“Een goede start is het halve werk“ Dr. H. van Meer, kinderarts Disclosures: geen Universitair Medisch Centrum Groningen Wat is de relatie tussen “early nutrition” en gezondheid later? Wat is metabolic programming? Is er voedingsadvies te geven in het licht van metabolic programming? Universitair Medisch Centrum Groningen Intra-uteriene ondervoeding vergroot het risico op latere chronische ziekten Barker et al, BMJ, 1989 Intra-uteriene ondervoeding vergroot het risico op latere chronische ziekten Barker et al, BMJ, 1989 Intra-uteriene ondervoeding vergroot het risico op latere chronische ziekten • Laag geboortegewicht als maat voor intra-uteriene ondervoeding • Laag geboortegewicht geassocieerd met hoger risico op overlijden aan hart- en vaatziekten • Latere studies: relatie tussen laag geboortegewicht en verhoogd risico op hypertensie, dyslipidemie, diabetes en overgewicht Barker et al, BMJ, 1989 Intra-uteriene ondervoeding vergroot het risico op het metabool syndroom metabool syndroom centrale obesitas dyslipidemie hypertensie insulineresistentie gevolgen -risico op diabetes: 5 x -mortaliteit hart- en vaatziekten: 3 x -WHO: significante bedreiging voor gezondheid Universitair Medisch Centrum Groningen Hongerwinterstudies Nakomelingen van zwangeren die in 1944/45 blootgesteld waren aan ondervoeding Gevolgd door snelle verbetering van voedingsomstandigheden Op de leeftijd van 60 jaar toegenomen prevalentie van: - glucose intolerantie - hart- en vaatziekten - obesitas Onafhankelijk van geboortegewicht Roseboom et al, Early human development, 2006 Hongerwinterstudies • Kritische periode van blootstelling aan ondervoeding trimesters van gestatie obesitas diabetogeen profiel dyslipidemie hart- en vaatziekten Roseboom et al, Early human development, 2006 Thrifty phenotype hypothese voedingsrijk metabole aanpassing intra-uterine ondervoeding Verhoogd risico op chronische verhoogd risico verhoogd risico ziekten metabool syndroom metabool syndroom overlevingsvoordeel Overlevings voordeel voedingsarm Hales et al, Diabetalogica, 1992 SGA: snelle inhaalgroei verhoogt het risico op het metabool syndroom SGA pasgeborenen gerandomiseerd over standaard kunstvoeding of extracalorische voeding: Reviewed in Jain, Rev.Endocr Metab Disord, 2012 SGA: snelle inhaalgroei verhoogt het risico op het metabool syndroom SGA pasgeborenen gerandomiseerd over standaard kunstvoeding of extracalorische voeding: • snellere gewichtstoename • hogere bloeddruk op de leeftijd van 8 jaar • hoger percentage lichaamsvet op de leeftijd van 8 jaar Reviewed in Jain, Rev.Endocr Metab Disord, 2012 SGA: snelle inhaalgroei verhoogt het risico op het metabool syndroom SGA pasgeborenen gerandomiseerd over standaard kunstvoeding of extracalorische voeding: • snellere gewichtstoename • hogere bloeddruk op de leeftijd van 8 jaar • hoger percentage lichaamsvet op de leeftijd van 8 jaar SGA met catch-up groei in het eerste levensjaar – lagere insulinegevoeligheid op de leeftijd van 1 jaar Reviewed in Jain, Rev.Endocr Metab Disord, 2012 SGA: snelle inhaalgroei verhoogt het risico op het metabool syndroom Snelle gewichtstoename in de eerste drie levensmaanden leidt op de leeftijd van 20 jaar tot: – lagere insuline gevoeligheid – dyslipidemie – grotere middelomtrek Leunissen et al, JAMA, 2009 Conclusie I • Intra-uteriene ondervoeding verhoogt het risico op het metabool syndroom • Voornamelijk wanneer gevolgd door snelle inhaalgroei • Hoe zit het nu met intra-uteriene overvoeding? Universitair Medisch Centrum Groningen Prevalentie obesitas neemt toe Wereldwijd 400 miljoen Nederland (2012): – 48 % overgewicht – 13 % obesitas Incidentie zwangeren met overgewicht neemt toe CBO/RIVM Effect intra-uteriene overvoeding op latere gezondheid • Overgewicht tijdens gestatie – pre-existente maternale obesitas – excessieve gewichtstoename tijdens gestatie – vaak co-existente zwangerschapsdiabetes • Geassocieerd met – hoger geboortegewicht van nakomelingen – verhoogd risico op metabool