Een onaangename verrassing Een onaan aangename errassing e ve

© Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 01 september 2014
INBESLAGNAME DOOR JUSTITIE
䢇 Dat justitie alle informatie uit het gemeentelijke onder-
zoek naar het ECI-debacle in beslag heeft genomen, is
zeer uitzonderlijk.
䢇 Alle gegevens, ook vertrouwelijke gespreksverslagen,
mogen volgens deskundigen worden gebruikt in het
corruptieonderzoek naar oud-wethouder Jos van Rey.
䢇 De bestuurders en ambtenaren die meerwerkten aan
het onderzoek, zijn ook door justitie gehoord.
䢇 Wie bij rijksrecherche en onderzoekers tegenstrijdige
verklaringen heeft afgelegd, heeft wat uit te leggen.
‘Dit was niet de verwachting’
„De verwachting was dat het Openbaar Ministerie het
rapport over de totstandkoming van de ECI Cultuurfabriek met rode oortjes zou lezen, maar niet dat het de
hele boel zou meenemen.”
Arno Korsten
veerrassing
Een onaan
aangenamee verrassing
onaangename
Wie spreekt in de toekomst
nog vrijuit met onderzoekers
als de informatie ondanks geheimhouding toch bij justitie
terechtkomt? Dat is de vraag,
nu vertrouwelijke gegevens
in het onderzoek naar de ECI
Cultuurfabriek in Roermond
bij justitie liggen.
door Claire van Dyck
D
e deurbel klinkt op
maandagochtend bij
het kantoor van onderzoeksbureau Necker
van Naem in Utrecht. Twee heren
van de rijksrecherche staan op de
stoep. Ze vragen vriendelijk doch
beslist naar het dossier van het onderzoek naar het debacle van de
ECI Cultuurfabriek in Roermond.
Alle gegevens, inclusief interne aantekeningen en conceptverslagen
van vertrouwelijke gesprekken,
moeten worden afgestaan; er ligt
immers een dwangbevel. De mannen krijgen een kop koffie en vertrekken een uur later met de verlangde informatie. Terwijl het rapport nog gepresenteerd moet worden, twee dagen later.
Het is een volkomen verrassing
voor de onderzoekers. De onderzoekscommissie, die in opdracht
van de gemeenteraad het debacle
van het cultuurcentrum onderzoekt, zit in de maag met de beloofde vertrouwelijkheid. Daarvan is
nu immers geen sprake meer. De
geïnterviewden worden geïnformeerd, daarna ook de pers. Dan
zijn de vernietigende conclusies
over de handelwijze van de gemeente Roermond bij de ontwikkeling van de cultuurfabriek al wereldkundig gemaakt.
De verwachting was dat het Openbaar Ministerie (OM) het rapport
„met rode oortjes zou lezen, maar
niet dat het de hele boel zou meenemen”, zegt Arno Korsten, adviseur van de commissie en honorair
hoogleraar bestuurskunde aan de
Universiteit Maastricht.
De ondervraagden hebben eens
achter hun oren gekrabd. Verontwaardigd, wellicht verontrust. De
ondervraagde (oud-)wethouders,
ambtenaren en betrokkenen buiten de gemeentelijke organisatie
zijn niet vooraf op dit risico geattendeerd. Alle informatie mag worden gebruikt in het justitiële onderzoek en in rechtszaken. Dat was
niet het geval geweest wanneer de
gesprekken in het kader van een
raadsenquête waren gevoerd.
Wie niets te verbergen heeft, hoeft
ook niets te vrezen. De geïnterviewden zijn allen ook gehoord in het
corruptieonderzoek naar oud-wethouder Jos van Rey, waarbij ook de
totstandkoming van de ECI Cultuurfabriek wordt doorgelicht. Indien naar waarheid is gesproken, is
er weinig reden voor ongerustheid,
zeggen onderzoeksbureau, commissie en deskundigen. Is dat niet het
De presentatie
van het ECI-rapport vorige
week. Links voorzitter van de onderzoekscommissie Leon Coenen, samen met
de onderzoekers
van Necker van
Naem.
foto’s John Peters
geval, dan heeft de geïnterviewde
alsnog iets uit te leggen bij justitie.
Toch kan de onderzoekscommissie
zich enige ongemakkelijkheid bij
de geïnterviewden wel voorstellen.
Is er iets belastends gezegd, voor
zichzelf of een ander? Had men terughoudender moeten zijn. Wat is
aangetekend in de kantlijn?
