LOSLATEN
Hoofdstuk 11
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Relatie met iemand met Asperger
Dit is het elfde hoofdstuk dat ik schrijf in het kader van een boek over Loslaten.
Het doel van het boek is een integraal kader te schetsen van alles wat met loslaten te maken
heeft: patronen van een emotioneel ongezonde opvoeding, gevoelens versus emoties,
herinneringen, rollen die we aannemen, de functie van pijn/verdriet/onrust, gevolgen voor je
partnerkeuze en voor je relatie(s), gevolgen voor je gespreksvoering en je communicatie,
gevolgen voor de omgang met je kinderen, wat je er zelf aan kunt doen om alsnog jezelf
emotioneel op te voeden en hoe een emotioneel gezonde opvoeding eruit zou kunnen zien.
Zodra een hoofdstuk af is plaats ik het op mijn website, zodat je het gratis en vrijblijvend kunt
downloaden.
Zodra ik alle hoofdstukken af heb, zal ik alle hoofdstukken alsnog aanpassen en redigeren en
in een boek uitbrengen.
Dit boek Loslaten.Nu zal dan tevens voor een normale prijs beschikbaar komen.
Je kunt daarom kiezen: of je downloadt een enkel hoofdstuk, of een paar of alle hoofdstukken
gratis, en/of je wacht tot het in een geredigeerde en aangepaste vorm in een boek
beschikbaar komt.
Tweewekelijks schrijf ik op mijn blog een artikel over een relevant onderwerp met betrekking
tot loslaten.
Als je geabonneerd bent op mijn tweewekelijkse eZine Loslaten, word je vanzelf geïnformeerd
wanneer een volgend hoofdstuk af is en door jou gratis gedownload kan worden. Ook hoor je
wanneer het boek klaar is en hoe en voor welk bedrag dat kan worden aangeschaft.
Je kunt je gratis en geheel vrijblijvend abonneren op mijn wekelijkse eZine Loslaten. Je kunt
dan ook een gratis mini-eBook over loslaten downloaden. Aanmelden doe je door op mijn
website www.loslaten.nu (rechts bovenin in het kader dat je op de Homepage ziet) je
voornaam en je e-mailadres in te vullen. Jouw privacy wordt gewaarborgd en afmelding is
eenvoudig.
Relatieverslaving
Hoofdstuk 11.
Als je een relatie hebt met iemand met (aspecten van) het
Aspergersyndroom
1. Wat zijn de aspecten van het Aspergersyndroom? blz 2
2. Hoe vaak komt het Aspergersyndroom voor, is het erfelijk en waarom
lijken er de laatste jaren meer mannen met Asperger te zijn? blz 8
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
1
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
3. Wanneer bestaat er een grotere kans dat je je aangetrokken voelt tot
iemand met het Aspergersyndroom? blz 10
4. Waartoe voelen partners zich bij een Asperger aangetrokken en wat kan
het tot een obsessieve liefde maken? blz 12
5. In hoeverre is het mogelijk om een naar omstandigheden tevreden.
stellende relatie te hebben met iemand met het Aspergersyndroom? blz
15
6. Wat zijn de aspecten die jouw aandacht verdienen in een relatie met
iemand met Asperger? blz 16
7. Welke overwegingen zouden een rol moeten spelen als je een diagnose
verlangt? blz 19
8. Als de emotionele pijn, de emotionele onrust en het piekeren blijven. blz
27
© copyright Ammy van Bedaf, Loslaten.Nu 2014. Alle rechten voorbehouden.
Wil je dit artikel gebruiken in een tijdschrift, nieuwsbrief of op een website? Dat kan, zolang je de
hierna gegeven “ informatieregels “ overneemt, met een werkende link naar mijn website: “ Door
Ammy van Bedaf. Ga naar http://www.loslaten.nu/ voor het aanvragen van het gratis mini-eBook
over loslaten ‘8 Manieren om te stoppen met piekeren en malen en om weer rust in je hoofd te
krijgen’. “
1.
Wat zijn de aspecten van het Aspergersyndroom?
Een van de kenmerken van iemand met het Aspergersyndroom is de
afstandelijkheid. Als je partner afstandelijk is, is het mogelijk dat hij het
Aspergersyndroom heeft of hier aspecten van vertoont. Het is overigens niet zo
dat iedereen die afstandelijk is, het Aspergersyndroom heeft. Er zijn veel meer
mensen die afstandelijk en emotioneel onbereikbaar zijn dan mensen met het
Aspergersyndroom.
Het Aspergersyndroom is een stoornis in het autistisch spectrum: dit omvat o.a.
zowel het Aspergersyndroom als autisme.
De informatie voor dit hoofdstuk heb ik gehaald uit het lezenswaardige boekje
van Maxine C. Aston: ‘Als je partner Aspergersyndroom heeft’.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
2
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Het Aspergersyndroom komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Schattingen van de man-vrouw-verhouding van mensen die formeel
gediagnosticeerd zijn als Asperger variëren van 4:1 tot tussen 10:1 en 15:1.
Iemand die samenwoont met een Asperger kan al jaren het gevoel
hebben dat er iets niet helemaal klopt, dat er iets ontbreekt of scheef zit. Je
bent je al te bewust van het paradoxale van je partner: zo bekwaam op het
ene gebied en zo onhandig en onbeholpen op het andere, en zo slecht in staat
te begrijpen wat het precies is in zijn doen en laten dat voor zoveel problemen
en misverstanden tussen jullie zorgt.
Hij kan tal van gemengde, tweeslachtige boodschappen afgeven die tot veel
verwarring leiden.
Iemand met het Aspergersyndroom houdt er vaak een hele reeks rigide
dagelijkse gewoonten op na. Het is geen normaal gedrag. Volwassen Aspergers
hebben allerlei gewoonten en het verschilt van persoon tot persoon hoe strikt
die moeten worden nageleefd. Het verschil met obsessief-compulsieve stoornis
(OCS) is dat OCS zich kan manifesteren in de vorm van herhalend gedrag.
Overigens wil het niet zeggen dat iemand met rigide gedrag altijd het
Aspergersyndroom heeft, want rigide en star gedrag kan ook het gevolg zijn
van bijvoorbeeld angst voor controleverlies uit de jeugd.
Aspergers communiceren niet makkelijk en het kost hen vaak moeite om
een diepgaand en zinvol gesprek te voeren over de gevoelens van hun partner
en de invloed ervan op hun relatie. Dit houdt ook weer niet in dat iedereen die
niet of niet makkelijk over zijn gevoelens kan praten, het Aspergersyndroom
zou hebben.
De manier waarop ze aan gesprekken deelnemen kan iets onhandigs en
eigenaardigs hebben.
Zo hebben ze een probleem met het interpreteren van non-verbale signalen
zoals gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. Veel Aspergers zijn gehandicapt in
de non-verbale communicatie zoals gelaatsuitdrukkingen en lichaamstaal,
houdingen en gebaren. Dit zijn belangrijke indicatoren van onze emotionele
toestand en van de boodschap die we aan een ander willen overbrengen.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
3
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Veel Aspergers hebben problemen met het ‘functionele taalgebruik’: dit
zijn de aanwijzingen waarmee we bepaalde woorden benadrukken en de
variaties in toonhoogte om duidelijk te maken wat we bedoelen.
Daarom weten ze bijvoorbeeld niet wanneer ze moeten lachen. Een Asperger
kan jou ook te lang aankijken of juist op het verkeerde moment wegkijken.
Iemand met het Aspergersyndroom heeft zowel moeite met het
interpreteren van non-verbale signalen als met het geven ervan. Non-verbale
communicatie tussen partners kan dan ook tot grote misverstanden leiden en
als je samenwoont met iemand met het Aspergersyndroom kunnen de
communicatieproblemen jou soms tot wanhoop en drijven en voor grote twijfel
bij jou zorgen.
Mensen met Asperger nemen dingen die gezegd worden letterlijk. Zij hebben
grote moeite met een dubbele betekenis van iets en halen die dubbele
betekenis er niet uit. Dubbele boodschappen kunnen dan ook tot grote
misverstanden leiden. Ook wat de ander niet bedoelde zal hij niet automatisch
weten. Aspergers kunnen boodschappen heel letterlijk nemen en de koffers
pakken als hun partner heeft aangegeven dat hij kan vertrekken als hij niet
verandert.
Het is voor hem niet zo maar duidelijk dat de meeste mensen in hun
ergernis of boosheid dingen zeggen die ze niet direct of letterlijk menen. Dit
kan worden voorkomen door steeds te zeggen wat je bedoelt en te bedoelen
wat je zegt.
De oorzaken van misverstanden in de communicatie kunnen van echtpaar tot
echtpaar verschillen. De ene Asperger heeft moeite met sarcastische
opmerkingen, grappen en stijlfiguren en neemt die te letterlijk. De ander
begrijpt jouw instructies niet goed, waardoor je die telkens moet herhalen. Het
kan ook zijn dat de clou van wat er gezegd wordt hem eenvoudig ontgaat.
Een Asperger is niet opzettelijk ontwijkend of niet communicatief. Het is
ook niet zo dat hij niet wil begrijpen wat er wordt gezegd; hij begrijpt het
gewoon doorgaans niet.
Het kan zijn dat jouw partner in woede uitbarst om iets ogenschijnlijk
onbeduidends, waardoor je je afgewezen voelt. Dit houdt weer niet in dat
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
4
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
iemand die woedend wordt om een kleinigheid, het Aspergersyndroom heeft.
Een andere oorzaak van het woedend worden heeft zijn oorzaak in een
emotioneel niet gezonde jeugd en uit zich dan in de vorm van een regressie:
een reactie die in geen verhouding staat tot het gebeurde. Helemaal
verwarrend wordt het als iemand met het Aspergersyndroom in de jeugd een
niet emotioneel gezonde opvoeding heeft gehad.
Het geheugen van een Asperger kan selectief zijn, waardoor hij zich maar een
deel herinnert van wat er is gezegd en dat vervolgens uit zijn verband haalt.
Of hij legt alles uit wat er gezegd wordt als kritiek terwijl het alleen maar
bedoeld is als praktisch advies.
Ook het feitelijk ontbreken van communicatie kan destructief werken. Geen
gehoor of erkenning krijgen kan net zoveel pijn doen als verbale verwijten.
Ze hebben ook problemen met het geven van de juiste (gepaste)
antwoorden tijdens gesprekken.
Aspergers wekken de indruk dat ze hun partner niet emotioneel nodig
hebben en dat wat hun partners doen voor hen belangrijker is dan wie hun
partners zijn en hoe die zich voelen.
Op de een of andere manier blijkt uit de reacties van iemand met het
Aspergersyndroom en uit de dingen die hij doet dat hij niet zeker weet wat hij
moet doen of dat hij niet zeker weet wat jij van hem verwacht. Dat kan jou als
partner weer het idee geven dat jij degene bent die onduidelijk bent en dat het
communicatieprobleem bij jou ligt.
Veel vrouwen denken dat ze gek worden. Ze kunnen maar niet begrijpen
waarom hun partner niet snapt wat ze hem probeert bij te brengen en waarom
hij haar verwijt dat ze altijd kritiek op hem heeft terwijl ze hem juist probeert te
helpen of probeert raad te geven. Soms moet ze dezelfde dingen steeds
opnieuw zeggen en belandt ze met haar partner in een vicieuze cirkel.
Het gedrag van iemand met het Aspergersyndroom kan soms bot overkomen.
Aspergers kunnen ongezouten hun mening geven.
Een Asperger heeft vaak geen echte vrienden (noot AvB: maar
“kennissen”). Ze hebben er blijkbaar ook niet altijd behoefte aan. Een Asperger
mixt ook niet met de vriendinnen en vrienden van zijn partner en houdt zich
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
5
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
hier doorgaans afzijdig van of onttrekt zich aan het contact met jouw
vriendinnen en vrienden.
