Vrijdag 21 november 2014 www.limburger.nl regio B3 SI-B02R SLUIS TERNAAIEN ALBERTKANAAL SLUIS 1 SLUIS 2 SLUIS 3 Een eind aan de ‘Stop van Ternaaien’ D e dimensies zijn enorm. De kalkwanden waar Albertkanaal en Maas doorheen zijn gekliefd imponeren van nature door hun hoogte, maar ook een blik in de diepte maakt nietig. Een gigantisch gat van een meter of 25 diep gaapt op de plek waar de vierde sluis van Ternaaien moet komen. Over een lengte van kilometers wordt gewerkt aan het nieuwe complex; modder, bouwhelmen en hijskranen domineren het beeld. Dit is de grootste bouwput van Wallonië, letterlijk óp de Nederlandse grens. De cijfers onderstrepen de gigantische omvang van dit project: 1,3 miljoen kubieke meter grond wordt afgegraven, 225.000 kubieke meter beton gestort, 15 miljoen kilo staal verwerkt. Twintig jaar is er gesproken over het vernieuwen van het complex waar jaarlijks ongeveer 25.000 schepen passeren. Ternaaien zorgt voor grote frustratie onder schippers. De drie bestaande sluizen zijn te beperkt voor de moderne scheepvaart, kampen geregeld met storingen. Gevolg: lange wachttijden. Een dag liggen dobberen voor de sluis is niet ongebruikelijk. In 2007 werden nog Kamervragen gesteld nadat zestig schepen vertraging hadden opgelopen door een grote storing die een miljoenenschade veroorzaakte. Niet voor niets heeft het complex al sinds jaar en dag de bijnaam ‘Sluis der Zuchten’ of le Bouchon de Lanaye: de Stop van Ternaaien. Het oplossen van de onbetrouwbare doorvaart tussen België en Nederland was niet gemakkelijk. De discussie over de vernieuwing van het complex speelt al meer dan twintig jaar en verliep uiterst moeizaam. Op de achtergrond speelden hierbij niet alleen cultuurverschillen en bureaucratie een rol, maar waarschijnlijk ook de concurrentie tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen; overheden beschermen ondanks de Europese gedachte eigen belangen. De Walen wilden van meet af aan een 25 meter brede sluis. „Voor ons echter was achttien meter breedte genoeg”, liet minister Tineke Netelenbos in 2001 weten aan het Nieuwsblad Transport. „Uit goed nabuurschap zijn we echter akkoord gegaan met De Natte A2: sluizencomplex Vergeet asfalt, water heeft de toekomst. Vrachtvervoer via de binnenvaart - vooral per container - zal de komende jaren exploderen. De Limburgse Maasroute en het Belgische Albertkanaal worden nu als cruciale spil voor de havens van Rotterdam en Antwerpen voor meer dan een miljard euro toekomstbestendig gemaakt. In de serie De Natte A2 belicht deze krant de scheepvaart. Vandaag aflevering 2: de sluis van Ternaaien. Twintig jaar is er over gesproken, nu wordt het daadwerkelijk uitgevoerd: de krappe entree tot de Nederlandse waterwegen wordt omgebouwd tot een van de grootste sluizencomplexen van Europa. tekst Vikkie Bartholomeus en Laurens Schellen een breedte van 25 meter. Dit sleepte al te lang.” Toch duurde het nog tien jaar voordat in 2011 daadwerkelijk met de bouw begonnen werd. Tot frustratie van de Walen, die vonden dat Nederland talmde met onderzoeken en vergunningen die nodig waren omdat de werkzaamheden deels op Nederlands grondgebied gebeuren. De grenscorrectie die nodig was, is nog steeds niet bij Koninklijk Besluit bekrachtigd (zie kader rechts). En ook over de finan- “ Uit goed nabuurschap zijn we akkoord gegaan. Dit sleepte te lang. Minister Netelenbos in 2001 ciering moest flink onderhandeld worden. Ongeveer 120 miljoen euro kost het vernieuwen van het complex, waarvan 27 miljoen Europese subsidie en een Nederlandse bijdrage van ruim 10 miljoen. Het ontwerp voor het nieuwe complex is gemaakt door het Luikse bureau Greisch, dat vrijwel alle recente bruggen in de omgeving ontworpen heeft, inclusief de Hoge Brug in Maastricht. Vanwege de uitzonderlijke plek en het bijzondere landschap, heeft bureau Greisch een landschapsarchitect, beeldhouwer en schilder betrokken bij de totstandkoming van het ontwerp. Het werk wordt uitgevoerd door aannemer Besix. In het huidige complex liggen drie sluizen. Sluis één is alleen in de zomer geopend voor pleziervaart. Sluis twee heeft al jaren een defecte deur. Sluis drie is met afmetingen van 136 bij 16 meter als enige geschikt voor de grotere binnenvaart. De nieuwe sluis vier die nu