A5 Brochure - Rijkswaterstaat

Ga mee op reis
Bezoek Open Monumentendag
Rijkswaterstaat:
vlot en veilig op weg
2 | Rijkswaterstaat
Veilig, leefbaar en bereikbaar
Omgaan met cultuurhistorie
Veilig wonen en werken in een land met
voldoende natuur en schoon water. Waar we
vlot en veilig van A naar B kunnen reizen.
Samen met anderen zet Rijkswaterstaat zich
hiervoor dagelijks in. Al meer dan 200 jaar.
Rijkswaterstaat kent de cultuurhistorische
waarde van zijn objecten. Hierdoor is
een verantwoorde keuze te maken voor
aanpassing, renovatie of nieuwbouw.
Het resultaat is een eenduidige aanpak om
cultuurhistorische waarden te behouden.
Monumenten
Sinds 1798 houdt Rijkswaterstaat zich bezig
met het beheer van water en wegen en de
aanleg van nieuwe wegen en vaarwegen.
Rijkswaterstaat beheert 6.800 objecten,
zoals bruggen, sluizen, stuwen, duikers,
vuurtorens, lichtopstanden en gemalen.
Ruim 160 daarvan hebben een monumentenstatus. Een aantal van deze monumenten toont Rijkswaterstaat tijdens Open
Monumentendag. Voor het vijfde jaar op rij.
Waterstaatsstijl
De ingenieurs van Rijkswaterstaat hebben al
eeuwenlang grote invloed op de Nederlandse
bouwkunst en het landschap. Tussen 1820
en 1880 was Rijkswaterstaat naast weg- en
waterbouwer ook Rijksbouwmeester. Er verrees in die periode een keur aan overheidsgebouwen en andere openbare gebouwen.
En langs spoorwegen, wegen en vaarwegen
kwamen stations, tolhuisjes en brug- en
sluiswachtershuizen. De architecten van
Rijkswaterstaat ontwikkelden in die jaren
veel standaardontwerpen. Vuurtorens,
stoomgemalen en kerken werden in neoclassicistische stijl gebouwd. Die is nu nog
bekend als de ‘waterstaatstijl’.
Op reis
Open Monumentendag 2014 staat in het
teken van ‘Op reis’. Tijdens een reis over
land of water trekken veel monumenten van
Rijkswaterstaat de aandacht. Ze begeleiden
de reiziger op zijn tocht. Vuurtorens en
havenlichten wijzen de weg. Bruggen verbinden wegen, spoor of water. En sluizen
en keringen beschermen ons tegen het
water of houden het water vast bij de reis
naar lager of hoger gelegen gebieden. Het
werk van Rijkswaterstaat is uiterst zichtbaar.
Met een bouwtraditie die zich kenmerkt
door duurzaamheid, innovatie en kwaliteit.
Met bruggen, (zee)sluizen, gemalen
en keringen van wereldformaat, zowel in
omvang als in reikwijdte. Rijkswaterstaat
heeft hiermee mede het gezicht van
Nederland bepaald. Rijkswaterstaat opent
tijdens Open Monumentendag zijn deuren.
Ga mee op reis.
Ga mee op reis | 3
4 | Rijkswaterstaat
Overzicht monumenten
2
Leeuwarden
Groningen
Assen
Den Helder
5
Alkmaar
4
13
Haarlem
6
Zwolle
Lelystad
Deventer
Amsterdam
Den Haag
10
11 Rotterdam 12
Enschede
Amersfoort
9 15
Zutphen
Arnhem
Nijmegen
Dordrecht
3
Middelburg
Vlissingen
8
1
7
‘s-Hertogenbosch
Tilburg
Bergen op Zoom
Eindhoven
Venlo
Terneuzen
Roermond
14
Heerlen
Maastricht
1
2
3
4
5
6
7
8
Havenlicht Hoedekenskerke
Vuurtoren Eierland
Vuurtoren Westkapelle
Het Paard van Marken
Vuurtoren Urk
Vuurtoren Noordwijk
Sluiscomplex Hengelo
Sluis III Wilhelminakanaal
9
10
11
12
13
14
15
Prinses Beatrixsluizen
Stormvloedkering Hollandsche IJssel
Haringvlietdam
Brug over de Noord
Spoorbrug over de sluis bij Halfweg
Brug Obbicht
Brug over de sluis bij Fort Everdingen
Foto links: De stormvloedkering Hollandsche IJssel is het oudste object van de Deltawerken.