Een Asperger vermijdt intiem oogcontact bij een partner en zal zijn hoofd
wegdraaien als je intiem oogcontact zoekt. In gesprekken kunnen ze
oogcontact uit de weg gaan. Dat wil weer niet zeggen dat iedereen die
oogcontact uit de weg gaat, Asperger heeft. Dit vermijden van oogcontact kan
bijvoorbeeld ook een teken van verlegenheid of schaamte of iets dergelijks zijn.
Sociale aangelegenheden zijn niets voor hem en feestjes zullen niet zijn
keus zijn. Het kan zijn dat hij in een andere kamer zijn favoriete tijdschriften
door gaat zitten kijken of dat hij een ommetje gaat maken of naar bed gaat.
Een Asperger mist het natuurlijke vermogen om de ongeschreven regels voor
persoonlijke ruimte aan te leren die anderen als vanzelfsprekend beschouwen.
Zo kunnen ze ergens gaan staan waar ze willen en zijn zich er dan niet van
bewust dat dat wel eens te dicht bij de ander kan zijn.
Handbewegingen zijn soms overdreven of blijven helemaal achterwege.
Mensen met het Aspergersyndroom hebben vaak een wat raar en stijf
aandoende manier van bewegen.
Een Asperger heeft niet altijd oog voor risico’s van bepaalde situaties. Dit kan
komen doordat hij de signalen niet weet te interpreteren of doordat hij op iets
of iemand gefixeerd is geraakt.
Hij kan in beslag worden genomen door één bepaald object of
onderwerp, bijvoorbeeld (dit is een willekeurig voorbeeld) de tafelschikking als
er uit wordt gegeten. Alle andere sociale conventies zijn op zo’n moment
ondergeschikt aan zijn plicht ervoor te zorgen dat iedereen in zijn ogen op de
juiste plaats zit.
Als iemand met het Aspergersyndroom een taak heeft, zal hij altijd zijn
best doen, zal alles prima in orde komen en hoef je nergens over in te zitten.
Hij zal het hoogst ernstig nemen en pas stoppen als de missie volbracht is. Wel
is het belangrijk goed op te letten dat het verzoek in de juiste bewoordingen is
gedaan, want hij zal dit verzoek letterlijk nemen en ook letterlijk zo uitvoeren
Een Asperger heeft doorgaans een IQ dat hoger ligt dan gemiddeld en ze
hebben doorgaans ook een goede baan.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
6
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Een gebrek aan empathie is een van de aspecten van het Aspergersyndroom
waar partners maar heel moeilijk mee uit de voeten kunnen. Empathie is het
vermogen je in iemand anders te verplaatsen en in te leven. Dit houdt in dat de
kans klein is dat Aspergers hun partners waardering zullen geven voor alle
inspanning, tijd en zelfopoffering die ze juist vanwege het syndroom in de
relatie stoppen. Ook hier geldt weer dat het niet zo is dat iedereen die geen
inlevend vermogen heeft, Asperger heeft.
Iemand met het Aspergersyndroom weet gewoon niet wat hij moet doen
of waarvoor hij zich dankbaar moet voelen in een relatie. Hij heeft dan ook
waarschijnlijk geen idee hoe het komt dat jij zo verdrietig en gespannen bent.
Het probleem ligt juist bij zijn vrouw, denkt hij. Omdat volwassenen met
het Aspergersyndroom gewoon zichzelf zijn en dingen op hun eigen manier
doen, vinden ze misschien wel dat het probleem juist bij hun partner ligt, met
al haar geklaag en gezeur. Juist door hun onvermogen tot empathie zien ze
meestal niet dat het probleem van hun partner juist voortkomt uit iets dat met
hun eigen gedrag te maken heeft.
Aspergers zijn zich waarschijnlijk niet eens bewust dat ze soms erg
eenzijdig bezig zijn. Hij verlangt van zijn vrouw dat ze bepaalde dingen precies
doet zoals hij het wil. Hij beseft niet wat voor effect zijn gedrag op anderen kan
hebben. Uit zijn Aspergersyndroom vloeit voort dat hij moeite heeft zich een
bepaald beeld te vormen wat er in de ander omgaat en hij mist het vermogen
zich in die ander te verplaatsen. Dat betekent niet dat hij niet om zijn partner
geeft of zich niet om haar bekommert, maar alleen dat hij zich niet kan
voorstellen wat zij voelt.
Degene die het minst last heeft van het Aspergersyndroom is dan ook de
Asperger zelf.
Hij zal niets veranderen, hoe je ook zeurt, emotionele chantage pleegt of
ultimatums stelt. Het zet de Asperger alleen maar onder een enorme druk
omdat hij niet weet hoe hij, dat wat jij empathie noemt, moet laten zien of
uiten. Jouw partner kan niet geven wat hij niet heeft, maar hij kan je wel
beschermen, om je geven, bezorgdheid tonen en je troosten als je hem
duidelijk maakt dat je dat graag wilt.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
7
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
2.
Hoe vaak komt het Aspergersyndroom voor, is het erfelijk en waarom lijken
er de laatste jaren meer mannen met Asperger te zijn?
Uit Zweeds onderzoek komt men uit op één op de 250 tot 300 kinderen.
Uit dat onderzoek bleek ook dat ongeveer de helft van de kinderen met
Asperger uit de steekproef niet was doorverwezen voor een diagnose. Volgens
dit onderzoek zijn er daarom vermoedelijk meer gevallen van Asperger dan we
nu weten.
Het Aspergersyndroom is er al vanaf de geboorte.
Het is dus niet iets dat zich later in het leven ontwikkelt en het gaat niet weg.
Er is geen genezing mogelijk van het Aspergersyndroom.
Het is niet het gevolg van een trauma dat men als kind of als volwassene heeft
beleefd, en ook niet van misbruik, emotionele verwaarlozing of afwijzing door
kille ouders die hun emoties niet konden uiten.
Het wordt niet altijd in de eerste levensjaren ontdekt en kan zelfs tot de
adolescentie of volwassenheid niet worden opgemerkt.
Er zijn geen aanwijzingen voor een genetische, dus erfelijke basis van het
Aspergersyndroom, net als bij autisme. De ernst van autisme kan verschillen,
zelfs onder broers en zussen. Niet alle gezinsleden krijgen Asperger en die het
wel zijn, hebben het syndroom niet in dezelfde mate.
Een onderzoek wees uit dat in 57% van de gevallen van kinderen met
Asperger ook sprake was van een ouder die autistische kernmerken vertoonde
of ook aan het Asperger-syndroom leed. Dit geeft echter niet aan hoe groot de
kans is dat een paar van wie een van beiden Asperger heeft, een kind zal
krijgen die het syndroom ook zal hebben. Er blijkt wel uit dat in 43% van de
gevallen geen van beide ouders Asperger heeft. Dit geeft aan hoe complex de
bij de erfelijkheid betrokken genetische factoren zijn.
Het Aspergersyndroom zal voor iedereen andere gevolgen hebben. Er zullen
problemen zijn met de communicatie, het sociale verkeer en het creatief
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
8
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
denken, maar hoe die tot uiting komen, zal van persoon tot persoon
verschillen.
Zo hebben niet alle hoogfunctionerende volwassenen met het syndroom
duidelijke obsessieve neigingen. Het kan zijn dat sociaal verkeer bijvoorbeeld
geen groot struikelblok is, maar dat het onmogelijk is om jouw opvattingen aan
een Asperger duidelijk te maken. Het kan zijn dat jouw Asperger-partner niet
over gevoelens en emoties wil praten, maar dat wil niet zeggen dat hij ze niet
heeft. Dat iemand niet over zijn of haar emoties wil praten, hoeft niet
automatisch te betekenen dat iemand Asperger zou hebben, want veel meer
mensen hebben hier moeite mee.
In veel opzichten is iemand met Asperger sociaal bijziend en voor een
Asperger moet de samenleving zo af en toe heel verwarrend zijn.
Allerlei factoren spelen een rol, zoals leeftijd, opvoeding en studievaardigheid
van de Asperger en, het allerbelangrijkste, de gekozen partner. De partner is
een van de belangrijkste mensen in zijn leven. Er zijn dingen die de partner
gemakkelijker afgaan dan hemzelf.
9
Veel kinderen met het Aspergersyndroom worden op school gepest. Dat wordt
vaak niet gezien of gemeld en de lessen die het hen leert over andere mensen
kunnen hen hun hele leven bijblijven. Ze kunnen er de overtuiging aan
overhouden dat anderen erop uit zijn hen te bedriegen, uit te lachen en
belachelijk te maken.
Daardoor kunnen ze overdreven reageren op iets dat ze als kritiek
ervaren en deze overgevoeligheid ondervindt de partner van een Asperger aan
den lijve als zij probeert te bespreken wat ze van een bepaalde kwestie vindt.
Iemand met Asperger gaat mede hierdoor gauw in de verdediging en legt de
schuld snel bij de ander.
Maar een klein deel van de volwassen Aspergers heeft een intieme relatie.
De kernproblemen die het Aspergersyndroom oplevert zijn voor vrouwen en
mannen met het syndroom hetzelfde. Wel bestaat er een verschil in de mate
waarin mannen en vrouwen eraan lijden en in de manier waarop beide seksen
omgaan met de problemen waarvoor je als Asperger kunt komen te staan. Een
verklaring kan zijn dat het syndroom bepaalde problemen die sommige
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
mannen toch al hebben met verbale of non-verbale communicatie, nog
versterkt.
Dat het lijkt dat er de laatste tijd steeds meer mannen met Asperger zijn, komt
omdat steeds meer mannen de diagnose krijgen. Dit komt doordat de
afgelopen dertig jaar veel meer bekend is geworden over het syndroom,
waardoor het eerder wordt herkend.
Een diagnose wordt bij volwassenen ook meestal pas gesteld als bij een
van hun kinderen op school de suggestie wordt gedaan dat het kind een
stoornis in het autistisch spectrum zou kunnen hebben. Asperger is pas sinds
1983 als zodanig benoemd, dus het is logisch dat volwassenen van nu die
diagnose destijds toen ze kind waren nog niet kregen.
Het is ook mogelijk dat gedrag van mannelijke Aspergers in het verleden
eerder door de vingers werd gezien dan nu omdat begaafde mannelijke
Aspergers die op zoek zijn naar een relatie vaak harde en consciëntieuze
werkers en dus vaak goede kostwinners zijn. De financiële status van vrouwen
veranderde in een hoog tempo, waardoor meer vrouwen nu zelf de kost
verdienen en minder financieel afhankelijk zijn van hun partner.
Tegenwoordig verlangen vrouwen echter meer emotionele interactie en
meer communicatieve diepgang van hun partners en de meeste vrouwen
verwachten begrip, intimiteit en emotionele steun van hun partner en willen
hun gevoelens kunnen uiten en begrepen worden. Het is vaak deze
“wederkerigheid” die gemist wordt bij iemand met Asperger.
Misschien lijken de aantallen mannelijke Aspergers daarom wel toe te nemen
omdat hun problemen met sociale interactie niet langer genegeerd worden.
3.
Wanneer bestaat er een grotere kans dat je je aangetrokken voelt tot iemand
met het Aspergersyndroom?
Mensen die op iemand vallen die het Aspergersyndroom blijkt te hebben, zijn,
zo is mijn ervaring op grond van klantgesprekken, vaak gevallen op het
aandoenlijke of vertederende en soms klunzige of hulpeloze en
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
10
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
hulpbehoevende gedrag dat de Asperger uitstraalt. Dit is een van de
kenmerken van iemand die relatieverslaafd is: je valt op iemand omdat je
onbewust aanvoelt dat je de ander kunt helpen, verzorgen en redden. Dat
maakt dat mensen die in hun jeugd affectief zijn verwaarloosd en emotioneel
zijn misbruikt, een aanzienlijk grotere kans hebben om een relatie te beginnen
met iemand die het Aspergersyndroom heeft. Iemand die een emotioneel
gezonde opvoeding heeft gehad, zal zo’n “vreemd” iemand eerder links laten
liggen als het om het aangaan van een relatie gaat.