wordt gemaakt, wordt 225 meter lang en 25 meter breed. Greisch heeft een nieuwe brug ontworpen, die al grotendeels gereed is. Een opmerkelijke constructie, want de 210 meter lange brug maakt een soort slinger langs de sluizen. Het wegdek is in totaal 14 meter breed maar zweeft links en rechts op een slechts 6 meter brede stalen basis; op de hoek van de nieuwe sluis ligt een groot uitkijkpunt. Het is een klus met een hoge moeilijkheidsgraad: bouwen in het water. Er zijn damwanden van 27 meter in de bodem geplaatst om een droge ‘bak’ te creëren waarin gewerkt wordt. Met speciale mallen die voor dit project zijn gemaakt (kosten 1,2 miljoen euro) worden de betonnen wanden stukje bij beetje gestort. Er is een eigen betoncentrale aangelegd; vier betonwagens rijden ter plekke af en aan. De grijs-beige kleur van het beton is zelfs afgestemd op de kleur van de omliggende bergwanden. Het grind dat uitgegraven wordt, wordt ter plekke gesorteerd, gewassen en vervolgens meteen weer in het beton hergebruikt. Het bouwterrein ligt deels in een Natura 2000 gebied. In deze beschermde groenzone mocht maar maximaal één jaar worden gewerkt. Voor het project is in totaal 52 maanden uitgetrokken. Het werk heeft een paar maanden ver- MAAS SLUIS 4 GRINDGAT OOST-MAARLAND MAASTRICHT SLUIS doorsnede breedte SLUISDEUR (Belgische zijde) Breedte 25 meter bovenaanzicht Breedte sluisdeur 15,14 meter Niveau +57.65 Lengte 225 meter SLUISDEUR (Nederlandse zijde) Wanddikte varieert 2-3 meter Dikte sluisdeur 1,5 meter verval 13,68 meter Diepte 22 meter SLUISKOLK doorsnede lengte Beweegbare scheepsbolders Noodtrappen Hoogte 22 meter Volle sluis: 82 miljoen liter water Lengte 225 meter Opstuwen waterpeil foto John Dummer / infographic Robert Muts traging opgelopen doordat in de oude Maasarm die hier ligt, veel meer vervuild slib zat dan verwacht. In juni volgend jaar zou de nieuwe sluis vier open moeten gaan. Daarna begint de restauratie van de drie bestaande sluizen. Er komt een nieuwe commandopost van waaruit alle vier de sluizen op afstand kunnen worden bediend; de oude post wordt afgebroken. In het complex wordt een grote waterkrachtcentrale ingebouwd. Verder komt er aan ‘Nederlandse’ zijde ruime aanmeerplek voor schepen. Via een 1,5 kilometer lange tunnel kunnen schippers straks - als ze hun auto van het dek af takelen - de brug bij de sluis op rijden. Ongeveer 120 mensen zijn dagelijks aan het werk in Ternaaien. Niet alleen Belgen, maar ook veel Maastrichtenaren, Slovenen en Portugezen. Het enorme werk trekt veel bekijks. Werfleider Vincent Weijenberg van Besix: „Ik heb nog nooit een project gehad waar zoveel mensen komen kijken. Fietsers die een halve dag op de sluis blijven staan, mensen die hun campingstoeltjes uitklappen. Ongelooflijk. Als de zon schijnt, staan hier altijd twintig, dertig mensen. Het is ook een mooi project om aan te werken, ik ben er trots op; je bouwt iets voor de komende generaties.” De grenscorrectie is nog lang niet rond De royale bocht in de nieuwe brug van Greisch. foto Harry Heuts De Natte A2 Met het symbolisch verplaatsen van een grenspaal werd in 2011 officieel gestart met de werkzaamheden bij de sluis van Ternaaien. Maar de grenscorrectie die nodig is op het terrein, is nog helemaal niet rond. Normaal vormt het snelst stromende midden van de Maas - de thalweg - de grens tussen Nederland en België, maar bij Ternaaien is het grensverloop heel grillig. Dat komt doordat de bochtige loop van de Maas rond de jaren zeventig en tachtig recht is getrokken. Alleen: de bijbehorende grenscorrectie kwam toen niet van de grond, mede doordat de machtige Waalse politicus Happart toen weigerde ‘Waalse’ grond af te staan aan Nederland. Door het rechttrekken van de grens verliest België ruim 10 hectare. Gouverneur Theo Bovens verwacht dat het nog even zal duren voordat de grenscorrectie definitief is. Dat komt door de lange procedures die doorlopen moet worden. Een ad hoc grenscommissie van beide landen heeft advies uitgebracht aan de beide ministers van Buitenlandse Zaken. Nu moet er een zogeheten Koninklijke Commissie worden benoemd die zich over de zaak buigt. Vervolgens komt er een traktaat dat beide parlementen moeten aannemen. Pas daarna loopt de grens uit 1843 definitief anders.