Ga mee op reis | 5
De weg wijzen
2
Verlichten
6
4
5
3 1
Brandende vuren wijzen de scheepvaart
al sinds 1280 de weg. Voor zover we weten
bouwden de Romeinen bij Katwijk aan
Zee ook al een toren voor open vuur.
In de eerste helft van de 19de eeuw werden
alle open vuren vervangen door spiegels,
lenzen en zwaailichten. Nu wijzen
vuurtorens en havenlichten de scheepvaart op havens of gevaarlijke ondieptes.
De Nederlandse kust telt elf grote en vier
kleine vuurtorens en langs de oevers van
het IJsselmeer staan vijf torens. Elke vuurtoren heeft een eigen, herkenbaar licht.
Een havenlicht markeert de toegang van
een haven, zodat schepen de haven veilig
kunnen binnenvaren.
1 Havenlicht Hoedekenskerke
Gemeentelijk monument (1914)
Locatie: nabij station De Buﬀer, Waardweg,
Hoedekenskerke
Bezichtiging: vrij toegankelijk
Activiteiten: in combinatie met de stoomtrein
Goes-Borsele www.destoomtrein.nl
6 | Rijkswaterstaat
Zie de horizon
Het havenlicht bij de jachthaven van
Hoedekenskerke wijst de binnenscheepvaart de weg door de geul van Baarland.
Het havenlicht van baksteen is vierkant en
heeft een ronde vorm daarboven. Tot 1997
was het licht in beheer bij de Belgische
Permanente Commissarissen van Toezicht
op de Scheldevaart. Daarna nam de
dorpsraad van Hoedekenskerke het over.
In 2004 kreeg Rijkswaterstaat het licht
in beheer. De gemeente Borsele wees het
licht aan als gemeentelijk monument.
2 Vuurtoren Eierland
Rijksmonument (1863)
Architect: Q. Harder
Locatie: Vuurtorenweg 184, De Cocksdorp, Texel
Bezichtiging: zaterdag 13 september van
10.00 tot 17.00 uur. Toegang tot maximaal
50 personen en betreden is op eigen risico.
het zicht is 54 kilometer en de toren is
35 meter hoog.
Beleef de opstand
Op de noordpunt van Texel staat de rode
bakstenen vuurtoren Eierland. De toren is
tevens uitkijkpost voor de kustwacht en er
is een tentoonstelling over de geschiedenis
te zien. In 1945 eindigde de Georgische
opstand in en om de vuurtoren. Tot twee
weken na de bevrijding van Nederland
vochten Georgische krijgsgevangenen
op Texel tegen de Duitsers. Op het eiland
kwamen hierbij ten minste duizend
Georgiërs, Duitsers en Texelse burgers om.
De zwaar beschadigde toren kreeg na de
Tweede Wereldoorlog een nieuwe stenen
mantel. In de oude wand zijn de kogelgaten
op de vierde etage, waar u tussen de oude
en nieuwe toren doorloopt, nog zichtbaar.
Licht aan boord
De tentoonstelling ‘Licht aan boord’
in Kaap Skil op Texel toont scheeps
verlichting door de eeuwen heen.
Te zien zijn onder meer dekprisma’s,
kaarshouders, olielampen, vuur
slagen, vuurstenen, tondeldozen en
zwavelstokjes uit 72 scheepswrakken.
De voorwerpen dateren van omstreeks 180 na Christus tot het begin
van de vorige eeuw en komen uit de
collectie van de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed. www.kaapskil.nl
Ga mee op reis | 7
4 Het Paard van Marken
3 Vuurtoren Westkapelle
Rijksmonument (1818)
Architect: J. Valk (bovenbouw)
Locatie: Zuidstraat 1, Westkapelle
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
het zicht is tot 36 kilometer en de toren is
53 meter hoog. De toren telt 207 treden en
de hoeveelheid licht staat gelijk aan die van
2,6 miljoen kaarsen.
Een hele klim
Deze hoogste vuurtoren van Westkapelle
is oorspronkelijk gebouwd als stenen
kerktoren van de Willibrorduskerk.
