Dyslexieprotocol

Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
‘Protocol Leesproblemen en Dyslexie’
Inleiding
In dit protocol is vastgelegd hoe op onze school goed leesonderwijs wordt gerealiseerd. Hoe
leerlingen in hun leesontwikkeling worden gevolgd en hoe en met welke materialen interventies
worden gepleegd.
Het protocol is de vertaling van de landelijke Protocollen Leesproblemen en Dyslexie naar onze
specifieke schoolsituatie. (Expertisecentrum Nederlands, 2012) We werken volgens een
continuüm van zorg dat in deze protocollen wordt beschreven
Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door: hardnekkige problemen in de
automatisering van de woordidentificatie en/of schriftbeeldvorming, of anders gezegd:
problemen met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of het spellen op
woordniveau.(Stichting Dyslexie Nederland, 2008)
Bij kinderen met dyslexie is het lees-/spellingprobleem hardnekkig. Dat wil zeggen dat extra,
planmatige en intensieve didactische maatregelen en remediering nauwelijks leiden tot een
verbetering van lees -/en spellingvaardigheid.
Het leesonderwijs in de groepen
Groep 1 en 2
Het onderwijs in geletterdheid begint al in de onderbouw van onze school. Volgens de
tussendoelen beginnende geletterdheid en met behulp van de methode Schatkist, de methode
“Onderbouwd” en Villa Letterpret, krijgen onze kleuters een (beredeneerd) onderwijsaanbod. De
leerlingen volgen we met behulp van het observatie en het registratiesysteem KIJK.
Bijlage bij dit protocol is het stappenplan Dyslexieprotocol en Groepsplannen. Hierop is te vinden
wanneer KIJK wordt ingevuld.
In dit stappenplan ook de verdere gegevens over het volgen van de ontwikkeling van beginnende
geletterdheid van onze leerlingen, de in te zetten meetmaterialen en meetmomenten.
Doelen, interventies/materialen en de evaluatie van de interventies zijn terug te vinden op het
Groepsplan van groep 1 en 2 wat 2 keer per jaar gemaakt wordt en 4 keer per jaar geëvalueerd
wordt.
Groep 3 en 4
Het aanvankelijk lees/ spelling onderwijs op onze school wordt gerealiseerd met de leesmethode
Veilig Leren Lezen (2e Maanversie) Vanaf groep 4 wordt spelling gerealiseerd vanuit methoden
Taalactief en PI-spello. Voor technisch lezen wordt gebruikt gemaakt van de methode Estafette.
In de bijlage Dyslexieprotocol en Groepsplannen is opgenomen hoe, wanneer en met welke
toetsen de lees/ spellingontwikkeling van onze leerlingen wordt gevolgd.
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Op het groepsplan lezen en spelling van groep 3 en 4 zijn doelen, interventies/materialen en de
evaluatie van de interventies te vinden voor leerlingen bij wie de lees/ spellingontwikkeling
moeizaam verloopt.
Groep 5 t/m 8
Wij bieden in de bovenbouw van onze school kwalitatief goed onderwijs in voortgezet technisch
lezen en spellen. Voor de instructie van het technisch lezen gebruiken we de methode Estafette.
Voor de instructie van het spellen gebruiken we de methoden Taalactief en Pi-spello.
In de bijlage Dyslexieprotocol en Groepsplannen is opgenomen hoe, wanneer en met welke
toetsen de lees/ spellingontwikkeling van onze leerlingen wordt gevolgd.
Op de groepsplannen lezen en spelling van groep 5 t/m 8 zijn doelen, interventies/materialen en
de evaluatie van de interventies te vinden, voor leerlingen bij wie de lees/ spellingontwikkeling
moeizaam verloopt.
