Tekst 10.a Jupiter grijpt in 1. ‘Mercuri, videsne Aeneam, ducem Troianorum, in ora Africae? 2. Cur reginae, non Troianis urbem aedificat? 3. Non eo consilio eum e bello servavimus! 4. Iusseramus eum Penates Troiae servare, non Didonem amare! 5. Ideo te nunc iubeo eum monere. In Africam statim vola 6. et consilium meum ei nuntia: naviget.’ 7. Mercurius cito paruit et per auras ad Africam volavit. 8. Ut in Africam pervenit, Aeneam vidit. Appropinquavit ei et dixit: 9. ‘Aenea, quid facis? Rex deorum me iubet te monere: 10. tibi non licet vitam in Africa agere: fata obstant. 11. Italiam pete et ibi auxilio deorum Troiam novam conde! 12. Iussis deorum pare et naviga!’ 1 Mercuri dux, duces 3 eo consilium bellum 4 iussi 5 monere volare 6 meum nuntiare naviget 7 aura 8 perveni Aenea 10 licet mihi fatum obstare 11 petere novam 12 iussum vocativus leider, aanvoerder die bedoeling oorlog pf van iubere: bevelen waarschuwen vliegen mijn berichten hij moet varen lucht pf van pervenire : bereiken, aankomen in vocativus het staat mij vrij, ik mag lot, lotsbeschikking in de weg staan 1 zoeken 2 vragen 3 trachten te bereiken, gaan naar nieuw bevel Tekst 10.b Het afscheid 1. ‘Perfide, cur hieme naves paras? Cur cupis abire? Mene fugis? 2. Postquam in oram Africae pervenisti, nonne te bene accepi? 3. Nonne vos in regiam invitavi, ubi errores Troianorum narravisti? 4. Nonne venatum iimus et in antrum devenimus? 5. Ideo per has lacrimas, per amorem nostrum te oro: ne abeas. 6. Propter te rex Iarbas me odit. Propter te Sychaeum laesi. 7. Dic mihi: cur me relinquere cupis?’ 8. Aeneas diu tacuit. Tandem dixit: ‘Regina, me bene accepisti, 9. non nego. Sed numquam tibi conubium promisi. 10. Hodie Mercurius mihi apparuit et me iussit deis parere 11. et in Italia Troiam novam mihi et sociis condere. 12. Tu nunc urbem novam Tyriis aedificas. 13. Sine me in Italia Troiam novam 14. Iussa deorum me cogunt abire. 15. Crede mihi: invitus Italiam peto!’ 1 perfidus hieme parare fugere/io 2 postquam nonne bene bijw. accepi 3 invitare error, errores narrare 4 venatum antrum devenire 5 has nostrum orare per + acc. ne abeas 6 propter + acc. odi pf laesi 8 tacui 9 negare conubium promisi 10 hodie bijw. apparui 11 novam condere. 12 Tyrius 13 sinere 14 cogere 15 invitus onbetrouwbare in de winter klaarmaken, voorbereiden vluchten (voor + acc.) nadat toch zeker, toch wel? goed pf van accipere/io: ontvangen uitnodigen zwerftocht vertellen op jacht grot terechtkomen deze onze smeken bij ga niet weg wegens haten (perf. met praes. betekenis) pf van laedere: kwetsen, beledigen pf van tacere: zwijgen 1 weigeren 2 ontkennen huwelijk pf van promittere: beloven vandaag pf van apparere: verschijnen nieuw Carthager toestaan, laten dwingen tegen mijn/jouw/zijn etc. zin 2 3 Tekst 11.a Het einde van Dido 1. Dido valde dolebat, postquam Troiani navibus oram reliquerunt. 2. Nocte dormire non poterat, luce per urbem errabat 3. et munera neglegebat. Postremo, quod nihil iram et dolorem 4. sedare poterat, Dido mori cupiebat. 5. Clam rogum sub caelo erexit. Ibi posuit vestes, gladium, 6. effigiem Aeneae et lectum, in quo multas noctes dormiverant. 7. Postquam rogum conscendit, in lecto procubuit et dixit: 8. ‘O inferi, hanc animam nunc accipite. 