Ga naar de presentatie

Prof. Dr. Kristof Steyvers
Dr. Koenraad De Ceuninck
Centrum voor lokale politiek
Universiteit Gent
Interne staatshervorming




Wat?
Context?
Doel?
Regioscreening



Wat?
Doel?
Bestuurskracht en schaalvergroting



Bestuurskracht gemeten, geproblematiseerd & aangepakt
In relatie tot schaal
2
Koenraad De Ceuninck
3

4

Oude discussie:
 1997: rapport van de commissie voor Bestuurlijke
Organisatie (CBO)
 1999: Pact met de gemeenten
 2001-2003: kerntakendebat

Wat zijn overheidstaken?

Op welk niveau welke taak?
 2005: gemeente- en provinciedecreet, na
Lambermontakkoord (2001)
5

Aantreden regering Peeters II in 2009

Regeerakkoord: interne Vlaamse staatshervorming

Beleidsnota minister Bourgeois: vernieuwde relatie
Vlaanderen en de lokale / provinciale besturen

Groenboek (2010) (inventarisatie van de problemen)


Discussienota (adviezen, reacties stakeholders, …)
Witboek (2011) (beleidsvoorstellen)

Doorbraken (…)

Bijkomend regeerakkoord
6






Zwaartepunt bij lokale besturen en Vlaamse overheid
Per beleidssector, slechts twee bestuursniveaus actief
Sluitende lijst grondgebonden bevoegdheden voor
de provincies
Provincies en persoonsgebonden materies:
bestuursakkoorden
Subsidiariteit (wat lokaal kan, ook lokaal uitvoeren)
Vereenvoudiging van de vele intermediaire
structuren
7

Teveel intermediaire structuren (gedeelde
verantwoordelijkheid)

Bestuurlijke drukte: ‘verrommeling’

Weinig transparant

Weinig efficiënt (lees: te duur)

Problemen qua aansturing

Democratische controle is zoek (IGS en terugkoppeling naar
gemeenteraad is problematisch)

Grote verantwoordelijkheid voor lokale besturen: goede
opvolging van bovenlokale structuren
8

Verkleuring van Groen- naar Witboek

Rol bestuursforum (mislukt)

Concrete doorbraken per beleidsdomein (69)

Op vlak van sport:

D. 44, Subsidiëring van bovenlokale sportverenigingen (exit
provinciale subsidiestromen) Voortaan enkel nog een Vlaamse
materie

Verder (maar minder expliciet); IGS en sport, exit provincies in
sportbeleid?, een geïntegreerd Vlaams sportinfrastructuurbeleid
 Implementatie: vanaf 2012 tot op heden
9
Actieplan voor vereenvoudiging van het
intermediaire niveau
 Leiden tot uniforme geografische afbakening



Realistisch?
Methodologie Vlabest:
 Inventarisatie (regiofoto)
 Audit / evaluatie
 Actieplan (clusteren van bestaande IGS, shared services,
verschuiven van bevoegdheden, fusies, …. met een sanering
10
als resultaat)





Totaal: 2.229 samenwerkingsverbanden
Per Vlaamse gemeente gemiddeld 68
Recent fenomeen, sterke stijging sinds
tweede helft van de jaren ‘90
Hoe groter een gemeente, hoe meer IGS
85% buiten decreet op de IGS
 Vaak gaat het om informele overlegorganen
(cultuuroverleg, burgemeestersoverleg, overleg
van ambtenaren,…) of sectorale overlegfora
11

Clusteranalyse
 Er is wel degelijk regiovorming
 Gemeenten werken per regio intenser samen dan
met gemeenten buiten die regio
 Casus Oost-Vlaanderen:
▪
▪
▪
▪
▪
Gent en omgeving
Meetjesland
Leiestreek
Vlaamse Ardennen
Waasland
12
Beperkingen decreet IGS (2001), zie populariteit
vzw’s (rol private partners)
 Sectorale Vlaamse regelgeving legt afbakeningen
op (vb. zorgregio’s, regionale landschappen,
onderwijszones...) die andere dynamieken soms
doorkruisen
 Zowel Vlaanderen, provincies en gemeenten richten
structuren op
 Merk op: ook nog federale entiteiten (politiezones,
hulpverleningszones brandweer)

13


Regioscreening: drie fasen
Tweede fase: audit en evaluatie
 Uitwerken methodiek (Idea Consult)
▪ Samenwerking op vlak van democratie, doelmatigheid
en herkenbaarheid
▪ Verhogen van de bestuurskracht
▪ Territoriale afbakeningen
▪ Instrumenten om lokale samenwerking te optimaliseren
▪ Ondersteuning om lokale samenwerking te
optimaliseren
14

Start evaluatiefase voorjaar 2013
 Begeleiding gouverneurs en externe
procesbegeleiders
 Regiotafels
 Eindrapport gouverneurs: december 2013
 Op basis daarvan: actieplannen opstellen

2014: start derde (en laatste) fase van de
regioscreening: acties implementeren
15
 Genuanceerde evaluatie
 Positief