Wat aanvankelijk een lieve, aandoenlijke, intelligente partner lijkt te zijn
met een goede baan, blijkt later ook iemand te zijn met onbegrijpelijk gedrag,
waar ook nog eens niet over te praten valt. Dit kan een partner van een
Asperger radeloos en soms reddeloos maken, en zelfs tot depressiviteit of
suïcidaliteit leiden.
Als partner van iemand met het Aspergersyndroom is de kans groot dat je in je
jeugd op de een of andere manier te maken hebt gehad met vormen van
affectieve verwaarlozing, emotioneel misbruik en/of geestelijke mishandeling.
Het is vanuit deze patronen van vroeger, naar mijn mening met name vanuit
het emotioneel misbruik in je jeugd, dat je valt op iemand met het
Aspergersyndroom. Vanuit dit emotioneel misbruik was er geen emotionele
voeding van jou ouders naar jou als kind toe (affectieve verwaarlozing), maar
was er daarentegen sprake van het feit dat (een van) jouw ouders jou als kind
nodig had(den) voor haar/zijn eigen emotionele behoeften. Als kind heb je
gezien dat (een van) je ouder(s) het op de een of andere manier niet aankon of
verdrietig was. Een kind kan dan niet anders dan deze ouder helpen en redden
en zichzelf wegcijferen. Het is dit patroon van het jezelf wegcijferen en het
ontzien van jouw partner wat je, onbewust en onbedoeld, later zult herhalen
bij je partner.
Het is niet zo dat iemand met een jeugd van affectieve verwaarlozing en
emotioneel misbruik automatisch op iemand met het Aspergersyndroom valt.
Andersom is wel het geval: de partner van iemand met het Aspergersyndroom
heeft waarschijnlijk in haar jeugd te maken gehad met affectieve verwaarlozing
en emotioneel misbruik. Als je niet emotioneel of feitelijk van jouw partner
kunt loskomen als je dat wilt, komt dat door de patronen uit jouw jeugd.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
11
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Als een vrouw er aan onderdoor gaat doordat haar partner (aspecten van) het
Aspergersyndroom lijkt te hebben, komt het dus niet doordat haar partner het
Aspergersyndroom heeft, maar door de patronen uit haar jeugd. Als het
namelijk niet deze emotioneel onbereikbare partner was geweest waar ze op
gevallen was, zou ze zich tot een andere emotioneel onbereikbare partner
aangetrokken hebben gevoeld.
We zoeken namelijk vanuit onze patronen van vroeger onbewust een
partner bij wie we onze eigen patronen van vroeger kunnen herhalen. Vandaar
dat een Asperger vrijwel altijd in het net zwemt van iemand die in haar jeugd
niet een emotioneel gezonde opvoeding heeft gehad.
De malheur en malaise die je als partner meemaakt, wordt dus niet meer dan
de helft door je Asperger-partner veroorzaakt; het overige aandeel zit in jouw
eigen jeugd. Het is ook vanuit deze patronen van vroeger dat aan een dood
paard getrokken blijft worden in de hoop dat hij nog iets zal veranderen.
Het is in essentie onmogelijk om iemand anders te veranderen. Iemand kan
namelijk alleen veranderen als hij of zij dat zelf wil. Meestal is het hiervoor
nodig dat de emotionele pijn of onrust of het gepieker zo groot is, dat het
onverdraaglijke vormen begint aan te nemen.
Het lukt evenmin om een Asperger te veranderen. Bovendien kan een
Asperger niet van zijn syndroom afkomen. Toch zijn er wel degelijk
mogelijkheden om de omgang met iemand met het Aspergersyndroom te
versoepelen. De veranderingen die hiervoor nodig zijn moeten verricht worden
door de partner van iemand met Asperger.
4.
Waartoe voelen partners zich bij een Asperger aangetrokken en wat kan het
tot een obsessieve liefde maken?
De informatie voor deze paragraaf heb ik ook weer uit het boekje van Maxine
C. Aston gehaald: ‘Als je partner Asperger-syndroom heeft’.
De meeste vrouwen met een mannelijke partner die het syndroom heeft,
omschrijven hem als vriendelijk, zachtaardig en rustig bij de eerste
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
12
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
kennismaking, en dat waren ook de eigenschappen waardoor ze zich in eerste
instantie tot hem aangetrokken voelden.
Jongens met het Aspergersyndroom hebben een wat vrouwelijke manier
van doen en zullen zich minder snel conformeren aan de sociale stereotypen
van mannelijk en vrouwelijk gedrag dan hun leeftijdsgenoten. Deze feminiene
kant in een volwassen man kan heel aantrekkelijk zijn voor sommige vrouwen.
Een vrouwelijke Asperger zal kiezen voor een betrouwbare, evenwichtige
vaderfiguur, die geen al te sterk emotioneel of intiem beroep op haar zal doen
en haar veel vrijheid en autonomie gunt in de relatie.
Zowel de mannelijke als vrouwelijke Asperger lijken beter overweg te kunnen
met het andere geslacht. Een mannelijke Asperger kan dus, zoals gezegd, een
sterk ontwikkelde feminiene kant hebben. Ook het vroeger gepest zijn door
andere jongens op school en dat hij gemerkt heeft dat vrouwen minder moeite
hebben met zijn gebrek aan zelfvertrouwen en eenzijdige gespreksstof, kunnen
maken dat hij eruit afleidt dat hij bij vrouwen beter ligt dan bij mannen.
Vrouwelijke Aspergers tonen een voorkeur voor mannelijke vrienden,
mogelijk omdat die niet zo’n zwaar emotioneel beroep op hen doen als
vrouwen.
Mannen met het Aspergersyndroom kiezen vaak voor sterke, onafhankelijke en
koesterende vrouwen. Het zijn vaak moederlijke, zorgende, hartelijke figuren.
Het kan een tijdlang prima samengaan, maar op een zeker moment wordt het
tegenstrijdige in zijn vrouwelijke kant zichtbaar. Hoewel hij teder kan zijn, kan
hij ook nogal vooringenomen trekjes vertonen en van zijn partner een bepaalde
rol verwachten.
Doorgaans zijn in onze samenleving mannen ouder dan hun vrouwelijke
partners; meer dan gemiddeld zijn de vrouwen die een relatie hebben met een
man met Asperger daarentegen ouder dan hun mannelijke partners.
Een andere reden voor de aantrekkingskracht van Aspergers kan zijn dat de
begaafdere Aspergers doorgaans hoogopgeleid zijn en uitstekend betaalde
banen hebben, vaak op het gebied van techniek, natuurwetenschappen,
wiskunde of informatica.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
13
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Ze kunnen beter met voorwerpen of informatie werken dan met
mensen. Aspergers zijn uitermate goed in het begrijpen van objecten en
tamelijk slecht in het begrijpen van mensen en hun gedachten. Het omgaan
met anderen kan grote problemen opleveren, tenzij ze het geluk hebben in een
tolerante omgeving of in afzondering te werken. Een Asperger compenseert
zijn of haar sociale onhandigheid met inzet en zorgvuldigheid.
De aantrekkingskracht voor iemand met Asperger kan obsessief worden. Een
tijdje na de eerste kennismaking kan het zijn dat de vrouw tot het besef komt
dat zijzelf de obsessie is geworden van haar partner met Asperger. Dit maakt
dat veel vrouwen zich dan belangrijk, bijzonder en nodig voelen. Op den duur is
het echter nogal eens het geval dat de Asperger volstrekt afhankelijk is van zijn
partner. Door deze obsessieve liefde krijg je het gevoel dat jij in je eentje de
verantwoordelijkheid voor de relatie moet dragen. Dit te grote verantwoordelijkheidsgevoel heeft naar mijn mening zijn voedingsbron in een jeugd van
emotioneel misbruik.
Een mannelijke Asperger zoekt vaak een partner om getrouwd te zijn. Als
mannen met Asperger op zoek zijn naar een echtgenote, duurt de verkeringstijd dan ook vaak maar kort.
Vriendinnen en familieleden ervaren dat ze af en toe misverstanden en
communicatieproblemen met hem hebben.
Liefde kan blind maken en waar vriendinnen en familieleden hem excentriek of
‘anders’ vinden en zijn gedrag een beetje raar en vreemd vinden, kan een
vrouw denken: Ik bof maar met deze zorgzame en (wie weet) knappe man, met
een uitstekende, respectabele en goedbetaalde baan, die eerlijk, aardig en
zacht is.
Zodra ze eenmaal getrouwd zijn, kunnen vrouwen het idee hebben dat hun
Aspergerpartner geen moeite meer doet en dat het afgelopen is met de
romantiek en daarmee ook met het gevoel dat ze belangrijk en bijzonder voor
hem is. De Asperger neemt dan zijn oude leven weer op en van het ene op het
andere moment wordt ze geacht zich aan te passen aan zijn behoefte aan vaste
patronen en planning, zijn bijzondere interesses te tolereren en zich te
schikken in het ontbreken van een sociaal leven, vertrouwelijke gesprekken en
in sommige gevallen seks.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
14
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Vrouwen die een relatie hebben met een Asperger proberen, als het met
praten niet lukt, zichzelf te veranderen en beginnen aan hun eigen gezond
verstand te twijfelen. Sommige vrouwen geven aan het gevoel te hebben niet
gewaardeerd te worden om wie ze zijn. Communicatie blijkt niet mogelijk, hoe
ze ook hun best doen. Ze worden steeds bozer en gefrustreerder. Ze kunnen
het gevoel hebben gek te worden. Daarom is het belangrijk om inzicht te
krijgen in wat Asperger kan inhouden.
5.
In hoeverre is het mogelijk om een naar omstandigheden tevreden stellende
relatie te hebben met iemand met het Aspergersyndroom?
Hiervoor is het allereerst nodig dat je je verdiept in wat het Aspergersyndroom
inhoudt. Dat je dit hoofdstuk hebt gevonden is een goed begin. Ik raad je
echter aan om daarnaast ook het boekje van Maxine C. Aston te lezen (‘Als je
partner Asperger-syndroom heeft’) omdat wat ik in paragraaf 1 en 2 heb
beschreven niet meer dan een compilatie is. Het boekje is een zeer
lezenswaardig en informatief boekje dat je in een avond uit kunt hebben.
Maxine C. Aston geeft concrete handvatten hoe je een relatie met iemand met
(aspecten van) het Aspergersyndroom kunt continueren zonder er zelf aan
onderdoor te gaan.
Als je piekert, futloos of depressief bent of op een andere manier niet
goed in je vel zit, heb je naar mijn mening geen inzicht in (al) je onvervulde
emotionele behoeften en op de een of andere manier lever je in en doe je aan
zelfverloochening. Dit is de grootste energievreter die er is; je kunt er futloos,
depressief en burn-out van worden. En als je het zelf als uitzichtloos ervaart,
loop je een kans suïcidaal worden.
Het is dan ook niet dat jouw partner jouw depressiviteit of futloosheid of
energie-weglek of suïcidaliteit veroorzaakt, maar dat hij bij jou triggert wat er al
vanuit jouw patronen van vroeger aanwezig is.
Omdat je nooit anders geleerd hebt, gedraag je je, ook naar je Aspergerpartner (en dat zou je naar iedere andere partner gedaan hebben), nog vanuit
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
15
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
jouw patronen van vroeger en dáár ligt de oorzaak van jouw futloosheid en
energie-weglek en dergelijke. Ook als hij geen Asperger had gehad, zou hij bij
jou jouw patronen van vroeger hebben getriggerd. Het is je eigen onmacht en
onvermogen om op een voor jou gezonde manier om te gaan met de situatie
waar je in verkeert.
De oorzaak zit in jouw onmacht en machteloosheid adequaat te reageren
en daarnaast in jouw behoeftecompensatie vanuit jouw vroeger onvervulde
emotionele behoeften, zoals aandacht, waardering, erkenning, bevestiging,
troost, affectie, affiniteit, er mogen zijn, serieus genomen worden, er toe doen,
en dergelijke.