Door verwoesting tijdens de Tachtigjarige
Oorlog en na een brand in 1831 bleef alleen
de toren over. Begin 1900 werd de toren
verbouwd tot vuurtoren en deed de klokkenruimte dienst als woonruimte voor de
vuurtorenwachter. De toren bestaat uit zes
verdiepingen. Typerend voor gotische kerktorens zijn de steunberen en de middeleeuwse spitsbogen. Opvallend is dat deze
vuurtoren niet aan de zeekant, maar aan
de dorpskant staat.
8 | Rijkswaterstaat
Rijksmonument (1839)
Architect: J. Valk
Locatie: Oosterpad 1, Marken
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 12.00 tot 16.00 uur
het zicht is tot 17 kilometer en de toren is
15,5 meter hoog.
Plekje opschuiven
Een markant wit bouwwerk op de oostpunt
kenmerkt het schiereiland Marken: het
Paard van Marken. Deze vuurtoren werd
in 1839 gebouwd op een oude vierkante
fundering uit 1700. Een overblijfsel uit die
tijd is een ingemetselde steen met daarop
wapens, dolfijnen en het bouwjaar. De vuurtoren met haar karakteristieke vorm heeft
een nog werkende bronsmotor, een misthoorn en een mistbel. De plek aan het
IJsselmeer maakt de vuurtoren wel kwetsbaar. In 1971 werd de toren door kruiend
ijs zelfs enkele centimeters verplaatst.
Het huis wordt momenteel bewoond.
5 Vuurtoren Urk
Rijksmonument (1844)
Architect: J. Valk
Locatie: Wijk 380, Urk
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
het zicht is tot 33 kilometer en de toren is
18,5 meter hoog.
6 Vuurtoren Noordwijk
Rijksmonument (1921)
Architect: C. Jelsma
Locatie: Koningin Wilhelminaboulevard 34,
Noordwijk aan Zee
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
het zicht is tot 33 kilometer en de toren is
33 meter hoog.
Doorlekken van water voorkomen
Hoor de klokken luiden
Al in 1617 brandde op Urk een vuur om
de vissers van Urk en de schepen op de
Zuiderzee de weg te wijzen. Maar op
6 januari 1945 doofde de vuurtorenwachter
van Urk de verlichting om een schip met
oorlogsbuit te laten stranden. Het schip met
226 monumentale kerkklokken liep vast op
het IJsselmeer en zonk. Na de oorlog werden
alle klokken opgedoken en gingen terug
naar hun rechtmatige eigenaren. De witte
vuurtoren van Urk werd in de 19de eeuw
gebouwd op de plek van een vierkante
vuurbaak. De toren heeft als enige langs het
IJsselmeer en het Markermeer een draailicht:
de lamp staat stil en de lens draait.
Al in 1444 verlichtte een groot vuur het
strand van Noordwijk om de vissers veilig
thuis te krijgen. In de 19de eeuw kwam
in Noordwijk voor het eerst een houten
stellage voor het stoken van vuren.
Deze werd in 1854 vervangen door een
stenen toren. De huidige vierkante toren
werd in 1921 uit baksteen en gewapend
beton opgetrokken en telt zes verdiepingen
en 106 traptreden. In de jaren dertig van de
vorige eeuw werd de toren wit geschilderd
om het doorlekken van water te voorkomen.
De toren springt boven de begane grond
trapsgewijs iets in. De voorzijde is voorzien
van een driezijdig uitkragende uitkijkpost.
Ga mee op reis | 9
Opgewassen tegen
hoogwater
Beschermen
De waterkeringen van Rijkswaterstaat
beschermen het achterliggende land
tegen hoogwater vanuit zee. Sluizen
overbruggen de waterhoogten tussen
twee waterwegen. Ze schutten en keren
het water, maar kunnen door de beweegbare deuren ook schepen laten passeren.
Oorspronkelijk werden sluizen met
9
11 10
8
7
de hand bediend. Tegenwoordig is de
bediening meestal geautomatiseerd,
waardoor de bediening ook op afstand
plaatsvindt. In geval van nood is
handbediening vaak nog wel mogelijk.
Het verkeer kan zo vlot en veilig over weg
en water en het achterland is beschermd
tegen overstromingen.