Niet geheel onterecht, meent bestuursjurist Cees Versteden uit
Roermond, die zelf ook regelmatig
soortgelijke onderzoeken uitvoert.
Bij veel onderzoeken wordt vertrouwelijkheid afgesproken om maximale openheid te krijgen. Dat levert doorgaans meer informatie op.
Mensen praten vrijer als ze weten
dat er geen officieel gespreksverslag
䊳 Mensen praten vrijer in
vertrouwen, in de
wetenschap dat er geen
officieel verslag verschijnt.
wordt gemaakt dat in de bijlagen terechtkomt en een verslag zelfs niet
wordt gearchiveerd, zo leert Verstedens ervaring. Justitie heeft echter
de bevoegdheid om die gegevens
op te eisen als het strafrechtelijke
belang daarom vraagt. Versteden:
„Niettemin is het buitengewoon
vervelend dat de beloofde vertrouwelijkheid door justitie wordt doorkruist.”
Helemaal verrast is Versteden niet
door het ingrijpen van justitie; de
interesse van het OM in het ECIdossier is immers bekend.
Daar denkt Roel Freeke, directeur
van Necker van Naem, anders over.
„Dit is zo uitzonderlijk, het was
niet te voorzien.” Het is de eerste
keer dat hij gegevens heeft moeten
afstaan aan justitie, en hij kent
geen andere voorbeelden. Ook andere deskundigen - docenten en
hoogleraren straf-, bestuurs-, en
staatsrecht en bestuurskunde - kennen ze niet. De gevolgen voor toekomstige onderzoeken in opdracht
van de (lokale, provinciale dan wel
nationale) politiek worden dan ook
beperkt geacht. Simpelweg omdat
het bijna niet voorkomt en de kans
op herhaling klein is. In Roermond
is sprake van een bijzondere samenloop van omstandigheden en belangen. Indien hier een trend wordt gezet, beperkt het de mogelijkheden
van onderzoek wel, omdat mensen
minder vrij praten of niet genegen
zijn mee te werken, meent Versteden. Wel bestaat er dan altijd de
mogelijkheid voor de gemeenteraad om het zwaarste instrument
in te zetten: de enquête. Getuigen
en deskundigen zijn dan verplicht
mee te werken en te antwoorden.
Zo’n „forse ingreep”, zoals hoogleraar bestuursrecht Raymond
Schlössels van de Radbouduniversiteit de inbeslagname kwalificeert,
vereist een strafrechtelijk belang.
Justitie grijpt niet zomaar naar zo’n
wapen; daarbij wordt altijd een belangenafweging gemaakt, zegt Nico
Kwakman, universitair docent strafrecht aan de rijksuniversiteit Groningen. Wel zijn de opsporingsbevoegdheden en middelen de laatste
jaren uitgebreid. Ook het bankgeheim is niet meer absoluut.
Wie is er straks nog bereid om
䊳 Wie is straks nog bereid
om vrijelijk te praten in
vertrouwelijke gesprekken
met onderzoekers?
vrijelijk te praten in vertrouwelijke
gesprekken met onderzoekers? Diegene die niets te verbergen heeft.
Terughoudendheid dient geen enkel belang, tenzij je daarmee jezelf
in het beklaagdenbankje plaatst,
meent Kwakman.
Eén incident verandert niet meteen het hele systeem, is de verwachting. Bovendien zouden bestuurders en ambtenaren de plicht
tot toelichting en verantwoording
moeten voelen. Toch bestaat de
kans dat geïnterviewden behoedzamer worden. Versteden kan zich zomaar voorstellen dat het kan leiden
tot getuigen die een advocaat meenemen naar zo’n vertrouwelijk gesprek met een onderzoeksbureau
of -commissie. Zeker wanneer vooraf wordt geattendeerd op de mogelijkheid van justitie om in te breken in de afgesproken vertrouwelijkheid. Nu is dat geen algemeen
gebruik bij onderzoeksbureaus.
Niemand hoeft mee te werken aan
zijn eigen veroordeling. Om die reden mogen verklaringen die ondervraagden tijdens een parlementaire
enquête of raadsenquête verplicht
(onder ede) afleggen, niet worden
gebruikt als strafrechtelijk bewijs.
Dat geldt niet bij het ECI-onderzoek. Hoofdverdachte Jos van Rey
hoeft zich in elk geval geen zorgen
te maken over eventuele tegenstrijdige verklaringen. Hij weigerde
mee te werken aan het onderzoek.
Het ECI-rapport wordt woensdag
in een extra raadscommissievergadering in Roermond besproken.

Download Report