vorig artikel inhoud volgend artikel 25 magazine over de zee # 4 | september–2014 Seagriculture 3 over Highlights over the whole chain: ‘Zeewier wacht een stroomversnelling’ Tekst: Michel Verschoor en Wanda Zevenboom / Foto’s: Wanda Zevenboom De teelt en verwerking van zeewier zijn volop actueel. Eiwitrijk zeewier kan bij een toenemende wereldbevolking de voedselgarantie vergroten en is geschikt als hoogwaardige grondstof voor biobrandstof en medicijnen. Maar vooralsnog profiteert alleen het kleinbedrijf, met consumentenproducten. Op de derde editie van de internationale conferentie Seagriculture spraken nationale en internationale experts en ondernemers over opschaling van teelt en afzet. Kansrijk lijkt een geïntegreerde, multidisciplinaire ketenbenadering waarbij zeewierboeren samenwerken met vissers, viskwekers, en producenten van zeewierproducten. Een impressie. ‘Jammer dat Nederlandse ministeries ontbreken.’ Het telen, oogsten en verwerken van zeewier is allerminst nieuw. Op het voormalige Noord-Hollandse eiland Wieringen maakten bewoners vroeger dijken en matrassen van zeewier. Langs de Bretonse kust bemesten boeren er hun akkers mee. Japan kent een traditie van zeewier als ingrediënt in mooie gerechten. Voor de Hollandse keuken bleef de productie van zeewier tot voor kort beperkt tot het schroefwier agar-agar voor gelatine. Maar zeewier zit in de lift, mede dankzij een op het oog oneindige reeks toepassingen, het duurzame karakter en tal van gezonde en voedingsrijke eigenschappen. De circa tachtig deelnemers aan de derde editie van Seagriculture, dit jaar in Terneuzen, maakten kennis met farmaceutische producten en cosmetica op basis van zeewierextracten. En ze proefden zeewierchips, -jenever en de nu al populaire Dutch Weedburger, een vegetarische hamburger van zeewier. De Nederlandse producenten van Zeewaar vertelden dat een aantal vooruitstrevende chef-koks hun oogst als gezond versproduct serveert en dat de zeegroente inmiddels naast lamsoor en zeekraal in enkele toonaangevende vis winkels ligt. Toepassingen in de voedselketen lijken eindeloos: producenten van gedroogde sauzen en soepen gebruiken zeewier als smaakmaker. Ook producenten van voer voor vee en huisdieren gebruiken het als eiwitrijk ingrediënt. Duurzame grondstof ‘Nederlandse consumenten eten zeewier zonder dat ze er erg in hebben’, zei Willem Brandenburg al in een NOS-Journaalbijdrage ter gelegenheid van de eerste editie van Seagriculture, in 2011. Zeewier-kwartiermaker Brandenburg, gelieerd aan Wageningen UR en The Wierderij, was ook dit jaar een van de sprekers op de conferentie op 24 en 25 september. Als een van de initiatiefnemers van Seagriculture stond hij stil bij zeewier als grondstof voor hoogwaardige producten. Want hoewel de consumentenmarkt in bescheiden mate klaar is voor zeewier, en een aantal kleinschalige Nederlandse producenten op weg is naar de eerste winstcijfers, wil het in West-Europa met de grootschalige vorig artikel inhoud volgend artikel 26 magazine over de zee # 4 | september–2014 zeewierproductie nog niet vlotten. Volgens voorstanders van grootschalige introductie een gemiste kans voor een ‘duurzame’ economie. Brandenburg: ‘Zeewier kan worden verwerkt tot duurzame chemicaliën, is grondstof voor biobrandstof, vervanger van pluis voor visnetten, kan verwerkt worden tot bioplastic en is geschikt voor tal van andere eindproducten.’ Combinatieteelt Stefan Kraan van het Ierse Ocean Harvest Technology wees erop dat in de nabije toekomst ‘onze proteïnen, koolhydraten, antibiotica en pesticiden van zeewier komen en dat ook nieuwe kuren die assisteren bij de genezing van kanker zijn gebaseerd op zeewierextracten.’ Er zitten veel voordelen aan de productie van zeewier, vertelden ook andere deelnemers. Zeewier groeit snel, zorgt voor recycling van nutriënten en haalt het broeikasgas CO2 uit de lucht. Nadeel is dat de teelt van zeewier offshore en in ruwe zee niet overal lukt. Voor Nederland komt daar nog eens bij dat veel water al een bestemming heeft. Kweek kan ook dichtbij, aan de kust. Zo experimenteren producenten zoals Seaweed Harvest Holland samen met YourWell met zeewierkweek in bassins waar vers Oosterscheldewater doorheen stroomt. Integrated seafarming Een aantal deelnemers aan Seagriculture ziet wel degelijk mogelijkheden voor groot schalige productie. En kansen liggen volgens ingewijden zeker ook in onze territoriale wateren. Urker visondernemer Jan de Boer, Ton Runneboom voorzitter van het Biorenewables Business Platform, en Henrice Jansen van IMR/Imares zoeken het in Integrated Seafarming, een combinatie van vis- en zeewierkwekerijen op open zee. De zeewieroogst wordt dan opgekocht door producenten van diverse zeewierproducten. Runneboom: ‘Zulke geïntegreerde zeeboerderijen leveren een bijdrage aan een duurzame economie en zijn bovendien een banenmotor.’ Volgens Jan de Boer zijn ondiepe delen van de Noordzee waar veel vis aanwezig is, zoals de Doggersbank, geschikt voor zee boerderijen. ‘Op plekken waar windmolenparken staan, mag nu niet worden gevist en zijn ook andere economische activiteiten nog niet toegestaan. Overheid, grijp uw kans en geef initiatiefnemers van zeeboerderijen hier de ruimte.’ Zeewierkweek kan volgens De Boer worden gecombineerd met het laten opgroeien van jonge tarbot en andere vissoorten in zee. Critici wezen er op dat de Noordzee te ruw is en dat golfslag al snel schade kan aanrichten. Onderzoekstinstellingen zoals het NIOZ Seaweed Science Centre op Texel zijn dan ook bezig met onderzoek naar de meest geschikte zeewiersoorten voor cultivatie op de Noordzee. Dat onderzoek is met zes inheemse wiersoorten en zo’n tweehonderd internationale soorten nog niet afgerond. Samenwerking met Noorwegen In het fjordrijke Noorwegen is de zee minder ruw. Het is geen toeval dat juist daar getest wordt met gecombineerde bedrijfsvoering. Hortimare, een bedrijf uit Heerhugowaard, assisteerde bij zo’n pilot in Noorwegen, waarbij zeewierkweek plaatsvond op de locatie van een zalmkwekerij. Volgens Hortimare ‘een soort kringloopsysteem waarbij zeewier de zee reinigt van afvalstoffen die vrijkomen bij de viskweek.’ Afgelopen mei oogstte Hortimare hier 3,5 ton zeewier. In een ander door de EU gesubsidieerd project met OceanFuel LTd was er voor Hortimare tegenslag in de vorm van schade door ruw weer. Of biofuel op basis van suikerrijke zeewiersoorten van de grond komt, is geen gelopen race. Zo toonde Ad de Laat van Cosun Biobased Products overtuigend aan dat het niet eenvoudig zal zijn voor zeewier producten om hun product te laten concurreren met suikerbietenafval, waar een gevestigde industrie achter zit die tegen lage kosten en op basis van bestaande logistiek snel kan leveren. vorig artikel inhoud volgend artikel 27 magazine over de zee # 4 | september–2014 EU-subsidies Voor ambitieuze zeewierproducenten is het wachten op nieuwe investeringsbronnen en een pro-actieve overheid. ‘Opmerkelijk is bijvoorbeeld dat, afgezien van de provincie Zeeland en in tegenstelling tot vorig jaar, de overheid – zoals de ministeries van IenM en EZ, Rijkswaterstaat