Patiëntgegevens: wat mag wel en wat niet?

Dossier
Omgaan met patiëntgegegevens
Handreikingen als houvast
Patiëntgegevens: wat mag wel
en wat niet?
Uiteraard gelden er wetten en regels bij het omgaan met patiëntengegevens. Verpleegkundigen zijn
hier doorgaans goed van op de hoogte, maar soms belanden zij - meestal onbedoeld en ongemerkt in een grijs gebied. Handreikingen bieden hen enig houvast.
Toine de Graaf
Iedere verpleegkundige maakt tijdens de oplei-
manier? van V&VN, waarvan de definitieve ver-
basis van de Wbp. Ook verpleegkundigen zelf
ding kennis met de Wet op de geneeskundige
sie verscheen in juni 2012.
worden door deze wet beschermd, dus onge-
behandelingsovereenkomst (Wgbo) en de Wet
vraagd foto’s van collega’s plaatsen mag ook
BIG. In de Wgbo staat onder meer omschreven
Niet meer te verwijderen
niet. Afgelopen juni nog breidde het Amphia
hoe zorgverleners moeten omgaan met patiënt-
In deze handreiking staat een hoofdstuk over
Ziekenhuis Breda het interne foto- en filmver-
gegevens en welke rechten en plichten zowel
omgaan met vertrouwelijke informatie. Bij
bod uit, ter bescherming van personeel en pati-
zorgverleners als patiënten hebben. In de Wet
gebruik van sociale media zoals Facebook en
enten. Het verbod gold al op de SEH en in de
BIG is het medisch beroepsgeheim geregeld.
Twitter moeten verpleegkundigen zich mis-
gipskamer en is nu uitgebreid naar de wachtka-
Daarnaast is er de Wet bescherming persoons-
schien wel extra bewust zijn van hun geheim-
mers van de poliklinieken. Bezoekers mogen
gegevens (Wbp). Iedereen in Nederland die zich
houdingsplicht. Veel mensen hebben immers
nog best een ‘selfie’ maken, maar dat moet dan
ook echt een selfie zijn zonder andere herkenbare personen.
Er gelden strikte regels gelden ten aanzien van
de zwijgplicht’
Uitzonderlijke situaties
‘Toch kan een mobiele telefoon als fototoestel
bezighoudt met het vastleggen, verspreiden of
toegang tot sociale media én het is lang niet
in uitzonderlijke situaties ook uitkomst bieden’,
delen van persoonsgegevens, heeft met deze
altijd mogelijk om online gedeelde informatie
lezen we in de handreiking. Stel: een zorgvra-
wet te maken.
achteraf te verwijderen. Een verpleegkundige
ger heeft een complexe wond. De verpleegkun-
De belangrijkste afspraak die in deze wetten is
die bijvoorbeeld via Facebook raad vraagt over
digen willen over de behandeling advies van
vastgelegd kent iedere verpleegkundige waar-
een complexe patiënt, moet er dus voor zorgen
een wondverpleegkundige. Hiervoor maakt een
schijnlijk wel, namelijk dat informatie van en
dat de online informatie op geen enkele manier
van de verpleegkundigen met haar eigen tele-
over patiënten vertrouwelijk is en daarom ook
te herleiden is tot de betreffende zorgvrager.
foon een foto van de wond en stuurt deze, met
als vertrouwelijk behandeld moet worden. Maar
Eén van de zaken waarvoor de handreiking
aanvullende informatie, naar de wondverpleeg-
hoever reikt deze afspraak in de praktijk?
waarschuwt, is het maken en vervolgens delen
kundige. Die geeft op basis van de foto advies
Vérder dan verpleegkundigen soms vermoeden:
van foto’s of filmpjes waarop cliënten, patiënten
over de verzorging van de wond.
het grijze gebied is dichterbij dan gedacht. Om
of bewoners te zien zijn. Dit verbod overstijgt
Volgens de handreiking is dit toegestaan, al ver-
de beroepsgroep houvast te bieden wordt de
het medisch beroepsgeheim en de Wgbo. Voor
dient het de voorkeur ‘dat je de foto neemt met
laatste jaren gewerkt aan praktische ‘handrei-
iedereen in Nederland geldt immers een verbod
apparatuur van de instelling’ en deze via een
kingen’. Een voorbeeld is de handreiking Hoe
op het openbaar maken van foto’s zonder toe-
afgeschermd kanaal op een gewone instellings-
gebruik je sociale media op een verantwoorde
stemming van de afgebeelde personen, op
computer verstuurt. Als dit niet mogelijk is en
tvz | Tijdschrift voor verpleegkundig experts - 2014 nr. 5
TVZ005_dossier 4.indd 21
| 21
10/7/2014 5:58:15 PM
Dossier
Omgaan met patiëntgegegevens
Twee handreikingen bieden verpleegkundigen op dit moment houvast bij het omgaan met vertrouwelijke gegegevens: Handreiking Beroepsgeheim en politie/justitie van de KNMG, binnenkort komt er een variant specifiek voor verpleegkundigen opgesteld door NU’91 en V&VN. Social media stellen verpleegkundigen weer voor
nieuwe vragen en kwesties als het gaat om privacy. Voor hen heeft V&VN een handreiking over het omgaan met
social media: Hoe gebruik je sociale media op een verantwoorde manier?
