actueel hoe hard gaat china onderuit ? China is ineens geen groeiwonder meer. Problemen doemen op: een vastgoedluchtbel, milieuvervuiling en een bevolking die zich begint te roeren. Is China nog wel een groeimarkt voor Nederlandse bedrijven? Tekst: Paul Scheer | Foto: ChinaFotoPress/Getty Images H et is de vuurdoop voor koning Willem-Alexander volgende week: zijn eerste inkomend staatsbezoek en meteen ook voor het eerst een Chinese president, Xi Jinping, in het land. Hij is hier voor de nucleaire top, maar er zal ook worden gesproken over de economische banden tussen Nederland en China. Zo staat in Noordwijk een Sino-Dutch Economic Forum met Nederlandse ondernemers op het programma. Het aantrekken van de economische banden is belangrijk nu de ontwikkeling van China in een nieuwe fase is aanbeland. De tijd van de dubbele groeicijfers is voorbij. Vorig jaar 20 groeide de economie met 7,7 procent. Op het onlangs gehouden Volkscongres in Beijing werd voor dit jaar een groeiverwachting van 7,5 procent uitgesproken. China probeert de groei erin te houden met leningen voor investeringen, maar beseft dat er een bijstelling van het economisch beleid nodig is. Dat moet minder op export en meer op de binnenlandse bestedingen worden gericht. Maakt de Chinese economie een harde of zachte landing? Die vraag is ook relevant voor de vele Nederlandse bedrijven die zakendoen met China. Veel Nederlandse multinationals zijn in China zelf gevestigd. Nederland is na FORUM 20.03.14 Duitsland de belangrijkste Europese handelspartner van China. Het verleggen van de focus naar de binnenlandse consumptie biedt kansen voor Nederlandse exporteurs. Maar als de economische hervorming met horten en stoten gepaard gaat, zullen Nederlandse investeerders daar last van hebben. bankroet Peter Ho, hoogleraar Chinese economie en ontwikkeling aan de TU Delft, denkt dat het Westen de ontwikkelingen in China wat te somber inziet. Hij was aanwezig op het laatste Volkscongres. ‘Ja, China moet het proces in goede banen zien te leiden, anders komt er een harde landing. Maar China heeft ervaring met dertig jaar stabiele economische hervorming, en de verwevenheid van de Chinese overheid met de economie biedt in dat verband voordelen. De staat kan diep ingrijpen in de economie.’ Het grootste probleem waarmee China volgens hem te kampen heeft, houdt paradoxaal juist verband met die verwevenheid. Maar dan de verwevenheid van de lokale overheden met de grond- en vastgoedmarkt. Ook in China is een luchtbel opgebouwd. Speculaties en prijsinflatie hebben een grote schuldenlast gecreëerd op lokaal niveau. Het is nu 21 zaak die luchtbel langzaam leeg te laten lopen. Ho verwacht dat de centrale overheid het niet zover zal laten komen dat lokale overheden bankroet gaan. Maar de grond- en vastgoedmarkt wordt wel aangepakt, en daarmee de corruptie onder lokale bestuurders die er verband mee houdt. Laatst is de minister van Spoorwegen gearresteerd vanwege het illegale bezit van driehonderd huizen. Op die manier probeerde hij het geld dat hij had gekregen voor gunsten wit te wassen. Ho verwacht daarnaast een positief effect van de invoering van een onroerendezaakbelasting en een kadaster. Daardoor zulFORUM 20.03.14 len lokale overheden minder afhankelijk worden van grondverkoop, en wordt het bezit van huizen en gebouwen transparanter. mondkapjes Een ander probleem dat economische groei met zich mee heeft gebracht, is de milieuvervuiling. Dorpsgemeenschappen komen in verzet tegen vieze fabrieken in de omgeving. Steden worden geteisterd door smog. Mondkapjes helpen op een gegeven moment niet meer. De oplossing van dit probleem valt niet op de korte termijn te verwachten, stelt Ho. ‘Het is op de lange termijn ontstaan en het is een xpacifica/getty images actueel ‘ik geloof niet in het beeld van het gele gevaar’ illusie dat je het in een paar jaar kunt oplossen. In het Westen speelde dit probleem in de jaren zestig en zeventig, waarna de aanpak van zure regen en smog tien tot vijftien jaar heeft geduurd.’ China zal die tijd niet gegund zijn. Daarvoor is het klimaatprobleem te groot, en is China zelf te groot. De opkomst van China is volgens Ho een vraagstuk dat in internationaal verband moet worden opgepakt. Hij denkt dan aan klimaatverdragen, het inzetten van nieuwe technologieën en de verdeling van natuurlijke hulpbronnen. ‘China telt 1,3 miljard inwoners, van wie meer dan de helft nog op het platteland woont. Bedenk eens wat er gebeurt als dat deel ook naar de stad trekt.’ ‘De stad Beijing legt het autobezit al aan banden. Er moet worden geloot voor een nummerplaat, en even en oneven nummers mogen maar op bepaalde dagen de weg op. Los van het smogvraagstuk speelt hierbij het gegeven dat China zelf over weinig hulpbronnen beschikt, en zuinigheid dus is geboden.’ Juist op het punt van het milieu ziet hij een belangrijke rol weggelegd voor het Neder- ‘China wordt basis voor innovatie’ Tekst: Camil Driessen Maken Nederlandse ondernemers in China zich zorgen over de toekomst van de Chinese economie? ‘Van Japanners werd vroeger ook gezegd dat het geen innovators waren’, zegt Rina Joosten van International Top Talent (ITT), dat onderzoekers werft voor de r&d-afdelingen van bedrijven in China en Europa. ‘Het ligt er aan of de overheid slaagt in het plan om de transitie te maken van een economie die draait op goedkope productie voor de rest van de wereld, naar één die draait op innovatie en diensten.’ Volgens Joosten is China aardig op weg. Verschillende universiteiten staan hoger op de rankings dan Nederlandse. In 2020 telt het land liefst 200 miljoen universitair afgestudeerden. Bovendien probeert de overheid via 22 een speciaal programma Chinese talenten uit het buitenland terug te halen. ‘Die transitie wordt dus heel actief vormgegeven.’ En waar Westerse bedrijven hun r&d voorheen in het thuisland deden, verplaatsen ze die nu massaal naar China. ‘Niet alleen om deze markt te bedienen, maar ook de rest van de wereld. China wordt veel meer een basis voor innovatie.’ Onder het mom van ‘Productie in Cambodja, innovatie in Shanghai’ begon Pactics, producent van hoogwaardige verpakkingen voor onder meer zonnebrillen, al in 2010 met die transitie. Het heeft tweehonderd man in Cambodja en 150 in Shanghai in dienst. ‘Vorig jaar lag die verhouding nog andersom’, zegt vicepresident Erwald Boer. Vanuit Shanghai werkt Pactics aan het automatiseren van het productieproces. ‘Het productiewerk hebben FORUM 20.03.14 we verplaatst naar Cambodja, daar bedragen de loonkosten een kwart van hier.’ Maar dat verschil in loonkosten betekent volgens Reinier Duyfjes niet dat alle productie wegvlucht. Duyfjes Trading begeleidt de productie in China voor Nederlandse bedrijven zodat die ook daadwerkelijk krijgen wat ze bestellen. ‘Ik zie geregeld het boek The end of cheap China liggen, maar die titel klinkt alsof alle productie hier verdwijnt. Sommige eenvoudige producten of lage aantallen zijn wellicht niet meer interessant om hier te maken. Maar hoogwaardige producten en die waarvoor vakmanschap zoals lassen nodig is, nog zeker wel.’ De ondernemers zien kansen in het ‘nieuwe’ China. ITT ontwikkelde onlangs een alternatief voor het ploegen door duizenden cv’s. Via een algoritme worden sollicitanten gerangschikt column scheer landse bedrijfsleven. Dat kan goed scoren met milieutechnologie in China. Ook voor het waterbeheer, de landbouw, design en architectuur ziet hij kansen in deze fase van de ontwikkeling van China. Voor de bouwsector misschien even wat minder, gezien de leegstand die het gevolg is van de bouwwoede. Ondertussen blijft China inzetten op het go global-beleid van het lopende vijfjarenplan. De overheid stimuleert Chinese bedrijven om buitenlandse investeringen te doen, onder andere in de winning van zeldzame metalen. Ho wijst er in dat verband op dat China, anders dan vaak wordt gedacht, niet eens zo actief op zoek is naar delfstoffen in Afrika. ‘Die projecten zijn vaak afgeketst op verzet van lokale bestuurders en de bevolking.’ Het Westen kan de radar volgens hem beter richten op de mijnbouwgebieden in ZuidoostAzië, want daar heeft China het oog nu op laten vallen. ‘Maar’, zegt Ho, ‘ik geloof zelf niet in het beeld van het gele gevaar dat Nederlandse banen wegkaapt en hele sectoren overneemt.’  Buitenspel In Nederland is alles zo goed geregeld, hoor je regelmatig van buitenlanders. Regels zijn regels, en iedereen houdt zich daaraan. Geen gedoe met ambtenaren die hun eigen gang gaan en bereid zijn om tegen betaling een oogje dicht te doen. Die duidelijkheid wordt vooral gewaardeerd door mensen uit landen waar dat niet zo vanzelfsprekend is. Nederland is wel erg van de regels, hoor je ook wel eens van buiten landers. Nooit eens enige soepelheid in de toepassing ervan. Alleen maar kijken naar de letter van de wet en niet naar de praktijk. In dat tweede kamp bevond ik mij onlangs toen ik een partijtje mee wilde voetballen met een ander team omdat mijn eigen wedstrijd was uitgesteld. En je wilt toch ballen op zaterdagmiddag. Gelukkig kan ik dan terecht bij de veteranen. De KNVB eist tegenwoordig bij wedstrijden het vertonen van de spelerspas of een foto daarvan. Die spelerspas heeft de aan voerder van mijn vaste team, en die was niet bereikbaar om snel een fotootje door te mailen. Geen probleem, dacht ik. Ik kan me legitimeren, heb mijn lidmaatschapsnummer en kan desnoods de elftalfoto op de website van de club laten zien. op basis van de antwoor den die ze online op open vragen geven. ‘Dat had ik niet bedacht als ik hier niet zou werken’, zegt Joosten. Voor Boer van Pactics ligt door de stimulering van de binnenlandse vraag een nieuwe afzetmarkt in het verschiet. Duyfjes ziet dat zijn begeleiding belangrijker wordt, al houdt dat slecht nieuws in voor Nederlandse bedrijven. ‘Ik merk dat de inkoopvolumes van Europese klanten relatief minder interessant worden voor Chinese fabrieken omdat zij bijvoorbeeld grotere Chinese klanten hebben gevonden of produc ten onder eigen merknaam zijn gaan verkopen. Dat kan leiden tot meer vertraging, kwaliteits problemen en verslechterde betalingsvoor waarden voor Nederlandse klanten.’ 23 Maar de scheids was onvermurwbaar. Beide elftallen werden vooraf ‘visueel gecontroleerd’ in de middencirkel: met de spelerspassen in de hand werd iedereen opgenoemd en gecheckt op overeenkomst met de foto op de pas. Het leek wel alsof we – veteranen – weer op school zaten. Mokkend ging ik in de dug-out zitten, hopend op een bericht van mijn aanvoerder of indalende clementie bij de scheidsrechter. Toen beide uitbleven, ben ik maar gaan vlaggen om mijn energie nog enigszins kwijt te raken. Anders zou ik me straks toch maar gaan afreageren op vrouw en kinderen. Gaandeweg begon ik steeds meer wrok te koesteren richting de scheidsrechter. Dat hij me zomaar een aangename zaterdag middag ontnam. Om erger te voorkomen, heb ik me in de rust weer omgekleed en ben ik huiswaarts gegaan. Als ik was gebleven, was ik hem misschien wel aangevlogen. Terwijl ik normaal geen vlieg kwaad doe. Dat krijg je nu van al die regeldruk. Paul Scheer FORUM 20.03.14