9. Vixi et vitae cursum perfeci. Urbem et moenia urbis meae vidi. 10. Felix fui, donec naves Troianorum ad oram Africae appulsae sunt. 11. Ducem Troianorum amavi, sed iste navibus effugit et me deseruit. 12. Perfide, non sine poena me fefelleris! Per sidera iuro: 13. ira mea te semper persequetur, quocumque ibis. 14. In Italia multa bella ét te ét filium ét nepotes manent!’ 15. Postquam his verbis Aeneam exsecrata est, 16. pectus gladio transfixit. Sic Dido regina vitam finivit. lux, luces munus, Munera neglegere postreMo quod (voegw) nihil ira dolor, dolores 4 sedare mori 5 clam rogus caelum erexi posui vestis, vestes 6 effigiem in quo multas 7 conscendi procubui 8 inferi (mv) hanc anima 9 vixi cursus perfeci meae 10 felix donec appulsae 11 iste effugi deserui 12 perfidus poena fefelleris fallere sidus, sidera iurare per +acc. 13 mea persequetur quocumque ibis 14 multa nepos, nepotes manere 15 his exsecrata est 16 pectus, pectora transfixi (dag)licht, dag taak verwaarlozen ten slotte omdat niets woede verdriet, pijn bedaren sterven stiekem, heimelijk brandstapel hemel pf van erigere: oprichten pf van ponere: plaatsen kleding(stuk) portret waarop veel pf van conscendere: beklimmen pf van procumbere: gaan liggen goden van de onderwereld deze ziel pf van vivere: leven de loop pf van perficere/io: voltooien, afmaken mijn gelukkig totdat; geland die man pf van effugere/io: wegvluchten (voor + acc.) pf van deserere: in de steek laten, verlaten onbetrouwbare straf jij zult bedriegen bedriegen, misleiden ster zweren bij mijn; zal volgen; waarheen jij ook gaat veel kleinzoon, nakomeling te wachten staan deze zij heeft vervloekt borst pf van transfigere: doorboren Tekst 11.b Aeneas en Dido in de onderwereld 1. Ut umbram Didonis agnovit, Aeneas lacrimare coepit et dixit: 2. ‘Cara Dido, Aeneas sum, dux Troianorum. 3. Cur te inter umbras aspicio? Num ego causa mortis tuae fui? 4. Num te ipsa necavisti, postquam navibus ab Africa navigavi? 5. Mihi crede, regina: invitus te reliqui! 6. Fata me tunc coegerunt urbem tuam relinquere et Italiam petere. 7. Numquam te laedere volui. Semper nomen Didonis in memoria tenui.’ 8. Sed Dido oculos avertit et tacuit. 9. Inimica stabat, ut durum saxum, nec se movit. 10. Tum subito se ex oculis avertit et ad silvam myrteam effugit. 11. Aeneas exclamavit: ‘Dido, cur fugis? 12. Mene fugis? Consiste, te oro.’ 13. Dido autem nec respondit nec constitit. In silvam myrteam 14. se condidit, ubi coniunx Sychaeus eam amans excepit. 1 agnovi coepi (pf) 2 cara 3 num tuae 4 ipsa 6 tuam 7 nomen, nomina memoria tenui 8 averti 9 inimica ut durum se 10 myrteam 12 consistere 13 constiti 14 amans excepi pf van agnoscere: herkennen ik begin, ik begon lief toch niet jouw zelf jouw naam herinnering pf van tenere: (vast)hebben, -houden pf van avertere: afwenden vijandig 1 zodra (+ pf) 2 (zo)als hard zich van myrte (soort kruid) blijven staan pf van consistere liefdevol pf van excipere: opvangen, ontvangen Tekst 13.a Rhea vertelt 1. ‘Maesta in lecto iacebam, cum subito vir armatus cubiculum 2. intravit. Quamquam galeam et longam hastam gerebat, 3. tamen eum non timebam. Vir ignotus lecto meo appropinquavit et 4. me rogavit: “O virgo pulchra, cur lacrimas? Cur tam maesta es?” 5. Ego respondi: “Maesta sum, quia patruus Amulius patrem fugavit 6. et fratrem necavit. Me virginem Vestalem esse coegit. 