Zorgpad stervensfase – Lia van Zuylen

Zorgpad Stervensfase
de laatste stand van zaken
Lia van Zuylen, internist-oncoloog
Kenniscentrum Palliatieve Zorg
Erasmus MC, Rotterdam
Inhoud
Belang markering stervensfase
Zorgpad Stervensfase
Nieuwe ontwikkelingen rond Zorgpad Stervensfase
Stervensfase
Moment:
 dagen direct voorafgaand aan het overlijden
 dood dient zich onafwendbaar aan
‘Final common pathway’:
 Beloop stervensfase is niet afhankelijk van onderliggende ziekte
Goede observatie en klinische ervaring
 Herkenning verpleegkundigen/verzorgenden voorafgaand aan arts
 ‘Diagnose’ zorgt voor verandering van de focus van zorg
Problemen rond de stervensfase
• Inschatten levensverwachting
• (H)erkennen aanbreken stervensfase
• Afstemming tussen artsen en verpleegkundigen
• Kennis over symptomen in de stervensfase en adequate
behandeling hiervan
• Onderkenning van behoefte van naasten aan uitleg over en
begeleiding tijdens stervensproces
Onderzoek naar kwaliteit van
sterven in ziekenhuis (Erica Witkamp)
Respons van 249 nabestaanden
betreft 51% van de overledenen; 58% > 6 mnd ernstig ziek
 Gemiddelde score QoD: 6.30 (sd 2.7); mediaan 7
 1/2 nabestaanden en 1/4 patiënten had snel naderend overlijden
verwacht
 Bij 3/4 van de patiënten was een nabestaande aanwezig op het
moment van overlijden
 3/4 van de nabestaanden vond dat de inzet om symptomen te
verlichten voldoende was
 3/5 van de nabestaanden vond dat er voldoende begeleiding en
ondersteuning was (bij naderend overlijden/levensvragen/praktische problemen)
Richtlijn Zorg in de stervensfase
 Onderdeel van Richtlijnen Palliatieve Zorg van IKNL
 Inhoud richtlijn:
 Achtergrondinformatie
 Begeleiding van patiënt en naasten
 Symptoomverlichting
 Organisatie van zorg - Zorgpad Stervensfase
 Doel richtlijn:
 Meer bewustzijn van en vertrouwdheid met stervensfase
 Adequate zorg en begeleiding van patiënt en naasten
Organisatie van zorg
Zorgpad Stervensfase
 Structureert zorg voor stervenden en hun naasten
 Brengt visie (palliatieve zorgbenadering) en kennis over
 Maakt evaluatie mogelijk
Nevendoelen Zorgpad Stervensfase
 Verbeteren multidisciplinaire samenwerking rond
vaststellen stervensfase
 Verbeteren bewustzijn van en vertrouwdheid met het
stervensproces
Achtergrond Zorgpad Stervensfase
Gebaseerd op Liverpool Care Pathway for the Dying patiënt
Breed toepasbaar in zorgsettings
ziekenhuis, verpleeghuis, hospice, thuiszorg
Wordt al gebruikt door ruim 120 instellingen verspreid over NL
Implementatie speerpunt van IKNL
Inhoud Zorgpad Stervensfase
Drie delen
1. Beoordeling bij aanvang van de stervensfase
 Ziekte-inzicht
 Religieuze behoeften
 Zorgplan doornemen
 Hoe naasten te informeren
 Lichamelijke conditie
 Geneesmiddelen
 Interventies/ verrichtingen
 Behandelaars op de hoogte brengen
2. Observatie patiëntgebonden problemen (iedere 4 uur)
 Pijn
 Rusteloosheid
 Slijmvorming
 Kortademigheid
 Mictieproblemen
 Misselijkheid / braken
 Medicatie
 Mondverzorging
 Zorg voor pt/ fam./zorgverlen.
3. Zorg na het overlijden
 Familie, zorgverleners, instanties
Het Zorgpad Stervensfase
Het Zorgpad Stervensfase
Effect Zorgpad Stervensfase
Gebruik van het Zorgpad Stervensfase:
 Lagere symptoomlast1
 Betere documentatie1
 Mindere mate van rouw bij nabestaanden2
Onderkennen van de stervensfase:
 Afname in diagnostische interventies3
 Hogere frequentie vrede met het overlijden4
 Hogere frequentie ‘leven de moeite waard’4
1Veerbeek
et al, Pall Med, 2008, 2 Veerbeek et al, Am J Hospice Pall Med, 2008,
3Veerbeek
et al, J Pall Care, 2008 ; 4Lokker et al, Supp Care Cancer 2011
Kanttekeningen bij Zorgpad Stervensfase
 Vóórkomen van symptomen in de stervensfase wordt als falen
gezien
 Instrument wordt alléén door verpleegkundigen gebruikt
 Instrument wordt alléén als handige checklist gezien
 Weerstand tegen hoeveelheid ‘papier’
 Geschreven rapportage wordt (soms) gemist
 Steun vanuit het management essentieel
Ontwikkeling digitale versie
 Toenemende digitalisering van de zorg
 Vraag uit de praktijk
 Inzicht in kwaliteit van zorg
 Mogelijkheid tot interne en externe vergelijking
 Onderzoek in de stervensfase
Zorgpad Stervensfase Digitaal
Zorgpad Stervensfase Digitaal - Database
Kwaliteitsbewaking
Database
ZSD 2.0
Geanonimiseerde
verzameling van data
Benchmarking
Extra data
Onderzoek
Onderzoek
Zorg in de stervensfase .......
Alle dimensies van palliatieve zorg komen intensief samen
 verlichten van symptomen
 aandacht voor psychosociale problematiek
 aandacht voor existentiële problematiek
Voortdurende communicatie met de naasten
 gedurende het stervensproces
 na het overlijden
Goede organisatie van zorg
Het Zorgpad Stervensfase
Multidisciplinair kwaliteitsinstrument
Ondersteuning van zorg in de stervensfase
Patiëntendossier, checklist en evaluatie-instrument in één
Digitale versie:
 Gebruiksvriendelijk
 Inzicht in kwaliteit van zorg
 Mogelijkheid voor onderzoek in stervensfase
Verdere informatie
Richtlijn Zorg in de stervensfase
www.pallialine.nl
Zorgpad Stervensfase
www.zorgpadstervensfase.nl

Download Report