Download - Ars Aequi

Handels- en ondernemingsrecht
geving over 1989 omtrent de onderwerpen
rechtspersonen-, vennootschaps-, verzekerings-,
vervoers-, faillissements- en intellectueel en industrieel eigendomsrecht en het recht inzake
waardepapieren vindt men in de Kroniek van het
privaatrecht over 1989, geschreven door auteurs
van het Utrechtse Molengraafinstituut voor privaatrecht.
De rechtspraak op deze terreinen uit de jaren
1985-1989, afkomstig van de Hoge Raad en het
Benelux-Gerechtshof, is door Leidse medewerkers samengebracht in Tijdschrift voor Privaatrecht 1990, pp. 769-935.
Over de grens kijkend bevatten twee bundels
interessante beschouwingen over onder meer
rechtspersoonlijkheid, joint ventures, de eenpersoons-BV, time-sharing, internationaal faillissementsrecht (Netherlands Reports to the Thirteenth International Congress of Comparative
Law, E.H. Hondius en GJ.W. Steenhof, red.;
1990) en over: EG-schadeverzekeringsrichtlijnen,
de EG-richtlijn over de zelfstandige handelsagent, Europees octrooirecht en over know how
(Eenvormend en vergelijkend privaatrecht 1990,
D. Kokkini-Iatridou en F.W. Grosheide; 1990).
2 Ondernemingsrecht
Handels- en
ondernemingsrecht
Prof.mr. B. Wessels
1 Literatuur
De rechtsliteratuur op het terrein van het handelsen ondernemingsrecht groeit gestaag. Hieruit een
kleine greep. Up-dates inzake rechtspraak en wet-
De belangstelling van ondernemers ('management') voor onderwerpen uit de fiscale, financieel-juridische en ondernemingsrechtelijke sfeer is
groot en wordt langs diverse kanalen bevredigd.
Van het vele dat passeert vermeld ik een van de
fraaiere produkten: Account Dossier Ondernemingsrecht, met een twintigtal voor de praktijk
geschreven bijdragen.
Het ondernemings- en vennootschapsrecht
dient in wetenschappelijke kring meer vanuit andere disciplines te worden belicht. Een daarvan is
het belastingrecht, want enige fiscale kennis is
voor ondernemingsrechtjuristen een must. Uitvoerig over het ook fiscaalrechtelijk moeilijk
grijpbare begrip 'onderneming' is de Leidse dissertatie van CL. van Lindonk over De onderneming en haar fiscale verschijningsvormen (1990).
Ingrijpende gevolgen voor al dan niet aan de
beurs genoteerde beleggingsinstellingen heeft het
voor hen sedert 1 juli jl. ingevoerde vernieuwde
artikel 28 Wet op de Vennootschapsbelasting en
het daaraan annexe Besluit Beleggingsinstellingen. Uit het boekje Het nieuwe regime voor beleggingsinstelling, geschreven door medewerkenden van Looyens en Volkmaars (Kluwer Fiscaal
KATERN 38 1651
Handels- en ondernemingsrecht
Actueel), 1990) blijkt welke constructies moeten
worden doorgrond om buiten een 45%- of 75%aandeelhouderstoets te blijven.
Ook het bestuursrecht biedt aanknopingspunten. De uit het bestuursrecht bekende algemene
beginselen van behoorlijk bestuur blijken een inspiratiebron te kunnen zijn voor de formulering
van Beginselen van behoorlijk ondernemingsbestuur, de titel van de dissertatie van mevrouw
B.H.A. van Leeuwen. Inzicht in de verbanden
van het ondernemingsrecht kan ook worden bevorderd door vanuit het gewone vermogensrecht
onderwerpen te belichten, zie bijvoorbeeld
H.C.F. Schoordijk, Het handelen ten behoeve van
de vennootschap in oprichting (Ars Notariatus
XLVII; 1990) en meer algemeen de achtste druk
van Van Schilfgaardes Van de BV en de NV
(1990), met als ondertitel Naar het recht van
1992.