Extra begeleiding
Wij zijn ons ervan bewust dat bij een moeizame lees/ spelling ontwikkeling en/of dyslexie het
reguliere lesprogramma niet volstaat. Alle leerlingen met (gediagnosticeerde) ernstige lees- en/of
spellingproblemen en dyslexie hebben op de Rank extra lees- en/of spellingmomenten:
Extra leesbegeleiding:
-
2 extra leesmomenten per week (afhankelijk van de groep gaat dit om woordrijen en/of
teksten)
-
Specifieke leesbegeleiding gericht op het aanvragen van dyslexie-onderzoek. (minimaal 3
keer per week Ralfi, Connect-lezen of Estafette-lezen)
Extra spellingbegeleiding:
-
30 min PI-spello-RT per week buiten de groep. (we streven naar max. 6 leerlingen per
groepje)
-
Huiswerk PI-spello (vanuit RT)
- Wekelijks gebruik van het computerprogramma: Woordenhaai of Ambrasoft.
(indien mogelijk met hulp van onderwijsassistent)
Ook kunnen er bij andere vakken problemen ontstaan. Wij zoeken dan voor de leerling naar de
best passende compenserende en dispenserende maatregen. Deze worden beschreven in de
bijlage Compenserende en Dispenserende Maatregelen.
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
LOP
Leerlingen met een lees-/spellingachterstand van meer dan één jaar krijgen een Leerling
OntwikkelingsPerspectief (LOP) en een individueel handelingsplan. (Zie voor criteria ons protocol
Individuele leerlijn).
Doelen, interventies, materialen en evaluatie van de interventies zijn voor deze leerlingen te
vinden in dit handelingsplan. Het ontwikkelingsperspectief geeft aan op welk niveau deze leerling
gaat uitkomen aan het eind van groep 8.
Dossiervorming
Voor een optimale begeleiding van leerlingen met lees en/of spelling problemen / dyslexie en
voor de onderkenning van dyslexie is het van groot belang dat een dossier met daarin de
overzichten van de afgenomen toetsen, de gepleegde interventies (handelingsplannen) en de
eventuele aanpassingen in het onderwijs aanwezig is.
De groepsleerkracht is verantwoordelijk voor het bijhouden en aanvullen van het leerling dossier
met alle relevante toets- en interventiegegevens.
’s-Gravenpolder,
Maart 2014
Bijlagen:
1 : Dyslexieprotocol en groepsplannen groep 1 en 2 stappenplan
2 : Dyslexieprotocol en groepsplannen groep 3 en 4 stappenplan
3: Dyslexieprotocol en groepsplannen groep 5 t/m 8 stappenplan
4: Compenserende en Dispenserende Maatregelen
5: Praktische zaken, bronnen, adressen. links
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Bijlage 1 bij Dyslexieprotocol
Groep 1 Dyslexieprotocol en groepsplannen
Moment in tijd
Stap 1
Aanvang groep 1
Actie door leerkracht, IB en RT
Intake Oudergesprek: Vaststellen van mogelijke
risico kleuters (logopedie, dyslexie in familie)
Groepsplan Interventieperiode 1
Stap 2
Januari
Meetmoment 1
Alle leerlingen: KIJK invullen ( 6 mnd of langer
op school)
Alle leerlingen: Cito Taal voor kleuters
Risicoleerlingen: Audisynt, Audant en Audist
(Struiksma)
Stap 3 Jan- Juni
Groepsplan: Interventieperiode 2
Stap 4 Juni
Meetmoment 2
Alle leerlingen: KIJK invullen ( 6 mnd of langer op
school)
Alle leerlingen: Cito Taal voor kleuters
Risicoleerlingen: Audisynt, Audant en Audist
(Struiksma)
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Groep 2 Dyslexieprotocol en periodeplannen
Moment in tijd
Stap 1 Aanvang groep 2
Actie door leerkracht, IB en RT
Beginsituatie vastleggen van alle leerlingen.