De vinger werd op meerdere wonden gelegd (gebrek aan
bestuurskracht, bestuurlijke verrommeling)

Samenwerking gemeente en ocmw
 Negatief

Doorvertaling planlastendecreet

Resultaat regioscreening blijft onduidelijk

Vlaanderen stelt zichzelf te weinig in vraag
16
Kristof Steyvers
17
Er is een aantoonbaar probleem met de bestuurskracht van de gemeenten
En dat probleem lossen we op met schaalvergroting

Tussen mode- en toverwoord
 Constante in naoorlogs bestuurlijk denken; wisselend ingevuld

Vermogen om maatschappelijke opgaven te realiseren
 Tussen capaciteit & opdracht  verplicht, (half)vrij of verwacht?
 Vanuit kwaliteit van bestuur

Vaak gerelateerd aan schaal en gereduceerd tot
inwonertal
 Veronderstelling van minder ‘kwetsbaar’ bestuur
 Vragen bij causaliteit relatie schaal & bestuurskracht
 Vragen bij eenvormigheid relatie  complex & contingent
 Voorbij intern organisatieperspectief als kwaliteitscriterium

Over de aantoonbaarheid van het probleem
 Welk niveau van bestuurskracht voor wie wenselijk?
 Hoe bestuurskracht meten & opvolgen?
 Wat met resultaten van bestuurskrachtmetingen?

Beperkte ervaring in Vlaanderen
 SBOV I  monitoringssysteem voor lokale bestuurskracht
 Bestuurskrachtmeting in plattelandsgemeenten
 SBOV III  Bestuurskrachtmonitoring [B-2014]

Uitgebreide ervaring in Nederland
 Op aansturen provincies  cf. bestuurskrachtmonitor Limburg
 Prestatiegerichte totaaldoorlichting vanuit kwaliteitsstreven
 Vaak hefboom voor herindelingen
Doel
Perspectief
Aanpak
Monocentrisch
Herdenk
bestaande
gemeente
[government]
Bestuurskracht
verhogen
Pluricentrisch
[governance]
Fuseer met
andere
gemeente(n)
Werk lokaal
samen
Werk
bovenlokaal
samen
= Schaal
vergroten

Ervaring in Vlaanderen
 Grootschalige opgelegde fusies in 1976  gemengd bilan
 Kader vrijwillige fusies  financiële incentive & administratieve
ondersteuning

Ervaring buiten Vlaanderen  SBOV III  Doet grootte ertoe?
 Vergelijkend onderzoek succes- en faalfactoren lokale
schaalhervormingen
 Europees breedbeeld, vergelijkende gevalstudie & lessen voor
Vlaanderen
 Belangrijkste conclusies/lessen
1.
2.
3.
4.
5.
Wijdverspreid debat & agenda  vanuit efficiëntie…en decentralisering
Belang beleidsondernemers  versnelde besluitvorming op regeringsniveau
Proces van gestuurde vrijwilligheid
Evaluatie  professionalisering lokale administratie
Intergemeentelijke samenwerking als complement

Mozaïek schalen vraagt geïntegreerde & radiale strategie
1. Herdenk de bestaande gemeente
▪ Bepaal opgaven, rollen & niveaus
▪ BBC als instrument
2. Werk lokaal samen
▪ In de ‘groep’ van het lokale bestuur…en daarbuiten
▪ Regie als instrument  netwerkmanagement
3. Werk bovenlokaal samen
▪ Tussen lokale besturen en/of met andere bestuursniveaus
▪ Regioscreening met afwegingskader als instrument [SBOV II] 
schaalharmonisering
4. Fuseer met andere gemeente(n)
▪ Vanuit functionele noden en grenzen  effectbepaling als sluitstuk
▪ Tussen politiek primaat en maatschappelijk draagvlak

Elk aspect dilemma's  vraagt keuzes met randvoorwaarden
 Vb. decentralisering (3) en (4), democratische verankering (2) en (3),…
1.
2.
3.
4.
5.
6.
We hebben nood aan perspectiefverandering m.b.t. bestuurskracht:
eerst de opgaven, dan de schaal
Bij bepalen van bestuurskracht moeten kwalitatieve elementen
doorwegen op kengetallen
Voor bestuurskrachtverhoging zijn gemeentelijke fusies de laatste
optie, als andere instrumenten falen
Bestuurskrachtverhoging doorheen schaalvergroting kan niet zonder
decentralisering
Herdenk de rol van bestuurslagen in het debat en het proces vanuit
gestuurde vrijwilligheid
Vermaatschappelijk schaal en bestuurskracht: betrek de
burgermaatschappij actief bij het debat en het proces
[*] Zie SBOV (2013). Bijdrage steunpunt bestuurlijke organisatie Vlaanderen (SBOV) aan het regeerprogramma van de
aantredende Vlaamse Regering (2014-2019). Op: http://www.steunpuntbov.be/ned/studiedag/pdf/SBOVbijdrageVR.pdf.

Download Report