Als je inzicht hebt in je eigen patronen van vroeger en in je onvervulde
emotionele behoeften waarvoor je onbewust compensatie zoekt bij je partner
en als je weet hoe je zelf invulling kunt geven aan je onvervulde emotionele
behoeften van vroeger, pieker je niet meer en voel je je niet meer futloos of
depressief en ervaar je geen energie-weglek meer. In die zin wijzen jouw
futloosheid en dergelijke op zelfverloochening en op je eigen onmacht. Zolang
je daar niet zelf iets aan doet, zul je dat niet kunnen doorbreken.
16
6.
Wat zijn de aspecten die jouw aandacht verdienen in een relatie met iemand
met Asperger?
Veel partners van Aspergers hebben ervaring met problemen die zich voordoen
in sociale situaties. Soms zal de Asperger-partner alles doen om zulke situaties
te vermijden. Een van de voornaamste kenmerken van het Aspergersyndroom
is dat iemand met Asperger niet weet hoe hij met anderen moet omgaan. De
aard van de problemen verschillen van echtpaar tot echtpaar en dat geldt ook
voor de mate waarin de problemen de relatie kan verstoren of kan
bemoeilijken.
Soms kunnen mensen met het Aspergersyndroom nogal gefixeerd raken
op een bepaald persoon, bijvoorbeeld op een receptie of op een feestje. Als
deze persoon van het andere geslacht is, kunnen daar gemengde
boodschappen van uitgaan doordat de Asperger te dicht bij de ander gaat staan
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
of te openhartig is. Als partner van de Asperger doe je er goed aan hem tactvol
te onderbreken en weg te loodsen om allerlei irritaties en misverstanden te
voorkomen.
Iemand met het Aspergersyndroom is geneigd dingen letterlijk te nemen en
grappen en sarcastische opmerkingen niet te begrijpen en voor hem kan het
sociale verkeer een nachtmerrie zijn. Er kunnen genante situaties ontstaan als
de Asperger een opmerking van iemand verkeerd uitlegt of omdat hij niet weet
wanneer iets als grap is bedoeld. Als een Asperger op een feestje gevraagd
wordt “waar hij vandaan komt” kan hij in de war zijn en in alle ernst
antwoorden dat hij net van het toilet komt, en vervolgens niet begrijpen dat hij
iets heel grappigs heeft gezegd.
Ook kan een Asperger stuitend eerlijk zijn als hem zijn mening over iets
wordt gevraagd. Bij hem ontbreekt het besef dat eerlijkheid niet altijd de beste
tactiek is en dat dit voor problemen kan zorgen. Mensen met Asperger zullen
een doodeerlijk antwoord geven en daarmee anderen vaak kwetsen.
Een volwassen Asperger begrijpt evenmin dat we overdrijven als we zeggen dat
de tocht ons “een hele dag heeft gekost” of dat er “een kilometerslange rij”
voor de kassa stond of dat “er honderden mensen op de bus stonden te
wachten”. Daarom is het belangrijk dat je als partner van iemand met Asperger
dingen vertelt zoals ze werkelijk zijn. Doe je dat niet, dan kan het zijn dat je
veelvuldig in het openbaar gecorrigeerd wordt.
Als hij er zelf niet bij is geweest zal hij, wat je vertelt, volkomen serieus
nemen. Een Asperger begrijpt overdrijvingen niet, dus je doet er goed aan je
aan de feiten te houden om te voorkomen dat jullie beiden in verlegenheid
worden gebracht, zoals de Aspergerman die op zijn werk aan de receptioniste
vertelde dat zijn vrouw had gezegd dat het uren duurde voordat haar nagellak
droog was. Door de zelfverzekerdheid van de man leidde het gesprek hierover
tot verwarring bij de receptioniste.
Besef van de aspecten van Asperger is belangrijk voor het in stand houden van
de relatie. Een vrouw met een partner met Asperger wist dat ze er niet op kon
rekenen dat haar man wel zou aanvoelen als ze een knuffel wilde. Ze had met
haar man afgesproken dat ze het hem zou zeggen als ze er behoefte aan had.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
17
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Deze afspraak nam bij haar de druk weg en hij voldeed maar al te graag aan
haar wens.
Als jouw partner niet in staat is jou troost te bieden, is het aan jou om
deze steun te zoeken bij vriend(inn)en of familie.
Wat verder nog helpt is de wetenschap dat iemand met Asperger zich
aangevallen kan voelen als je jouw zinnen begint met “je” en “jij”, ook al zijn de
zinnen in essentie niet beschuldigend of aanvallend. Voor iemand met Asperger
kan dat namelijk wel zo overkomen. Het kan zelfs zijn dat dit de reden is dat
een Asperger binnen een seconde een aanval van woede krijgt. Je doet er goed
aan om jouw zinnen te structureel te veranderen en te vermijden dat je met
“Je” of met “Jij” begint. In plaat van: “Jij zou toch nog even langs de drogisterij
gaan?” kun je dan beter zeggen: “Wie van ons beiden zou er ook al weer naar
de drogisterij gaan?” of “Weet jij nog wat we ook al weer over de drogisterij
hadden afgesproken?”
Het selectieve geheugen van iemand met Asperger kan ertoe leiden dat
je denkt dat jouw partner liegt. Als jouw partner verder eerlijk en betrouwbaar
is, wat Aspergers doorgaans zijn, kan het zijn dat zijn selectieve geheugen hem
parten speelt. Zo kan het zijn dat je hebt afgesproken om samen lekker thuis te
blijven om samen de avondmaaltijd te bereiden en om daarna samen een
bepaald programma op de televisie te bekijken en dat hij vervolgens, als zijn
dochter uit zijn eerste huwelijk belt, zonder jou te consulteren aangeeft met
jou bij haar te komen eten. Als je hem aangeeft dat jullie twee uur eerder
hadden gekozen om lekker thuis te blijven en hij zegt “Ik kan me dat niet
herinneren”, is de kans groot dat het inderdaad zijn selectieve geheugen is die
opspeelt en dat hij het zich inderdaad niet kan herinneren wat jullie hadden
afgesproken.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
18
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
7.
Welke overwegingen zouden een rol moeten spelen als je een diagnose
verlangt?
Partners die vermoeden dat hun man of vrouw mogelijk (aspecten van)
Asperger hebben, moeten zeer zorgvuldig overwegen of ze om een diagnose
zullen vragen. Hoe het besluit ook uitvalt, degene die mogelijk Asperger heeft
moet achter het verzoek om een verwijzing staan. Degene van wie vermoed
wordt dat hij of zij Asperger heeft, moet pas besluiten als hij of zij er klaar voor
is en bereid is een mogelijke positieve diagnose te aanvaarden. Het is tenslotte
geen kleinigheid om de mogelijkheid onder ogen te moeten zien dat je een
ongeneeslijke stoornis hebt. Toch kan het ook voor degene met Asperger
duidelijkheid geven en veel dingen verklaren waar hij of zij zelf tegenaan loopt.
Op de korte termijn brengt het een schokeffect teweeg; op de lange termijn
kan gekeken worden op welke manieren er mee kan worden omgegaan.
Als je het wel blijkt te hebben, lijkt het volgens mij makkelijker dat je het dan in
ieder geval voor jezelf weet.
Positief is dat een diagnose iemand de kans kan bieden specifieke
vaardigheden te leren en zo meer uit zijn persoonlijk leven en beroepsleven te
halen. Een diagnose kan veel verschil maken voor een relatie, omdat beiden
dan weten wat de effecten van het syndroom zijn op de relatie. Het weten,
gevolgd door de aanvaarding is de eerste stap op weg naar een juiste aanpak
van die effecten.
Als een partner met Asperger niet bereid is te aanvaarden dat hij een stoornis
zou kunnen hebben en als hij alles en iedereen buiten zichzelf verantwoordelijk
stelt voor de problemen in de relatie, maakt hij het zichzelf erg moeilijk.
Vaak wordt de schuld zelfs bij de partner zonder het syndroom gelegd en
dat kan een vernietigende uitwerking hebben op beiden en op de relatie.
De partner van iemand met het Aspergersyndroom doet er goed aan zich
te oriënteren op de kenmerken van het Aspergersyndroom, zodat zij hier niet
aan onderdoor gaat. Als je als partner niet weet wat de kernmerken zijn, denk
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
19
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
je dat je gek wordt. En als je niet oppast, kun je futloos, depressief of zelfs
suïcidaal worden.
Om een diagnose te krijgen kan de veronderstelde Asperger via de huisarts een
doorverwijzing vragen naar een psycholoog of psychiater die op de hoogte is
van het syndroom of erin gespecialiseerd is. De partner zal gevraagd worden
mee te gaan, omdat met name zij kan vertellen over haar ervaringen.
Een Asperger kan volstrekt onaangedaan reageren of lijken na een positieve
diagnose of hij kan juist de positieve karaktereigenschappen van het
Aspergersyndroom benadrukken, waardoor jij je nog weer minder begrepen
voelt. Je hebt echter geen last van zijn positieve karaktereigenschappen maar
van een aantal nadelige aspecten van het syndroom.
Ben je een partner van een Asperger dan kan een diagnose een hele
opluchting betekenen omdat je nu begrijpt waar het tot dan toe onbegrijpelijke
gedrag van je partner vandaan komt. Je kunt bepaalde problemen die de relatie
verstoren, verklaren. En je weet nu dat het niet aan jou of aan zijn onwil ligt,
maar aan zijn onvermogen.
Het besef kan ook zorgen voor verdriet en een gevoel van uitputting. De relatie
zoals jullie die zagen vóór de diagnose bestaat niet meer en je weet nu dat die
nooit meer terugkomt. Het is het loslaten van jouw illusie dat het ooit normaal
wordt.
Je weet nu ook waarom alle trucs en methoden die je gebruikte om
dingen te veranderen, niet werkten en dat je helemaal opnieuw moet beginnen
met een nieuwe aanpak. Je hebt ook het gevoel dat je degene op wie je verliefd
was geworden niet meer kent. Het is vaak de partner van de Asperger die met
een gevoel van verlies blijft zitten omdat de kans klein is dat je partner zich in
jou en in de nieuw ontstane situatie kan verplaatsen of hetzelfde zal voelen als
jij.
Niet iedere partner van iemand met Asperger kan leven met de
afwezigheid van intieme communicatie, gevoelens van wederkerigheid en
empathie die in meer of mindere mate bij het Aspergersyndroom horen.
Als partner van iemand met Asperger biedt de diagnose jou op twee punten
positieve informatie. Je weet nu dat je niet bezig bent om gek te worden. En
dat jouw partner niet de opzet had jou te raken door wat hij deed of naliet.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
20
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Situaties die jij niet eerder kon begrijpen, zijn nu logisch en verklaarbaar: dat hij
jouw verjaardagskaart tekende alsof het een zakenbrief betreft of dat hij jouw
liefdevolle en zorgvuldig uitgekozen kaart tijdens zijn ziekbed al snel weer
weggooit na thuiskomst uit het ziekenhuis. Of dat hij jou maar één keer of
helemaal niet opzocht toen je in het ziekenhuis lag. Toen hij je aan je lot
overliet op een feest. Toen hij weigerde om tijdens een concert te gaan zitten
bij mensen die voor jou heel belangrijk zijn. Toen je je in de kou voelde staan
omdat hij een intiem moment niet samen wilde beleven. Toen hij niet snapte
waarom het voor jou zo belangrijk was om Valentijnsdag samen door te
brengen. Nu weet je dat het door zijn Asperger komt.
Schuld is niet aan de orde; hij kan er niets aan doen dat hij het
Aspergersyndroom heeft.
Als de diagnose op relatief jonge leeftijd wordt gesteld en jouw partner hulp en
begeleiding heeft gehad, is de kans veel groter dat jouw relatie een succes
wordt en dat jullie dingen bespreekbaar kunnen maken en compromissen
kunnen sluiten.
Als de diagnose pas laat gesteld wordt en jouw partner al een huwelijk
achter de rug heeft, is het veel moeilijker nog iets te veranderen, omdat hij al
vaste gedragspatronen en gewoonten zal hebben. Hier verandering in brengen
kan lastiger zijn, maar het scheelt al heel veel als je weet wat de problemen
veroorzaakt.
Als partner van een Asperger doe je er goed aan je verder te verdiepen in de
stoornis, zodat je zelf andere en betere strategieën kunt uitproberen voor het
aanpakken van de problemen.