7. Ideo numquam liberos habebo, sed semper sola ero.” 8. Tum vir dixit. “Noli lacrimare, Rhea cara. Deus Mars sum. 9. Te consolabor: non semper sola eris.” 10. Postquam deus arma deposuit, mihi multa oscula dabat et ...’ 11. Rhea Silvia subito conticuit et rubuit. Amica territa dixit: 12. ‘O Rhea, num deus te amavit? Nonne somniavisti?’ 13. Rhea nihil dixit. Pro certo scivit: 14. vir ignotus Mars fuerat. Deus eam amaverat. 1 maestus armatus cubiculum 2 quamquam galea longus hasta gerere 3 tamen ignotus meus 4 virgo, virgines pulcher, pulchra, um tam 5 quia patruus fugare 6 Vestalem coegi 7 habebo solus ero 8 carus Mars, Martem. 9 consolabor eris 10 deposui multus osculum 11 rubuit conticuit territus 12 somniare 13 pro certo sci(v)i 14 fui bedroefd gewapend slaapkamer hoewel helm lang lans dragen, voeren toch onbekend mijn meisje, maagd mooi zo omdat oom verjagen Vestaals pf van cogere: dwingen ik zal hebben alleen ik zal zijn lief Mars ik zal troosten jij zult zijn pf van deponere: neerzetten, afleggen veel kus ze bloosde ze zweeg verschrikt, geschrokken dromen zeker pf van scire: weten pf van esse: zijn Tekst 13.b Romulus en Remus gered 1. Amulius in regia obscura sedebat. Rex nunc erat, sed potestate 2. non gaudebat. Anxiae curae perpetuo eum vexabant, 3. quod fratrem e regno pepulerat et fratris filium necaverat. 4. Subito duo servi territi regiam intraverunt et Amulio nuntiaverunt: 5. ‘O rex, miraculum vidimus! 6. Rhea Silvia, virgo Vestalis, geminos peperit!’ 7. Amulius iratus de sede exsiluit et magna voce exclamavit: 8. ‘Quid dixistis? Quomodo virgo Vestalis pueros parere potest? 9. Quis pater puerorum est? Vos iubeo: statim redite, 10. pueros interficite, corpora eorum in Tiberim flumen mittite!’ 11. Servi autem impiis iussis non paruerunt: pueros in corbe posuerunt 12. et eam in Tiberim miserunt. Auxilio Martis corbis 13. in ripam fluminis appulsa est, ubi lupa eam invenit. 14. Lupa pueros nutrivit et eos ita servavit. 15. Postea pastor eos vidit et secum in casam parvam portavit. 16. Ibi pastor et uxor filios Rheae cum liberis suis educaverunt. 1 potestas, potestates 2 anxius cura perpetuo vexare 3 regnum pepuli servus 5 miraculum 6 Vestalis gemini (mv) peperi 7 iratus sedes, sedes exsiluit magnus vox, voces 8 quomodo puer (groep 2) 10 interficere/io flumen, flumina Tiberim acc. 11 impius corbis, corbis 12 misi 13 ripa appulsa lupa 14 nutrire 15 pastor, pastores secum casa parvus portare 16 suis educare macht bang, anstig zorg aan een stuk door kwellen 1 (konink)rijk 2 macht, heerschappij pf van pellere: verdrijven slaaf wonder; Vestaals een tweeling pf van parere/io: voortbrengen, baren woedend zetel (hij) sprong op groot, luid stem hoe jongen doden rivier de Tiber schurkachtig, goddeloos mandje pf van mittere: zenden oever geland wolvin voeden herder met zich mee hut klein dragen hun eigen groot brengen Tekst 14.a Het teken van de goden 1. Itaque gemini deos consulere statuerunt et signum exspectare: 2. uterque in uno septem montium Romae consedit 3. et aves Iovis exspectabat. 