Onderwijs & Arbeid ‘Krimp komt overal voor. Maar krimp is een oplosbaar probleem. Zorg voor innovatie, houd de arbeidsproductiviteit op peil en richt je op versterking van de kenniseconomie. Want daar ligt de toekomst voor Nederland en voor WestEuropa.’ Aldus Nout Wellink, voormalig president van de Nederlandsche Bank bij Omroep Zeeland tijdens zijn bezoek aan Zeeland begin november 2013. Krimp als kans dus en dat is precies wat de kennisinstellingen in Zeeland hebben aangegrepen in hun project Zeeland Centraal. Aly Breemhaar Het CIOS werkt met een besloten Facebook groep voor stagebegeleiding De urgentie was bekend: hoe houd je in een krimpregio het kennisniveau op peil, kun je jonge mensen voldoende toekomstmogelijkheden bieden en blijf je dus een aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven en (nieuwe) inwoners? De oplossing: ontschot kennis en maak daarbij het onderwijs leidend. De kennisinstellingen zagen in dat ze elkaar veel te bieden hadden en dat er meer met hun kennis gedaan kan worden als ze deze niet op de (eigen) plank laten liggen. Ze zijn gaan samenwerken om kennis toegankelijk te maken, niet alleen voor elkaar, maar ook voor het bedrijfsleven, met name het mkb. Via twee deelprojecten wordt gewerkt aan de concrete realisatie: Kenniscirculatie 2.0, geleid vanuit HZ University of Applied Sciences door Kees Bal, en Onderwijs 2.0 geleid vanuit Scalda (mbo) door Maartje Meijers. Onderwijs 2.0 In Onderwijs 2.0 wordt geëxperimenteerd met afstandsonderwijs, begeleiding van stagiaires via social media en met het anders organiseren van theorieverwerving (‘flipping the classroom’). De doelen zijn innovatie van het onderwijs door de inzet van digitale middelen en behoud van het brede opleidingsaanbod, ondanks dalende leerlingenaantallen. Als een opleiding op een bepaalde locatie niet meer rendabel is en reisafstanden te groot worden, kan onderwijs op afstand een oplossing zijn. Groen en grijs onderwijs: zijn ze heel verschillend of hebben ze toch raakvlakken? Scalda college Techniek en Edudelta (aoc) zitten sinds kort om de tafel. Zij hebben elkaars raakvlakken ontdekt. Bijvoorbeeld bij de niveau 2 opleidingen monteur mobiele voertuigen (Scalda) en chauffeur agrarisch loonwerk (Edudelta): de een onderhoudt de machines en de ander rijdt ermee. Jeroen van Drie, directeur Edudelta College in Goes: ‘We vroegen ons af of we de chauffeurs in spe niet een extra kwalificatie konden bieden door hen de lessen over onderhoud te laten bijwonen. Beide opleidingen beschikken over voldoende 26 Zeeland maakt krimp tot kans PROFIEL nummer 1 Over verrijken, verbinden, delen en benutten van kennis in een krimpregio studenten, maar we besloten deze opleidingen juist door hun Het CIOS werkt momenteel met een besloten Facebook groep raakvlakken, als pilot te nemen voor afstandsonderwijs binnen voor stagebegeleiding. Hieraan nemen de stagiaires, de vakdo- Onderwijs 2.0. Vanaf schooljaar 2013 – 2014 hebben de leerlin- cent en de bpv-begeleiders deel. Meijers: ‘Dit werkt ook fijn gen in Goes de mogelijkheid de lessen te volgen die de docen- met studenten die in het buitenland op stage zijn. Er is geen ten van Scalda geven in Vlissingen. Daar gaat veel aan vooraf: geld meer om die studenten te bezoeken maar op deze manier wat is technisch nodig, kunnen we dat realiseren, waarmee kan het contact toch heel nauw zijn. Bovendien kan er met moet de docent didactisch rekening houden en wat stemmen Facebook meer dan via e-mail: filmpjes uploaden, links delen, we af over de content.’ problemen of vragen voorleggen waarop iedere groepsdeelne- Binnen Scalda zelf is al met afstandsonderwijs geëxperi- mer kan reageren.’ menteerd. Voor de opleiding algemene operationele techniek bijvoorbeeld. Projectleider Maartje Meijers over dit experi- Kenniscirculatie 2.0 ment: ‘We hebben hiervoor twee lokalen volledig ingericht in Het deelproject Kenniscirculatie 2.0 beoogt de Zeeuwse ken- Vlissingen en één in Terneuzen (kosten per lokaal: € 50.000, nisinfrastructuur te versterken. Kennis vanuit de onderwijsin- red.). De docent die lesgeeft en zijn klas zien de leerlingen op stellingen, het bedrijfsleven, de Zeeuwse Bibliotheek en data en de andere locatie via twee grote schermen achter en voor in onderzoeksresultaten van het onderzoeksinstituut Scoop. Die het lokaal. Interactie is op verschillende manieren mogelijk. De kennis wordt in kaart gebracht en vervolgens softwarematig ge- docenten krijgen een training om hiermee om te gaan, zowel koppeld en verrijkt. Dat zal er uiteindelijk toe leiden dat studen- technisch als didactisch. Daar hebben we in dit pilotproject de ten, medewerkers van bedrijven en andere informatievragers tijd en de middelen voor. Maar het is niet zomaar een pilot, dit vanaf een virtuele plek toegang hebben tot álle actuele en rele- is echt de toekomst, zo zien we dat wel.’ Kees Bal vult aan: ‘De vante kennis over hun vakgebied of kennisgebied. Actueel om- potentie van dergelijk onderwijs is gigantisch, studenten hoe- dat er voortdurend kennis aan toegevoegd wordt: een eindscrip- ven niet of minder te reizen terwijl ze toch heel echte casuïs- tie of stageverslag bijvoorbeeld – in die gevallen met de docent tiek kunnen vernemen.’ Meijers: ‘Met Flipping the classroom willen we de studenten voorafgaand aan de lessen de vakinhoudelijke theorie laten verwerven vanuit allerlei digitaal lesmateriaal. Dat kunnen filmpjes zijn, presentaties, maar ook gewone leesteksten. In de les zelf gaan de studenten er dan mee aan de slag: toepassen Kennis wordt in kaart gebracht en vervolgens softwarematig gekoppeld en verrijkt in een concrete én uitdagende opdracht, verdiepen door extra uitleg van de docent. Het voordeel van dit project is dat de docenten uren krijgen om geschikte toepassingen te kiezen en als ‘filter’- of informatie van een ex-student over de technieken om goed bronmateriaal op te geven. En om studenten te hel- waar hij nu als professional mee werkt. Kees Bal: ‘De diversiteit pen die actieve, zelfstandige rol van kennisverwerver te ver- aan kennisbronnen maakt de opbouw van deze infrastructuur vullen.’ Flipping the classroom leent zich goed voor samenwer- uniek, evenals de wijze van vindbaarheid, namelijk op basis king met de Zeeuwse Bibliotheek. Deze kan in overleg met de van betekenis (semantische codering). Het zoeken en gevonden docent bronmateriaal selecteren en beschikbaar stellen via de worden wordt daardoor veel eenvoudiger. Wij leveren een mid- ELO van de school. Dit gebeurt nu al voor een Vavo-opleiding. del waar iedere belanghebbende rondom een bepaald werkveld/ kennisveld, bij kan aanhaken. Vanuit de hele (onderwijs)kolom vo, mbo, hbo, wo - maar ook vanuit bedrijven en kennispartners in de sector. Bijvoorbeeld met een onderzoeksvraag.’ Het project Zeeland Centraal is een samenwerkings den, daar ben ik van overtuigd. Heel leuk om te merken dat er Edudelta (aoc), Hoornbeeck College (mbo), HZ University vanuit andere delen van het land belangstelling is omdat men of Applied Science (hbo), University College Roosevelt er ook iets mee wil.’ (wo), de Zeeuwse Bibliotheek en het instituut Scoop voor Foto: Image4Life Photography Meijers: ‘Het onderwijs is in beweging, dit gaat tot iets lei- project van de kennisinstellingen in Zeeland: Scalda (mbo), Jeroen van Drie ziet voor de groene opleidingen ook toepas- sociaal-cultureel onderzoek. Het project wordt van 2012 singen op landelijk niveau: ‘Er zijn nu nog twee fruitteeltop- tot 2015 deels gefinancierd door het ministerie van OCW. leidingen in Nederland: in Goes en in Geldermalsen. Wat is er Voorwaarde voor de subsidie is dat de resultaten en be mooier dan dat we door het koppelen van kennis en met be- vindingen van het project beschikbaar komen voor andere hulp van onderwijs op afstand, expertise kunnen uitwisselen (krimp)regio’s in Nederland. Dat zal gebeuren tijdens en in de benen kunnen houden in Nederland?’ studiedagen en een landelijk slotsymposium. Aly Breemhaar is freelance redacteur Februari 2014 27