Natuurlijke Klimaatbuffer Zeegrasherstel, 602 kB

Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee
Januari 2014
Contacten
Josje Fens, [email protected], t. 0517 493 663
Luca van Duren, [email protected], t. 088 3358 283, t. 06 2020 3243
Bronnen:
- Eelgrass restoration in the Dutch Wadden Sea, results 2013, monitoringrapport van Deltares,
van Duren & van Katwijk, 2013
- Eindrapport sedimentdynamiek ‘Maatregel Herstel Groot Zeegras Waddenzee’, Radboud
Universiteit Nijmegen, Suykerbuyk et al. 2013
1. Inleiding
De afgelopen twee jaar heeft de Waddenvereniging samen met Rijkswaterstaat hard gewerkt aan
herstelprojecten van zeegras in de Waddenzee. Met resultaat, het zeegras groeit, bloeit en
verspreidt zich goed. In 2012 is voor het eerst zeegras opgekomen. Vervolgens kwam er in 2013 meer
op, het gras had zich duidelijk uitgezaaid. Maar ook buiten de proeflocaties is op twee nieuwe
locaties zeegras aangetroffen. Waarschijnlijk komen de zaden van dit zeegras uit één van de
proeflocaties.
Zeegrasvelden bedekten oorspronkelijk een groot oppervlakte in de Nederlandse Waddenzee, maar
door ziekte, verslechterende waterkwaliteit en de aanleg van de Afsluitdijk is het nagenoeg uit de
Nederlandse Waddenzee verdwenen. Het herstel van zeegrasvelden is in zowel het
Natuurherstelprogramma “Naar een rijke Waddenzee” als in het Maatregelenprogramma van
Rijkswaterstaat voor de Kader Richtlijn Water opgenomen als noodzakelijk voor een gezonde en
natuurlijke Waddenzee. Herstel zorgt er mogelijk voor dat er meer sediment wordt vastgehouden en
de Waddenzee zodoende beter kan meegroeien met het stijgende zeewater. Met een snel stijgende
zeespiegel is het namelijk van
groot
belang
dat
de
omstandigheden
voor
sedimentatie
worden
versterkt. Zeegras is als
biobouwer in staat om
sediment op te ‘vangen’ en
kan daardoor een wadplaat
stabiliseren en ophogen. Ook
kan zeegrasherstel bijdrage
aan kwelderontwikkeling en
zo
een
belangrijke
bescherming van de dijken
vormen.
Binnen het klimaatbuffer project ‘Zeegrasherstel
Waddenzee’ voert de Waddenvereniging samen
met Rijkswaterstaat maatregelen uit voor het
herstel van zeegrasvelden. Hierbij is in 2011 zaad
van het Groot zeegras op drie kansrijke locaties
verspreid van ieder een hectare groot: bij
Schiermonnikoog, boven de Groningse kwelders
(Uithuizen) en bij Den Oever (Balgzand). Hiervoor
zijn zaadstengels uit een donorveld in het Duitse
deel van de Waddenzee verzameld (Sylt). In 2012
werd deze exercitie nog een keer herhaald, op
plekken vlakbij de proeflocaties van 2011. Bij
Schiermonnikoog en bij de Groningse kwelder werden gebieden ingezaaid aansluitend op de
daarvoor ingezaaide gebieden. Bij Den Oever is niet aansluitend ingezaaid, maar wel dichtbij de
locatie van het vorige jaar. Dit is gedaan in goed overleg met Landschap Noord-Holland, de
beheerder van de kwelder.
Goed voorbeeld doet volgen
Inmiddels hebben de Waddenvereniging, Natuurmonumenten en de Radboud Universiteit Nijmegen
een aanvraag gehonoreerd gekregen van het Waddenfonds, om zeegras te zaaien op een nieuwe
locatie. Namelijk in een gebied van Natuurmonumenten ten zuidoosten van Texel. In dit nieuwe
project wordt de kennis gebruikt die de afgelopen jaren is opgedaan om het project op te schalen. De
resultaten geven het vertrouwen dat een werkwijze is gevonden die duurzaam herstel van het
zeegras mogelijk maakt.
2. Verwachte effecten
De natuurlijke klimaatbuffer ‘Zeegrasherstel Waddenzee’ betreft een experiment en is een
verkennende stap naar een grootschalig herstel van de zeegrasvelden in de Waddenzee. Het
gezaaide 1-jarige zeegras is voor een deel in 2012 opgekomen en heeft zich in 2013 enorm verspreid.
De vraag is of het zeegras zich blijvend kan vestigen in de Waddenzee.
Monitoring en uitgevoerd onderzoek
Het succes en de uitbreiding van het zeegras wordt middels een uitgebreid monitoringstraject van
vier jaar gevolgd door Deltares. Ook het slibvangende vermogen van zeegras is onderzocht. Dit is
gedaan om te kijken hoe zeegras bijdraagt aan het stabiliseren en vastleggen van het sediment en
zodoende bijdraagt aan de veiligheid van noord Nederland. Voorlopige resultaten zijn positief, de
verspreiding van het zeegras is enorm toegenomen. De dichtheid van het zeegras is op veel plaatsen
helaas nog niet groot genoeg om uitspraken te doen over het slibvangende vermogen. Als er een
grotere dichtheid van zeegras is (hopelijk komende jaren) kan dit onderzoek meer inzicht opleveren
over de effecten van zeegras op het slibvangende vermogen.