7 Sluiscomplex Hengelo
Rijksmonument (1936)
Architect: D. Roosenburg
Locatie: Twikkelerweg 315, Hengelo
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
Activiteiten: rondleidingen (incl. schuilkelder) en
kanotochten, zie www.monumenten-hengelo.nl.
10 | Rijkswaterstaat
met 9 meter heeft de sluis het grootste verval
van Nederland.
Belangrijke economische ader
De Twentekanalen zijn een belangrijke
economische ader voor Overijssel en
verbinden het Twentse achterland met de
Rotterdamse haven. Het hoofdkanaal begint
bij de IJssel bij Eefde en loopt via Hengelo
naar Enschede. Ten westen van Delden
begint een zijtak naar Almelo. Het kanaal
tussen Eefde en Delden werd tussen 2004 en
2007 verbreed en verdiept. Deze verruiming
van de Twentekanalen was noodzakelijk
vanwege de economische ontwikkeling in de
oostelijke regio’s, de aanleg van de Tweede
Maasvlakte en het toenemende gebruik van
grotere schepen. De plannen voor de
volgende fase liggen al op de werktafel.
8 Sluis III Wilhelminakanaal
Rijksmonument (1917)
Architect: Ir. C.L. Schuller tot Peursum
Locatie: Dongensekanaaldijk 7, Tilburg
Bezichtiging: zondag 14 september
van 10.00 tot 17.00 uur
de sluis is voorzien van de grootste composiet
sluisdeuren ter wereld.
Hoogteverschil van negen meter
Het sluiscomplex Hengelo bestaat uit een
sluis, een paar dienstwoningen en een
gemaal met daarachter een kleine betonnen
brug over het stroomkanaal. De sluis heeft
een verval van negen meter, één van de
grootste van Nederland. De heftorens zijn
niet met elkaar verbonden en vanwege
het grote hoogteverschil zijn in de sluis roldeuren aangebracht. Het gemaal is uitgerust
met drie diesel aangedreven centrifugaal
pompen van Stork Hengelo uit 1935.
Naast de sluis ligt een schuilkelder die werd
gebouwd in 1963 en 1964.
Betere bereikbaarheid over water
Het Wilhelminakanaal in Noord-Brabant
verbindt de industriesteden Tilburg en
Eindhoven met de haven van Rotterdam.
Het kanaal telt vijf sluizen en vele bruggen.
De sluizen I tot en met IV hebben gemalen
om het waterverlies bij het schutten
te compenseren. Voor een duurzamer
Noord-Brabant, een betere bereikbaarheid
over het water en meer economische kansen
gaat Rijkswaterstaat het Wilhelminakanaal
bij Tilburg over een lengte van bijna
vijf kilometer verbreden en verdiepen.
Zo kunnen hier straks ook schepen varen
met meer vracht. Vracht die anders over
de weg had moeten worden vervoerd.
Ga mee op reis | 11
Halfuur minder reistijd
Sluis II en III maken plaats voor één nieuwe
sluis. Dit bespaart de scheepvaart meer dan
een halfuur reistijd. Sluis III blijft bestaan.
Het is de enige bajonetsluis in Nederland
met een dubbele kolk en is aangewezen als
industrieel rijksmonument. Na de aanleg van
de nieuwe sluis verwijdert Rijkswaterstaat
sluis II. De nieuwe sluis blijft in gebruik
als waterkering en maakt het waterpeil in
één stap gelijk. De deuren gaan dan een
groter hoogteverschil van het water keren.
Als sluis II straks weg is, zakt het waterpeil
met nog zo’n 2,5 meter naar 5,15 meter
boven NAP. Het totale verval is straks circa
7,5 meter.
9 Prinses Beatrixsluizen
Rijksmonument (1938)
Architecten: J.P. Josephus Jitta en L.S.P. Scheﬀer
Locatie: Prinses Beatrixsluis 1, Nieuwegein
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
jaarlijks passeren hier ongeveer
50.000 schepen.
