De blauwe kiek kan blijven dansen

De
blauwe kiek
kan blijven
dansen
Mits we snel
in actie komen
TEKST HANS PEETERS
foto: Rein Hofman
Als een femme fatale die met lichte tred en
heugwiegend op haar doel af gaat, zo danst Simone
boven het goudgele koren. Ze heeft enkel oog
voor haar prooi. Een gevaarlijke dame op jacht. We
zijn onmiddellijk in de ban van Simone. Blauwe
kiekendieven verliezen op onze Waddeneilanden
steeds meer terrein. De ondergang dreigt voor deze
zeldzame roofvogel. Toch gloort er hoop voor de
luchtacrobaat. Simone bewijst het.
VO G E L S 04/14•1 7
Met de aanleg van
speciale vogelakkers
nam het muizenaanbod
spectaculair toe
De blauwe kiekendiefbeschermers in beeld,
v.L.n.R: Oike Vlaanderen,
Raymond Klaassen,
Jules Bos.
S
imone is een volwassen vrouwtje blauwe
kiekendief met een GPS-logger op haar
rug. Toen in 2012 medewerkers van de Werkgroep Grauwe Kiekendief het vijftien gram zware
apparaatje bevestigden, doopten zij de vogel
Simone. Vanaf die dag wordt elke vleugelslag,
elke beweging van haar vastgelegd. Raymond
Klaassen is onderzoeker bij de Werkgroep
Grauwe Kiekendief en specialist op het gebied
van loggeronderzoek. Hij legt uit: “Drie jaar op
rij broedt Simone nu in dezelfde graanakkers in
het Oldambt. Met een paar bruine kiekendieven
en drie paar grauwe kiekendieven als buren.
Dat geeft meteen al aan dat het leefgebied hier
extreem goed is. Ook afgelopen winter bleef
ze hier, in tegenstelling tot sommige van haar
soortgenoten die naar het zuiden trokken.
Simone vertoefde veelvuldig op de speciaal
aangelegde vogelakkers.” Daarover later meer.
Een mooi resultaat! De toekomst voor de
Groninger blauwe kiekendieven is hoopvol. Dit
tot grote vreugde van Jules Bos, akkervogeldeskundige bij Vogelbescherming Nederland: “De
blauwe kiekendief is voor Vogelbescherming al
langere tijd een zorgenkindje. Nog maar twintig
jaar geleden broedden ruim honderd paren op
de Nederlandse Waddeneilanden. Twee jaar geleden resteerden daarvan nog slechts elf en dit
jaar broedde de soort enkel op Texel met 4 paar.
We zien de achteruitgang met lede ogen aan.”
In 2004 startte Sovon Vogelonderzoek Nederland, met ondersteuning van Vogelbescherming,
een onderzoek naar de oorzaken van de achteruitgang van de blauwe kiekendief op de Waddeneilanden. Een belangrijke bottleneck lijkt de
winterperiode te zijn, doordat kiekendieven dan
niet genoeg voedsel (vooral muizen) kunnen
vinden.
“Totdat blauwe kiekendieven plotseling in
Groningen opduiken en hier gaan broeden”, gaat
Jules Bos verder. “Dit jaar zelfs met zes of zeven
paar. Hier zou wel eens de oplossing voor de
toekomst kunnen liggen.”
Muizenrijke vogelakkers
In Groningen zet de Werkgroep Grauwe Kiekendief zich al vele jaren met man en macht in
voor de bescherming van de gelijknamige roofvogelsoort. En met succes! Raymond Klaassen:
“Sleutelwoorden zijn een veilige plek om te
broeden en voldoende voedselaanbod; voor
kiekendieven zijn dat vooral veldmuizen. In de
uitgestrekte graanakkers vinden kiekendieven
Blauwe kiekendief duikt op
die veilige broedplaats, sinds wij de nesten
Eerst willen we meer weten over Simone.
beveiligen tegen oogstwerkzaamheden.” Hij
Met wie is ze en heeft ze nakomelingen? Oike
onderbreekt zijn verhaal om Simone te volgen,
Vlaanderen, projectmedewerker bij de Werkgroep die in de verte op een paal neerstrijkt.
foto: Daniele Occhiato/Agami
foto: VBN
Grauwe Kiekendief: “Simone was in 2012 samen
met Focko. Een mooie blauwe kiekenman, die
eveneens was voorzien van een logger. Focko
vertrok in de herfst naar Spanje, maar viel bij
terugkomst voor een andere dame. In datzelfde
jaar deed Simone het met haar zoon Bernard,
maar het nest mislukte. Dit jaar was ze wéér
met Bernard en brachten ze drie jongen groot.”
“Om het voedselaanbod voor de kiekendieven te
verbeteren is er in Oost-Groningen sterk ingezet
op agrarisch natuurbeheer. Daarbij werden
negen tot twaalf meter brede akkerranden of
hele percelen ingezaaid met kruidenrijke graanmengsels. Pure muizenkwekerijen. Uit het
GPS-loggeronderzoek aan de grauwe kiekendief
bleek echter dat de vogels moeite hadden om
de muizen in de ruige vegetatie te vangen. Ze
jagen liever in een kortere begroeiing. Zo kwamen
we op het idee van de ‘vogelakkers’.”
De blauwe is er niet weg te slaan
Vogelakkers zijn percelen waarop stroken van
kruidenrijke graanmengsels afgewisseld worden
met stroken klaver of luzerne. In de vogelakkers
miegelt het van de muizen vanwege dat kruidengraanmengsel dat zomer en winter blijft staan.