3. Effecten van klimaatverandering
a. Effecten op de veiligheid
Hoge beek- en rivierafvoeren
Afwatering op zee
Verschil waterpeil zeespiegel en polderpeil
Stabiliteit zeewering/waterkering
Verandering organismes (zeegras, oesterbanken, veen,
etc.)
Verandering natuurlijke processen (sedimentatie)
Overige
Effect
Zeegrasherstel kan bijdragen aan de vorming
van het pioniersstadium van kwelders.
Kwelders vormen als vooroever een
belangrijke bescherming voor dijken, doordat
ze de kracht van het water dat de dijken
bereikt verminderen.
Zeegras herstel heeft (uiteraard) een positieve
uitwerking op het voorkomen van zeegras.
Zeegras is een biobouwer.
Een eerdere studie liet zien dat sediment door
aanplant van zeegras met 5mm ophoogde in
vergelijking met referentie gebieden zonder
zeegras. De begroeiing van zeegras in de
proeflocaties is nog te jong om uitspraken te
doen over het slibvangende vermogen van de
proef. Zeegras is een eenjarige plant , het
groeit vanaf mei tot ongeveer oktober. De rest
van de tijd zijn de wadplaten weer kaal.
-
b. Effecten op het watersysteem
Lage zomerafvoer
Hoogwaterpiek, of neerslagpiek (T= 10 of
T=100)
Zoutindringing via rivier
Natuurlijke overgangen land-water
Verontreiniging, invloed op waterkwaliteit
Zuurstof, botulisme, algen
Effect
Zeegras past bij een natuurlijke overgang van kwelder
naar zee.
De zeegrasvelden zullen positief bijdragen aan de
waterkwaliteit (helderheid van het water).
Zeegras zorgt voor meer zuurstof in het water, de
effecten hiervan zullen zeer plaatselijk zijn.
Overige
c. Effecten op de natuur
Robuustheid natuurgebieden
(corridor, dynamiek, etc.)
Veerkracht systeem
(meegroeien met
klimaateffecten)
Trekroutes van vogels of
andere organismen
Effect
Zeegras is belangrijk in het waddenecosysteem. Het speelt een
belangrijke rol in de doelstellingen van programma ‘naar een rijke
Waddenzee’. Zeegrasvelden zijn een interessante leefomgeving voor
veel verschillende (jonge) diersoorten. Door de bescherming die het
biedt vergoot de aanwezigheid van zeegras de
kraamkamer/kinderkamerfunctie van de Waddenzee.
Het herstel van zeegrasvelden zorgt er mogelijk voor dat er meer
sediment wordt vastgehouden en de Waddenzee zodoende beter
kan meegroeien met het stijgende zeewater. Bovendien maakt het
mogelijk kwelders robuuster, doordat het de eerste begroeiing is in
de lage kwelder. Tot nu toe is de dichtheid van de zeegrasvelden te
laag dat nog niets kan worden gezegd over de invloed van zeegras op
sedimentatieprocessen.
Zeegras is een kinderkamer voor onder andere belangrijke
vissoorten als de haring en verschillende platvissoorten. Jonge vis
Biodiversiteit
(verschenen/verdwenen
soorten en habitats en
aantallen)
Plaagorganismen
Beheerbaarheid
leeft tijdens hoog water tussen en het zeegras. Veel andere
diersoorten gebruiken de bescherming die het gras biedt. Mogelijk
zou ook het zeepaardje en de zeenaald positief beïnvloed kunnen
worden. Daarnaast zorgt het herstel van zeegras voor meer voedsel
voor vogels (ganzen en smienten).
Zeegrasvelden zijn van groot belang als kraamkamer voor vele vis- en
schelpdiersoorten. Kreeftachtigen leven in het zeegras en zijn
voedsel voor andere soorten vissen (onder andere haring en platvis).
Door het herstel van zeegrasvelden komt meer voedsel beschikbaar
voor (wad)vogels. Daarnaast kan het zeegras bijdragen aan de
terugkeer van het zeepaardje. Het voorkomen van soorten die
gebruik maken van het zeegras wordt niet gemeten in het
monitoringprogramma.
Herstel van zeegrasvelden vergroot de robuustheid van het
Waddensysteem (onze grootste natuurlijke klimaatbuffer).
Daarnaast zou het kunnen zorgen voor een verminderde noodzaak
van dijkverhogingen.
Overige
c. Economische effecten
Effect
Beschikbaarheid zoet water
Beschikbaarheid koelwater
Aantrekkelijkheid nabije woonmilieus Recreatieve mogelijkheden
In principe niet, zeegras kan slecht tegen vertrapping.
Mogelijk zouden wel educatieve excursies naar de randen
van de zeegrasvelden georganiseerd kunnen worden, of kan
met een onderwatercamera het leven in de zeegrasvelden
getoond worden.
Kosten waterbeheer
Mogelijke kostenbesparing dijkonderhoud
kosten terreinbeheer
CO2-opslag
Overige
4. Samenvatting klimaatbufferende effecten
Toelichting:
 Waarschijnlijk: dit zijn effecten waarvan met grote zekerheid is te beargumenteren - of
waarvan modellen laten zien - dat ze zullen optreden, maar die (nog) niet zijn aangetoond.
 Zeker: dit zijn effecten die zijn waargenomen/gemeten of met zekerheid zullen optreden.
o
= effect is negatief
o
= effect is onzeker
o
= effect is positief en significant
Effecten
Waarschijnlijk Zeker
Positief effect op biodiversiteit
Ontstaan natuurlijker ecosysteem
Stabilisatie en vastlegging sediment Waddenzee
Kennis vergroten over toepassing biobouwers

Download Report