10 oktober 2014 KWALITEIT DOOR REGIE OP ZORG. HAALBARE KAART OF ONMOGELIJKE OPGAVE? Het ministerie van VWS heeft samen met branche- en beroepsverenigingen een helpdesk voor zorgaanbieders ingericht, dat onder andere ondersteuning biedt in de vorm van draaiboeken. Deze bieden zeker houvast. Echter, er is nauwelijks aandacht voor de veranderende rol van (wijk)verpleegkundigen en hoe zorginstellingen ervoor kunnen zorgen dat (wijk)verpleegkundigen deze nieuwe rol met verve kunnen invullen. En last but nog least: hoe zorg je voor voldoende beschikbaarheid van deze groep professionals? Juist daarover gaat dit artikel. Radicale omslag in denken Tekorten én ontslagen Martijn Verbeek, directeur Langdurige zorg van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), is duidelijk over het doel van de hervorming. In een interview voor In voor zorg! geeft hij aan: ‘Kwaliteit. Kwaliteit. Kwaliteit. Daar draait het in de langdurige zorg in toenemende mate om.’ Dit mantra wordt door Annemarie Koopman, directeur Zorg van Grow/Work, nog eens herhaald. ‘De kwaliteit van zorg moet omhoog. Dat betekent niet per se meer zorg. Zeker niet. Dat betekent naar de behoefte van de cliënt kijken. Kijken naar wat die cliënt zelf nog kan en in hoeverre deze een beroep kan doen op zijn sociale omgeving. Pas het zorgarrangement daarop aan. Kwaliteit van zorg is dan “met zo min mogelijk zorg” ervoor zorgen dat de cliënt zijn zelfstandigheid terugkrijgt of zo veel mogelijk behoudt. Dat kan met smalle en kortdurende zorgarrangementen. Effectieve en efficiënte zorg leveren: dát is echt een radicale omslag in het denken over kwaliteit.’ Dit vraagt uiteraard nogal wat van de verpleegkundige. Deze gaat zorg indiceren en organiseren, zorgarrangementen monitoren en collega’s coachen. Een herwaardering van de rol van de verpleegkundige. De vraag naar (wijk)verpleegkundigen die dit in de vingers hebben, neemt toe. Alleen, er zijn er veel te weinig. Werkgeversorganisatie Actiz spreekt van een tekort van meer dan 5000 hbo-wijkverpleegkundigen. De behoefte aan hoger opgeleide verpleegkundigen gaat vooral ten koste van verplegenden en verzorgenden op niveau 1 Special Nieuwe regisseur in de zorg.indd 10 en 2. Hier is sprake van overschotten; instellingen ontslaan steeds vaker deze medewerkers. Zo becijferde vakbond FNV dat meer dan 25.000 mensen in de zorg hun vaste baan zijn kwijtgeraakt sinds het sluiten van het zorgakkoord in april 2013. Van nog eens tienduizenden is het contract niet verlengd. Voldoende beschikbaarheid Het vinden van voldoende gekwalificeerde verpleegkundigen zal volgens Koopman nog een hele uitdaging worden: ‘Er zijn op dit moment gewoonweg onvoldoende verpleegkundigen niveau 5. De weg naar regie op zorg 1. Besteed organisatiebreed aandacht aan het nieuwe denken in de langdurige zorg. 2. Zorg voor voldoende beschikbaarheid, denk out of the box. Werf ‘afhakers’ en verpleegkundigen uit andere sectoren. 3. Faciliteer de rolontwikkeling van (wijk)verpleegkundigen. 4. Regel de randvoorwaarden, zoals een planningstool. 5. Sta stil bij de benodigde cultuurveranderingen op de werkvloer en bij het management. 6. Besteed aandacht aan de effecten buiten het primair proces. 7. Blijf na implementatie monitoren en evalueren. 10/21/2014 3:17:57 PM oktober 2014 11 Rolontwikkeling en cultuurverandering Verpleegkundigen niveau 4 moeten zo snel mogelijk bijgeschoold worden tot niveau 5. Probeer “afhakers” over te halen om hun verpleegkundige vak weer op te pakken. Kijk ook naar verpleegkundigen uit andere sectoren, zoals ziekenhuizen. Die verpleegkundigen kunnen vaak goed klinisch redeneren. Het is echter wel de vraag of zij in de context van de thuiszorg kunnen functioneren. Voldoende beschikbaarheid van verpleegkundigen is gewoon noodzakelijk om deze transitie te laten slagen en de kwaliteit van zorg te verbeteren.’ Organisatieveranderingen Zijn organisaties klaar voor de inbedding van die nieuwe rol van verpleeg- kundigen? Koopman constateert dat, op een enkele uitzondering na, organisaties nog veel werk hebben te verzetten. Bijvoorbeeld ten aanzien van randvoorwaarden: ‘De (wijk)verpleegkundige gaat indiceren en organiseren. Zij bepaalt dus welke zorgprofessional ingezet gaat worden om zorg te verlenen. De verpleegkundige heeft veel meer regie over het primaire proces. Dat vraagt om flexibiliteit van de organisatie en haar medewerkers. Een goede planningstool is dan onontbeerlijk. Je weet immers niet van tevoren welke medewerker waar en wanneer beschikbaar moet zijn. In organisaties die zelfsturing hebben doorgevoerd, is dat eenvoudiger dan in organisaties die dat niet hebben gedaan.’ ‘Effectieve en efficiënte zorg leveren: dát is echt een radicale omslag in het denken over kwaliteit’ Special Nieuwe regisseur in de zorg.indd 11 Alleen een reorganisatie in de vorm van een andere opbouw van de basisformatie in het primair proces is niet genoeg, zo stelt Koopman. ‘Doordat een appel wordt gedaan op andere competenties, moet je de verpleegkundigen faciliteren om deze te ontwikkelen. Besteed daarnaast ook aandacht aan de cultuur binnen het bedrijf. Vaak heerst in het primair proces de cultuur “elke zorgmedewerker is gelijk, ongeacht de opleiding”. Maar je moet juist de verschillende opleidingsniveaus tussen professionals beter onderscheiden én benutten om kwaliteit van zorg te realiseren. Dit vraagt een cultuurverandering in het team. Ook de relatie tussen manager en verpleegkundige is een aandachtspunt. De verpleegkundige neemt een deel van de taken ten aanzien van kwaliteit over van de manager. Als de manager deze verandering niet onderschrijft of hier niet naar handelt, dan komt een verpleegkundige maar moeilijk tot bloei. Het gaat om een gedragsverandering. Het management moet écht anders gaan denken en doen. Dat geldt extra in intramuraal.’ Functies buiten primair proces Ook buiten het primair proces zullen er veranderingen optreden. Er zijn vaak meerdere staffuncties die een rol hebben rond kwaliteit of leren. Doublures met de rol van de (wijk)verpleegkundigen liggen op de loer. Wil je dit voorkomen en zorg betaalbaar houden, dan zul je een deel van die staffuncties moeten afbouwen of afstoten. Denk bijvoorbeeld aan staffunctionarissen kwaliteit, praktijkopleiders en assistent teammanagers. Valkuil implementatie ‘De belangrijkste valkuil bij het implementeren van de nieuwe rol van verpleegkundigen? Dat is alleen aandacht besteden aan de verpleegkundige. 10/21/2014 3:17:57 PM 12 oktober 2014 seren. Dan verdwijnen de tekorten aan gekwalificeerde verpleegkundigen vanzelf en is steeds zwaardere zorg in een thuissetting mogelijk. En dat is dus precies waar het bij de hervorming van de langdurige zorg om te doen is!’ Expertise delen? Die moet het weliswaar gaan doen, maar functioneert niet in een vacuüm. De rest van de organisatie moet mee! Als de verpleegkundige iets doet, moet een ander daarmee stoppen. En vice versa.’ Positief Ondanks dat Koopman ziet dat er op korte termijn nog veel moet gebeuren, is zij positief over de toekomst. ‘Het zal in de loop der tijd steeds beter lukken om zorg effectiever en efficiënter te organi- Grow/Work organiseert samen met zorgorganisaties expertisetafels voor directie en hoger management rondom het thema ‘De “nieuwe” wijkverpleegkundige’. De expertisetafels zijn in oktober, december en januari. Meer informatie hierover kunt u vinden op www.growwork.nl. Tevens heeft Grow/Work een speciale webpagina voor wijkverpleegkundigen en een LinkedIn-pagina over kwaliteit van zorg. • Advertentie U kent de stip op de horizon. Wij diegene met wie u daar komt. Goede zorg is het resultaat van de juiste mensen op de juiste plek. Daar weten we alles van. Ons vak is mensen kennen. Hun potentie, motivatie en talenten zien, weten wie waar het beste tot z’n recht komt. Met 25 jaar ervaring in de zorg weten we wat er speelt en wat dat vraagt van bestuur, management en staf. We vinden voor u de beste mensen, voor vast of tijdelijk, én ondersteunen hun ontwikkeling. U weet precies wat uw organisatie nodig heeft. Wij weten wie. Laten we samenwerken. Bel 020 - 504 20 20 of kijk op funktiemediair.nl. FunktieMediair. Mensen kennen. rec re rec ecrui ru uitme itme ttm me m ent n &e ex xecu ecccu utiv tive ti e sear ea ch ch in int nte err m m eri mana anagem an ana eme en ent n nt & pr profe profe f ssi fe ss on ona na n als ls assssess ass a essssm e me men en nt & de devve devel vel elopm e pme pment en ent ntt Special Nieuwe regisseur in de zorg.indd 12 10/21/2014 3:18:10 PM