De opmars van m-commerce in Afrika

Banken, telco’s
en fintech
ondernemingen
strijden in Afrika
om de gunst van de
mobiele consument.
FS Update Magazine
sprak met Bisi
Lamikanra, partner
Management Consulting
KPMG Nigeria en FS Lead
Africa, Egheosa Onaiwu,
senior manager KPMG
Nigeria en lid van het KPMG
Africa ‘payments’ team, en
Allard Luchsinger en Willem
Willemstein, respectievelijk
director Private Equity en
CEO van Velocity Capital.
Laatstgenoemde is investeerder
in m-commerce onderneming
Cellulant, dat in acht Afrikaanse
landen opereert.
26 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014
Perspectief
De opmars van
m-commerce in
Afrika
© 2014 KPMG Advisory N.V.
© 2014 KPMG Advisory N.V.
April 2014 / FS Update Magazine 16 / 27
perspectief
Bisi Lamikanra
Partner Management
Consulting KPMG Nigeria en
FS Lead Africa
Egheosa Onaiwu
Senior manager KPMG
Nigeria en lid van het KPMG
Africa ‘payments’ team
telefonisch in gesprek met:
Willem Willemstein
CEO Velocity Capital
Allard Luchsinger
Director Private Equity
Velocity Capital
E
en verslag over m-commerce
– de combinatie van mobile
banking, mobile payments en
mobile retail – in Afrika moet beginnen met enkele statements. Afrika
is geen land, maar een continent van
ruim een miljard inwoners waar elk
land verschillende spelers, banken,
systemen, infrastructuur, regelgeving en toezichtsomgevingen kent.1
Mobiel geld kent hier vele smaken en
combinaties: overschrijvingen, cheques, ATM’s, credit cards, smart ID
cards, debit cards, e-wallets en prepaid minutes of ‘airtime’ (zie kader).
M-commerce groeit snel, maar niet
zoals in ontwikkelde economieën.
Afrika telt inmiddels meer dan 835
miljoen gebruikers van een mobiele
telefoon, maar meestal zijn dat geen
smartphones.
Continent zonder
legacyproblemen
De beperkte fysieke bancaire infrastructuur, de hoge kosten om nieuwe
bankfilialen en ATM’s2 te openen en
de hoge penetratiedichtheid van mobiele telefoons maken Afrika zeer geschikt voor m-commerce. Cellulant
is zo’n snelgroeiende m-commerce
speler die mobile bankingdiensten
levert, waaronder aan grote banken
in Afrika. Met ‘Commerce 360’ biedt
het een ecoysteem waarin banken,
nutsbedrijven, merchants (van elektriciteitsleveranciers tot middenstanders), mobiele netwerken en consumenten verbonden zijn. Willemstein:
“Cellulant heeft een sterke businesscase en opereert in een veelbelovende markt op een continent zonder
legacyproblemen – dus ideaal voor
fintech. Dat plus het sterke manage
1
2
28 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014
In dit artikel komen voornamelijk Kenia en Nigeria aan bod
Automated Teller Machine: geldautomaat
© 2014 KPMG Advisory N.V.
mentteam, de schaalbaarheid van de producten en de
goede langetermijnperspectieven maken Cellulant interessant voor ons als investeerder.”
Banken, telco’s of fintech
Welke partij profiteert van het snel groeiende mobiele
betalingsverkeer? Egheosa Onaiwu maakt onderscheid
tussen drie typen spelers. Allereerst de banken, die snel
groeien en steeds meer de onderkant van de piramide
bedienen. Dan de telco’s, die wel de infrastructuur hebben, maar voor wie het regelgevingsraamwerk niet in hun
voordeel werkt en, tot slot, de onafhankelijke spelers.
Luchsinger: “Banken zijn wellicht in het nadeel omdat zij
geen agency-structuur 3 hebben. Bovendien hebben zij
altijd hoge winstmarges gekend met een beperkt klantenbestand van welgestelde consumenten en bedrijven.
Nu gaat het erom de massa te bedienen met lagere marges.” In dat spel zijn de grote telco’s zeer bedreven, zoals
M -Pesa (Safaricom), Vodacom, Vodafone en MTN. Als
voorbeeld: M-Pesa heeft meer dan 18 miljoen gebruikers
en een ‘agency’-netwerk van meer dan 80.000 agents.
Elke maand vinden er via M-Pesa meer dan USD 900 miljoen aan ‘peer-to-peer’-transacties plaats.
Grote verschillen per land
Een nadeel voor banken in Afrika is de geringe bankpenetratie. Bisi Lamikanra: “In Nigeria bedraagt deze 35 tot
40%. Onder de welgestelde bevolking is de toegang hiertoe bijna 100%, maar de groei in financial services komt
van de massa, het grootste deel van de bevolking. Een
‘brick and mortar’-strategie is voor banken te duur. Daarom is de enige weg vooruit die van de technologie, vooral
via de mobiele telefoon.” Uit onderzoek van KPMG Nigeria blijkt dat de internetpenetratie hier hoger ligt dan 80%.
