Ondersteuningsaanbod
secundair onderwijs en
deeltijds kunstonderwijs
2014-2015
Bijlage bij Begeleidingsplan 2012-2015
Pedagogische begeleidingsdienst
Huis van het GO!
Willebroekkaai 36
1000 Brussel
Inleiding
Inhoudsopgave
1.
2.
3.
3.1.
Inleiding
De structuur van begeleiding
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Speerpunten
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.2.
4.
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
Kwaliteitsvolle schoolontwikkeling
Kwaliteitsvol talenbeleid
Kwaliteitsvolle leerbegeleiding
Begeleiding na doorlichting
Professionaliseringsaanbod
Aanvangsbegeleiding
Dbso
Diversiteit
Dko
HBO5 Verpleegkunde
Leerplanimplementatie
4.6.1.
4.6.2.
4.6.3.
4.6.4.
4.6.5.
4.6.6.
4.6.7.
4.6.8.
4.6.9.
4.6.10.
4.6.11.
4.6.12.
4.6.13.
4.7.
4.8.
4.9.
Aardrijkskunde
Economie
Geschiedenis
Humane wetenschappen
Latijn/Grieks
Moderne talen
PAV
POMOLO
Techniek
Toerisme
TV- en PV harde en zachte sector
Wiskunde
Wetenschappen
Methodeonderwijs
Onthaalonderwijs anderstalige nieuwkomers
VOET
Pedagogische begeleidingsdienst
3
4
5
5
5
13
17
20
21
21
39
42
43
44
45
46
50
52
53
54
55
70
76
79
85
86
95
100
102
105
106
2
Inleiding
1.
Inleiding
Het begeleidingsplan van de pedagogische begeleidingsdienst van het GO! (PBD-GO!) bestaat uit een
algemeen deel en een deel met concretiseringen per schooljaar en per onderwijsniveau.
Het algemeen deel
Het algemeen deel geldt voor drie schooljaren, van september 2012 tot en met augustus 2015.
Het bevat de missie en de visie van de begeleidingsdienst. Vertrekkend vanuit die visie en het decreet
op kwaliteit van onderwijs definiëren we onze kerntaken. Naast die kerntaken, die het grootste deel van
onze reguliere werking bepalen, werken de pedagogisch adviseurs/begeleiders intensief mee aan de
strategische projecten van het GO!.
Het algemeen deel beschrijft de klemtonen die de begeleidingsdienst in deze drie jaren wil leggen.
De concretiseringen per schooljaar en per onderwijsniveau
Dit deel bevat de concretisering voor het secundair onderwijs - inclusief methodeonderwijs - voor het
schooljaar 2014-2015.
De pedagogische begeleidingsdienst hervormde in het schooljaar 2012-2013 de structuur van zijn
organisatie (zie verder).
De pedagogische begeleidingsdienst en GO! nascholing werken nauw samen en hebben een
complementair en gezamenlijk aanbod. Bij het aanbod van de PBD-GO! wordt melding gemaakt van het
aanbod van GO! nascholing dat nauw aansluit bij het aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst.
Voor een volledig overzicht van het aanbod van GO! nascholing verwijzen wij naar
www.g-o.be/nascholing.
We hebben gekozen voor een opdeling van ons aanbod in enerzijds een ondersteuningsaanbod op het
niveau van de clusters en anderzijds een professionaliseringsaanbod op het niveau boven de clusters.
Het aanbod voor de gekozen speerpunten bevindt zich op clusterniveau. Met ‘speerpunten’ bedoelen
we het aanbod voor de onderwerpen die we tijdens het schooljaar 2014-2015 speciaal in de focus willen
zetten.
De speerpunten voor dit schooljaar blijven:
 kwaliteitsvolle schoolontwikkeling;
 kwaliteitsvolle leerbegeleiding;
 kwaliteitsvol talenbeleid.
Pedagogische begeleidingsdienst
3
De structuur van begeleiding
2.
De structuur van begeleiding
Samenstelling van het begeleidingsteam
Het begeleidingsteam bestaat uit:
 vakbegeleiders;
 systeembegeleiders;
 één begeleider methodeonderwijs.
De vakbegeleiders, systeembegeleiders en de begeleider methodeonderwijs beschikken over specifieke
competenties die zij kunnen inzetten in specifieke ondersteuningssituaties.
De vakbegeleiders en systeembegeleiders nemen ook de rol op van regiobegeleider. Als regiobegeleider
ondersteunen ze de school om haar beleidvoerend vermogen te optimaliseren met effect op de
teamleden en op het leren van de leerlingen.
Alle begeleiders beschikken over een afgesproken sokkel van begeleidingscompetenties die hen in staat
stelt de meeste vragen rond schoolontwikkeling en onderwijskwaliteit op te nemen.