Beide partners zullen hard moeten werken en in een aantal opzichten moeten
veranderen en dat geldt vooral voor de partner van een Asperger.
Bovenstaande informatie is bijna geheel uit het boekje van Maxine C. Aston.
‘Ik heb het boekje van Maxine C. Aston gelezen en daarin kom ik veel
herkenbare dingen tegen, maar ook diverse dingen niet. Ik heb al heel lang het
gevoel dat het niet loopt tussen mijn man en mij maar hoe en waarom? Mijn
man is twee maal gestopt met de hulpverlening. Onlangs opperde mijn
therapeut dat mijn man misschien wel Asperger zou kunnen hebben. Ik wilde
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
21
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
daar niet aan, ze heeft het bij mij gelaten wat ik er mee zou willen doen, ik ben
gaan lezen en helaas wordt het steeds meer bevestigd. Ik had gehoopt dat het
niet zo was. Ik wil ook geen etiketje voor mijn man, maar het samenleven is zo
moeilijk met hem. Ik bereik hem zo vaak niet en ik ga steeds meer aan mezelf
twijfelen. Volgens mijn man liggen veel van onze problemen aan mij. Het ligt
niet aan hem in ieder geval. Ik wil niet scheiden vanwege de kinderen.
Inmiddels ben ik zo moe, dat ik bij heel veel dingen een laat maar houding heb.
Ik ben nu zover dat ik denk dat hij dus Asperger heeft en wil daar graag
duidelijkheid over. Hij weet niet dat ik hiermee bezig ben, maar ik wil openheid
en hoop van harte naar een bevredigende oplossing. Alleen hoe vertel ik hem
dat ik vermoed dat hij Asperger zou kunnen hebben, zonder dat hij zich
aangevallen voelt (zal hij toch wel hebben, ziet veel van wat ik zeg als kritiek
terwijl dat vaak niet zo is).’
Dat jouw man gestopt is met de hulpverlening is veelzeggend. Wat jou
betreft: het gaat niet om het etiketje van je man, maar om zijn feitelijke gedrag
naar jou toe. Het aan je zelf gaan twijfelen is een van de kenmerken van de
partner van iemand met Asperger. Overigens ben jij, vanuit jouw jeugd,
gevallen op een emotioneel onbereikbare partner. Partners van iemand met
Asperger hebben vaak een jeugd van affectieve verwaarlozing en emotioneel
misbruik achter de rug. Het gaat dus niet alleen om zijn vermoedelijke
Asperger. En de vraag is wat de kinderen aan een lusteloze en vermoeide
moeder hebben. Als je niet in staat bent om je omgang met je man te
veranderen, bestaat de kans dat jij er aan onderdoor gaat. De enige persoon
die namelijk geen last heeft van Asperger is degene met het Aspergersyndroom
zelf.
Ik raad je aan het boekje van Maxine C. Aston nog eens te lezen, nu niet
op wat je bij hem herkent, maar op hoe jij jouw gedrag naar hem zou kunnen
veranderen. De partner van de veronderstelde Asperger is namelijk degene die
(het meest) zal moeten veranderen. Je zult de schuld blijven krijgen en hij kan
op emotioneel gebied niet aan jouw behoeften voldoen. Alleen jij kunt
antwoord geven op de vraag of je die veranderingen kunt en wilt doorvoeren
en of je in staat bent om je emotionele behoeften op een andere manier en bij
anderen vervuld te krijgen.
De vraag die je jezelf moet stellen is waarom je duidelijkheid over een
diagnose wilt hebben. Wat verandert er voor jou als hij het etiket Asperger
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
22
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
krijgt? In hoeverre wil je hierin gelijk krijgen? In hoeverre wil je van je man
gelijk krijgen? Ga bij jezelf te rade in hoeverre je zijn gedrag aankunt met het
etiket Asperger en in hoeverre je zijn gedrag aankunt zonder het etiket
Asperger. Dat is de vraag waar het om zou moeten gaan. Dan kun je voor jezelf
kijken wat voor jou het verschil is. Je zegt niet een etiketje te willen, maar je
wilt het wel. Als je weet in hoeverre een etiket Asperger voor jou belangrijk is,
kun je overwegen wat je er naar hem toe mee wilt.
Hij wil geen hulpverlening meer. Je moet daarom eerst voor jou zelf
weten wat het etiket Asperger voor jou zou betekenen. En wat zou het voor jou
betekenen als hij geen Asperger blijkt te hebben? Ben je dan minder moe en
minder lusteloos? Je hebt nu last van zijn gedragingen. Is hij dan ineens wel
emotioneel bereikbaar? Dit is dus niet zozeer zijn probleem als wel jouw
probleem. Zoals je al gemerkt hebt is hij niet degene die er last van heeft, dat
ben jij. Logisch, maar dit is wel de realiteit: hij heeft zelf niet (zo’n) last van het
veronderstelde Aspergersyndroom als jij.
Wat versta je onder een bevredigende oplossing? Wanneer is welke
oplossing bevredigend voor jou?
Je zult over deze vragen eerst bij jezelf duidelijkheid moeten vinden. Die
openheid zul je eerst bij jezelf moeten zoeken. Je wilt openheid maar
tegelijkertijd weet hij niet dat je hiermee bezig bent. Dat is een legitieme keuze,
maar je wilt kennelijk alleen openheid over zijn Asperger en niet openheid in
het algemeen.
Je zult over verschillende scenario’s moeten nadenken: als hij zich niet
wil laten diagnosticeren, wat betekent dat voor jou? Als hij het niet zou hebben
en hij verandert niet, wat betekent dat voor jou? Een bevredigende oplossing
kun je alleen voor jezelf creëren.
Je hebt niet in de hand of hij zich wel of niet aangevallen zal voelen als je
jouw vermoeden vertelt. Ik raad je aan het in de ik-vorm te vertellen en ‘jij’ en
‘je’ te vermijden. Ik zou je aanraden jouw vermoeden alleen te vertellen als het
past binnen een bepaald doel ten aanzien van jullie relatie, bijvoorbeeld: ik zou
graag willen dat je je laat diagnosticeren zodat we beiden kunnen leren er
beter mee om te gaan. Ook is het aan jou om voorafgaand na te denken over
wat jouw grenzen zouden zijn: wat zou voor jou onaanvaardbaar zijn? Zou het
voor jou onaanvaardbaar zijn als hij zich niet zou laten diagnosticeren? Of als
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
23
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
hij zich wel laat diagnosticeren, hij geen Asperger blijkt te hebben en weigert
zijn gedrag te veranderen?
Blijft dat als hij zich zou laten diagnosticeren en hij blijkt geen Asperger te
hebben, je zijn gedrag ook hebt en houdt. De grootste verandering zal sowieso
bij jou vandaan moeten komen, of hij nou wel of geen Asperger heeft. Ook als
hij geen Asperger heeft, is jouw probleem niet opgelost. Dit gaat niet alleen
over hem maar ook over jou.
Het is aan hem om wel of niet een diagnose te willen. Gezien zijn
weigering nog verder in de hulpverlening te gaan, schat ik de kans dat hij zich
wil laten diagnosticeren niet groot. Je doet er daarom goed aan van te voren na
te denken over wat het jou biedt om te weten of hij wel of geen Asperger
heeft. Hem tot een diagnose dwingen heeft alleen zin als hij er zijn huwelijk
mee zou kunnen redden. Je moet dus zelf kijken hoever je bereid bent te gaan
voor een diagnosestelling. En dan nog zijn z’n veranderingsmogelijkheden
beperkt. Als hij Asperger blijkt te hebben, zijn z’n veranderingsmogelijkheden
sowieso beperkt. Als hij geen Asperger blijkt te hebben en hij zelf geen
probleem ervaart, er geen of niet zo veel last van heeft als jij en geen behoefte
heeft aan hulpverlening, is de kans dat hij zal veranderen ook klein.
Een diagnose hebben is het verschil tussen weten of hij niet kan of dat hij
niet wil. De vraag is of het zijn veranderingsbereidheid zou veranderen en dat is
toch waar het om zou moeten gaan: dat jullie beiden hierin veranderen.
Als hij een diagnose weigert, in hoeverre kun jij samenleven met iemand met
mogelijk aspecten van Asperger? Ik zou die vraag eerst voor jezelf
beantwoorden, voordat je met hem over een diagnose begint.
‘Ik ben, denk ik, een partner van een Asperger. We kennen elkaar ruim 15 jaar.
Wat steeds duidelijker werd is voor mij het ontbreken van echt contact, het
delen van momenten, sferen, belevenissen. Mijn partner kan op sociaal echt
niet passende momenten met iets komen en hij reageert eigenlijk altijd in
eerste instantie negatief of betwijfelend op iets dat iemand en ook ik zeg. Kan
ik hiermee omgaan? Heb ik hier genoeg aan? Ik weet theoretisch hoe ik zo met
hem om kan gaan dat het leven zo soepel mogelijk verloopt, maar ik voel me
dan zijn therapeut en gevoelens van verliefdheid en echte warmte zijn bij mij
verdwenen of in ieder geval heel ver weg. Mijn partner vindt dat wij een prima
relatie heeft en twijfelt niet aan mij. Hij geeft aan wel last te hebben van het
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
24
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
feit dat ik ‘last’ van hem heb. Hij vindt dan ook dat hij geen probleem heeft,
maar dat ik een probleem heb en gewoon ook anders kan kiezen. Mijn vraag is
niet zozeer of hij nu wel of niet Asperger-achtige trekken heeft, maar of ik
daarmee om kan gaan en hoe ik aan hem kan voorleggen dit bij hem te laten
onderzoeken. Mogelijk zouden we daarna met die kennis/acceptatie van
hem/diagnose afspraken kunnen maken, en zou het iets gemakkelijker te
‘handelen’ zijn. Ik voel me teleurgesteld over de inhoud van onze relatie. Ik
realiseer me dat ik eerder wel tekenen heb gezien, maar ze niet serieus heb
genomen, ze weggedrukt heb: ‘daar komen we wel uit’. Hij zal vast van me
houden, hij zegt dat hij dat doet, maar hij ziet me niet echt, snapt niets van me
en we delen in feite geen dingen die voor mij echt belangrijk zijn. Hoe kan ik
met hem bespreken hoe ik hierin sta en hem vragen mee te gaan voor een
onderzoek om via deskundigen advies te krijgen hoe we het best met elkaar om
kunnen gaan?’
Dat hij negatief of betwijfelend kan reageren staat volgens mij los van zijn
Asperger en komt ‘gewoon’ voort uit zijn jeugd/opvoeding. Het is namelijk niet
een van de specifieke kenmerken van Asperger.
Of je kunt omgaan met zijn gedrag is een vraag waar alleen jij antwoord op
kunt geven. Je bent niet voor niets destijds verliefd op hem geworden; je hebt
onbewust een emotioneel onbereikbare partner gezocht. Dit vloeit voort uit
patronen uit jouw jeugd.
Hij ontkent zijn aandeel, iets wat de meeste Aspergers doen. Dat hij zijn eigen
aandeel ontkent, wil overigens niet zeggen dat hij Asperger zou hebben; meer
mensen geven anderen de schuld en meer mensen ontkennen hun eigen
aandeel ergens in.
Je geeft aan dat jouw vraag niet zo zeer is of hij nou wel of niet Aspergerachtige trekken heeft, terwijl je tegelijkertijd aan hem wil voorleggen dit te
laten onderzoeken. Lijkt me dat je dan wel wil weten of hij Asperger-achtige
trekken heeft.
Een diagnose stellen kan alleen als het ook zijn eigen wens is, want het kan
gevolgen hebben voor zijn (maatschappelijke) leven. Hij is toch zelf degene die
met die diagnose zal moeten leven; jij zal sowieso met zijn gedrag moeten
leven, of er nu wel of niet een diagnose Asperger uitkomt.