Grootste ter wereld
Rijkswaterstaat voorziet de nieuwe sluis III
volgend jaar van de grootste composiet
sluisdeuren ter wereld. De grootste deuren
zijn 6,2 bij 12,5 meter en de kleinere
varianten zijn 6,2 bij 5 meter. Composiet is
een vezelversterkte kunststof. Dit is sterk,
duurzaam en onderhoudsarm. Verder komt
er een zwaaikom waar klasse IV-schepen
kunnen keren. Rijkswaterstaat legt ook een
vijzelturbine aan. Dat is bijzonder omdat
dit in Nederland het eerste vijzelgemaal is
dat is in te zetten als turbine. De hoeveelheid elektriciteit die het waterverval
opwekt, is gelijk aan het verbruik van circa
250 huishoudens.
12 | Rijkswaterstaat
Cruciale schakel
De Prinses Beatrixsluizen zijn een cruciale
schakel in de scheepvaartroute van
Amsterdam naar Rotterdam (en Antwerpen).
Bij een hoge of lage waterafvoer van de Rijn
reguleren de sluizen de waterstanden.
Een wit bouwwerk met torens
Een functionalistisch, wit bouwwerk
kenmerkt de Prinses Beatrixsluizen.
De schepen varen door twee sluiskolken van
elk 18 x 225 meter, met drie witgeschilderde
torens van gewapend beton. Hierlangs
bewegen vier sluisdeuren op en neer. Deze
deuren stammen net als de sluis uit 1938
en werden tussen 2011 en 2013 gerenoveerd.
De overdekte verbindingsbrug heeft over
de hele lengte stalen drielichtvensters.
En de uiteinden van de brug hebben open
halfronde balkons met een overstekend
plat dak.
Snelle en veilige doorstroom
Voor een betere doorstroming van de scheepvaart komt er een derde sluiskolk ten oosten
van de huidige sluizen. Ook verbreedt
Rijkswaterstaat het Lekkanaal en komen
er extra ligplaatsen. Het goederenvervoer
kan zo sneller en veiliger doorstromen.
De sluizen liggen in het gebied van
de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die op
de voorlopige UNESCO-werelderfgoedlijst
staat, maar zijn daar geen onderdeel van.
Bij de aanleg zorgt Rijkswaterstaat dat
de UNESCO-status niet in gevaar komt.
10 Stormvloedkering
Hollandsche IJssel
Rijksmonument (1958)
Architect: J.A.G. van der Steur jr. en H.G. Kroon
Locatie: N210 Hollandse IJssel tussen Capelle
aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
Activiteiten: rondleiding in atoombunker en
oldtimerbustocht
Krimpen aan den IJssel en Capelle aan den
IJssel en bestaat uit een stormvloedkering,
een sluis en een brug met een vast en
een beweegbaar deel. Het is gebouwd om
de laagst gelegen en dichtst bevolkte delen
van Nederland te beschermen.
Opvallende vorm en kleur
Opvallend aan het grote bouwwerk zijn
vorm en de blauwe kleur. Zo zijn er twee
enorme schuiven van ruim 80 meter breed
en 11,5 meter hoog, die zijn opgehangen
aan staalkabels tussen twee heftorens van
45 meter. Deze schuiven gaan gemiddeld
vijf keer per jaar dicht.
Onder de schuiven doorvaren
De Hollandsche IJssel is een belangrijke
scheepvaartverbinding. Om die reden werd
gekozen voor beweegbare schuiven in plaats
van een dam. De schepen varen onder de
schuiven door. Als de schuiven dicht zijn,
passeren de schepen via de naastgelegen
sluis. Het complex was al een gemeentelijk
monument en is recent aangewezen als
rijksmonument.
Beschermen tegen water
Het eerste kunstwerk van de Deltawerken is
de stormvloedkering Hollandsche IJssel. Het
complex ligt op de grens van de gemeenten
Ga mee op reis | 13
11 Haringvlietdam
Rijksmonument (1971)
Locatie: Haringvlietplein 3, 3251 LD Stellendam
(Expo Haringvliet)
Bezichtiging: zaterdag 13 september
van 10.00 tot 17.00 uur
Activiteiten: eenmalig bezoek onder de dam
Overbrugging
De Haringvlietdam is vijf kilometer lang en
56 meter breed. De dam sluit het Haringvliet
af en overbrugt 4,5 kilometer water tussen
Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee.
Dit zesde bouwwerk van de Deltawerken
bestaat uit een dam, de Haringvlietsluizen,
de Goereesesluis voor de scheepvaart,
enkele bruggen en een viaduct in de N57.