3 Aansprakelijkheid
Het aansprakelijkheidsrecht maakt mooie tijden
door, men denke aan de aansprakelijkheid in
moeder-dochterverhoudingen en consequenties
van (vroegere) milieuvervuiling voor bedrijfsopvolgers en eventuele persoonlijke aansprakelijkheden van de zittende directie (daarover mijn bijdragen in: Artikel 21 Interimwet bodemsanering;
annotaties en jurisprudentie, Vereniging voor Milieurecht 1990-5). Eerder in deze rubriek wees ik
op de mogelijke toepasselijkheid van de regeling
van de groepsaansprakelijkheid van artikel 6:166
NBW op groepen rechtspersonen, zie in deze zin
ook R.J.B. Boonekamp, Onrechtmatige daad in
groepsverband volgens NBW, diss. Leiden, 1990.
Men denke in verband met schade aan derden aan
een groep vakbonden die tot staking oproepen of
een groep producenten die defecte produkten op
de markt zet (afgezien van eventuele marktaandeel-aansprakelijkheid).
Een verdere uitwerking van persoonlijke aansprakelijkheden van bestuurders en commissarissen van (commerciële) stichtingen en verenigingen is opgenomen in het themanummer november/december 1990 van het tijdschrift Stichting &
Vereniging (S & V).
mogensrecht van het NBW ingevoerd (Koop lastgeving, bewaarneming, borgtocht). De aandacht
op het departement van Justitie en in de literatuur
zal zich de komende jaren (behalve op het Erfrecht) ook gaan richten op de nog niet ingevulde
stukken. Uitvoerig hierover het themanummer
van WPNR 24 november 1990, nr. 5982.
Het voorontwerp van titel 12 Boek 7 inzake
de aannemingsovereenkomst is als bijlage opgenomen door H.O. Thunnissen, Bouwaanneming
volgens het NBW: evaluerende en rechtsvergelijkende beschouwingen, Publikatie van de Vereniging voor Bouwrecht Nr. 18 (1990). Een eerste
complete, vanuit publiek- en privaatrecht opgezette inleiding is Bouwrecht in kort bestek, 1990,
P. de Haan e.a., red. Geen wettelijke regeling is
er voor bijvoorbeeld leasing en franchising. Ook
de sponsoringsovereenkomst doet het zonder een
bijzondere regeling. Verbintenissen- en rechtspersonenrechtelijke beschouwingen hierover leze
men bij A. Kramer, Juridische aspecten van
sponsoring, SDU Uitgeverij, 1991.
5 Verzekeringsrecht
Ook de verzekeringsovereenkomst zal in Boek 7
onderdak krijgen, Titel 17. Het ontwerp is in
1986 bij de Tweede Kamer ingediend (kamerstuk
17 896). In zijn tweede druk van Schade- en sommenverzekeringsrecht (1990) besteedt V.A.M,
van der Burg tevens aan de regels uit dit ontwerp
aandacht.
Op diverse plaatsen wordt het ontwerp verwerkt in bijdragen die zijn opgenomen in de aan
P. Clausing bij zijn afscheid aangeboden bundel
Om wille van de consument. Aan het gevoelige
onderwerp Acceptatie en naselectie bij verzekering wijdde de nieuwe Rotterdamse hoogleraar
J.H. Wansink in mei zijn oratie.
De invloed van verzekering op de civiele aansprakelijkheid was het onderwerp van de preadviezen uitgebracht voor de Vereniging voor Burgerlijk Recht (Pb 63, 5600 AB Eindhoven).
De vernieuwde Wet assurantiebemiddelingsbedrijf (kamerstuk 29 925) is eind september in
de Tweede Kamer aangenomen.