Het afspraken kunnen maken zou alleen kunnen als hij zelf een diagnose wil en
als hij zijn Asperger als zodanig erkent en als hij bereid is om er rekening mee te
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
25
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
houden. Niet iedereen wil inzicht in zichzelf hebben. Voor jou geldt: ook als hij
zich wel zou laten diagnosticeren en als hij geen Asperger blijkt te hebben,
jouw probleem niet is opgelost. Dat probleem is zijn gedrag. Dat heb je, of hij
nou wel of niet Asperger heeft.
Dat je je teleurgesteld voelt over de inhoud van jullie relatie, komt mede omdat
je jezelf teleurgesteld hebt, door, inderdaad, signalen niet serieus te nemen. Je
zit in de slachtofferrol door de oorzaak van jullie problemen (alleen) bij hem te
leggen. Je hebt een even groot aandeel in jullie huwelijk, of hij nou wel of niet
de diagnose Asperger krijgt. Vanuit jouw jeugd ben je op een emotioneel
onbereikbare partner gevallen en was het niet je huidige partner geweest, zou
je op een andere emotioneel onbereikbare partner zijn gevallen. Alleen als je
jouw eigen aandeel eruit haalt, is er voor jou een oplossing.
Ook als hij wel een diagnose zou willen, ben jij degene die in jullie relatie zal
moeten veranderen, omdat de verandermogelijkheden van iemand met
Asperger nihil zijn. Bovendien zou voor jou ook jouw volgende partner weer
een emotioneel onbereikbare man zijn zolang je niet met jezelf aan de slag
gaat.
Hij zegt dat hij van jou houdt. Op zijn manier is dat ook zo. Meer dan je nu
hebt, krijg je niet en kun je tegelijkertijd zelf emotioneel niet aan. Daarom
voelde je je onbewust destijds tot hem aangetrokken. Iemand die jou oprechte
zorg en aandacht zou geven zou je nu niet kunnen verdragen en zou voor jou te
benauwend en verstikkend zijn, omdat je het vanuit je jeugd niet gewend bent.
Je vraagt hoe je met hem kunt bespreken hoe je hierin staat. Aangeven hoe je
dingen ervaart, kan altijd. Doe het in de ik-vorm en vermijd zinnen waarin je
met Je of met Jij begint. Hij zal zich dan aangevallen kunnen voelen.
‘Ik heb een man leren kennen die aangaf dat hij het syndroom van Asperger
heeft. Hoort zijn intensieve gevoeligheid en dat hij soms overprikkeld raakt ook
bij het symptoom van Asperger?’
Overprikkeld raken en gevoeligheid zijn ook een kenmerk van hoogsensitiviteit
(HSP: High Sensitive Personality). Een lezenswaardig boek hierover is
‘Hoogsensitieve personen en psychotherapie’ van Elaine N. Aron.
‘Hoe krijg ik inzicht in hoeverre deze man ver gevorderd of juist niet is in het
syndroom van Asperger?’
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
26
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
De vraag of iemand ‘ver gevorderd’ is of niet, is eigenlijk niet de juiste vraag.
Asperger is niet iets wat zich wel of niet in een ver gevorderd stadium
ontwikkelt: het wordt niet erger of minder. Het is wat het is en het blijft zo.
Iemand kan wel in meerdere of in mindere vorm (aspecten van) Asperger
hebben. De uitingsvormen van Asperger kunnen divers zijn.
Voor de Asperger zelf zijn op kleine schaal aangeleerde vaardigheden mogelijk.
Als partner van iemand met Asperger kun je afspraken maken ten aanzien van
jouw wensen en behoeften.
De echte veranderingen in het gedrag zal bij de partner van de Asperger
vandaan moeten komen, zowel in de manier van communicatie als het niet
gehonoreerd krijgen van behoeften op emotioneel gebied. Aan die behoeften
zul je op een andere manier invulling moeten geven.
De diversiteit aan uitingsvormen van zowel autisme als Asperger is zo groot dat
over ASS wordt gesproken: Autisme Spectrum Stoornis.
‘Ik wil hem ook niet dumpen omdat hij Asperger heeft. Wij hebben nu een jaar
wat. Ik heb wel wat artikelen gelezen, maar toch blijft het moeilijk.’
Het niet willen dumpen omdat hij Asperger heeft is niet waar het om gaat. Als
je hem zou willen ‘dumpen’, zou dat zijn vanwege zijn (door Asperger
veroorzaakte) gedrágingen. Als je bij hem blijft omdat hij Asperger heeft, is dat
de omgekeerde wereld. Je hebt dan waarschijnlijk met hem te doen.
8.
Als de emotionele pijn, de emotionele onrust en het piekeren blijven
Het is niet zijn Aspergersyndroom dat jouw emotionele pijn en onrust
veroorzaakt maar het zijn jouw patronen van vroeger die jouw emotionele pijn
en onrust en het gepieker veroorzaken. Jouw (Asperger)partner triggert deze
patronen van vroeger bij jou. En dat zou iedere andere partner waartoe je je
aangetrokken zou voelen, bij jou gedaan hebben. Onbewust voelen we ons
aangetrokken tot een partner bij wie we onze patronen van vroeger kunnen
herhalen.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
27
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Voor de ergernissen en frustraties die je als partner in je relatie ervaart,
maakt het op zich niet uit of er een diagnose Asperger uit komt. Ook als blijkt
dat jouw partner geen diagnose Asperger krijgt, is de hinder die je nu
ondervindt niet anders of minder.
Als er wel de diagnose Asperger uitkomt voor jouw partner, verklaart dat
niet waarom je het zo lang hebt laten doorgaan. Je hebt gelijk, net zoals alle
relatieverslaafden hebben als ze over hun partners klagen: ze hebben gelijk,
alleen dat haalt niet hun pijn en onrust weg. Alleen het inzicht krijgen in het
eigen aandeel in de relatie en het aanpakken van het eigen aandeel in de
relatie maakt dat het anders kan worden. Waar men tot nu toe de aandacht
vooral of alleen op de partner heeft gericht, zal die aandacht op het eigen
aandeel moeten worden gericht om de emotionele pijn en onrust en het
gepieker te minderen en uiteindelijk kwijt te raken.
Een extra complicerende factor is als de partner met Asperger in de jeugd
eveneens een niet emotioneel gezonde jeugd heeft gehad. De kans daarop is
waarschijnlijk zelfs bovengemiddeld. Ook voor de ouders zal hij als jongen raar
gedrag vertoond hebben en als onveranderlijk of onverbeterlijk zijn ervaren.
Het is dan moeilijk zo niet onmogelijk te kijken in hoeverre zijn woedeaanvallen
ontstaan vanuit zijn Aspergersyndroom of vanuit machteloosheid door de in de
jeugd ervaren kindermishandeling.
Waar het voor jou als partner-van om gaat is wat de gedragsuitingen zijn
waar jij mee te maken hebt. Het gaat om het resultaat van zijn gedrag. Dat je
weet dat het mogelijk met Asperger te maken heeft, maakt dat je het meer van
jezelf af kunt halen. Het haalt echter niet jouw emotionele pijn en onrust weg,
los van het feit dat er door jouw partner nooit invulling zal worden gegeven aan
een voor relaties kenmerkende wederkerigheid en het op emotioneel gebied
delen van ervaringen. Dat zul je bij andere mensen moeten zoeken en dat geldt
niet alleen voor partners van Aspergers.
Ook als jouw partner weigert een diagnose te laten stellen, laat dit
onverlet dat je gelijk hebt ten aanzien van wat je allemaal met hem meemaakt.
Dat je het je allemaal laat welgevallen, vloeit voort uit de patronen uit je jeugd.
Dit geldt voor iedere veronderstelde diagnose van je partner, of het nou
borderline, bipolaire stoornis, add, adhd, pdd-nos, narcisme en dergelijke
betreft. Waar het om gaat is dat je zelf dat gedrag ondergaat terwijl je er
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
28
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
allerlei fysieke of geestelijke en emotionele problemen door ondervindt terwijl
je je tegelijkertijd niet aan dat gedrag kunt onttrekken. Daarvan zit de oorzaak
in je eigen jeugd. Vanuit die zelfde jeugd zou je sowieso op een dergelijk
iemand zijn gevallen.
“Wat kan ik er aan doen om samen door te gaan?”
Je zou het liefst hebben dat jullie tijdig uitspreken wat er speelt en wat er
gebeurt. Het tijdig en het uitspreken zal ‘op zijn Aspergers’ moeten
plaatsvinden. Jullie zullen verschillen in de beleving van tijdig en als jij bepaalt
wanneer tijdig is, gaat het niet werken. Dingen uitspreken met een partner met
Asperger kan alleen als je inziet dat het zin heeft om af en toe je grenzen aan te
geven maar dat je niet moet verwachten dat hij begrijpt wat hij jou aangedaan
heeft of dat je gelijk wilt krijgen, want dat gaat hem waarschijnlijk niet worden.
Als hij ook maar iets van een verwijt of een beschuldiging in jouw taalgebruik
hoort (en dat kan al worden getriggerd door het woord ‘je’ of ‘jij’), kan het
hommeles worden.
Wat je kunt doen is, indien nodig, jouw grenzen aan te geven, zonder dat
je verwacht dat hij er iets mee doet. Dus aangeven hoe jij iets ervaart, in de ikvorm, en dan kijken wat hij er mee doet. Niet verwachten dat hij er iets mee zal
doen, want dan ga je hem weer onbewust verwijten, en zit je weer in die
vicieuze cirkel van wederzijdse verwijten.
Je wilt dat hij meer in het nu is en geen oude koeien uit de sloot haalt.
Alleen al dit met hem bespreken, zal hij als een verwijt ervaren. Het is aan jou
om het gesprek zelf in het nu te halen, zonder ook maar enig verwijt te uiten.
Dat kun je doen door op het moment dat zich iets voordoet, aan te geven wat
dit met jou doet. Verder doe je er goed aan om niet een verwijt te uiten maar
om jouw wens of verlangen aan te geven. Je kunt jouw verlangen verwoorden
in de vorm van een wens met zoiets als: “Ik zou het fijn vinden als….” en dan
niet “je zou stoppen met…” (dit is namelijk een verwijt) maar “als je….” (en hier
gebruik je een positieve formulering). Eigenlijk het zelfde als naar kinderen
werkt: in plaats van “Niet rennen!” kun je veel beter zeggen: “Langzaam
lopen!” of “Wandelen!”
Je wilt dat hij jou niet veroordeelt. Hij zal jo blijven veroordelen, dus je
zal hier mee moeten leren omgaan. Realiseer je dat het zijn Asperger is. Dan
nog moet je jouw grenzen in de gaten houden, want je laat over je heen lopen.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
29
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Je wilt graag 1 op 1 met hem zijn. Die wens kun je naar hem uitspreken.
Heel belangrijk is dat je geen verwijten meer naar hem uit zoals je tot nu toe
gedaan hebt, maar dat je alles ombuigt in een wens. Bijvoorbeeld niet: “Ik wil
niet dat die en die er bij is” maar: “Ik zou het leuk vinden om dit samen met jou
te doen”.
Het is überhaupt een grote stap in je emotionele ontwikkeling om alle
verwijten, ook op je werk, in wensen om te buigen. Je zult zien dat je allereerst
al je verwijten moet leren herkennen. En vervolgens ben je veel
hersengymnastiek kwijt om een verwijt in een wens om te zetten. Maar het zal
je geen windeieren leggen: je zult er heel veel aan hebben, in al jouw
contacten, je hele leven lang.
“Hoe oprecht is hij naar mij toe?”
Zo oprecht als iemand met Asperger kan zijn. Hij is oprecht, maar zijn gedrag
waar zijn oprechtheid een uitingsvorm van is, wordt bepaald door zijn
Asperger. Hij is dus oprecht én heeft Asperger.
“Is hij slimmer dan ik?”
Slim zijn heeft niet alleen met IQ te maken. Het gegeven dat hij Asperger heeft,
maakt dat hij sowieso niet emotioneel slimmer en evenmin sociaal slimmer is
en in een aantal gevallen zal hij ook niet praktisch slimmer zijn.