De klaver of luzerne wordt enkele keren per
jaar geoogst en verwerkt tot veebrokken. Het is
in deze gemaaide stroken dat de kiekendieven
naar hartenlust muizen vangen.
“Met de vogelakkers creëren we op strategische
plekken muizenrijke akkers. Dat is hard nodig
want het gaat met de meeste muizenetende
roofvogels en uilen niet bijster goed. En die
GEEF VOOR VOGELAKKERS
Met uw hulp kunnen we op meer plaatsen vogelakkers realiseren. En zo de blauwe kiekendief
een toekomst bieden. Help alstublieft mee en
doneer. Maak uw gift over op NL 44 INGB 0000
656500 of doneer via www.vogelbescherming.nl/
helpkiekendief. Dank u wel!
vogelakkers werken uitstekend, want ’s winters
jagen hier niet alleen buizerds en ruigpootbuizerds, maar ook blauwe kiekendieven en
velduilen”, aldus Oike Vlaanderen.
Raymond Klaassen vult aan: “Het mooie is dat
de blauwe kiekendief nog veel sterker op die
vogelakkers reageert dan de grauwe kiekendief.
Dat blijkt heel duidelijk uit de gegevens van
onze GPS-loggers. Blauwe kiekendieven zijn
er het gehele jaar door niet bij weg te slaan.
Kunnen we het aantal vogelakkers uitbreiden,
dan zouden er zomaar tientallen paren blauwe
kiekendieven in het Groningse akkerland kunnen
gaan broeden.” >>
Vrouwtje blauwe
kiekendief op
jacht boven een
vogelakker.
VO G E L S 04/14•1 9
Tirion wordt Kosmos
De vogelgidsen van Hayman:
De perfecte gidsen voor wandelingen,
strandvakanties en vogeltrips!
Al meer dan
60.000
exemplaren
verkocht!
€10
foto: Hans Hut/Kina
Nieuwe zakgids vogels
Peter Hayman
ISBN 978 90 521 0916 9
€ 16,99
Zakgids roofvogels van Europa
Peter Hayman, Rob Hume
ISBN 978 90 521 0958 9
€ 16,99
Met gratis
wadvogelapp
Inclusief kleurcodes die
de vogelsoorten per
familie groeperen
In samenwerking met
Vogelbescherming
Nederland
Zakgids Kust- en
wadvogels van Europa
Peter Hayman, Rob Hume
ISBN 978 90 521 0957 2
€ 10,00
Bestseller!
Vogels in en rond de tuin
Helga Hoffmann
ISBN 978 90 521 0926 8
€ 16,99
Tirion Natuurgids Vogels
Volker Dierschke
ISBN 978 90 521 0716 5
€ 17,99
Waarom krijgt een specht
geen koppijn?
Monica Wesseling
ISBN: 978 90 5210 919 0
€ 12,95
Deze boeken zijn tevens verkrijgbaar in de winkels van de Vogelbescherming
Een masterplan voor Nederland
Bij de laatste opmerking van Klaassen beginnen
de ogen van Jules Bos van Vogelbescherming
te schitteren. “Dat zou fantastisch zijn, maar
dan moet er nog wel het een en ander gebeuren.”
Momenteel ontwikkelen Vogelbescherming
en Werkgroep Grauwe Kiekendief samen een
masterplan. Daarin komt alles te staan wat op
korte en lange termijn nodig is om de blauwe
kiekendief en ook de velduil als broedvogel
voor Nederland te behouden. Het masterplan
beperkt zich niet alleen tot het Waddengebied,
maar heeft betrekking op heel Nederland.
Dat blauwe kiekendieven als broedvogel grotendeels van de Waddeneilanden zijn verdwenen,
geeft aan dat er daar iets goed mis is. Dat heeft
te maken met allerlei veranderingen in de
duinen, zoals verruiging, de aanwezigheid van
minder konijnen, toegenomen begrazing en
een steeds grotere recreatiedruk.
Vier voor de prijs van één
Jules Bos: “Bij de te nemen maatregelen
moeten we denken aan de korte en de lange
termijn. Op korte termijn hopen we een groot
aantal vogelakkers in Groningen en Friesland
aan te leggen, zodat zich daar al vrij snel een
florerende broedpopulatie van blauwe kiekendieven kan ontwikkelen.
Wat in Groningen kan,
moet ook lukken op de
Waddeneilanden, in
Zeeland en Flevoland
Bereiken we hier de tientallen paren, die
Raymond ons in het vooruitzicht stelt, dan
keren er hopelijk ook weer vogels terug naar de
Waddeneilanden. Dan moeten we ondertussen
wel zorgen dat de omstandigheden daar
verbeterd zijn. Dit betekent ook daar aanleg
van vogelakkers, maar tegelijk een aangepast
beheer van de duinen.”
Mannetje blauwe
kiekendief
speurt vanaf een
vaste uitkijkpost
de omgeving af.
“En er kan nog méér”, gaat Raymond verder.
“Wat in Groningen lukt, kan ook op de graanakkers in Flevoland en Zeeland. Zo is er een
nieuwe toekomst voor de blauwe kiekendief
weggelegd.”
Jules Bos: “En het mooie is, dat van al die maatregelen ook andere iconen van het akkerland,
zoals velduil, veldleeuwerik en gele kwikstaart
meeprofiteren. Vier voor de prijs van één.”•
KOSMOS NATUUR
www.kosmosuitgevers.nl
VO G E L S 04/14•21

Download Report