acties zorgleerlingen (visuele, auditieve
waarneming, mondelinge
taalontwikkeling, ontwikkeling geletterdheid )
Stap 2 Aug- Okt/Nov
Interventieperiode 1 (Groepsplan 1)
Stap 3 Okt/Nov
Meetmoment 1:
Alle leerlingen: Screeningsinstrument
Beginnende Geletterdheid
Stap 4 Nov – Januari
Interventieperiode 2 (Groepsplan 1)
Stap 5 Januari
Meetmoment 2:
Alle leerlingen: KIJK invullen + Cito Taal voor
Kleuters
Stap 6 Jan- Maart
Interventieperiode 3 (Groepsplan 2)
Stap 7 Maart
Meetmoment 3:
Alle leerlingen: Screeningsinstrument Beginnende
Geletterdheid
Stap 8 April-Juni
Interventieperiode 4 (Groepsplan 2)
Stap 9 Juni
Meetmoment 4:
Alle leerlingen: KIJK invullen+ Cito Taal voor
kleuters
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Bijlage 2 bij Dyslexieprotocol
Groep 3 Dyslexieprotocol en groepsplannen
Moment in tijd
Stap 1a Aanvang groep 3
Actie door leerkracht, IB en RT
Beginsituatie vastleggen voor alle leerlingen in
groepsplan periode 1
Stap 1b Aug-Oktober
Interventieperiode 1 n.a.v. periodeplan groep 2
Stap 2 Oktober-november
Meetmoment 1 Herfstsignalering + Evaluatie
periode 1
Alle leerlingen: alle onderdelen herfstsignalering
(na kern 3) + Screeningsinstrument Beginnende
Geletterdheid.
Stap 3a Okt-Januari
Interventieperiode 2 Elementaire
leeshandeling
Stap 3b Januari
Meetmoment 2
(Toetskalender Technisch Lezen, Spelling)
Stap 3c Jan- Februari
Interventieperiode 3
Stap 4 Februari
Meetmoment 3 Wintersignalering
+Evaluatie periode 2
Alle leerlingen: Wintersignalering VLL
Zorgleerlingen: PI-dictee
Stap 5 Febr-Maart
Interventieperiode 4 Volledige
letterkennis en decodeersnelheid.
Stap 6 Eind Maart
Meetmoment 4: Letterkennis en decodeersnelheid
Alle leerlingen: Lentesignalering VLL
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Zorgleerlingen: Letterkennis
Stap 7 Maart-April
Vervolg interventieperiode 4 Automatisering van het
leesproces
Stap 8 April
Evaluatie periode 3
Stap 9 Mei
Meetmoment 5: Alle leerlingen: Na kern 11
Eindsignalering VLL
Zorgleerlingen: Letterkennis en auditieve V.
Stap 9 Mei-Juni/Juli
Interventieperiode 5 Verdere automatisering van het
leesproces
Stap 10 Juni/Juli
Evaluatie periode 4
Beginsituatie groep 4 vastleggen.
Meetmoment 6: Toetskalender
TBL(SVR/SBR) SVS en TTL, zorgleerlingen PIDictee
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Groep 4 Dyslexieprotocol en groepsplannen
Moment in tijd
Stap 1 Aanvang groep 4
Actie door leerkracht, IB en RT
Beginsituatie vastleggen van alle leerlingen in
groepsplan periode 1.