een privételefoon wordt gebruikt, moeten
re mogelijkheid is om op elke afdeling een
Politie en justitie
afspraken worden gemaakt over het wissen van
tablet in een docking station te plaatsen, voor
Begin 2013 leerde een Nursing-poll over het
de foto.
het inzien van patiëntendossiers. De tablets
beroepsgeheim dat een substantieel deel van
Dit voorbeeld geeft aan dat vertrouwelijke
blijven dan in beheer van de instelling.
de beroepsgroep onzeker is over de grenzen
gegevens niet thuishoren op persoonlijke
In de zomer van 2013 luidde het College
van hun zwijgplicht: één op de vijf verpleeg-
smartphones en tablets. Dit aspect wordt niet
bescherming persoonsgegevens (CBP) overigens
kundigen weet niet precies waarover wél en
uitgewerkt in de handreiking, zodat het wach-
de noodklok. Uit onderzoek bij negen zorgin-
níet mag worden gepraat. Inmiddels werken
ten is op gedragsrichtlijnen voor gebruikers van
stellingen, die gezamenlijk ruim een miljoen
NU’91 en V&VN aan een gezamenlijke handrei-
smartphones en tablets. Te meer daar de gren-
patiënten per jaar behandelen, bleek dat onvol-
king over het beroepsgeheim. Eén van de zaken
die hierin aan de orde komen, is het verstrekken van informatie aan politie en justitie.
Het grijze gebied is dichterbij dan gedacht
Voor artsen is er al de Handreiking
Beroepsgeheim en politie/justitie. De KNMG
publiceerde deze begin 2012.
zen tussen werk en privé steeds meer verva-
doende maatregelen worden genomen om de
gen. Er zijn al apps waarmee artsen en ver-
privacy van patiënten te beschermen. Bij geen
Zwijgplicht
pleegkundigen op een veilige manier op hun
van de onderzochte instellingen was de beveili-
De handreiking leert dat strikte regels gelden
tablet een patiëntendossier kunnen inzien. Bij
ging van de toegang tot patiëntendossiers of de
ten aanzien van de zwijgplicht. Deze mag
verlies of diefstal van het apparaat kunnen de
controle hierop zodanig op orde dat werd vol-
alleen worden doorbroken na toestemming van
gegevens op afstand worden gewist. Een ande-
daan aan de wettelijke eisen.
de patiënt of op grond van een wettelijke ver-
22 |
TVZ005_dossier 4.indd 22
tvz | Tijdschrift voor verpleegkundig experts - 2014 nr. 5
10/7/2014 5:58:16 PM
Column
plichting, zoals bij de verplichte melding van
Nursing: een verpleegkundige op de SEH her-
bepaalde infectieziekten. De zwijgplicht mag
kent een jongen (14) die wordt vermist, op
ook worden losgelaten bij een ‘conflict van
basis van een signalement dat is verspreid. Zij
De mythe van de
plichten’. Dit geldt met name voor situaties
confronteert hem hiermee, maar hij ontkent.
jeugd is volgens de
waarin ernstige schade kan worden voorkomen,
De verpleegkundige kan de politie alleen infor-
filosoof Galimberti
bijvoorbeeld door bij (een vermoeden van) kin-
meren bij acuut gevaar. Is de jongen weggelo-
een ongezond idee
dermishandeling de politie op de hoogte te stel-
pen en verblijft hij bij bekenden? Betreft het
omdat al die jaren die
len. Let wel: ‘De dreiging voor de patiënt of
een ontvoering om losgeld? Alleen de tweede
volgen op de korte
voor een ander moet reëel zijn en niet op een
situatie lijkt het doorbreken van haar beroeps-
tijd waarin we sterk
andere, minder ingrijpende wijze afgewend
geheim te rechtvaardigen. Als de situatie niet
kunnen worden.’
