DAG VAN DE DIJKZONE LAUWERSMEER 21 MEI 2014 NAAM RAPPORT Dag van de Dijkzone: een kort verslag Op 21 mei 2014 organiseerden Programma naar een Rijke Waddenzee, Deltaprogramma Waddengebied en de Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken van de Noordelijke waterschappen de Dag van de Dijkzone. Het doel daarvan was om kansen en ontwikkelingen te bespreken op het gebied van natuur, veiligheid, recreatie en beleving rondom de Waddenzeedijken. 70 personen uit diverse geledingen (ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen, natuurbeheer en -bescherming, landbouw, onderzoek- & adviesbureaus) kwamen die dag bijeen in Lauwersoog. De dag begon met drie overkoepelende beschouwingen Het programma werd geopend door Siep Groen, die de belangrijkste les van Deltaprogramma Waddengebied voor het voetlicht bracht: zet een stap in het denken, van mono-functionele traditionele dijken, naar een brede dijkzone, waar plaats is voor een scala aan verschillende functies, vooral op het gebied van natuur en recreatie. Daarbij heeft het Deltaprogramma een voorkeur voor ‘zachte’ systemen, die mee kunnen groeien met de stijging van de zeespiegel, zoals kwelders. Siep wees op de vele kennisdocumenten die het Deltaprogramma Waddengebied heeft opgeleverd waaronder de factsheet Kwelders en waterveiligheid en het binnenkort te publiceren integrale eindrapport Innovatieve Dijken. Het stokje werd overgenomen door Ate Wijnstra, die vertelde dat de waterschappen van Groningen en Friesland samen, onder de vlag van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), de versterkingen voor de Waddenzeedijken hebben opgepakt in een Projectoverstijgende Verkenning. Hierin wordt een breed scala aan kansen voor dijkverbetering onderzocht. Ate liet nadrukkelijk weten dat de waterschappen een open proces organiseren: alle partijen die zich betrokken voelen bij de waddendijkzone worden uitgenodigd om mee te werken aan de ontwikkeling en toetsing van nieuwe concepten. In oktober moet dit leiden tot een nieuwe brede bijeenkomst, waarin voorgesorteerd wordt op kansrijke oplossingen voor dijkverbetering. De waterschappen werken hierbij nauw samen met anderen, maar blijven uiteindelijk autonoom in hun keuzes. Veiligheid is het PROGRAMMA NAAR EEN RIJKE WADDENZEE 2 belangrijkste criterium voor het HWBP, gevolgd door uitvoeringstijd en kosten, maar dit sluit meekoppelkansen niet uit. Door de samenwerking, tussen de waterschappen en met partijen buiten de waterschapswereld, kan de uitwisseling van ideeën sneller verlopen. Denk bijvoorbeeld aan groene dijken. Dat concept is op meer plaatsen toepasbaar. Hein Sas presenteerde namens het Programma naar een Rijke Waddenzee de Kansenkaart Randen van de Waddenzee, vers van de pers. De kaart illustreert dat er nog grote kansen in de randzone liggen om natuur, veiligheid, recreatie en beleving samen te laten optrekken. De kaart geeft een beeld van veelbelovende projecten op basis van enige jaren onderzoek door het programma: hij geeft daarom een goed beeld van de kansen. Maar uiteraard is het nog altijd mogelijk dat er projecten bijkomen (of afvallen). Veel kansrijke projecten op de kaart liggen aan de randen van het vasteland. Dat heeft er onder meer mee te maken dat belangrijke projecten op de eilanden al zijn of worden uitgevoerd, zoals de Prins-Hendrikdijk op Texel en Feugelpolle bij Ameland. Wim Schoorlemmer van het programma gaf desgevraagd een toelichting op de Ruime Jas-gedachte. Langs die weg moet het mogelijk worden om het een N2000habitattype om te zetten in een ander habitattype indien dat leidt tot meerwaarde voor de natuur. Het ministerie van EZ werkt dit uit en dat wil er dit jaar een handreiking voor opstellen. Remco Zijlstra van Wetterskip Fryslân liet met een snelle interventie zien dat veel projecten in de randzone van de Waddenzee al in gang gezet zijn (o.a. Roptazijl, Zwarte