De sluis houdt gevaarlijk hoogwater vanaf
de zeekant tegen en reguleert continu het
waterpeil tussen Stellendam en Dordrecht.
Het complex is recent aangewezen als
rijksmonument.
Water doorlaten
Het spuisluizencomplex heeft in totaal
zeventien openingen van elk 56,5 meter
breed, die per seconde circa 25.000 kubieke
meter water doorlaten. De sluis wordt
ook wel de Kraan van Europa genoemd.
Het reguleren van het waterpeil is vergelijkbaar met het open- of dichtdraaien van een
kraan. De schuiven aan de zeezijde dienen
als golfbrekers, de schuiven aan de rivierzijde als kering. De Haringvlietsluizen
zorgen voor een vlotte en veilige doorgang
voor de scheepvaart bij Moerdijk.
14 | Rijkswaterstaat
Route voor de vissen
De sluizen sluiten de Noordzee af, waardoor
het Haringvliet zoet is en weinig getij heeft.
Het zoete water is gunstig voor de landbouw
en het drinkwater. Maar vissen als zalm
en zeeforel konden niet meer naar hun
stroomopwaartse paaigebieden komen.
De bouw van vissluizen bleek niet genoeg.
Bij opkomend water gaan enkele sluisdeuren
even op een kier, zodat vissen stroom
opwaarts de rivieren in kunnen zwemmen.
Deltawerken bezoeken
De indrukwekkende Haringvlietsluizen
zijn een technisch hoogstandje dat veel
bezoekers trekt. Voor meer kennis en plezier
bieden Rijkswaterstaat en de ANWB leuke
en interessante routes langs de dertien
Deltawerken in Zeeland, Zuid-Holland en
Noord-Brabant. www.beleefdedeltaroute.nl
Ga mee op reis | 15
Van A naar B
Verbinden
13
12
15
14
Nederland wordt niet alleen doorsneden
door wegen, maar ook door spoorwegen,
rivieren en kanalen. Om deze barrières te
kunnen kruisen zijn er bruggen gebouwd.
Rijkswaterstaat heeft in totaal 274 vaste
en beweegbare stalen bruggen in beheer.
Door de toenemende verkeersdrukte is
een aantal bruggen verouderd. Om de
veiligheid te garanderen versterkt en
renoveert Rijkswaterstaat deze bruggen.
Zo kunnen de bruggen weer jaren mee.
En komt u vlot en veilig op uw plaats van
bestemming.
12 Brug over de Noord
Rijksmonument (1939)
Locatie: N915 tussen Alblasserdam en
Hendrik-Ido-Ambacht
Bezichtiging: vrij toegankelijk
de brug is 184,8 meter lang.
16 | Rijkswaterstaat
Beeldbepalende ligging
De Brug over de Noord maakt deel uit
van het Rijkswegenplan 1927. Dit type stalen
boogbrug werd in die periode op diverse
locaties in Nederland gebouwd. De brug
verbindt de oevers van de rivier de Noord
tussen Alblasserdam en Hendrik-IdoAmbacht en heeft zijn oorspronkelijke
vorm behouden. De ligging tussen de
Alblasserwaard en IJsselmonde is beeldbepalend en van stedenbouwkundige en
landschappelijke waarde.
13 Spoorbrug over de sluis
bij Halfweg
Rijksmonument (1868)
Locatie: slecht bereikbaar
het laatste overblijfsel van de eerste
Nederlandse spoorwegverbinding
Onderdeel van de A15
De overbrugging maakt deel uit van de A15,
voorheen de rijksweg Rotterdam-Nijmegen,
en bestaat uit een boogbrug, een aanbrug
en een rolbasculebrug. De brug heeft een
lengte van 184,8 meter en ligt - afhankelijk
van het waterpeil - gemiddeld 12,5 meter
boven het water. Als de brug opengaat komt
de bovenkant van de klep tot 60 meter
boven het wateroppervlak.
Toenemende verkeersdrukte
De brug doorstond zonder kleerscheuren
de Tweede Wereldoorlog, omdat deze
ontbrak op de Duitse stafkaarten.
Vanwege de toenemende verkeersdrukte
werd in 1992 de naastgelegen Noordtunnel
geopend. Sindsdien gaat alleen lokaal
verkeer en transport van gevaarlijke stoﬀen
over de brug, omdat deze om veiligheidsredenen niet door de tunnel mogen.