‘Vandaag is bij mij de diagnose Asperger gesteld. Wel met de kanttekening dat
het geheel versterkt wordt door het verleden. Heftig!’
Ik kan me indenken dat het heftig is om de diagnose te krijgen. Tegelijkertijd
had u al wel Asperger, alleen wist u het nog niet. Nu weet u tenminste waar
bepaald gedrag vandaan komt: zowel Asperger als uw jeugd. Zou u mij kunnen
vertellen hoe u er achter gekomen bent? ‘Via huisarts doorverwezen naar GGZ,
waar het is opgepakt door een klinisch psychologe, die mij heeft doorverwezen
naar iemand die gespecialiseerd is in vormen van autisme.’
‘Het is zo klaar als een klontje dat wij vrouwen die met een dergelijke man
omgaan zelf ook grote problemen ondervinden. Ik heb het ondertussen heel
lang volgehouden, doordat ik vond dat ik iemand moest kunnen nemen zoals
hij was. Dus MET het Aspergersyndroom. Door te kijken naar wat er wél goed
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
30
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
aan hem was. Dat was veel. Maar het gemis was ook groot. Had hij kunnen
onderkennen dat er een probleem was, en we hadden daar nog om kunnen
lachen, dan was het nooit tot een scheiding gekomen. Het was vrijwel niet vol
te houden; nooit eens erkenning krijgen voor de gigantische ondersteunende (
en voor de buitenwereld onzichtbare) rol die ik in dit huwelijk heb moeten
spelen.’
Niet hebt moeten spelen, maar hebt gespeeld; er was niemand die jou hiertoe
dwong.
‘Na de zoveelste ruzie met mijn huidige partner is de koek op. Ik heb veel
verdriet en voel me lusteloos en depressief. Mijn partner is autistisch en kent
geen wederkerigheid. Ik blijf daar steeds tevergeefs op hopen, vooral omdat
het vaak lange tijd heel fijn is tussen ons. Mijn eerste huwelijk strandde na 18
jaar, omdat ik het niet meer volhield. Eerste partner was, weet ik nu pas, ook
autistisch en mijn zoon ook. Ik snap nu nog niet waarom ik dat toen niet zag.’
Niet dat jouw partner autistisch is en geen wederkerigheid kent is waar
het om gaat, maar dat je nog op die wederkerigheid blijft hopen. Op deze
manier creëer je je eigen teleurstelling. Jullie hebben het ook vaak lange tijd
heel fijn samen; voor jou is dat in-plaats-van, maar beide is waar: én er zal geen
sprake kunnen zijn van wederkerigheid én jullie hebben het ook vaak lange tijd
fijn samen. Ook jouw eerste partner was autistisch en ook bij hem zul je
dezelfde emotionele onbereikbaarheid hebben ervaren.
‘Moet ik bij mijn partner blijven of niet?’
De keuze om wel of niet bij je partner te blijven hangt niet eens zozeer van je
partner af (je weet wat je wel en niet aan hem hebt, dat kan geen verrassing
meer voor je zijn), maar van de vraag in hoeverre je zelf in staat bent je eigen
leven te gaan leven, binnen en/of buiten de relatie. Je zult jouw emotionele
behoeften niet bij hem maar in je omgeving vervuld moeten krijgen. En dat is
overigens niet iets waar alleen vrouwen met autistische of Asperger-partners
mee te maken hebben.
Nu weggaan bij jouw partner lost jouw probleem niet op, want als je niet werkt
aan je onvervulde emotionele behoeften van vroeger, zul je hier tegenaan
blijven lopen: binnen deze relatie, als je alleen bent en in een volgende relatie.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
31
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Eerst moet je aan jezelf werken, daar rolt op termijn vanzelf een voor jou
emotioneel gezonde omgang en keuze uit.
“Ik vermoed dat N Asperger heeft.”
Je vermoedt dit omdat hij geen empathie heeft, uit het niets zomaar iets wil
doen en ook zo maar wat doet. Het niet hebben van empathie is het
allerbelangrijkste kenmerk van een Asperger; het wil niet zeggen dat iedereen
die geen empathie heeft, Asperger zou hebben. De meeste mensen zonder
empathie hebben zelfs geen Asperger. Het Aspergersyndroom kent een
veelheid aan kenmerken, waarvan N er een aantal heeft. Dat hij het leuk vindt
om zo maar te dansen, is zelfs een contra-indicatie (een aanwijzing dat hij geen
Asperger heeft).
In de loop van het gesprek kwamen er een aantal gedragingen ter sprake
die mensen met Asperger vertonen ook hebben, maar ik weet niet of N het
Aspergersyndroom heeft. Het zou kunnen. Het Aspergersyndroom kent een
groot spectrum aan kenmerken. Of hij het wel of niet heeft is, gek genoeg, niet
waar jouw probleem om gaat. Waar het om gaat is dat je je zijn gedrag hebt
laten welgevallen en dat je je hebt gevoegd naar zijn gedrag. Het maakt dan
ook voor jouw eigen emotionele herstel niet uit of zijn gedrag nou wel of niet
onder het Aspergersyndroom valt.
‘V denkt na om eventueel een diagnose te laten stellen. Er wordt nu onderzoek
gedaan in het ziekenhuis.’
Op zich is een diagnose niet alleszeggend, want waar het om gaat zijn de
gedragingen die V. laat zien.
Als hij inderdaad als Asperger gediagnosticeerd wordt, is het niet zijn onwil en
houdt het in dat hij een aantal dingen niet kan veranderen.
Heeft hij het niet, dan is het wel zijn onwil.
Het lijkt mij dat het zou moeten gaan om zijn feitelijke gedrag en niet of hij het
niet anders kan of niet anders wil. Of hij het niet anders kan of niet anders wil,
maakt zijn boosheid en zijn verbale agressie en het onvoorspelbare karakter
ervan niet minder. Het is jouw onwil om niet naar zijn feitelijke gedrag te kijken
maar om te blijven trekken en sleuren aan zijn vermeende onwil. Het feit dat
het zijn onkunde zou kunnen zijn, maakt zijn agressie en onvoorspelbaarheid
niet anders.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
32
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
“Als Asperger, narcisme of iets anders wordt vastgesteld, wordt het voor mij
draaglijker om eventueel, op wat voor manier, met hem verder te gaan.”
Wat maakt een diagnose voor jou draaglijker? “Ik heb heel lang gedacht: Deze
man wil niet.” Dit is vanuit je relatieverslaving, want jij denkt dat hij niet wil, en
dan kun je hem nog proberen te veranderen en hem daarbij ‘helpen’.
Als hij inderdaad Asperger blijkt te hebben, kan hij niet anders en zul je hem
niet meer kunnen helpen of veranderen. Je zult met name zelf ander gedrag
moeten vertonen en anders met hem moeten omgaan.
“In geval van een diagnose heb ik zoiets van: Zie je nou wel, ik zat er niet
naast.”
Je hebt dan het genoegen om al die jaren toch gelijk te hebben: het lag aan
hem. Ten eerste weet je nu zelf al dat je gelijk hebt over hoe je het ervaren
hebt. Ten tweede is dat tegelijkertijd de helft van het verhaal, want vanuit jouw
eigen patronen van vroeger, en wel zonder dat je zelf Asperger hebt, heb je je
al die jaren zijn gedrag laten welgevallen.
Over wat je met hem meemaakt héb je gelijk, alleen je wilt het ook nog
van hém krijgen. Nu krijg je het niet van hém maar middels een officiële
diagnose. Als je de officiële diagnose hebt, wil het niet zeggen dat hij het zelf
zal erkennen.
je hebt al gelijk over wat er in je huwelijk gebeurde. Je hebt al je hele huwelijk
lang gelijk. Toch ben je door blijven gaan met het hem willen veranderen,
terwijl dat niet hielp, terwijl je daar zelf bijna aan onderdoor bent gegaan.
Waar het jou om te doen is, is dat hij dat dan ook zal moeten inzien. De
vraag is of dat gebeurt. Ook een diagnose zal zijn creatieve vermogen om alles
recht te praten wat krom is niet verminderen. Zelfs als hij erkent Asperger te
hebben, zal hij het op afzonderlijke aspecten niet herkennen en ontkennen.
Ook als hij Asperger blijkt te hebben, zal hij niet kunnen inzien wat dit
voor jou als zijn partner betekent.
“Ik wilde een diagnose en dat hij in therapie zou gaan. Hij zou het doen. Ik was
opgelucht.”
Jouw opluchting betreft niet het resultaat, maar dat je van hem gewonnen
hebt: hij geeft eindelijk toe dat het mogelijk ook wel aan hem zal liggen, maar
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
33
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
dat is niet waar het om gaat. Je weet namelijk al dat het ook aan hem ligt. Je
bent al die jaren bezig geweest hem hiervan te overtuigen.
Als je gelijk hebt dat hij het Aspergersyndroom heeft, zal hij juist niet kunnen
veranderen. Maar daar is het je kennelijk niet om te doen.
“ ’s Avonds zei W: ‘Ik geloof dat het niet helemaal aan mij ligt’.” Om er
niet aan onderdoor te gaan, zul jij jouw eigen aandeel moeten veranderen. Een
alternatief heb je niet. Je zult moeten veranderen om niet dieper weg te zinken
in jouw vermoeidheid. Jouw vermoeidheid wordt feitelijk veroorzaakt door jou
zelfverloochening. Als je niet met jezelf aan de slag gaat, zul je chronische
vermoeidheid kunnen ontwikkelen.
In hoeverre herkende je je in het boek van Maxine C. Aston?
“Dat was zo pijnlijk. Ik heb zo veel gehuild. Ik heb een hele dag gehuild.”
Wat veroorzaakte jouw verdriet?
“Dat ik eerst weg moet gaan, dat hij er dan pas iets aan gaat doen.”
Dit is niet alleen in jouw geval, maar is het geval bij iedere relatieverslaafde.
Dat heeft dus niets met hem maar met jouw ‘volharding’ te maken om hem te
‘helpen’, lees: te veranderen.
Mensen die niet uit een voor hen pijnlijke relatie kunnen stappen, zijn
altijd bezig geweest om de oorzaak en schuld bij de ander te leggen en om de
aandacht op die ander te focussen en om die ander te ‘helpen’, zich er niet van
bewust zijnd dat ze zelf ook een even groot aandeel hebben en dat het juist dit
eigen aandeel is wat de hele situatie sowieso mede mogelijk heeft gemaakt.
Je hebt hem je hele huwelijk lang proberen te overtuigen dat er wat aan hem
mankeerde.
“Ja, dat hij geen zelfreflectie had, dat hij geen reëel zelfbeeld heeft, dat hij geen
invoelingsvermogen heeft.”
Je hebt hem hiervan willen overtuigen. Dat je gelijk hebt, weet je al je hele
huwelijk. Daar is het je dan ook niet om te doen. Je wilt de ánder overtuígen
van jóuw eigen gelijk. Je bent nog steeds jouw eigen gelijk aan het bevechten.
Het is jou nooit om verandering van zijn gedrag te doen geweest, want je hebt
er normaliter geen dertig jaren voor nodig om in te zien dat hij niet verandert.
Als hij verandert kun je niet meer de machtsstrijd aan. Je bent vanuit je jeugd
geprogrammeerd om alsnog je gelijk te bevechten en dat doe je nu met je
partner. Het relatieverslaafd zijn is niet alleen het niet zonder de ander kunnen
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
34
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
maar ook het niet zonder de machtsstrijd kunnen. Het is de vroeger niet
gestreden machtsstrijd met jouw ouders die je met je partner aan het
uitvechten bent. Die je met iedere partner zou uitvechten; daarom ben je
onder andere op hem gevallen: om je patronen van vroeger te kunnen
herhalen. Daarvoor maakt het dus niets uit of hij wel of geen Asperger heeft. Je
zou sowieso op een afstandelijk en/of emotioneel onbereikbaar iemand
gevallen zijn bij wie je jouw eigen gelijk zou kunnen bestrijden.
“Er is al sprake geweest dat mogelijk aspecten van autisme of Asperger een rol
zouden kunnen spelen. S was er wel benieuwd naar en hij wil zich laten
diagnosticeren.“
Dat is heel goed van hem. Belangrijk is waarom jullie een diagnose willen.