en het RIVM – niet aanwezig is op deze conferentie’, vond Freek van den Heuven van Hortimare. Betrokkenheid vanuit Den Haag kan een steun in de rug zijn voor geldschieters om in start-ups te investeren. Investeerders zijn nu nog afwachtend en EU- en andere overheids subsidies voor open seafarming zijn minimaal beschikbaar of nauwelijks bereikbaar, volgens betrokkenen. Voor wie groot denkt en in consortia subsidieaanvragen kan schrijven, zijn die mogelijkheden er overigens wel, schetste Saske Hoving van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). RVO zette verschillende Europese onderzoeks- en innovatieprogramma’s voor biobased industries op een rij. Horizon 2020 bijvoorbeeld is een programma van de Europese Commissie voor het stimuleren van onderzoek en innovatie op het gebied van klimaatverandering, voedselveiligheid, en duurzame energie. Een andere subsidiemogelijkheid is de JTI BioBased Industries, met een budget van 3,7 miljard tot 2020. Producenten van zeewierproducten voor de voedingsindustrie merkten op dat er voor het midden- en kleinbedrijf in de foodsector weinig is te halen en dat het nogal wat vergt om als consortium een aanvraag in te dienen. ‘Lukt dat na een flinke tijdsinvestering wél, dan is er slechts zeven procent slaagkans’, aldus Rebecca Wiering van Zeewaar. North Seaweed Hoewel er in Nederland genoeg potentie, kennis, goede wil en geld beschikbaar is voor een eigen zeewierindustrie, is van een grootschalige aanpak nog geen sprake. ‘Dit in tegenstelling tot landen als Frankrijk en Spanje, en veel Aziatische landen’, zegt conferentiedeelnemer Carola Helmendach van het Zeeuwse bedrijf North Seaweed. ‘Voor de productie van diervoeders importeren wij ons zeewier uit Zuid-Europa, omdat hier geen noemenswaardig aanbod is.’ Ondanks dat de vraag naar zeewier volgens Helmendach jaarlijks met drie procent toeneemt, is de productie als groeimarkt voor investeerders nog niet interessant genoeg. Azië, goed voor 95 procent van de zeewierproductie, zal nog even de grootste speler blijven. Kleinschalige doorstart Het kleinbedrijf laat zich hier intussen niets aan gelegen liggen en trekt een eigen plan. North Seaweed, dat werkt met een aantal parttimers, ziet groeikansen genoeg. Ook Zeewaar en YourWell zijn optimistisch, nu ze merken dat de consument zeewierproducten ziet zitten. ‘Wij voorzien dat we over enkele jaren winst maken, en daar is ons business model ook op gebaseerd’, zegt Rebecca Wiering. Your Well, vijf full- en parttimers groot, is gespecialiseerd in de distributie en marketing van natuurlijke voeding, gezondheidsen verzorgingsproducten op basis van zeewier. Eigenaar Kees Boender verwacht ‘een stroomversnelling’ voor op zeewier gebaseerde food- en cosmeticaproducten. ‘Er is volop samenwerking in kenniskringen zoals het Dutch Seaweed Platform. Stichting Zeewierwijzer verzorgt promotie en de consument raakt overtuigd. Dat is een prima basis voor nieuwe stappen.’ Volgens Rebecca Wiering van Zeewaar heeft het geen zin om zevenmijlslaarzen aan te trekken. ‘Kleinschaligheid is juist de kracht van de bescheiden successen die we nu boeken.’ In Noord-Holland zijn eerder twee ambitieuze zeeboerderijen gestrand. Samenwerking zoeken met andere zeewierbedrijven, de communicatie en promotie verbeteren, de productie uitbouwen en de logistiek op orde krijgen, is volgens Wiering de juiste route naar succes. Meer informatie: Zie voor meer informatie over onderzoek, innovatie en perspectieven van zeewierteelt: [www.seagriculture.eu]
© Copyright 2024 ExpyDoc
