Presentatie proces ‘Scaling up with integrity’, 2 oktober Dit wordt een speciale tafel Alleen bomen evenaren tafels in eenvoud en schittering Deze tafel is dan ook van bomen gemaakt Wie eraan plaatsneemt schuift aan in het hiernamaals van een moment Zetten wij ons aan tafel dan zetelen wij in een boom. In zo’n boom hebben dan weer vogels, bladeren en de wind gewoond. Tafels hebben een geheugen. Tafels zijn het stille slaande hart van de samenleving. Van kloosters tot gezinnen, van eetzalen tot bedrijven zijn ze de verzamelplaats. Het zijn onze altaren voor dagelijks gebruik Hoe verkijken we ons vaak op dingen Het eenvoudigste wat we hebben Is het trouwste dat ons omringt Welkom aan onze tafel! Naar een gedicht van Bernard Dewulf Zie hier ‘onze keukentafel’, een creatie van Philippe die bij de Gentse vzw Labeur in opleiding is voor schrijnwerker. Aan deze tafel, die reisde in België van boerderij naar boerderij, gingen we in gesprek met visionaire mensen. Het idee ontstond vorig jaar. Max Havelaar 25 jaar moest ons meer brengen dan een spetterend verjaardagsfeestje. Het zou ons een nieuwe naam brengen en dus ook een nieuwe strategie, een grote stap vooruit. De tijd is gekomen om tevreden te zijn met onze bekendheid, onze geloofwaardigheid. Maar we zijn ambitieus. We gaan voor veel meer impact op het leven van boeren. Van de niche naar de norm. We willen verder kijken dan Fairtrade als label op een product. We willen het verhaal graag open trekken. Klinkt mooi, niet? Maar hoe? We kennen de meeste obstakels waar we al jaren mee geconfronteerd worden en we zien een aantal oplossingen. Maar de vraag is hoe iedereen in de keten daarin zijn of haar rol kan spelen. We zijn in deze denkoefening niet alleen. We hebben in Vredeseilanden een Fairtrade Belgium vzw / asbl Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg │ Brussel 1050 Bruxelles Tel +32 (0)2 894 46 20 │ Email [email protected] │ www.fairtradebelgium.be BTW / TVA BE 0441 988 715 │ IBAN account Triodos Bank: BE44 5230 8016 7545 │ BIC Triodos Bank TRIOBEBB stevige partner gevonden, een organisatie die vooruit kijkt en onbetreden paden durft bewandelen. Daarom startten we samen een project op, begeleid door Michael Van Lieshout van Pantopicon. Het project kreeg de naam ‘Scaling up with integrity’. Of zoals Geert, onze kok, het zei: Hoe laten we 9 miljard mensen hetzelfde doen op zo’n manier dat de wereld overeind blijft staan? We lieten, op vier mooie avonden, 22 mensen mee nadenken. De eerste vraag die iedereen aan tafel kreeg was de vraag die jullie bij het binnenkomen ook kregen: Klimaatverandering, een groeiende wereldbevolking en schaarste aan grondstoffen zullen er automatisch voor zorgen dat de voedselketen zal verduurzamen. Akkoord of niet? Wel, met dit proces hebben we er wat extra vuur ingestoken in de hoop dat verduurzaming sneller en integer zal gebeuren. De tafel startte haar reis op 8 mei met 5 ketenrebellen op de zorgboerderij Den Diepen Boomgaard in Grimbergen: Stephan Vincent van Ethiquable, Lettemieke Mulder voorheen bij Unilever, Frederik Dossche van De Hobbit, Lode Speleers van Biosano en Philip Sterck, één van de opstarters van Bioplanet. Deze mensen kennen we goed. Ze zijn elk op hun manier al aardig bezig met de opschaling van duurzaamheid. Hen vroegen we: Wat is er cruciaal voor duurzaamheid en waar zitten de hindernissen en sleutels tot succes voor opschaling? Kok Geert Groffen bracht het gesprek in de praktijk met een heerlijk duurzaam menu. Dan reisde de tafel verder naar een CSA of plukboerderij in Schelle op 21 mei bij Celle en Katrien. Aan de tafel schoven mensen aan die we kennen als organisatievernieuwers: Frederic Vermeiren van Colruyt, Wouter Vermeulen van Coca