Als S een diagnose wil om zich er vervolgens achter te kunnen verschuilen, zal
dat jullie relatie geen goed doen. Als hij een diagnose zou willen omdat hij wil
kijken waar hij aandacht aan moet besteden en waar hij naar jou toe rekening
mee moet houden, dan heeft het wel zin.
Voor autisten en Aspergers zijn er wel degelijk bepaalde
gedragsveranderingen mogelijk, omdat ze zich van veel dingen inderdaad niet
bewust zijn. De grootste veranderingen moeten bij jou vandaan komen. Je zult
onder andere concreter en letterlijk moeten leren communiceren en al jouw
wensen heel duidelijk moeten leren aangeven. Als S oprecht is, gebruikt hij de
diagnose om inderdaad die veranderingen bij zichzelf te leren doorvoeren.
Anders misbruikt hij de diagnose. Belangrijk is dus de intentie, het doel en de
aanleiding (waarom nu en waarom niet eerder?) voor S om een diagnose te
willen. Ik raad je aan dit met hem te bespreken. Dan weet je ook wat jij ervan
kunt verwachten en voorkom je dat je je eigen teleurstelling zit te creëren.
Wat het ook is (wel of niet een diagnose, wel of niet oprecht), het is aan
jou om te kijken of je hier mee kunt en wilt leven. Ik kan dan ook niet aangeven
in hoeverre hij zijn verantwoordelijkheid niet neemt, want dat weet je pas als je
weet in hoeverre hij oprecht is en of er wel of niet een diagnose uitrolt. Je weet
dan ook nu nog niet in hoeverre hij überhaupt bij machte is en in hoeverre hij
ooit bij machte zal zijn om zijn probleemgedrag te veranderen. Voor jou is het
allerbelangrijkste dat jij hem hierin niet zult kunnen veranderen. Als hij hier wel
toe in staat is, zal hij dat zelf ook nog eens moeten willen en dan zal hij jouw
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
35
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
steun hard nodig hebben. Het enige dat je kunt doen is aan hem aangeven wat
je nog wel en niet meer accepteert.
Belangrijk is hoe je het diagnosticeren met S bespreekbaar maakt. En op
welk moment je dat doet. Dit moet op een rustig moment gedaan worden, dus
als er niets tussen jullie aan de hand is, anders wordt het onderdeel van de
strijd en kun je het sowieso wel schudden. Mocht hij het diagnosticeren
weigeren, dan is het aan jou om te kijken wat dit voor jou betekent.
“H wil er niet aan dat hij mogelijk ook wel autisme zou hebben.”
Er is geen diagnose gesteld door een daartoe bevoegde hulpverlener. Dat
iemand kenmerken van autistisch gedrag heeft, wil niet zeggen dat iemand ook
de diagnose autisme zou verdienen. Het is niet voor niets dat een diagnose pas
gesteld wordt als aan een bepaald aantal van de voor die diagnose opgestelde
criteria wordt voldaan. Het kan zijn dat H autisme heeft, maar ik zou het niet zo
noemen voordat het als zodanig is gediagnosticeerd. Tot die tijd is het jouw
vermoeden en jouw aanname en niet meer dan dat.
“Hij kan niet praten over zijn gevoelens.”
Ik denk dat dat voor bijna de helft van de mannen geldt en ook lang niet alle
vrouwen kunnen praten over hun gevoelens. En bovendien, als je doorvraagt,
blijken veel mensen liever over andermans gevoelens te praten dan over hun
eigen gevoelens.
“Hij herkent zijn gevoelens niet.” Dat komt voort uit het geblokkeerd zijn van
zijn gevoelens, vanuit zijn jeugd. Het hoeft niets te maken te hebben met
autisme.
“Hij heeft geen inlevingsvermogen.”
Het probleem met inlevingsvermogen is dat we alleen bij anderen merken of ze
dat wel of niet hebben en niet bij ons zelf. Ik dacht ook altijd dat ik inlevend
vermogen had; nu ik terugkijk heb ik dat pas door mijn emotionele herstel
ontwikkeld. Alleen datgene wat je bij jezelf herkent, kun je namelijk bij anderen
herkennen. Dat is wat inlevend vermogen is. De rest is compensatie voor
vroeger onvervulde emotionele behoeften enerzijds en projectie van daaruit
anderzijds. Als 40% van de volwassen niet een emotioneel gezonde opvoeding
heeft gehad, zou het kunnen zijn dat 40% van de volwassenen geen inlevend
vermogen zou hebben. En zij hebben lang niet allemaal autisme of Asperger.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
36
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Ik vermoed dat bij zijn weigerachtige houding een rol heeft gespeeld de
manier waarop je het zelf inzet hebt gemaakt van jullie conflicten hierover. Je
hebt het tegen hem gebruikt en hij kan dan niet anders dan er tegen in gaan.
Omdat je van hem gelijk wil krijgen, is het onderdeel van jullie machtsconflict
geworden. Het zou anders geweest zijn als je het op een rustig moment een
keer geopperd zou hebben en aan hem zou hebben overgelaten wat het voor
hem betekende en of en wat hij er mee zou doen. Die tijd heb je hem niet
gegeven, waardoor je hem automatisch in de verdediging hebt geplaatst,
waardoor zijn gedrag logisch is. Wat je bij mij doet, het mij ervan overtuigen
dat hij autisme zou kunnen hebben, heb je ook bij hem gedaan. Dat gaat hem
niet worden. Niemand wil zo maar autisme of welke stoornis dan ook in zijn
mik geschoven krijgen, en zeker niet als het onderdeel uitmaakt van een
welles-nietes-verhaal. Het bij je partner aankaarten van vermoedens van een
stoornis moet op een geschikt moment plaatsvinden en zonder dat er een
winnaar of iemand die gelijk heeft uitkomt. Want de ander is dan de verliezer
en dat wil niemand zijn, of je nu wel of niet autistisch bent.
“Ik werk met autistische kinderen. Ik zie duidelijk dingen bij hem…”
Dat begrijp ik. Toch omvat een diagnosestelling meer criteria dan de dingen die
jij duidelijk bij hem ziet. Omdat je een paar kenmerken van een diagnose
herkent, wil het niet zeggen dat iemand voldoet aan de hele diagnose. Een
diagnose is niet voor niets een vast omlijnd en vast afgebakend pakket van
criteria; daar zijn afspraken over gemaakt. Anders zou minimaal 80% van de
bevolking een diagnose hebben.
Volgens jouw redenering zou iemand die met autistische kinderen werkt de
diagnose autisme kunnen stellen. Diagnosticering is echter niet voor niets een
apart vakgebied met een aparte opleiding. Je moet er een aparte bevoegdheid
voor halen. Dat je jezelf de capaciteit toedicht dat je zou weten dat P autisme
en/of narcisme heeft, zou ik als een van de kenmerken kunnen noemen van
een narcistische persoonlijkheidsstoornis: hooghartig gedrag. Zie je dat het niet
zo werkt? Je maakt hierin naar mijn mening een denkfout.
Omgekeerd wil het ook niet zeggen dat iemand die bevoegd is te
diagnosticeren, bekwaam zou zijn om met autisten te werken. Ook dat is weer
een heel ander vakgebied. Ieder zijn eigen deskundigheid.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
37
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Je doet er goed aan het diagnosticeren over te laten aan een hiertoe
opgeleid en bevoegd iemand. Jouw hardnekkigheid om hierin je gelijk te willen
hebben én van hem te krijgen, maakt dat je mogelijk zelf de kans klein hebt
gemaakt dat hij zich zal laten diagnosticeren.
Als P zich niet wil laten diagnosticeren, is dat zijn goed recht, omdat er veel
consequenties zitten aan een formele diagnose. P is zelf de enige die voor
zichzelf kan bepalen of een diagnose hem zou helpen in zijn verdere leven.
‘Met mijn huidige partner heb ik altijd het gevoel gehad de kar te moeten
trekken. Ik ben twee keer burn-out geweest en toen de therapeut vaststelde
dat mijn man Asperger heeft, werd veel duidelijk, maar werd het niet
makkelijker. Ik voel me erg eenzaam en heb nu voor de derde keer burn-out.
Mijn man heeft nergens last van en ziet het probleem niet. We zijn inmiddels
27 jaar samen en willen toch wel graag samen blijven. Zou het goed zijn om een
poosje uit elkaar te gaan?’
Het een poosje uit elkaar gaan verandert niets aan de oorzaak van wat er aan
de hand is.
Het is logisch dat je zijn Asperger als oorzaak van jouw problemen ziet, maar
het is maar de helft van de verklaring. De andere helft zit in patronen uit jouw
eigen jeugd. Vanuit deze patronen ben je nu voor de derde keer burn-out.
Het is ook vanuit deze patronen uit jouw jeugd dat je op een emotioneel
onbereikbare partner bent gevallen en dat je altijd de kar hebt moeten trekken.
Als je je destijds niet tot deze partner aangetrokken zou hebben gevoeld, zou je
je tot een andere emotioneel onbereikbare partner aangetrokken hebben
gevoeld. Daarom is zijn Asperger niet het echte probleem. Vanuit jouw jeugd
zou je zo iemand sowieso hebben uitgezocht als partner.
Het de kar trekken bood jou namelijk aanvankelijk bijvoorbeeld controle, of dat
je hem kon helpen. Datgene wat eerst aantrekkelijk leek (zijn aandoenlijkheid?
zijn hulpbehoevendheid?, zijn onbehulpzaamheid?, zijn onhandigheid?) blijkt
later ook andere kanten te hebben.
Dat hij het probleem niet ziet is logisch, want de Asperger zelf heeft het minste
last van zijn eigen Asperger.
Het een tijdje uit elkaar gaan lost niets op als je niet zelf iets verandert. Je zult
met jouw patronen van vroeger aan de slag moeten, anders zul je emotionele
en fysieke hinder blijven ondervinden.
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
38
LOSLATEN
www.loslaten.nu
Ammy van Bedaf MSc
Het volgende hoofdstuk gaat over Wat is verliefdheid, liefde en houden van?
In hoeverre is verliefdheid een chemisch proces?
Waarom krijg je vlinders in je buik als je verliefd bent?
Kun je op je 80ste net zo verliefd zijn als op je 16de?
In hoeverre worden we beïnvloed door liedjes en films?
Wat is verliefdheid?
Waarom sluiten stabiliteit en impulsieve hartstocht elkaar uit?
Waarom verwarren mensen seks met liefde?
Welke 6 soorten liefde zijn er?
Ammy van Bedaf
5 maart 2014
Ik help mensen die piekeren en malen om weer rust in hun hoofd te krijgen.
Ik doe dat middels een Eendaagse Coaching: een eenmalig gesprek van zes uur.
Op grond van jouw verhaal over zowel nu als over vroeger, kan ik zien welke
patronen van vroeger je nu nog, onbewust en onbedoeld, zelf in stand houdt.
Binnen een week na ons gesprek krijg je een zeer uitgebreide maatwerk
rapportage met daarin mijn bevindingen, met antwoord op al jouw vragen en
me de concrete handvatten hoe jij jouw patronen van vroeger kunt doorbreken
en hoe jij de nieuw opgedane inzichten in jouw gedrag kunt integreren.
De nazorg is levenslang: je kunt mij je leven lang vragen stellen.
Ga voor meer informatie naar mijn website www.loslaten.nu
[email protected]
06-53 65 13 59 meld je op website aan voor gratis eZine
39

geef Je over en laat los

Arrendi Nieuwsbrief 4 – mei/juni 2014

In hoeverre is vriendschap mogelijk na beëindiging

Download de Flyer Eendaagse Workshop Insights Discovery

Je bent geboren om verlost te worden

Ingrid Wojtal, 58 jaar Ik ben geboren in Hulst en

Twee meisjes op het strand Ze lezen modebladen Ze kijken in het

De Yi methode door Dhr. Wim Maulany Iedereen heeft wel eens te

Georges Deblonde