“Van de onderzochte groep gebruikt 80% hun mobiele
telefoon voor social media, maar voor bancaire diensten
ligt dat percentage veel lager, namelijk op 24% in dezelfde groep , dwars door leeftijdsgroepen heen. Het onderzoek laat zien dat het gebruik van andere kanalen voor
betaling in Nigeria op 18% voor internetbankieren ligt en
op 8% voor mobiele betalingen. In high-end landen als
Botswana gebruikt 26% van de retail banking klanten een
retail mobile banking platform. De verschillen per land zijn
groot en dat biedt kansen.”
3
Agency-structuur: dienstverlening door third parties
© 2014 KPMG Advisory N.V.
“
Nu gaat het erom de massa te
bedienen met lagere marges.”
In dat spel zijn de grote telco’s
zeer bedreven”
Financial inclusion
De mobiele telefoon is in Afrika ook de brenger van
‘financial inclusion’. In Nigeria – een land met 170 miljoen inwoners – zorgde Cellulant ervoor dat boeren
met een mobiele telefoon toegang kregen tot een
mestsubsidieprogramma van de overheid. Cellulant leverde zelfs duizenden medewerkers om de registratie
van boeren op zich te nemen. Met een mobile voucher
kan de boer de kunstmest ophalen bij een geaccrediteerd distributeur. Luchsinger: “Er zijn nu 10 miljoen
boeren geregistreerd waarvan er 6 miljoen
e -wallet
hebben gebruikt om mest te kopen, hetgeen de productiviteit van hun land verhoogt. Een overheidsinitiatief uitgevoerd door Cellulant zonder dat er een NGO
aan te pas is gekomen.” “Dat maakt Cellulant tot
een mooie investering,” aldus Willemstein, “omdat
het niet alleen geld oplevert maar ook zowel de economische ontwikkeling als financial inclusion stimuleert.” Bisi Lamikanra: “NGO’s hebben een belangrijk
aandeel in het bevorderen van financial inclusion.”Als
voorbeeld noemt zij Enhancing Financial Innovation
& Access (EFInA), een NGO die financial inclusion in
Nigeria bevordert. “Dergelijke NGO’s hebben de capaciteit om financial inclusion te bevorderen, de awareness ervan te verhogen en de kloof te dichten die
entrepreneurs niet kunnen dichten. Zij bieden de gemeenschap toegang tot de markt. Dat is onderdeel
van hun taak.”
Technologische sprongen
M-commerce in Afrika is synoniem aan innovatie. Egheosa
Onaiwu noemt het voorbeeld van het Nigeriaanse Quickteller-platform dat ‘person-to-business’ en ‘business-
to-business’ betalingen mogelijk maakt, terwijl het
Nigeriaanse Inter-Bank Settlement Scheme (NIBSS) het
gebruik van ‘direct debits’4 faciliteert voor het doen van
4
Direct debit: een rechtstreekse transactie van de ene persoon naar de andere persoon
Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 29
perspectief
Verder lezen:
www.velocitycapital-pe.com Velocity Capital
www.cellulant.com.ng Cellulant
www.kpmg.com/ng/en/pages/default.aspx
KPMG Nigeria
www.kpmg.com/global/en/issuesandinsights/
articlespublications/perspectives/pages/
m-commerce-in-africa.aspx
M-commerce in Afrika
www.blog.kpmgafrica.com/author/bisilamikanra/
Blog Bisi Lamikanra
Allard Luchsinger
“
De technologische
reuzensprongen die Afrika
maakt zijn fascinerend”
betalingen, hetgeen mensen in staat stelt geld uit een
ATM op te nemen zonder dat daar een bankrekening of
bankpas tegenover staat. Bisi Lamikanra: “In Nigeria is
in augustus een pilot gestart onder 13 miljoen Nigerianen waarbij aan de National Identity card een e-wallet is
toegevoegd.”
Luchsinger: “In Kenia wordt schoolgeld
traditiegetrouw betaald met bonnetjes aan school; een
tijdrovend, inefficiënt proces van reizen, wachten en administratieve rompslomp. Nu kan dat op afstand met
een ‘mobile school fee paying service’ via de mobiele
telefoon. Hetzelfde geldt voor het mobiel betalen van
rekeningen voor water en licht: het is veilig, gemakkelijk
en efficiënt.” Mensen in Kenia kunnen nu via Cellulant
hun DSTV-abonnement5 mobiel betalen. Luchsinger: “In
Kenia, waar 48 miljoen mensen wonen, beschikt meer
dan 1 miljoen mensen over een DSTV-abonnement dat
gemiddeld USD 50 per maand kost. Dan praat je over serieuze bedragen.” M-Pesa was de eerste ter wereld die
een ‘mobile air ticketing service’ lanceerde via de mobiele
telefoon. De technologische reuzensprongen die Afrika
maakt zijn fascinerend, zegt Willemstein. “Ik kan in een
restaurant in Nairobi met mijn mobiel de rekening betalen
van bankrekening naar bankrekening. Het restaurant krijgt
een sms dat de betaling ontvangen is van de bank.”