Verbinding tussen
Amsterdam en Haarlem
In opdracht van de Hollandsche IJzeren
Spoorweg-Maatschappij werd de ijzeren
spoorbrug in 1868 gebouwd. De spoorbrug
ligt over de Oostsluis van een complex
van drie naast elkaar geplaatste sluizen.
Bijzonder is dat deze spoorbrug het laatste
overblijfsel is van de eerste Nederlandse
spoorwegverbinding, die in 1839 werd
aangelegd tussen Amsterdam en Haarlem.
Oorspronkelijk werd de spoorlijn met
houten bruggen over de sluizen geleid.
Vanaf 1859 zijn vele daarvan vervangen
door zwaardere gietijzeren bruggen.
Ga mee op reis | 17
Overstap voor reizigers
Halfweg ligt halverwege de steden
Amsterdam en Haarlem en dankt daaraan
zijn naam. De Spaarndammerdijk scheidde
eeuwenlang de watermassa’s van het
Haarlemmermeer en het open IJ. Al in 1492
kreeg deze dijk houten afwateringssluizen,
die later werden vervangen door drie stenen
sluizen: Westsluis (1558), Middelsluis (1583)
en Oostsluis (1566). Deze liggen er tot op de
dag van vandaag. In 1632 werd de trekvaart
tussen Amsterdam en Haarlem in gebruik
genomen. Halverwege werd deze onderbroken door het sluizencomplex, waardoor
reizigers moesten overstappen. De basis
voor het dorp Houtrijk en Polanen was
geboren.
14 Brug Obbicht
rust op twee kolommen in gewapend beton.
Deze stalen boogbrug toont de technische
en innovatieve ontwikkeling van de eerste
decennia van de vorige eeuw en is daarmee
van cultuurhistorisch belang. Het bijzondere
materiaalgebruik en de geschiedkundige
waarde van de bouwtechniek maken
de brug architectuurhistorisch interessant.
15 Brug over de sluis
bij Fort Everdingen
Rijksmonument (1934)
Locatie: tussen de kernen Obbicht en Graetheide
Bezichtiging: vrij toegankelijk
de brug is een architectuurhistorische
zeldzaamheid
Rijksmonument (1890)
Locatie: Noodweg 2, Everdingen
Bezichtiging: zaterdag 13 september van 10.00
tot 17.00 uur in combinatie met Fort Everdingen.
Technisch hoogstandje
Waterbarrière opwerpen
De boogbrug over het Julianakanaal werd
in opdracht van Rijkswaterstaat omstreeks
1934 gebouwd tussen de kernen Obbicht en
Graetheide. In totaal kwamen in dat jaar vier
van dit type boogbruggen over het Julianakanaal. Deze bevinden zich in de gemeenten
Meerssen, Maastricht en Born. Brug Obbicht
is een geklonken stalen boogbrug met twee
paraboolvormige liggers in gave staat en
De eenvoudige houten brug over de sluis
werd onlangs gerenoveerd en maakt deel uit
van Fort Everdingen. Dit fort uit 1857 behoort
tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die
genomineerd is als UNESCO-werelderfgoed.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zette
Nederland water in als verdediging tegen de
Spanjaarden door simpelweg natte barrières
op te werpen. Sluizen werden geopend en
18 | Rijkswaterstaat
dijken doorgestoken om delen van Nederland
onder water te zetten. De vijand bleef zo op
afstand. Het water was te ondiep om op te
varen en te diep om met paard en wagen te
doorwaden. De Nieuwe Hollandse Waterlinie
liep van Muiden tot de Biesbosch. Naast de
waterbarrière vormden de verdedigingswerken, zoals forten en kazematten, ook
belangrijke hindernissen voor de vijand.
Maar in 1795 bevroor de waterlinie en konden
de Fransen over het ijs Nederland bereiken
en bezetten.
Neem voor informatie contact op met:
Eli Gehasse
[email protected]
Henk Bos
[email protected]
Dit is een uitgave van
Rijkswaterstaat
www.rijkswaterstaat.nl
0800 - 8002
(gratis, dagelijks 06.00 - 22.30 uur)
september 2014 | cd0814mc038a

Download Report