Haan, Vijfhuizen, gemaal Dongeradeel). Kortom, de wadrand bloeit op, en daardoor komen er ook natuur- en recreatiekansen voor het achterland! Het was fijn lunchen in de zon met uitzicht op de haven. In de middag werd een Ronde Tafelsessie gehouden, waarin acht projecten in kleine groepjes werden doorgesproken. Een samenvatting van de leringen die uit de sessie getrokken werden (met tussen haakjes de namen van de projecten waar ze werden opgedaan1): • Kwelders en dijken gaan goed samen: geef kwelders meer veiligheidsfunctie en dijken meer natuurfunctie (Groene Dollarddijk, Marconi, Koehoal). Het principe om de dijken te ‘verzachten’ slaat breed aan (alle projecten). 1 Zie Kansenkaart; www.rijkewaddenzee.nl/kansenkaart . Het project ‘Koehoal’ is op de kaart vermeld als ‘Franekeradeel’ DAG VAN DE DIJKZONE LAUWERSOOG 3 • • • • • • • Gebruik slib als grondstof voor dijkversterking en voor ophoging van de randzone van de Waddenzee in het algemeen (Groene Dollardijk, Koehoal). Denk ook in de breedte bij dijkversterking, bijvoorbeeld door een tweede dijk aan te leggen en de ruimte tussen de dijken te gebruiken voor nieuwe functies (Dubbele Dijk). Durf ook ‘ns een dijk door te breken, als maatschappelijke functies en lokale belangenbehartigers daarom vragen en zoek ook verbindingen met belanghebbers buiten de dijkzone (Holwerd aan Zee). Zoek actief naar recreatiekansen langs de waddendijken en speel hier op in met creatieve ruimtelijke ordening en vormgeving van de dijk (Harlingen Zuid, Marconi, Waddenland). Betrek de landbouw bij projecten in de wadrandzone, vooral daar waar het gaat om de verhouding tussen zoet en zout water (Lage Oude Veer). Ontwikkel een visie voor veiligheid, natuur en toerisme voor de waddendijkzone als geheel (vermijd het individueel werken aan ‘postzegels’), maar geef daarbinnen juist lokale initiatieven een kans (alle projecten). Sluit nieuwe coalities om projecten te verwezenlijken, ook op lokaal niveau: als gemeenten, bewoners, natuurbeheerders en waterschappen samen optrekken kunnen ze meer betekenen dan ze vaak denken en veel meer dan wanneer ze apart opereren (alle projecten). Betrek bij die coalities partijen die vooruit willen, maar ga het gesprek met tegenstanders ook niet uit de weg. De middag werd vervolgd met een plenaire exercitie, waarin alle deelnemers op een grote kaart hun ideeën over de waddendijkzone konden spuien. Als grote lijnen kwamen daaruit naar voren: • Bij dijken rondom woonkernen: pas innovatieve combinatieconcepten als ‘dijk in boulevard’ en ‘multifunctionele dijk’ toe. • In het open waddenland: denk juist aan een brede groene dijkzone, soms dubbel uitgevoerd, of gecombineerd met kwelders dan wel wisselpolders. In dat verband: zie slib niet als probleem, maar als oplossing; gebruik slibwinning actief voor dijkversterking en landophoging. • Daar waar geen ruimte is voor een brede dijkzone: pas het ‘rijke dijk’ concept toe (slimme vormgeving en bekleding, waardoor ingespeeld wordt op natuurfuncties). PROGRAMMA NAAR EEN RIJKE WADDENZEE 4 • Maak op zoveel mogelijk plaatsen de dijkzone toegankelijk voor recreatie en toerisme bijvoorbeeld door fietspaden, maar ook door een betere bereikbaarheid van bijzondere plekken. Aan het einde van de dag werd er een samenvatting gegeven. Tot slot concludeerden Johannes Lindenbergh en Kees van Es, namens de waterschappen, respectievelijk het Programma naar een Rijke Waddenzee, dat het een zeer geslaagde dag was, met veel bijdragen en enthousiasme van de deelnemers en dat zij gezamenlijk verder willen optrekken richting de door Ate Wijnstra aangekondigde bijeenkomst in oktober. DAG VAN DE DIJKZONE LAUWERSOOG 5 Het verslag met alle foto’s van de flap-overs en de post-its vindt u op: http://www.rijkewaddenzee.nl/nieuws/nieuws/dag-van-de-dijkzone Blijf op de hoogte van actuele ontwikkelingen via Twitter: @RijkeWaddenzee PROGRAMMA NAAR EEN RIJKE WADDENZEE 6