6 Betalingsverkeer
4 Bijzondere contracten
Vier van de twintig bijzondere overeenkomsten
(Boek 7) worden in 1992 te zamen met het ver1652 KATERN 38
Is aansprakelijkheid zonder verzekering nog wel
voor te stellen (bijv. de vennootschap die ten behoeve van alle gelieerde vennootschappen de risi-
Konsumentenrecht
co's dekt, de zgn. captive, zie BNB 1985/302 en
het recente verwijzingsarrest in BNB 1990/337),
handel zonder betaling bestaat niet. Het traditioneel in de handel gebruikte documentair krediet
en typische documenten (transport, opslag, certificaten e.d.) zijn door R. van Delden beschreven
in nr. 7 van de serie Bank- en effectenrecht
(1990), getiteld Betalingsverkeer. Aan de VU te
Amsterdam promoveerde R.I.V.F. Bertrams op
Bank Guarantees in International Trade. Van het
werk verscheen een handelseditie bij Kluwer
Law & Taxation.
7 Vervoersrecht
Met Boek 8 gaat het hard. Wellicht dat al per 1
maart of 1 april a.s. Titel 8 geldend recht zal zijn.
Complexe overgangsrechtelijke vraagstukken liggen in het verschiet.
Kijkt het gewone vermogensrecht wat huiverig naar aansprakelijkheidsbeperkingen, in het
vervoersrecht kan men niet zonder. De inmiddels
reeds vernieuwde regels van de aansprakelijkheid
van reders van zeeschepen, maar met name van
eigenaren van binnenschepen worden door R.
Cleton uiteengezet in De beperkte aansprakelijkheid van de scheepseigenaar, Teksten Vervoer-
schuldsaneringsregeling voor particulieren. Inmiddels heeft de SER daarover positief geadviseerd, maar is hij verdeeld over de vraag of die
regeling dan ook voor 'kleine' ondernemers (bijvoorbeeld met maximaal 20 werknemers, zoals
de commissie voorstelt) zou moeten gelden. Het
wankelmoedige ondernemingsbegrip lijkt overigens niet het meest scherpe criterium.
Het fiscale voorrecht en het bodemrecht staan
ook in de steigers. Ik wijs op de bijdrage van Van
Eijsden in Weekblad voor fiscaal recht 1990, p.
1215 e.v. De fiscus mag sedert de invoering van
de Invorderingswet 1990 ook het faillissement
van een belastingplichtige aanvragen, maar hij
moet dit wapen zeer omzichtig gebruiken, volgens J.J. Vetter en P.J. Wattel, Hoofdzaken invordering, Fed Fiscale studieserie (1990).
Ik wijs tenslotte op de beschouwingen van
M.J. van Vliet in WPNR 1990, nrs. 5983-5984,
die uitvoerig de HR-beschikking inzake Ogem
(HR 10 januari 1990, NJ 1990,466) bespreekt.
recht(1990).
8 Insolventierecht
Zowel in Nederland als daarbuiten maakt het faillissementsrecht woelige tijden door. Grondgedachte: er moet een wettelijk instrumentarium komen om financieel mismanagement en andere
oorzaken leidend tot (uiteindelijk) failissement
eerder te kunnen onderkennen respectievelijk om
voor in beginsel toch nog kansvolle ondernemingen continuiteitwaarborgen (ten nadele van rechten van crediteuren) te scheppen. Zie voor België
de eerder vermelde studie van Colle en voor
Duitsland het Gesetz zur Reform des Insolvenzrechts: Entwurf einer Insolvenzordnung
(ElnsO) und anderer Reformvorschriften mit Begrundung und AnhangIDiskussionsentwurf vom
Bundesministerium der Justiz, Köln, 1988-89.
Nederlandse voorstellen zijn van de commissie-Mijnssen. Het voorgestelde surséance-regime
wordt wisselend ontvangen. Positief is F. Meeter,
Het Rapport van de Commissie-Mijnssen, NIBEBankjuridische reeks, nr. 5 (1990).
Hoofdstuk 7 van genoemd rapport bevat een
KATERN 38 1653

Download Report