+ acties zorgleerlingen(niveau 2,3 en 4)
Stap 2 Aug- Oktober
Interventieperiode 1 (groepsplanperiode 1)
Stap 3 Oktober
Meetmoment 1
Zorgleerlingen DMT (C,D,E)
Alle leerlingen: PI-dictee
Stap 4 November
Evaluatie periode 1
Stap 5 Nov- Jan
Interventieperiode 2 ( groepsplanperiode 2)
Stap 6 Januari
Meetmoment 2
Alle leerlingen: DMT, LOVS Technisch Lezen,
LOVS Spelling en PI-dictee
Stap 7 Februari
Evaluatie periode 2
Stap 8 Febr-April
Interventieperiode 3 (groepsplanperiode 3)
Stap 9 April
Meetmoment en Evaluatie periode 3 (DMT C-D-E)
Stap 10 April-Juni
Interventieperiode 4 (groepsplanperiode 4)
Stap 11 Juni
Meetmoment 4
Alle leerlingen DMT, LOVS Technisch Lezen en
LOVS Spelling
Zorgleerlingen: PI-dictee
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Bijlage 3 bij Dyslexieprotocol
Groep 5 t/m 8 Dyslexieprotocol en Groepsplannen
Moment in tijd
Actie door leerkracht, IB en RT
Stap 1 Aanvang groep
Beginsituatie vaststellen op groepsplan periode 1
Doelen stellen, acties voorbereiden.
Stap 2 Aanvang tot
November
Groepsplanperiode 1
Stap 3 Eind oktober
Meetmoment 1
Zorgleerlingen: DMT (C,D,E)
Stap 4 November
Evaluatie Groepsplanperiode 1
Stap 5 November
Eind januari
Groepsplanperiode 2
Stap 6 Eind januari
Meetmoment 2: Leesvaardigheid en
Spellingvaardigheid toetsen bij alle leerlingen
( DMT, LOVS Technisch Lezen en LOVS Spelling)
Zorgleerlingen: PI-dictee
Stap 7 Februari- April
Groepsplanperiode 3
Stap 8 April
Evaluatie groepsplanperiode 3, Meetmoment 3 (DMT C-D-E
Stap 9 April-Juni
Groepsplanperiode 4
Stap 10 Juni
Meetmoment 4 Leesvaardigheid en Spellingvaardigheid
toetsen bij alle leerlingen
(DMT, LOVS Technisch Lezen en LOVS Spelling)
Zorgleerlingen: PI-dictee
Eindsituatie vastleggen op groepsplan periode 4 of op IHP. Advies begeleiding voor de volgende
groep formuleren op groepsplan periode 1 of op IHP
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Bijlage 4 bij dyslexieprotocol
Compenserende de dispenserende maatregelen/hulpmiddelen: 2011-2012-2013
Om leerlingen met gediagnosticeerde dyslexie te ondersteunen bij hun schoolwerk zijn er diverse
hulpmiddelen waarvan we gebruik kunnen maken. Omdat er soms (hoge) kosten verbonden zijn
aan het gebruik van deze middelen is afstemming met ouders belangrijk en noodzakelijk.
Omdat niet alle acties en hulpmiddelen voor alle kinderen zinvol of gewenst zijn, is afstemming
met het betreffende kind noodzakelijk. Kinderen kunnen vaak zelf goed aangeven waar ze mee
geholpen zijn. Acties worden vastgelegd op groepsplan of IHP.
De lijst van compenserende en dispenserende maatregelen is voortdurend in ontwikkeling.
Binnen onze mogelijkheden als reguliere basisschool proberen we de begeleiding zo goed
mogelijk te laten aansluiten bij de onderwijsbehoeften van het betreffende kind.
In de klas kunnen we, los van de extra lees- en spellingbegeleiding, de volgende aanpassingen
doen:
Eventuele hulpmiddelen:
1. Gesproken boeken of computersoftware om boeken voor te lezen. (ouders bestellen via
dedicon/ schoolaccount)
2. Computer (of laptop, I-pad) bij verwerking van opdrachten. De leerling moet over voldoende
typevaardigheid beschikken. (De school kan niet garanderen dat er voor ieder kind elke les een
computer / laptop beschikbaar is).
3. Daisyspeler (aanschaf in overleg met ouders vanuit Zorgverzekering)
M.b.t. de dagelijkse lesstof (lettend op de individuele onderwijsbehoeften van het kind):
1. Compensatie qua tijd bij schriftelijke taken, leestaken.
2. Verwerkingsopdrachten aanpassen qua lay-out: vergroten of vereenvoudigen.
3. Bij rekenen: (routeboekje) minimumstof laten maken.
4. Bij begrijpend lezen: verwerkingsbladen en teksten m.b.v. cd met koptelefoon of leesmaatje +
gebruik van arceerstiften.