acuut is, heeft ze wel de plicht na te gaan of
daar onbeduidend en troosteloos bij afsteken. De
Jurist mr. Marian Stroetenga, die namens NU’91
het Advies- en meldpunt kindermishandeling
ouderdom is verworden tot een nutteloze tijd
betrokken is bij de invulling van de toekomsti-
(AMK) moet worden geïnformeerd. Een meld-
met de dood als doel. In de moderne tijd is de
ge handreiking, laat weten dat deze veel raak-
recht bij een vermoeden van kindermishande-
mens is aan het eind van zijn leven een overbo-
vlakken zal hebben met de KNMG-handreiking.
ling is wettelijk vastgelegd. Toestemming van
dig organisme, overgeleverd aan de goedertie-
‘Onze handreiking wordt iets breder van opzet’,
de betrokkene(n) is hiervoor niet nodig.
rendheid van haar verzorgers. Voorzien van
aldus Stroetenga. ‘Het gaat niet alleen over poli-
De tweede casus betreft een jongen van 18 jaar
scootmobiel en kunstgebit goed verzorgd maar
tie en justitie. Maar het woord “arts” in de richt-
met psychoses en werd afgelopen september
eenzaam als nooit tevoren. In Waarheen, waar-
lijn van de KNMG kun je meestal gewoon door
beschreven in Volkskrant Magazine. Vanaf 18
voor gaan Geer & Goor als vrijwilliger met oude-
“verpleegkundige” vervangen.’
jaar geldt het beroepsgeheim ook naar ouders.
ren op vakantie. Hoewel het doel is de senioren
De jongen vertelde thuis niets over zijn diagno-
te amuseren lijkt het amechtig gehinnik van Geer
Tuchtzaken
se en zijn behandelaars lieten niets los,
& Goor vanachter hun gepolijste maskers toch
Het opzettelijk schenden van de zwijgplicht is
ondanks diverse pogingen van de ouders om
vooral bedoeld zichzelf af te leiden van het besef
strafbaar gesteld in artikel 272 van het Wetboek
informatie te krijgen. De zoon, die - weer -
sterfelijk te zijn. Facelifts, ijdelheid, haartrans-
van strafrecht. Daarnaast kan schending van
thuiswoonde kwam uiteindelijk om door zelfdo-
plantaties en zonnebanken zijn de attributen
het beroepsgeheim leiden tot een klacht bij de
ding.
■
tuchtrechter. De verpleegkundige tuchtcolleges
Waarheen? Waarvoor?
en smetteloos zijn
waarmee de twee obscene dwazen uit de sportschool de eeuwige jeugd verheerlijken en hun
hebben de afgelopen jaren diverse uitspraken
Referenties
wanhoop en depressies op afstand proberen te
gedaan over zaken waarin schending van het
Beroepsgeheim bij vermist kind. Nursing, maart
houden. Zo durven deze ‘bezielde mummies’ niet
beroepsgeheim aan de orde was. ‘Uit de tucht-
2013
hun eigen gezicht aan ons te tonen. Als het waar
zaken blijkt dat het belang en de omvang van
Buijse, R. (2009). De tuchtrechter en het
het beroepsgeheim nog niet tot alle verpleeg-
beroepsgeheim. TvZ Tijdschrift voor
dan zouden we willen weten of deze treurnis niet
verpleegkundigen nr 11/12, p. 50-53
wordt veroorzaakt of op zijn minst versterkt door
kundigen doorgedrongen is’, schreef verpleegkundige en jurist mr. Rian Buijse hierover in
2009 in TvZ. Afgelopen maart kreeg een verpleegkundige, die optrad als klokkenluider, nog
een waarschuwing van de tuchtrechter. Hij had
vertrouwelijke patiëntinformatie doorgestuurd
Efting M. (2014). De weg van Lucas. Volkskrant
Magazine, 13 september 2014
justitie. Februari 2012
V&VN. Hoe gebruik je sociale media op een
verantwoorde manier? Handreiking voor
ga’s die niet bij de patiënten betrokken waren
verpleegkundigen en verzorgenden. Juni
en naar zijn privé mailadres.
2012
illustreren nog eens de reikwijdte van het
beroepsgeheim. De eerste casus is ontleend aan
tvz | Tijdschrift voor verpleegkundig experts - 2014 nr. 5
het idee dat we ons van ouderdom hebben
gevormd.
KNMG. Handreiking Beroepsgeheim en politie/
naar het Adviespunt Klokkenluiders, naar colle-
Twee casussen rond kinderen van 14 en 18 jaar
is, schrijft Galimberti, dat ouderdom treurnis is,
Waarheen? Waarvoor?
RTL 4, zondag 22.30 uur.
Rob Keukens, docent hbo-v / spv
IN BEELD
| 23

Download Report