Jom Hasjoa, Hollandsche Schouwburg, 27 april 2014 Excellentie, dames en heren, Vandaag is het Jom Hasjoa, en herdenken we over de hele wereld de zes miljoen Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog én de opstand van het Getto van Warschau. Wij doen dat hier, op de beladen grond van de Hollandsche Schouwburg. De plek waar de familiegeschiedenissen van vele tienduizenden Nederlandse joden samenkomen en die deel uitmaakt van de donkerste periode in de geschiedenis van Amsterdam. De gedachte dat vanaf hier mannen, vrouwen, kinderen opeengepakt, in veewagons op transport werden gezet naar één van de vele vernietigingskampen, roept een gevoel van woede en onmacht op dat dit in onze stad heeft kunnen plaatsvinden. Zowel de onderliggende ideologie van haat ten opzichte van één bevolkingsgroep als het apocalyptisch cijfer van zes miljoen vermoorde mensen, gaat ieder voorstellingsvermogen te boven. De volle omvang van de Sjoa is dan ook nauwelijks te bevatten. 1 Mijn moeder heeft deze gevoelens proberen uit te drukken in haar boek ‘In antwoord op je vragen’: Mijn moeder zegt hierover: “Het grote verschil tussen vroeger en nu is dat wij, beschut en beschermd van jongsaf, ons een miljoenenmoord niet konden voorstellen, terwijl de naoorlogse generatie van jongsaf heeft beseft dat mensen inderdaad tot beesten kunnen verworden, die hun medemensen, jong en oud, bij duizenden en duizenden in koelen bloede vermoorden. Ik beklaag jou en je naoorlogse tijdgenoten, E., vanwege de onzekerheid die dit besef in jullie levens heeft gebracht” (einde citaat) Het overdragen van dit besef is een morele plicht die op iedere generatie rust. Het is een last die door Gerhard Durlacher- overlevende uit het Männerlager van Auschwitz Birkenau- treffend wordt omschreven in het boek De Zoektocht: ‘Ik heb er jarenlang over nagedacht: de last die wij dragen is niet die van het jood-zijn, maar die van het mens-zijn. Het is onze morele plicht en missie de herinnering aan de sjoa levend te houden en uit te dragen opdat de mensheid een les uit het verleden kan trekken’. (einde citaat) 2 Uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2013 blijkt dat het draagvlak onder de Nederlandse samenleving voor het herdenken van de Tweede Wereldoorlog onverminderd groot blijft. Daar mogen we enig vertrouwen in de toekomst aan ontlenen. (Maar moeten we wel elke dag aan blijven werken.) Met die wetenschap herdenken wij vandaag, de zes miljoen vermoorde Joden in de Tweede Wereldoorlog en spreken de belofte uit dat het onze morele plicht en missie is de herinnering aan de Sjoa levend te houden. 3