Willem Willemstein
Bisi Lamikanra
Positie centrale bank
Wie m-commerce zegt, noemt ook regelgeving en toezicht – of het ontbreken ervan. In Kenia genoot Safaricom
via M-Pesa het ‘first mover advantage’ en groeide uit tot
een dominante speler die binnen vier jaar tijd circa 18 miljoen klanten telt en een marktaandeel van 80% heeft. De
regelgever blijft alert op het toelaten van niet-gereguleerde depositopname, aldus Bisi Lamikanra. “Geen telcogedomineerd model, maar een model waarbij de centrale
bank voor regulering zorgt. Dat debat is nog gaande.” Collega Egheosa Onaiwu: “Het is zaak voor de centrale overheid om hun visie op het ontwikkelen van betalingsverkeer en m-commerce aan te scherpen op een pro-actieve
manier. In het geval van Kenia publiceerde de centrale
bank alleen regelgeving nadat M-Pesa succesvol was
geweest zonder betrokkenheid van het officiële bancaire
system. De centrale bank van Nigeria heeft banken van
begin af bij het proces betrokken. Regelgeving is weliswaar gepubliceerd, maar vergt nog enige aanpassing om
door de mobile payments sector omarmd te worden. Er
is echter nog geen duidelijke incentive voor telco’s, een
groep die belangrijk is voor het succes van mobile payments gegeven het huidige regelgevingsraamwerk.”
Evenwichtige regelgeving
Wat betekent dit voor banken en hun businessmodellen?
Banken vinden het lastig om een vergelijkbare infrastructuur en agency-structuur als telco’s op te zetten omdat dit
voor hen niet rendabel is. Bisi Lamikanra: ”Ik hoop dat we
tot een evenwichtige regelgeving komen waarin spelers
Airtime is geld
Airtime is in Kenia en Nigeria een gangbaar betaal
middel, vooral voor het betalen van kleine bedragen
en het kopen en verzenden – direct en anoniem – van
beltijd. Airtime is de tijd die een abonneehouder, prepaid gebruiker of pay-as-you-go gebruiker besteedt op
het mobiele netwerk Veel airtime wordt gekocht met
behulp van kraskaarten of elektronische pincodes die
kunnen worden gedeeld met een andere gebruiker
van dezelfde mobiele dienst. Ter illustratie: het in 2006
in Dublin opgerichte ‘ezetop’ (‘easy top up’), nu ‘Ding’
geheten, is ‘s werelds grootste ‘international mobile
phone top-up’ bedrijf. Ezetop verkocht in 2012 via
haar website airtime en sms voor 238 telecomfirma’s
en 450.000 winkels in 20 landen. De waarde van
internationale airtime transfers verdubbelde van USD
350 miljoen in 2011 naar USD 700 miljoen in 2012.6
Daarmee is airtime concurrent van traditionele firma’s
voor geldoverboekingen zoals Western Union en
Moneygram, die hoge marges berekenen.
een ‘skin in the game’ hebben en beloond worden voor
hun aandeel.” Andere aandachtspunten voor Afrikaanse
overheden zijn de overgang naar een ‘cashless society’
om de kosten van cash en credit voor banken terug te
dringen en financial inclusion te vergroten, plus de toegenomen cybercrime en aantallen fraudegevallen. Bisi Lamikanra, tot slot: “Fraudemanagement is essentieel om de
groei en de veiligheid van m-commerce te kunnen waarborgen in Afrika.”
http://efina.org.ng/
Enhancing Financial Innovation & Access (EFInA)
www.cpn.gov.ng/download/NCS_Conference_2012_
Papers_and_Presentations/Managing-thetransition-to-a-cashless-economy%20by%20BisiLamikanra%20(KPMG).pdf
KPMG-rapport: Managing the transition to a cashless
economy in Nigeria
www.kpmg.com/CO/es/IssuesAndInsights/
ArticlesPublications/Documents/Africa_Banking_
Industry_Customer_Satisfaction_Survey-April2013.pdf
2013 KPMG Africa Banking Industry
Customer Satisfaction Survey
www.kpmg.com/NG/en/IssuesAndInsights/
ArticlesPublications/Documents/2014%20
Banking%20Industry%20Customer%20
Satisfaction%20Survey%20Final.pdf
2014 KPMG Nigeria Banking Industry
Customer Satisfaction Survey
Reageren?
Bisi Lamikanra
Partner Management Consulting KPMG Nigeria
en FS Lead Africa
[email protected]
Laurens Kreuze
Partner KPMG Accountants Nigeria
[email protected]
17 januari 2013, http://www.economist.com/news/finance-andeconomics/21569744-use-pre-paid-mobile-phone-minutescurrency-airtime-money
6
5
DSTV: Digital Satellite Television
30 / FS Update Magazine 17 / Oktober 2014
© 2014 KPMG Advisory N.V.
© 2014 KPMG Advisory N.V.
Oktober 2014 / FS Update Magazine 17 / 31

Download Report