Parool City Climate Leadership Awards

Beschimpt maarnuttig
van het Amsterdamse Nuongeld,
waarna het geld ook nog eens lang
op de plank bleef liggen.
De Amsterdam Arena met op het niet
beweegbare deel van het dak 4200
zonnepanelen waarmee het kan
voorzien in tien procent van zijn
energieverbruik. Het project werd
mogelijk dankzij een investering van
het Akef.
Jorrit Lousberg
Het Amsterdams Investeringsfonds
heeft veel kritiek over zich heen
gehad. En toch won de stad dankzij
het fonds een internationale prijs.
Hoe is dat met elkaar te rijmen?
BART VAN ZOELEN
Misschien kan deze prijs
Amsterdam de ogen openen?
Staatssecretaris Wilma Mansveld
(Milieu) wierp het serieus als
mogelijkheid op, nadat ze vorige
maand in New York namens de
stad op het erepodium was
geroepen bij de City Climate
Leadership Awards. Amsterdam
kreeg de prijs vanwege het in eigen
stad scherp bekritiseerde
Amsterdams Investeringsfonds
(AIF). Mansveld: "Daardoor denk je
toch even: misschien is het zo gek
nog niet?" Mansveld opperde zelfs
de mogelijkheid dat de stad méér
geld in het AIF stopt.
Aan waardering voor het AIF heeft
het binnen Amsterdam altijd
ontbroken. Het met een deel van
de opbrengst van het belang in
energiebedrijf Nuon gevulde fonds
moest zorgen voor structurele
investeringen in de economie, de
ontwikkeling van de stad en
duurzaamheid. Tegelijk moest het
fonds voorkomen dat de miljoenen
al te lichtzinnig werden
gespendeerd. Uiteindelijk ging het
AIF in 2009 van start met ongeveer
160 miljoen euro, slechts een kwart
© Het Parool
Het AIF oogstte in de
gemeenteraad snoeiharde kritiek.
Vooral de toenmalige
oppositiepartij D66 liet zich niet
onbetuigd over het 'falen' van het
fonds. Eind vorig jaar weet een ook
al kritische evaluatie het uitblijven
van investeringen aan de strenge
criteria. Het viel ook niet mee om
de maatschappelijke eisen te
combineren met financiële
rendementseisen. Dat laatste is
van belang omdat het AIF was
bedacht als een 'revolverend' fonds
dat zich, als een draaideur, steeds
weer aanvult uit de opbrengst van
de investeringen.
Na de verkiezingen in maart zag
het nieuwe stadsbestuur van D66,
VVD en SP zijn kans schoon om
het nog niet bestede geld, bijna
zeventig miljoen euro, een andere
bestemming te geven. Bovendien
besloten de partijen de laatste, in
2015 te ontvangen termijn van 77,2
miljoen voor de Nuonaandelen niet
in het fonds te steken, terwijl het
vorige stadsbestuur dat nog wel
van plan was.
Maar de tweede mogelijkheid is
ook het overwegen waard. Een
juryrapport is niet voorhanden,
maar de jury was onder de indruk
van de mogelijkheden die het fonds
burgers en bedrijven biedt tot
klimaatvriendelijke investeringen.
Te denken valt aan betere isolatie
en zonnepanelen, maar ook aan
een nieuwerwetse
biomassacentrale of tankstations
voor groen gas. Dat soort
investeringen worden dankzij het
AIF mogelijk, zelfs al kunnen de
sinds de kredietcrisis kopschuw
geworden banken de risico's in de
beginfase soms niet overzien.
Daarmee is meteen gezegd dat er
wel degelijk risico's aan de
investeringen kleven. Via het fonds,
met het geld dat de stad verdiende
met in de loop van een eeuw
opgebouwde gemeentelijke
energiebedrijven, treedt de
overheid in feite op als
durfinvesteerder. Zo verwonderlijk
is het daarom ook weer niet dat er
enige tijd overheen ging voordat de
gemeente had uitgewerkt hoe dit
soort leningen zou worden
verstrekt.
En dan toch een prijs. Een
internationale jury van oudburgemeesters en sponsor
Siemens was danig onder de
indruk van het AIF, dat werd
geroemd als uitmuntend stedelijk
milieubeleid. Daarvoor zijn grofweg
twee verklaringen mogelijk: óf de
jury had geen idee van de
prestaties van het fonds, óf in
Amsterdam is het AIF niet op
waarde geschat.
Toen eenmaal duidelijk was hoe
het systeem zou werken, duurde
het nog geruime tijd voordat
bedrijven bij het fonds aanklopten.
"Amsterdam dacht het geld te laten
revolveren door een marktconform
rendement te vragen voor leningen
bestemd voor mooie, lees:
politieke, doelen. In dat geval stapt
men liever naar de ING. Die rekent
ook een marktconforme rente en
valt je verder niet lastig met
politieke doelen," zegt adviseur
Bart Teulings
Over de eerste mogelijkheid
kunnen we kort zijn: dat gaat zeker
op. Door alle aanloopproblemen
kwam pas halverwege vorig jaar de
stroom aan investeringen in
duurzaamheid goed op gang. Toch
meent de jury te weten dat het
fonds al in 2010 Amsterdam heeft
geholpen de CO2-uitstoot met
twintig procent te drukken ten
opzichte van 1990.