4. Interea Romulus, qui in Palatino sedebat, Iovem orabat: 5. ‘Iupiter magne, cui semper multa sacra feci, me nunc iuva.’ 6. Sed ét Remus, qui in Aventino sedebat, orabat: 7. ‘Iupiter, quem semper colui, te oro: mihi nunc signum mitte.’ 8. Dum fratres orant, ecce sex aves Aventinum versus volant. 9. Remus iam gaudebat, cum subito duodecim aves Romulo se ostendunt. 10. Uter eorum nunc rex erat? Remusne, qui prior sex aves viderat, 11. an Romulus, cui postea duplex numerus se ostenderat? 12. In pugna, quae tum inter fratres orta est, Remus cecidit. 13. Ita Romulus rex Romae factus est. 14. Romani et aliam fabulam de morte Remi narrant: quondam fratres 15. muros urbi novae aedificabant. Muri, quos Romulus aedificabat, 16. nondum alti erant, cum Remus fratrem deridens eos transiluit. 17. Deinde Romulus Remum, qui muros transiluerat, iratus necavit. 1 itaque gemini (mv gr. 2) consulere signum 2 uterque mons, montes Roma consedi 3 avis, aves 4 qui, quae, quod Palatinus 5 feci 6 Aventinus 7 colui 8 versus volare 9 cum (voegw) duodecim se 10 uter prior 11 an duplex numerus ostendi 12 pugna orta cecidi 13 factus 14 et alius fabula quondam 15 novus 16 nondum altus fratrem deridens 17 transilui dus tweeling raadplegen teken ieder berg, heuvel Rome pf van considere: gaan zitten vogel die, dat de Palatijn (heuvel in Rome) pf van facere/io: doen, maken de Aventijn (heuvel in Rome) pf van colere: vereren, verzorgen richting vliegen wanneer, toen twaalf zich wie als eerste of (in vraag) dubbel aantal pf van ostendere : (ver)tonen strijd ontstaan pf van cadere: vallen, dood neervallen geworden ook ander verhaal eens, ooit nieuw nog niet 1 hoog 2 diep om zijn broer te bespotten pf van tansilire, 1 Tekst 14.b De Sabijnse maagdenroof 1. ‘O rex, cum post labores domum redimus, semper soli sumus. 2. Quis nos exspectat? Quis nobis cenam parat? Quae femina nobis 3. liberos dare potest? Romae feminae non sunt. Sine uxoribus 4. ét vita misera est ét magnitudo urbis non diu durabit.’ 2 3 4 5 5. Romulus, ut audivit, statim legatos ad gentes finitimas misit, 6 7 8 6. ut conubium peterent. Gentes autem, quae potestatem Romae 9 7. valde timebant, legatos deriserunt et filias dare noluerunt. 10 11 8. Romulus valde iratus erat, sed iram celavit et dolum finxit: 12 9. magnum spectaculum paravit et gentes finitimas Romam invitavit. 10. Mox multae gentes, quae urbem videre cupiebant, Romam convenerunt. 11. Sabinorum quoque magna multitudo cum liberis et coniugibus venit. 12. Dum Sabini animum ad spectaculum attendunt, Romani iuvenes 13. subito virgines Sabinas rapiunt et secum domos ducunt. 14. Nunc Romani feminas habebant. Sed dolor virginum Sabinarum 15. et parentum ira magna erat. 13 labor, labores domum acc. cena qui, quae, quod Romae. miser, misera, miserum magnitudo, magnitudines durabit legatus finitimus ut t/m peterent deriserunt celare finxi spectaculum Romam. conveni Sabini (mv) multitudo, multitudines animum attendere Romanus iuvenis, iuvenes Sabinus secum werk, inspanning, moeite naar huis maaltijd welke in Rome, te Rome ongelukkig grootte, grootheid zal duren gezant naburig om huwelijksrecht te vragen (zij) lachten uit verbergen pf van fingere: 1 vormen 2 verzinnen schouwspel naar Rome pf van convenire: samenkomen Sabijnen (buren vd Romeinen) menigte de aandacht richten 1 Romein 2 Romeins jongeman Sabijns; met zich mee Tekst 15.a Tanaquil grijpt in 1. ‘O Servi, pastores, quos filii Anci Martii miserant, 2. Tarquinium graviter vulneraverunt. Mox rex morietur. 