Denken over autonomie bij eetstoornissen Masterclass Eetstoornissen 2014 Prof dr JJM van Delden, verpleeghuisarts Julius Centrum, afd medische ethiek UMC Utrecht Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk … Geen Bedrijfsnamen Medische ethiek • Klassiek: nadruk op hippocratische principes van goed doen en niet schaden, rationele besluitvorming • >1970: nieuw focus: – patiënt als een persoon – individuele doelen van behandeling • Sindsdien veel nadruk op autonomie patiënt in recht en ethiek Waarom is autonomie belangrijk? • Maximeert opbrengst: mensen weten wat het beste voor ze is • Voorwaarde voor authenticiteit: mensen vormen hun eigen leven door keuzes te maken • Intrinsieke reden: mensen zijn soeverein om hun eigen leven te leiden naar eigen maatstaven 1 Autonomie als capaciteit • Begrepen als het vermogen om rationale beslissingen te nemen • Boven een bepaalde drempel hebben mensen het recht op autonomie • Deze drempel is wilsbekwaamheid • Vanwege zijn functie is dit een zwart-wit begrip: grijs heeft geen nut. Criteria wilsonbekwaamheid (Applebaum) • Centraal staat besluitvorming, niet besluit – Kenbaar maken van keuze – Voldoende feitelijk begrip van informatie – Voldoende inzicht in situatie en gevolgen van besluit – Rationele (navolgbare) besluitvorming • NB Hulpverleners kunnen patiënten ook bekwaam maken! (of onbekwaam!!) 2 Autonomie als een recht • Recht op zelfbeschikking, vrijheidsrecht • Benadrukt de gelijkwaardige relatie tussen mensen • Aangezien dit een recht is worden er geen voorwaarden gesteld, zolang je de drempel maar haalt (mensen hebben het recht om onverstandig te handelen!) (zie 19.3.14) • Shared decision-making Anorexia en autonomie-recht • Anorexia sluit wilsbekwaamheid niet uit • Niet uit te sluiten dat behandelweigering gerespecteerd moet worden, zelfs als die tot de dood leidt • Vaker echter zullen anorexia patiënten niet bekwaam zijn of is de bekwaamheid niet goed te beoordelen Wat als bekwaamheid faalt? • Overleg met vertegenwoordiger? • In principe wel, maar is vaak deel van het probleem • Alternatief: professionele normen Professionele normen • Professionele standaard: – Richtlijnen, consensusteksten (schaars) – Wat een beroepsbeoefenaar in soortgelijke omstandigheden redelijkerwijs geacht kan worden te doen – Geen plicht tot medisch zinloos handelen • Zorg van een goed hulpverlener is ook: – Bevorderen autonomie-ideaal – Dialoog aangaan, ook met onbekwame 3 Autonomie als ideaal • Deugden zoals: integriteit, zelf-discipline, (morele) authenticiteit, zelfbeheersing etc. • Hoofdlijnen: eigenheid en redelijkheid • NB: deugden impliceren altijd een balans (Aristoteles): dus vergeet niet dat mensen deel uitmaken van gemeenschappen en dat ze zijn wie ze zijn mede dankzij anderen • Ideaal blijft belangrijk zelfs als patiënt wilsonbekwaam is Anorexia en autonomie-ideaal • Misschien wel grootste punt van zorg: moeilijk voor patiënt om echt vorm te geven aan eigen bestaan • Veel interventies van hulpverleners gericht op hervinden van eigen regie patiënt – soms steunend (door niet te straffen) – soms heel paradoxaal (bv dreigen met BOPZ) – altijd individueel bepaalde aanpak nodig, dus weinig standaardisering (zoeken met team) Achtergrond • Hulpverlener-patiënt relatie is een dialogische relatie • Daarom minder behoefte aan: – met rechten beklede patiënt – discussie over precieze afbakening beslissingsbevoegdheid mbv wilsbekwaamheid • En meer behoefte aan: – Goede communicatie met patiënt – Bevorderen eigen regie patiënt – Kritisch blijven kijken naar eigen handelen Plichten van een hulpverlener • Respecteer zelfbeschikkingsrecht indien patiënt bekwaam is (autonomie als recht) – Recht op informatie – Toestemmingsbeginsel • Vaak is meer nodig: – Ontwikkel eigen professioneel kompas – Bevorder verwerkelijking autonomie ideaal – En organiseer je eigen tegengeluid!
© Copyright 2025 ExpyDoc