syndroom Boney,et al, Pediatrics, 2005 overgewicht dieet Insuline resistentie placentair transport glucose, ketonen, aminozuren, vetzuren foetale metabole aanpassing verhoogd risico metabool syndroom Ojha,et al, Early Human Development,2013 Conclusie II: de relatie tussen de intra-uteriene voedingstoestand en het metabool syndroom is U-vormig Risico metabool syndroom Intra-uteriene voedingstoestand Yajnik,et al, Ann Nutr Metab,2014 Conclusie II: early nutrition beïnvloedt het metabolisme op de lange termijn Metabolic programming Yajnik,et al, Ann Nutr Metab,2014 Wat is metabolic programming? “Voedingsomstandigheden induceren structurele veranderingen in een embryo, foetus of pasgeborene die persisteren in de volwassenheid en het risico op chronische ziekten verhogen” Dierproeven: – meerdere modellen van intra-uteriene onder- en overvoeding bevestigen deze relatie – ontrafelen van mechanisme Reviewed in Sloboda, Experimental Diabetes Research, 2011 Metabolic programming foetale over/ondervoeding reorganisatie/adaptatie cel aantal, grootte proliferatie epigentisch verandering in gen expressie orgaan Veranderde structuur/functie Portha et al, Biochemie, 2014 Metabolic programming foetale over/ondervoeding reorganisatie/adaptatie cel aantal, grootte proliferatie epigentisch verandering in gen expressie orgaan Veranderde structuur/functie Portha et al, Biochemie, 2014 Epigenetica ♀ ♂ omgevingsinvloeden genoom Early nutrition fenotype veranderde expressie Portha et al, Biochemie, 2014 Metabolic programming foetale over/ondervoeding reorganisatie/adaptatie cel epigentisch orgaan Postnatale voeding aantal, grootte proliferatie verandering in gen expressie Veranderde structuur/functie Persisterende veranderde functie/organisatie Portha et al, Biochemie, 2014 Wat is de juiste voedings-strategie in het licht van metabolic programming? Universitair Medisch Centrum Groningen Nuances • Geboortegewicht is een grove maat voor intrauteriene ondervoeding – Lichaamssamenstelling – Groeisnelheid – Raciale verschillen Yajnik,et al, Ann Nutr Metab,2014 Inhaalgroei is belangrijk! Bij SGA kinderen is inhaalgroei nodig voor het bereiken van een normale eindlengte. Bij prematuren is inhaalgroei essentieel voor een betere neuro/cognitieve ontwikkeling Universitair Medisch Centrum Groningen Inhaalgroei SGA: (te) snelle inhaalgroei, met name in de eerste drie maanden, verhoogt het risico op het metabool syndroom Universitair Medisch Centrum Groningen Inhaalgroei SGA: (te) snelle inhaalgroei, met name in de eerste drie maanden, verhoogt het risico op het metabool syndroom AGA: associatie snelle gewichtstoename en risico op het metabool syndroom Universitair Medisch Centrum Groningen Inhaalgroei SGA: (te) snelle inhaalgroei, met name in de eerste drie maanden, verhoogt het risico op het metabool syndroom AGA: associatie snelle gewichtstoename en risico op het metabool syndroom Prematuren: inhaalgroei geassocieerd met tekenen van het metabool syndroom op latere leeftijd Universitair Medisch Centrum Groningen Inhaalgroei Niet te snel en niet te veel! Universitair Medisch Centrum Groningen “Voeding op maat” • Borstvoeding – associatie met verlaagd risico op overgewicht op latere leeftijd Palou et al, Adv Exp Med Biol, 2009 “Voeding op maat” • Post discharge voeding – – – – prematuren 6 maanden post discharge voeding isocalorisch met meer eiwit versus standaard • Op de leeftijd van 6 maanden: – geen verschil in gewicht/ lengte – gunstiger lichaams-samenstelling in post discharge groep Lafeber et al, Hepatology and Nutrition, 2010 “Voeding op maat” • Behoefte aan onderzoek naar optimale voedings- en groei strategie voor specifieke groepen Universitair Medisch Centrum Groningen Take home • Leven begint bij de conceptie • Er is een relatie tussen early nutrition en het metabool syndroom • Behoefte aan research om tot optimale voeding voor specifieke groepen te komen Universitair Medisch Centrum Groningen “The key to life is balance!”
© Copyright 2024 ExpyDoc
