Pyschosociale aspecten Drs. Minke Eilander VUmc pedagoog & promovendus   Veerkracht bij adolescenten met diabetes type 1 De relatie tussen probleem gedrag en HbA1c ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Veerkracht (Resilience)  Dr. Marisa Hilliard, Houston, Texas ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Veerkracht What happens when people overcome extremely stressful or difficult situations* and do better than expected. * the kinds of situations that would be expected to throw everything off-track, like exposure to war, trauma, or major disease Luthar, 1993; Masten, 2001 ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Veerkracht? Beschermende factoren Individueel: - Intelligentie - Self-Efficacy - Optimisme - Gevoel voor humor - Talenten - Doel Masten, 2001 Sociaal netwerk: - Goede relatie met belangrijke volwassenen - Voorspelbare omgeving - Ondersteunende gezinsinteractie - Sociale peergroep Omgeving: - Goede school - Publieke veiligheid - Beschikbare gezondheidszorg - Financiele middelen ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Beschermende eigenschappen Intrapersoonlijk Interpersoonlijk Probleem oplossend vermogen Support vragen Copings vaardigheden Zelfregulatie Kunnen tonen van dankbaarheid Masten, 2004; Luthar et al., 2006; Rutter, 2012 Deelnemen aan sociale activiteiten Positieve opvoedingsstijl ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Waarom kijken naar veerkracht? • • • Veel onderzoek naar risico factoren voor slechte diabetes uittkomsten. Zinvol voor adolescenten en gezinnen die het niet zo goed doen Stimuleer en versterk individuele en familie factoren die bijdragen aan een goede diabetes management ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Met veel adolescenten gaat het wel goed! 14 • 3 subgroups of diabetes management and control • Little change over 2 years 12 A1c % 10 8 6 4 6 2 40% 5 Baseline 6-9 mos. 12-15 mos.18-24 mos. Meeting Treatment Targets Normatively Similar High Risk Hilliard et al., Hilliard et 2013 al., 2013 BGM Frequency 0 * 4 3 2 1 0 Baseline 6-9 mos. 12-15 mos. 18-24 mos. ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Diabetes + beschermende factoren Optimisme & selfeffectivity Effectieve communicatie en support van ouders Goede relatie met artsen en verpleegkundigen Probleemoplossend vermogen en copingsvaardigheden Ouders monitoren op actieve wijze de diabetes management Actieve deelname aan ziekenhuisbezoeken ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Veerkracht in Actie Tegenslag • Intensieve behandeling • Diabetes moe, diabetes stress • Gevoel van isolatie Eigenschap • Optimisme • Diabetes online community • Kennis van de technologie • Ervaring Interventie om vaardigheden te ontwikkelen die bijdagen aan veerkracht Beschermende vaardigheden • Positief heretiketeren van gedachtes • Support zoeken • Herhalen wat werkt, zoals sporten • Leuke dingen doen (met anderen) Veerkracht • Goede stemming • Hoopvol zijn • Betere management en diabetes controle ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Interventies Systeem therapie voor diabetes • Effectieve communicatieve vaardigheden Training voor copingsvaardigheden • Aanleren van effectieve copingsmechanismen Familie Teamwork • Samen probleemoplossende vaardigheden Monitoren van de Kwaliteit van Leven (KvL) • Patient-zorgverlener communiceren over KvL Wysocki et al., 2008; Anderson et al., 1999; Grey et al., 2000; De Wit et al., 2008 ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Dr. Marisa Hilliard Presentatie ISPAD webcasting www.ispad.org/2014 ISPAD 2014 • Resilience • Hilliard Adolescenten met type 1 diabetes Wat is de relatie tussen probleem gedrag en HbA1c? Minke Eilander, MSc VU University Medical Center Amsterdam, The Netherlands DINO: Diabetes IN Ontwikkeling  Longitudinaal multi center cohort onderzoek  Diabeter, Rotterdam & Deventer  HAGA ziekenhuis Juliana kinderziekenhuis, Den Haag  Meander MC, Amersfoort  UMCG, Groningen  VUmc, Amsterdam DINO: Diabetes IN Ontwikkeling  Biologische ontwikkeling  Psychosociale ontwikkeling  Cognitieve ontwikkeling  Welbevinden van de ouders  Diabulimia Probleem gedrag Lage self-efficacy Minder zelfvertrouwen Dysfunctionele copingmechanismen Risicovol gedrag HbA1c Reageren niet op straf Impulsief Concentratie problemen Duke DC, Geffken GR, Lewin AB, Williams LB, Storch EA and Silverstein JH. Glycemic control in youth with type 1 diabetes: family predictors and mediators. J.Pediatr.Psychol. 2008; 33: 719-727. Cohen DM, Lumley MA, Naar-King S, Partridge T and Cakan N. Child behavior problems and family functioning as predictors of adherence and glycemic control in economically disadvantaged children with type 1 diabetes: a prospective study. Journal of Pediatric Psychology 2004; 29: 171-184. Carr A. The Handbook of Child and Adolescent Clinical Psychology. A Contextual Approach. Londen: Routledge; 2006. Probleem gedrag HbA1c Zelfvertrouwen in diabetes zelfzorg Mismanagement Online vragenlijst ingevuld door 11-15 jarigen     SDQ: intern en extern probleemgedrag CIDS-youth Mismanagement scale HbA1c Resultaten M SD Boys / Girls (N / %) 45 / 43 51.1 / 48.9 Age 13 1.2 Diabetes duration (yrs) 5.8 3.8 Glycemic control (HbA1c) 64.3 mmol/mol (8.0%) 11.5 Age onset 7.1 3.9 Resultaten Probleem gedrag Direct effect β=0.625 P=0.029* HbA1c Resultaten Probleem gedrag HbA1c Zelfvertrouwen in diabetes zelfzorg Mismanagement Total indirect effect BCa 95% 0.25 to 0.85* Point estimate = 0.50 In de klinische praktijk Signaleren en oplossen van probleemgedrag en het vergroten van zelfvertrouwen in de diabetes zelfzorg zou de diabetes uitkomsten kunnen optimaliseren Aandacht voor extern probleemgedrag Causaliteit? Maartje de Wit, PhD Vumc, Amsterdam Roos Nuboer, MD Meander MC, Amersfoort Willie Bakker-van Waarde, MD-PhD UMCG, Groningen Prof. Frank Snoek, PhD Vumc, Amsterdam Henk-Jan Aanstoot, MD-PhD Diabeter, Rotterdam Per Winterdijk, MD Diabeter, Deventer Joost Rotteveel, MD-PhD Vumc, Amsterdam Mieke Houdijk, MD-PhD HAGA Hospital, The Hague Minke Eilander [email protected] 020-444 8352 www.dinodiabetes.nl