Teulings evalueerde de criteria van
het AIF vorig jaar voor de
gemeente. Uit die evaluatie bleek
dat die criteria slecht werkbaar
waren. "Als het rendabel is, kun je
zeggen dat de overheid op de stoel
van bedrijven gaat zitten. Als het
niet rendabel is en het fonds gaat
schipperen met de
investeringscondities, is dat al
gauw strijdig met Europese
donderdag 09 oktober 2014
Pagina 11 (1)
staatssteunregels."
voor duurzame energie.
investeert het Akef 3,75 miljoen.
Met een op afstand gezet deel van
het AIF, het Amsterdamse Klimaaten Energiefonds (Akef), is daar een
uitweg voor gevonden. Het omvat
45 miljoen euro die wordt beheerd
door de private fondsbeheerders
van E3. Bedrijven kunnen hier tot
vijf miljoen euro krijgen voor
investeringen die klimaat en
duurzaamheid ten goede komen.
Halverwege vorig jaar is dat geld
gaan rollen (zie kader).
Daarmee zijn we terug bij de
suggestie van de staatssecretaris:
misschien moet dit geld wel in het
AIF. Vanuit de oppositie maant
GroenLinks Choho niet een heel
nieuw fonds te ontwerpen. "Het is
zonde alles opnieuw te doen, terwijl
we haast moeten maken met het
klimaatbeleid," zegt
GroenLinksraadslid Jasper Groen.
"Waarom kunnen we de opzet van
het Akef niet overnemen?"
...en vele kleine leningen
Daarbij geldt als harde eis dat elke
geïnvesteerde euro twee kilo
kooldioxide-uitstoot moet besparen.
Zodra het grootste risico eraf is,
bijvoorbeeld doordat de door het
Akef mogelijk gemaakte
biomassacentrale draait en zijn
waarde heeft bewezen, probeert E3
het belang door te verkopen aan
banken. Het geld dat dan weer
terugkomt in het fonds kan opnieuw
in CO2-besparende
ondernemingen worden gestoken,
waarbij ook de CO2-winst uit de
terugbetaalde investeringen blijft
meetellen. "Het is een knap
systeem," zegt Teulings, die ervan
uitgaat dat de jury bij het toekennen
van de City Climate Leadership
Award vooral dit deel van het AIF
op het oog had.
Maar Choho houdt vol dat eraan
geschaafd moet worden. "Er zijn
volop ontwikkelingen in de
duurzaamheid en het is goed om
met andere criteria de volgende
fase in te gaan," zei hij in de
gemeenteraad. "Ik wil leren van de
duurzaamheidspijler van het AIF
zoals het is," zei hij wel.
Op de keper beschouwd was de
kritiek van Teulings op de criteria
van het fonds helemaal niet gericht
op het voor duurzaamheid
bestemde deel. Dat is een nuance
die aan het politieke debat over het
fonds voorbij is gegaan.
Duurzaamheid is ook maar één van
de drie pijlers van het AIF, naast
economie & innovatie en stedelijke
ontwikkeling & bereikbaarheid.
"In de evaluatie kwam het verschil
in functioneren van de drie pijlers in
het AIF nauwelijks tot uitdrukking.
Het is dus niet gek dat men deze
nuance over het hoofd heeft
gezien," aldus een woordvoerder
namens wethouder Abdeluheb
Choho (Duurzaamheid) in reactie
op het winnen van de prijs. Zelf
verklaarde Choho, nota bene
D66'er, zich trots; hij benadrukte
dat het nieuwe stadsbestuur nog
eens dertig miljoen euro vrijmaakt
© Het Parool
Buiten de 45 miljoen van het Akef
wordt nog meer geld uit het AIF
ingezet voor duurzame doelen. Het
fonds stelt periodiek de
mogelijkheid open om leningen aan
te vragen van maximaal
vijfhonderdduizend euro, voor
duurzame initiatieven van
bewoners of bedrijven. Ze betalen
1,99 procent rente. Zo kwam er
geld voor isolatie van de
Westergasfabriek, warmtepompen
in bedrijvencentrum 't Fijnhout in
West en een energiezuinige sauna
in Noord. Ook wordt uit het AIF een
nieuwe jaargang bekostigd van
bedrijvenbroedmachine Rockstart.
Groene stroom de Arena rond...
Maar liefst 4200 zonnepanelen zijn
geïnstalleerd rondom het schuifdak
van de Amsterdam Arena.
Daarmee was het bij oplevering
volgens het stadion, na het
distributiecentrum van Hitachi in
Zaltbommel, het grootste zonnedak
van Nederland. De opbrengst is
goed voor tien procent van het
stroomverbruik in het stadion, dat
staat gelijk aan het verbruik van
270 huishoudens. Na verloop van
jaren wordt 15.000 ton CO2
bespaard. Voor de financiering
heeft het Akef bijna 1,6 miljoen
euro uitgetrokken.
...maar ook groen gas...
Vanuit het Akef gaat ook geld naar
Orangegas, MisterGreen,
Biomassa Powerplant en De
Hallen, de voormalige tramremise
in West waar warmte-koudeopslag
is aangelegd. 2,5 miljoen euro gaat
naar MisterGreen, dat voor
elektrische auto's leasecontracten
verzorgt. De Biomassa Powerplant
is een op houtchips en andere
reststromen gestookte
energiecentrale. In de Orangegastankstations voor groen gas, een uit
biologisch afval en rioolslib
opgewekt alternatief voor aardgas,
donderdag 09 oktober 2014
Pagina 11 (2)

Download Report