Cola, Koen Bouckaert van Alpro, Catherine Alexandre van Business & Society en Carl Descheemaeker van Compass Group. ‘Elken dag’ maken zij in hun bedrijf werk van duurzaamheid. Waar lopen zij op vast? Wat denken zij dat anders kan en hoe moet dat dan? De derde bestemming was op 19 juni het ponton Welton Welvaert, een staaltje standslandbouw vlak naast het MAS in Antwerpen. Wind en regen zorgden voor een koude start, maar het gesprek werd nooit zo warm als op deze plek met de organisatiemanagers of zij die mee instaan voor de aankoop van grondstoffen: Philippe Toussaint van Colruyt, Tim Lammens van Delhaize, Peter Van Grinsven van Mars, Ann Vandenhende van Spadel, Ann Nachtergaele van Fevia en Jean Lauwers van Efico. Na de 2 voorgaande tafels konden we hen al een aantal gedurfde keuzes aanbieden. In hoeverre stonden ze hierachter en wat kunnen we er nu mee in de realiteit? Na een deugddoende zomervakantie, streek onze tafel op 28 augustus neer in Herent op de boerderij bij Paul en Lydie. Na de ketenrebellen, de organisatievernieuwers en de organisatiemanagers, verzamelden dit keer de ceo’s of organisatieleiders rond de tafel: mannen met invloed om verandering te brengen: Bernard Deryckere van Alpro, Bernard Haspeslagh van Ardo, Steve Leroy van ABInbev, Steven Vanackere, Frans Colruyt en Piet Vanthemsche. Hoe willen en kunnen zij leiderschap tonen? De tafel luisterde geduldig en de koeien van boer Paul, die zeiden dat het goed was. Fairtrade Belgium vzw / asbl Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg │ Brussel 1050 Bruxelles Tel +32 (0)2 894 46 20 │ Email [email protected] │ www.fairtradebelgium.be BTW / TVA BE 0441 988 715 │ IBAN account Triodos Bank: BE44 5230 8016 7545 │ BIC Triodos Bank TRIOBEBB En hier staat ze dan, onze tafel. We zijn klaar om de eerste conclusies te delen. Kijk even met mij mee. Voor elk van de 4 gesprekken, hebben we een verslag gemaakt in deze vorm. De tekening die je hier ziet is een samenvatting van de 4 verslagen en geeft dus de belangrijkste conclusies weer die wij trekken uit het hele proces. We starten bovenaan. De hoofdvraag van elk gesprek was: Hoe gaan we duurzame voeding opschalen van de niche naar de norm? Om ervoor te zorgen dat elke tafelgast aan de slag kon met deze vraag, zochten we eerst naar de betekenis van duurzaamheid. De gasten keken daarbij naar de keten en naar bedrijven in de keten. Doorheen de keten gaat het over het veilig stellen van aanbod en een inkomen voor alle spelers. Belangrijke waarden daarbij zijn: respect, transparantie, vertrouwen en persoonlijke relaties. Dit was dan ook de vertrek basis voor een gesprek over duurzame voeding. Van daaruit hebben we de gasten gevraagd om een wereld te omschrijven waarin duurzame voeding de norm is. Algemene conclusie: om dit te bereiken is er nood aan een structurele verandering op systeem niveau. Het vraagt geen werk in de marge of een beetje bijsturen, nee! Wat we nodig hebben zijn: ingrijpende veranderingen. Wat zijn dan de karakteristieken van dit toekomstige systeem? Volg even met mij mee het pad: we willen een aanvoerketen waarin alle spelers de verantwoordelijkheid, het risico en de winst gelijk verdelen. We willen werken met boeren die georganiseerd zijn en kunnen rekenen op een correct inkomen. Het is het finale inkomen voor de boer dat hierbij telt. In het toekomstige systeem kiest de consument consequent voor duurzame producten, waarbij duurzaamheidslabels een rol spelen om de consument op die producten te wijzen. In het ideale geval komen we zo uit bij een Belg die niet meer moet kiezen. Er worden afspraken gemaakt op sectorniveau en de supermarkt staat samen met haar leveranciers garant voor een duurzaam product. Zo installeren we in onze