3. Tuum est regnum, si vir es et mea consilia sequeris, 4. non eorum, qui regem necare voluerunt.’ 5. Interea multi homines, qui audiverant regem mortuum esse, 6. ante regiam convenerant. Clamantes regem videre cupiebant. 7. Ut Tanaquil clamores populi audivit, eum placare temptavit. 8. Per fenestram regiae populo dixit pastores Tarquinium necare 9. temptavisse, sed regem modo vulneravisse. ‘Vulnus inspexi,’ 10. inquit, ‘et curavi. Rex iam ad se rediit, sed valde affectus est. 11. Ideo Servius, quem omnes novistis, interea munera regis obibit. 12. Nunc animo este bono et domos redite!’ 13. Deinde, postquam Tarquinius mortuus est, Tanaquil mortem diu 14. celavit, ut Servius Tullius opes firmaret. 15. Ita Servius Tullius feminae dolo rex Romae factus est. 2 vulnerare graviter morietur 3 tuus si sequeris 4 non eorum 5 homo, homines mortuus 6 clamantes 7 populus placare 8 fenestra 9 vulnus, vulnera inspexi 10 inquit ad se redire affectus 11 omnes novi obibit 12 animus bonus 14 ut firmaret opes (mv groep 3) 15 factus est (ver)wonden ernstig hij zal sterven van jou als jij volgt niet van hen mens, man gestorven schreeuwend volk kalmeren venster wond pf van inspicere bekijken hij/zij zegt, zei bijkomen; verzwakt allen pf van noscere: kennen, leren kennen hij zal op zich nemen moed goed opdat hij kon versterken 1 rijkdom 2 macht (hij) is geworden Tekst 15.b Het einde van Servius Tullius 1. Servius, ut curiam intravit, iratus magna voce clamavit: ‘Quid est, 2. Tarquini! Quomodo audes, dum ego vivo, in sede mea considere? 3. Num putas te posse regnare, dum ego nondum mortuus sum!’ 4. Tarquinius respondit patrem suum Tarquinium Priscum esse; 5. patrem suum regem Romae fuisse, matrem Servii servam; 6. Tanaquil mortem Tarquinii regis diu celavisse; 7. Servium interea munera regis explevisse et opes firmavisse. 8. ‘Tanaquil ergo’, inquit, ‘te regem fecit, non senatores aut 9. populus Romanus. Ideo ego iure nunc rex Romae sum, non tu’. 10. Tum arripuit Servium et eum e curia deiecit. 11. Deinde in curiam rediit ad senatum cogendum. 12. Senatores, qui vim timebant, statim eum regem salutant. 13. Servius senex, dum anxius domum se recipit, in via a militibus 14. Tarquinii necatus est. 1 curia 2 considere 3 putare regnare nondum 4 suum 5 serva servam 6 Tanaquil celare 7 explere firmare 8 ergo facere/io senator, senatores 9 Romanus ius, iura iure 10 arripuit deieci 11 ad t/m cogendum 12 vis; acc. vim; abl. vi salutare 13 se recipere/io a + abl. miles, milites necatus curia (senaatsgebouw) gaan zitten denken, menen koning zijn nog niet zíjn slavin vul aan : fuisse subjectsaccusativus verbergen vervullen versterken dus maken (tot + dubb. acc.) senator 1 Romein 2 Romeins (het) recht terecht, met recht hij greep pf van deicere/io: naar beneden gooien om de senaat bij elkaar te houden geweld (be)groeten (als + dubb. acc.) zich terugtrekken door soldaat gedood Tekst 16.a Sextus Tarquinius verliefd 1. Dum omnes nocte dormiunt, Sextus e lecto surrexit et gladium 2. cepit. Clam cubiculum Lucretiae intravit, lecto appropinquavit, 3. dixit: ‘Tace, Lucretia. Sextus Tarquinius sum. Te amo. 4. Videsne hunc gladium? Eo te interficiam, si exclamaveris!’ 