Derde kwartaalverslag 2014 van het Juridisch steunpunt voor dak- en thuislozen Het Juridisch steunpunt voor dak- en thuislozen werd tot 1 oktober 2014 uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van HVO-Querido, BADT (Belangenbehartiging Amsterdamse dak- en thuislozen), De Regenbooggroep, JES (Je eigen stek) en de protestantse diaconie Amsterdam. Na 1 oktober 2014 wordt het Juridisch steunpunt onder de naam Bureau straatjurist uitgevoerd door BADT. In het derde kwartaal van 2014 kregen 65 mensen eenmalig juridisch advies en 28 mensen rechtshulp. Problemen met de aanvraag voor bijstand en het toekennen van een briefadres staan op een gedeelde eerste plaats, op de voet gevolgd door problemen met schulden en onderdak (huur en opvang). Nieuwe daklozen onder de pannen We vroegen aandacht voor de zogeheten ‘nieuwe daklozen’ (Parool 16 augustus 2014). Dat zijn dakloze mensen die geen psychische problemen of verslavingsproblematiek hebben, maar het huis door de crisis of scheiding verloren. Zij hebben in Amsterdam in principe geen recht op opvang. Voor hen ontwikkelde De Regenbooggroep het project ‘Onder de pannen’: nieuwe daklozen worden bij Amsterdammers thuis opgevangen. Zonder adres besta je niet De problemen met briefadressen zijn al jarenlang bekend, veroorzaken forse problemen, maar een oplossing is nog niet in zicht. Daarom wordt in dit kwartaalverslag ingezoomd op het briefadres. Uitgangpunt is dat iedere ingezetene, dus ook een dak- en thuisloze, wettelijk verplicht is om zich in te schrijven de basisregistratie personen (BRP). De essentie van de registratie in de BRP is dat de overheid haar burgers kent en weet te bereiken. Dit betekent dat een ingezetene in de BRP altijd over een adres moet beschikken: een woonadres of een 1 briefadres voor daklozen. Tegenover de plicht van de burger om zich te registreren staat echter niet de plicht van de overheid de burger behulpzaam te zijn. Zonder adres besta je niet. Dat is in essentie het probleem voor dak- en thuislozen die zich niet op een adres kunnen inschrijven in de basisregistratie personen (BRP of bevolkingsregister, voorheen GBA). Iemand zonder vaste woonplaats kan zich alleen inschrijven met behulp van een briefadres. Dat is een adres waar de betrokkene niet woont, maar waarmee hij zich kan inschrijven in de basisregistratie personen (bevolkingsregister). Een briefadres is bedoeld voor daklozen die aantoonbaar in de gemeente verblijven. De gemeente Amsterdam organiseert alleen een briefadres bij de Dienst werk en inkomen (DWI, alleen voor bijstandsgerechtigden), bij HVO-Querido en bij De Daklozenvakbond. De eisen die HVO-Querido stelt voor de afgifte van een briefadres aan daklozen, zijn zeer strikt. Mensen zonder 2 jaar binding aan Amsterdam, Unieburgers die korter dan 5 jaar in Nederland zijn en mensen die geen gebruik maken van de daklozenopvang, vallen buiten de boot. Zij krijgen geen briefadres. Omdat de afwijzing mondeling geschiedt, is de rechtsbescherming erg mager. Om duidelijkheid te verkrijgen over de precieze juridische constructie bij het toekennen van briefadressen is een beroep gedaan op de Wet openbaarheid van bestuur. De tweede mogelijkheid is dan nog een briefadres bij familie of vrienden. Dat lukt zelden, omdat veel burgers ten onrechte vrezen toeslagen kwijt te raken, op de uitkering gekort te worden en deurwaarders over de vloer te krijgen. Kortom, de overheid vertrouwt haar burgers niet; de burgers vertrouwen de overheid niet. Als laatste strohalm, de derde mogelijkheid, zijn daklozen aangewezen op betaalde briefadressen die tegen forse betaling worden aangeboden. Een onwenselijke situatie. Problemen De consequenties van een leven zonder briefadres zijn niet mals. Wie geen (brief)adres heeft, kan geen zorgtoeslag en andere toeslagen van de Belastingdienst ontvangen, wordt geweigerd door de zorgverzekeraar (al is dat nu nog onterecht maar na een wetswijziging niet meer), en kan geen gebruik maken van sociale voorzieningen. Ook het Uwv heeft sinds 1 juli van dit jaar 2 een (brief)adres met registratie in de BRP nodig om tot uitbetaling van de uitkering (WW, Ziektewet, Wajong en WAO/Wet Wia) over te gaan. Er is dus een nieuwe groep gedupeerden bijgekomen. Voorheen was een correspondentieadres voor het Uwv voldoende. In wezen heeft het UWV niets te maken met de woonsituatie van zijn cliënten, maar fraudebestrijding is een belangrijk speerpunt van de overheid. Dat is nog niet alles. Een dakloze bijstandsgerechtigde, die werk vindt, verliest op korte termijn zijn briefadres bij DWI. Hij kan dan veelal niet zo snel een nieuw briefadres vinden, wat geen goede indruk maakt op de nieuwe werkgever met alle voorspelbare gevolgen van dien. Een ander probleem is dat mensen zonder inschrijving in de Basisregistratie personen pas na een extra procedure en extra kosten een (nieuw) paspoort of ID kaart kunnen aanschaffen. De overheid neemt dan 8 weken de tijd om te onderzoeken of een paspoort kan worden afgegeven. Als de dakloze niet kan bewijzen waar hij de afgelopen jaren verbleef, krijgt hij geen paspoort, en weer een probleem erbij. Zoeken naar een oplossing Terwijl het ontbreken van een briefadres steeds ernstiger gevolgen heeft, blijft een oplossing uit voor deze groep dak- en thuislozen. Over deze problemen wordt al jarenlang gesproken. Het ontbreekt de politiek aan wil en aandacht om het probleem te erkennen. Het is de keerzijde van het anti-fraudebeleid. En zo wordt tegen een grote groep dak- en thuislozen gezegd het zelf maar uit te zoeken. Na een open gesprek over deze problemen met alle betrokken instanties is de situatie van vier mensen voorgelegd aan de Dienst Basisinformatie, maar hier zijn alle anderen, die zonder rechtsbescherming mondeling zijn afgewezen, niet geholpen. Het wordt hoog tijd dat de gemeente Amsterdam het voortouw neemt door een pilot te starten waarin mensen die nu tussen wal en schip vallen, een briefadres krijgen. Amsterdam, 7 oktober 2014 Jenny Boer (BADT) en Caroline de Groot (straatjurist) 3