actueel bén een ‘Ik ondernemer’ zzp’er is het zat De overheid wil schijnzelfstandigen hard aanpakken. Een grote groep zzp’ers die écht zelfstandig ondernemer is, vreest de manier waarop. ‘Ik zit niet te wachten op een overheid die alles voor me dicht regelt.’ Tekst: Frank den Hoed | Foto: Nationale-Nederlanden Douwe Egberts Café 22 FORUM 22.05.14 23 FORUM 22.05.14 actueel ed stolwerk: ‘ik ben ondernemer zonder personeel. met de nadruk op ondernemer’ ‘O h, je bent een zzp’er.’ Ed Stolwerk, gespecialiseerd in de renovatie en verbouw van woningen, hoort het de laatste tijd steeds vaker. Het klinkt een beetje alsof hij zo’n bouwvakker is die door zijn baas de laan is uitgestuurd en nu als zelfstandige wordt ingehuurd. Zo’n vage schijnzelfstandige. Stolwerk haalt zijn schouders er over op. Achttien jaar geleden begon hij voor zichzelf. Uit eigen vrije wil. Omdat hij het niet meer naar zijn zin had in zijn werk. ‘Ik was beroepsmilitair, zat bij de genie. Ik was commandant van een constructiepeloton, zeg maar de bouwvakkers in een groen pak. De restauratie van mijn eigen huis was me zo goed bevallen dat ik besloot dat als werk te gaan doen. Als ondernemer zonder personeel. Met de nadruk op ondernemer.’ Stolwerk is trots op zijn broodwinning. ‘De associatie bij een zelfstandige in de bouw is er toch vooral een met een jongen die eerst met 24 vijf anderen in een busje van de baas naar klussen ging en nu met zij eigen busje komt voorrijden om dezelfde klussen voor zijn oude baas te doen tegen afbraaktarieven. Maar zo’n jongen ben ik dus niet.’ Stolwerk zal de laatste zijn om te ontkennen dat dit soort constructies voorkomt in de bouw. En hij heeft daar geen goed woord voor over. ‘Die jongens zouden gewoon in loondienst moeten werken.’ Maar de meerderheid van de zelfstandigen heeft, net als hijzelf, bewust gekozen voor het ondernemerschap. ‘Ik wilde meer vrijheid. Zelf kunnen kiezen. Nu kan ik opdrachten doen die ik leuk vind om te doen. Als een klus niet naar mijn zin is of er is geen klik met de opdrachtgever, doe ik het niet.’ Natuurlijk is het weleens spannend. Maar hij heeft de mazzel dat hij zich toelegt op werk in de bestaande bouw en werkt voor particuliere opdrachtgevers. ‘In dat werk is ook nu nog voldoende te doen.’ FORUM 22.05.14 Guido Quik is sinds vijftien jaar actief als zzp’er. Zijn laatste werkgever was in de ictbranche. ‘Ik had een leidinggevende die op alle lastige vragen die ik ’m stelde zei: ‘Daar kom ik morgen op terug.’ Ik liep al langer met het idee om voor mezelf te beginnen. Maar dit was voor mij de aanleiding om de stap ook echt te zetten. Sindsdien werk ik met mijn bedrijf Triformis als projectmanager, vooral voor provincies en gemeenten. Wat me het meeste aanspreekt in het zzp-bestaan is dat ik niet ben gebonden aan de regels die gelden in de relatie tussen werkgever en werknemer. Terwijl mijn loyaliteit naar mijn opdrachtgever sinds ik voor mezelf werk misschien nog wel hoger is dan toen ik in loondienst werkte.’ Een pensioenregeling, een verzekering om ervoor te zorgen dat hij niet zonder inkomen zit als hij ziek mocht worden, Quik heeft het allemaal zelf geregeld. ‘Ik zit niet te wachten VAR: wat is dat nou? rien hokken De Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) werd in 2005 ingevoerd als vrijwillig instrument voor ondernemers om duidelijkheid te krijgen over de status van zzp’ers die langere tijd voor hen werken. De VAR, die door de Belastingdienst wordt afgegeven, moet voorkomen dat opdrachtgevers achteraf te horen krijgen dat ze sociale lasten hadden moeten inhouden en afdragen. Een VAR is maximaal een kalenderjaar geldig. Er zijn vier soorten VAR, afgestemd op de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Daaronder de veel gebruikte VAR-wuo. Zo’n verklaring wordt door de Belastingdienst afgegeven als de inkomsten van de zzp’er worden beschouwd als winst uit een onderneming. op een overheid die dat voor me gaat doen.’ Stolwerk is wat minder ver gegaan in het afdekken van zijn risico’s, maar net als Quik is hij voor keuzevrijheid. ‘Bij Defensie had ik op mijn 57ste met pensioen kunnen gaan en nu moet ik langer doorwerken. En laatst brak ik een been. Dat betekende dat ik een paar maanden niet kon werken. Een arbeidsongeschiktheidsverzekering heb ik niet. Het betekende dat ik mijn reserves moest aanspreken. Maar dat is het risico dat je neemt als ondernemer.’ kanon voor mug Dik twee jaar geleden ontvouwde toenmalig staatssecretaris Weekers van Financiën zijn plannen voor de aanpak van misstanden onder de zzp’ers. Het was het begin van onrustige tijden voor zelfstandigen zonder personeel zoals Stolwerk en Quik. Voorlopig hoogtepunt was de brief van eind april van (onder meer) minister 25 Asscher van Sociale Zaken en staatssecretaris Wiebes van Financiën over zelfstandig ondernemerschap. In die brief geven de bewindslieden aan hoe ze de schijnzelfstandigheid te lijf willen gaan. Want, zo benadrukken ze, de gevolgen daarvan zijn ernstig. Niet alleen voor de schijnzelfstandigen die geen vrije keuze hebben, maar ook voor echte zzp’ers die te lijden hebben onder de negatieve beeldvorming over álle zzp’ers. Daar klinkt iets van logica in door. Maar is wat de bewindslieden van plan zijn niet een typisch gevalletje van schieten met een kanon op een mug? Feit is dat zzp’ers populairder zijn dan ooit tevoren. Uit onderzoek van Ecorys in opdracht van uitkeringsinstantie UWV blijkt dat vorig jaar 31 procent van de bedrijven werkte met zelfstandigen zonder personeel, tegen 16 procent in 2011. In maar een heel klein deel van de gevallen gaat het hier om mensen die structureel en weloverwogen FORUM 22.05.14 als schijnzelfstandige hun vroegere werk voor hun vroegere baas uitvoeren. Volgens schattingen van de Erasmus Universiteit gaat het om niet meer dan 1 tot 2 procent van het totaal. Een veel groter deel is écht zelfstandig. geen nieuwe regels Met de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR, zie kader VAR: wat is dat nou?) hebben opdrachtgevers en opdrachtnemers al een middel in handen om in beeld te krijgen hoe de arbeidsverhoudingen liggen – en waar (dus) sociale premies en dergelijke moeten worden ingehouden. Maar er is wel controle nodig om te beoordelen of de feiten en omstandigheden waaronder de werkzaamheden worden uitgevoerd, in lijn zijn met wat er in de VAR is voorgespiegeld. En dat is precies waaraan het nu schort. Het is de vraag of de VAR-webmodule die volgend jaar ingevoerd gaat worden wél de rien hokken actueel Guido Guik: ‘Wat Wiebes wil levert alleen maar meer rompslomp op’ oplossing is. Quik verwacht dat de VAR-nieuwe stijl alleen maar meer rompslomp oplevert. ‘Ik hoef nu maar één keer per jaar een VAR aan te vragen. Die is dan het hele jaar geldig, voor al mijn opdrachtgevers. Maar straks moet ik per opdracht een VAR aanvragen. Dat betekent dat ik vaker een VAR moet invullen. Een formulier dat als de plannen doorgaan ook nog eens een stuk uitgebreider en gedetailleerder zal zijn dan het huidige aanvraagformulier.’ Hij vraagt zich ook af hoeveel extra zekerheid de VARnieuwe stijl oplevert. ‘Nu kan ik werken aan een klus zonder dat ik me zorgen hoef te maken of ik een VAR krijg of niet. Maar op het moment dat de VAR opdrachtafhankelijk is, weet ik niet of ik ‘m wel krijg. Als het tegenzit weet ik een opdracht binnen te halen, maar kan ik er vervolgens niet mee aan de slag omdat een passende VAR ontbreekt.’ alleen maar last van Nieuw in de plannen van Asscher en Wiebes is dat de opdrachtgever medeverantwoordelijk wordt gemaakt voor wat de zzp’er invult. 26 Gedachte daarachter is dat op die manier de juistheid van de VAR-verklaringen verbetert. Maar wat blijft is de gebrekkige handhaving. Het adviescollege voor toetsing van regeldruk Actal waarschuwt er voor dat de medeverantwoordelijkheid van de opdrachtgever zorgt geen systematiek waarbij een opdrachtgever kan checken of een opdrachtnemer VAR-waardig is?, vraagt Quik zich af. Hij refereert aan een plan van ondernemer en schrijver van ondernemersboeken Karen Romme. Een bedrijf dat een zzp’er zou willen inhuren zou ‘straks word ik als zzp’er niet meer ingehuurd; te riskant’ voor onzekerheid bij die opdrachtgever. En dat zet de inzetbaarheid van zzp’ers onder druk. Opdrachtgevers zouden weleens kopschuw kunnen worden en in situaties die ze zelf als grensgeval ervaren, voorzichtiger worden bij het verstrekken van opdrachten. Het kan er volgens de organisatie ook toe leiden dat ze vooraf meer informatie of waarborgen willen van potentiële opdrachtnemers. Met onnodige bureaucratie als gevolg. Waarom FORUM 22.05.14 na ontvangst van het burgerservicenummer 24 uur per dag via een online vragenformulier kunnen achterhalen of een opdracht lang genoeg duurt om een VAR-check te moeten doen. Indien dat het geval is, kan de opdrachtgever direct een VAR voor die opdracht printen. Daar hoef je als opdrachtnemer dus niets aan te doen. Hij zou dan als enige plicht hebben jaarlijks zijn ondernemersstatus te bevestigen. ‘Zoiets lijkt mij wel wat.’ 