcomen. Daar moeten de dijken worden versterkt, menen de minister en de deltacommissaris. Het nieuwe Deltaprogramma draait dus voor ‘In 1995, toen het water tot aan de randen van de dijken stond, hebben we gemerkt dat zandzakken niet .. genoeg zijn al om veiligheid, al levert de opvang van zoet rivierwater ook voordelen op voor de land bouw. Als bij stormfrloed de iceringen in Zee land en Zuid-Holland worden afgesloten, zal het zoete water worden opgevangen in het Vol kerak-Zoommeer. Eric Luiten, rijksadviseur voor landschap en water, hoopt dat intussen ook is geleerd van Ruimte voor de Rivier. “Overstromen is eigen lijk niet zo erg, als je het gebied daarvoor in richt met nevengeulen en slimme dijken. Kijk wat de dijk beschermt: hoe snel kunnen men sen weg zijn, wat gaat er naar de knoppen als een gebied overstroomt? Door dat te combine ren met landschap, natuur, erfgoed, stedelijke kwaliteit kun je een gebied opknappen.” Maar de ambitie van liet kabinet is wat be perkter, stelt Luiten. “Dat past in deze tijd. Het kabinet zegt: ‘we gaan het niet allemaal zelf doen’. De vraag is: beperken we ons tot dijken en zoetwatervoorziening of doen we nog meei’? Ik hoop dat andere partijen, regionaal en lo kaal, hier een rol in gaan spelen, zoals ze dat ook doen bij Ruimte voor de Rivier De actieve en assertieve opstelling van Nijmegen is een goed voorbeeld. Zonder Nijmegen was de dijkverlegging bij Lent niet zo’n succes geworden.” Nijmegen is er in geslaagd om alle elementen samen te knopeh, beaamt Ben Broens. “De ge meente was ook de enige partij die dat kon. Wij van Rijkswaterstaat hadden de stedelijke inpassing van dat nieuwe eiland, de natuur en de recreatie, niet voor onze rekening kunnen nemen. Nadenken met andere partijen geeft al tijd nieuwe inzichten.” Ook Deventer nam zelfde regie, bij projecten langs de Ijssel, zegt Broens, net als de provincie Overijssel en de gemeente Kampen in de Ijsseldelta. Voor de bypass van de Ijssel, die Kampen tegen overstroming moet beschermen, is een alternatief plan gemaakt. “Daar zit de provin cie ook financieel in. De samenwerking gaat zover dat we gezamenlijk risico dragen.” Toch mag het Rijk wel wat meer doen, meent rijksadviseur Luiten. “Het Rijk heeft zelf ook nog wel enkele programma’s die kunnen wor den gekoppeld aan het Deltaprogramma, met name bij Economische Zaken. Kijk eens naar Ruimte voor de Rivier 34 projecten, waarvan eind Uit jaar 8 voltooid; volgend jaar worden 19 projecten opgeleverd en in 2016 no eens 6. De lisseldelta komt als laatste RvR-project in2019 gereed. Totale kosten 2,3 miljard euro. Dit staat los van 3,2 miljard voor het Hoogwaterbeschermingspro gramma, waarin tot 2017 in 88 projecten kwetsbare waterkerin gen, dijken, duinen, sluizen en stu wen worden aangepakt. Ongeveer 60 procent van Neder land zou regelmatig onder water staan als er geen waterkeringen zouden zijn. In dit gebied wonen 9 miljoen mensen en wordt 70 pro cent van het bruto nationaal pro duct verdiend. Drie bijna-rampen, drie grote waterprogramma’s: .1916, overstroming Zuiderzeege bied en noordelijk Nederland (19 doden), leidde tot de bouw van de Afsluitdijk in 1932; .1953, watersnoodramp (1836 do den), leidde tot de Deltawerken (aanleg tussen 1958 en 1985); .1993/95, hoogwater in de rivie ren (kwart miljoen mensen geë vacueerd), leidde tot Ruimte voor de Rivier. de natuurambitie van staatssecretaris Dijksma met de grote wateren en de energietransitie van minister Kamp, daar valt met waterstro men en waterwerken nog wel wat synergie te bedenken. Het kan niet zo zijn dat we alleen naar waterveiigheid kijken als ook de ruimte lijke orde van Nederland op de schop gaat.”