5. Bij geschiedenis: leesteksten een week van te voren mee naar huis om vast door te nemen of
pre-teaching op school. (op school wel meelezen!)
6. Bij aardrijkskunde: vergrote boeken.
7. Leesmaatje voor problemen met leesvraagstukken.
8. Leesboeken voor zwakke lezers (zoeklicht Dyslexie).
M.b.t. het toetsen van de dagelijkse lesstof:
1. De mogelijkheid om een toets mondeling te herkansen als het cijfer lager is dan een 5 en het
technisch leesniveau, cq de leesbeperking, een rol heeft gespeeld.
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
2. Compensatie m.b.t. de toetsnorm bij spelling (dyslexienorm 60%- in ontwikkeling!)
3. Compensatie m.b.t. de toets tijd
4. Gebruik van PI-spello-stiften bij spellingtoetsen.
5. Gebruik van arceerstiften bij begrijpend lezen.
M.b.t. het afnemen van Cito-toetsen:
1. Toetsen op niveau van het kind (bij kinderen met een LOP = Leerling Ontwikkeling Perspectief).
2. Compensatie m.b.t. de toetstijd als de handleiding dit toelaat. (Niet bij DMT en Leestempo)
3. Gebruik van PI-spello-stiften bij spellingtoetsen.
4. Gebruik van digitale toetsen bij rekenen en begrijpend lezen
5. Gebruik van arceerstiften bij begrijpend lezen.
6. De leerling leest de toets hardop en maakt de opdrachten onder begeleiding van een
leerkracht of onderwijsassistent. (m.n. begrijpend lezen)
7. Gebruik van de Toetsen voor speciale leerlingen in de groepen 3 t/m 8
Cito Primair Onderwijs heeft een speciale flyer gemaakt met daarin de aanpassingen die we
mogen doen voor kinderen met dyslexie zonder dat de resultaten al te veel beïnvloed worden en
we nog steeds betrouwbare interpretaties kunnen doen. Deze bijlage is te vinden in de
orthotheek van de school. (Cito en gebruik van hulpmiddelen)
Dyslexieprotocol
’s-Gravenpolder, Maart 2014
Bijlage 5 bij Dyslexieprotocol
Praktische zaken
Als leerkracht ben je verantwoordelijk voor toetsafname en dossiervorming. Aan het eind van het
betreffende jaar moet het leerling-dossier van de betreffende leerling zijn bijgewerkt. In een
snelhechter achter in het dossier worden formulieren aangaande het dyslexieprotocol
opgeborgen. De volgende leerkracht heeft dan direct de beschikking over alle gegevens
Het afnemen van de toetsen uit het stappenplan gebeurt in overleg tussen leerkracht, RT-er en
IB-er. Volg als leerkracht het stappenplan goed. Met name groep 3 en 4 kennen veel
toetsmomenten. De persoon die de toets afneemt voert deze ook in Parnassys in. Als dit een
groepstoets is dan invoeren bij de groep. Individuele toets momenten (bijv DMT C,D,E en PIdictee) invoeren bij de leerling.
Bronnen
Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 1 en 2
Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 3
Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 4
Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 5 t/m 8
Technische maatjes bij Dyslexie
Dyslectische kinderen leren lezen (Connect en Ralfi)
Toetskalender CBS de Rank (jaarlijkse update)
Websites
www.dedicon.nl
www.balansdigitaal.nl ( De school is lid van deze landelijke (ouder) vereniging.
www.lexima.nl
www.masterplandyslexie.nl
www.stichtingdyslexienederland.nl
www.steunpuntdyslexie.nl

Download Report