5. Lucretia cito cogitabat: ‘Quid faciam? 6. Nec fugere nec repugnare possum: gladium habet.’ 7. Nusquam ullam opem vidit. Tamen nec mortem timuit nec tacuit. 8. Deinde Sextus Tarquinius dedecus minis addidit et dixit: 9. ‘Nisi concedes, ét te interficiam ét unum e servis tuis. 10. Dicam me vos ambo nudos in lecto tuo deprehendisse et ideo 11. interfecisse. Pater, coniunx, amici, omnes te despicient.’ 12. Tum Lucretia, quae tantum dedecus perferre non potuit, 13. se dededit. Postquam Sextus Tarquinius eam vicit, victor abiit. 14. O ‘victor’, cur gaudes? Haec victoria te mox perdet. 1 omnes surrexit 2 cubiculum 4 hic, haec, hoc interficiam si exclamaveris 5 faciam 6 repugnare 7 ullus ops, opem timui 8 dedecus, dedecora mina addidi 9 nisi concedes interficiam tuus 10 dicam ambo nudus deprehendi 11 interfeci omnes despicient 12 tantus perferre 13 se dedidi vici victor, victores 14 victoria allen hij stond op slaapkamer deze, dit ik zal doden als je schreeuwt moet ik doen weerstand bieden enige hulp pf van timere: bang zijn schande bedreiging pf van addere: toevoegen als niet jij geeft toe ik zal doden jouw ik zal zeggen beiden naakt pf van deprehendere: betrappen, grijpen pf van interficere: doden allen zullen minachten zo groot verdragen pf van se dedere: zich overgeven pf van vincere: overwinnen overwinnaar overwinning Tekst 16.b De dood van Lucretia 1. Lucretia, ut eos vidit, lacrimare coepit et viro dixit: 2. ‘Vestigia viri alieni, Collatine, in lecto tuo sunt. 3. Sextus Tarquinius est, qui me priore nocte vi violavit. 4. Iste autem corpus meum modo violavit, animus meus insons est. 5. Omnis culpa mihi abest, sed tamen diutius vivere nolo.’ 6. Territi omnes affirmaverunt eam non peccavisse, 7. sed animum Lucretiae mutare non potuerunt. 8. Illa subito cepit cultrum, quem sub veste condiderat, et dixit: 9. ‘Omnes feminae pudicae hoc exemplum meum sequantur.’ 10. Deinde cultrum in corde defixit et moribunda cecidit. 11. Dum vir paterque de morte eius dolent, Brutus cultrum 12. cruentum e vulnere extraxit et dixit: 13. ‘Per hunc castum sanguinem iuro me regem Tarquinium Superbum 14. et coniugem et scelestos liberos Roma expulsurum esse.’ 15. Cultrum deinde Collatino, deinde patri Lucretiae tradidit. 16. Iuraverunt, ut praeceptum erat. 2 alienus 3 est priore violare 4 iste, ista, istud animus insons 5 omnis abesse diutius 6 omnes affirmare peccare 8 ille, illa, illud culter (groep 2) 9 omnes pudicus hic, haec, hoc exemplum sequantur 10 cor, corda defixit moribundus 11 -que 12 cruentus extraxi 13 castus sanguis, sanguinem 14 scelestus expulsurum esse 15 tradidi praeceptum vreemd, andermans het is vorige schenden, verkrachten die, dat 1 hart 2 geest onschuldig elke afwezig zijn langer allen met klem beweren, verzekeren verkeerd handelen, zondigen die, dat; hij, zij, het mes alle kuis deze, dit voorbeeld mogen zij volgen hart zij stak stervend en ... bloedig pf van extrahere: eruit trekken kuis bloed misdadig, schurkachtig zullen verdrijven pf van tradere: 1 overhandigen 2 overleveren voorgeschreven
© Copyright 2024 ExpyDoc