markt wat we met een moeilijk woord een level playing field zijn gaan noemen. Wat het betekent is dat de spelregels voor iedereen gelijk zijn en dat er dus niet ten koste van duurzaamheid kan gebradeerd worden. De overheid faciliteert en controleert Waarom dit urgent is, dat moet ik u niet meer vertellen. Dat leest u elke dag in de krant. Ik vat het even voor u samen. Een groeiende wereldbevolking met veranderende consumptiepatronen. Een wereld waarin handelsgrenzen niet meer bestaan, maar waarin niet altijd iedereen zich aan dezelfde regels houdt, zie bijvoorbeeld het protectionisme van China. Technologie die op haar beurt ervoor zorgt dat productiviteit overal in de wereld omhoog kan gaan. Grondstoffen worden schaars wanneer de vraag stijgt en klimaatsverandering op verschillende plaatsen letterlijk roet in het eten gooit. Als dit laatste er vanzelf voor zorgt dat duurzaamheid de norm wordt? Dan hebben we het toch echt te ver laten komen. Mooi hoe de gasten het ideaalbeeld hebben omschreven. De vraag is dus nu: Wat moet er gebeuren om daartoe te komen? Dat brengt ons bij de hoe-vraag of de grote gedurfde dappere doelen waar we met alle spelers in de keten mee aan de slag kunnen. Fairtrade Belgium vzw / asbl Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg │ Brussel 1050 Bruxelles Tel +32 (0)2 894 46 20 │ Email [email protected] │ www.fairtradebelgium.be BTW / TVA BE 0441 988 715 │ IBAN account Triodos Bank: BE44 5230 8016 7545 │ BIC Triodos Bank TRIOBEBB En toen kwam het zogezegde vuile woord naar boven: paternalisme. Wie zijn wij als overheid of bedrijfsleider om paternalistisch op te treden? Wel, we moeten niet naïef zijn. Om grote stappen te zetten is schrik voor paternalisme af en toe uit den boze. Als we dat even kunnen loslaten, wat zijn dan die dappere doelen? Ik heb voor u 3 pistes: De eerste piste zie je onderaan: hoe duur mag duurzame voeding zijn. Met de huidige marktspelregels en prijzenoorlog, kan duurzaamheid niet de norm worden. Duurzaamheid vraagt investeringen. De vraag is dus: Wat mag het kosten? En nog: Hoe zetten we de spelregels van de markt in mekaar zodat de meest duurzame producten het aantrekkelijkst worden? Als ‘duurzaam’ niet equivalent is voor ‘duurder’, dan pas zullen we echt een omslagpunt bereiken. De tweede piste, is de piste die je rechts ziet: samenwerken binnen de aanvoerketen. Vanuit een samenwerking die nu nog vooral gebeurt binnen sectoren, de boeren op hun niveau, de fabrikanten op hun niveau, willen we evolueren naar een samenwerking doorheen de keten van de boer tot bij de consument. Anders gezegd: van een horizontale samenwerking naar een verticale samenwerking. Dit betekent: delen van de lusten en de lasten van ons voedselsysteem: Risico’s en winst, vakmanschap, kennis en middelen. En ook: naar korte ketens met hoge volumes. Als laatste piste schuiven we ‘choice editing’ naar voren. Laat ons onduurzame producten uit de markt weren en maak de keuze voor de consument. Aan het begin van de keten moeten retailers en verwerkers keuzes maken die 100% in lijn liggen met duurzaamheid. Aan het einde van de keten moet de consument sterk geleid worden naar duurzame voeding. Door enkel nog duurzame voeding aan te bieden, door het product het verhaal te laten brengen of door er een hip, sterk merk van te maken. Sommigen bepleiten dit al jaren, anderen hebben goede redenen om geen keuze te willen opleggen. Karlien Wouters, 2 oktober 2014. Fairtrade Belgium vzw / asbl Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg │ Brussel 1050 Bruxelles Tel +32 (0)2 894 46 20 │ Email [email protected] │ www.fairtradebelgium.be BTW / TVA BE 0441 988 715 │ IBAN account Triodos Bank: BE44 5230 8016 7545 │ BIC Triodos Bank TRIOBEBB