Structuur van de begeleiding
Het begeleidingsteam secundair onderwijs is georganiseerd in vijf multidisciplinaire regionale teams
(clusters). Deze clusters begeleiden alle scholengemeenschappen in één provincie . In een cluster
werken verschillende regiobegeleiders samen. Alle begeleiders vormen binnen hun regio het
aanspreekpunt voor de hen toegewezen scholen. Elke begeleider doet aan schoolbegeleiding.
De cluster moet in principe in staat zijn alle ondersteuningsvragen binnen zijn regio op te nemen, omdat
vakbegeleiding en systeembegeleiding evenwichtig in elke cluster aanwezig zijn. Voor vragen die te
maken hebben met vorming kunnen de clusters afspraken maken met GO! nascholing. Voor de vragen
waarvoor de competentie in het clusterteam ontbreekt, kunnen specialisten uit andere clusterteams
worden aangesproken.
Daarnaast is er een ondersteuningsaanbod boven de regio’s. Onder meer de volgende gespecialiseerde
begeleidingsinitiatieven vallen hieronder:
 professionalisering inzake leerplanimplementatie;
 ondersteuning van de VOET/VOOD;
 ondersteuning van de centra voor leren en werken;
 ondersteuning van de centra voor deeltijds kunstonderwijs;
 methodeonderwijs;
 nieuwe ondersteuningsinitiatieven.
Pedagogische begeleidingsdienst
4
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
3.
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
3.1. Speerpunten
3.1.1.
Kwaliteitsvolle schoolontwikkeling
In het verleden hebben we schoolontwikkeling bekeken als het opzetten van een kwaliteitszorgsysteem
op een school.
De meeste scholen hebben in de voorbijgaande schooljaren een CIPO-analyse gemaakt. Hierdoor
hebben ze een zicht gekregen op hun sterke punten en hun werkpunten. De PBD-GO! heeft het
instrument CIPO-kwaliteitswijzers ontwikkeld waarmee scholen aan de slag kunnen om hun
onderwijsprocessen te verbeteren. De regiobegeleider kan daarbij ondersteuning bieden.
Naast het verder uitbouwen van de kwaliteitszorg willen we dit schooljaar vooral inzetten op het
onderwijskundig leiderschap van de directeur en het verder uitbouwen van de schoolvisie op een aantal
onderwijsprocessen.
Pedagogische begeleidingsdienst
5
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Ontwikkeling van het onderwijskundig leiderschap van de directeur: aan de slag met de DOKK-tool
Verduidelijking
Via begeleiding en/of coaching willen we de directeur ondersteunen in het gebruik van de DOKK-tool. Aan de hand van de DOKK-tool
kan de directeur de onderwijskwaliteit op de klasvloer versterken.
Doelstellingen
De directeur is vaardiger in het ondersteunen van de pedagogisch-didactische praktijk van de leerkrachten.
Acties/strategie
De directeur bepaalt de inhoud van de begeleiding en/of coaching in overleg met de begeleider. De volgende aspecten kunnen aan
bod komen ( afhankelijk van de specifieke vraag):
 een beeld krijgen van de klaspraktijk;
 begeleiden en coachen van de vakleraar;
 organiseren en leiden van vakgroepvergaderingen.
Doelgroep
Directeurs en middenkader
Tijdsinvestering
De directeur en het begeleidingsteam bepalen samen het aantal sessies afhankelijk van de gekozen focus.
Pedagogische begeleidingsdienst
6
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Ondersteuning bij het gebruik van de CIPO-kwaliteitswijzers
Verduidelijking
Elke school is begaan met de kwaliteit van haar onderwijs. Maar weten we wel hoe goed we zijn? Hoe gaan we om met gegevens die
in onze school wel ergens ter beschikking zijn? Hoe gaan we aan de slag om onze kwaliteit te verhogen? Op welke manier kunnen we
CIPO-kwaliteitswijzers gebruiken om de onderwijsprocessen op school te verbeteren? Hoe kan de scholengemeenschap hier
ondersteuning bieden?
Doelstellingen
Op niveau school:
 De school hanteert de CIPO-kwaliteitswijzers om verbanden te leggen tussen output, input en proces.
 De school kan de CIPO-kwaliteitswijzers hanteren om via zelfevaluatie de kwaliteit van een onderwijsproces te verbeteren.
 De school kan de cyclus van kwaliteitszorg autonoom aanpakken.
Op niveau scholengemeenschap:
 De scholengemeenschap ondersteunt de scholen om de PDCA-cirkel op minstens één procesindicator of -variabele volledig rond
te maken.
 De scholengemeenschap ondersteunt de scholen om via intervisie te leren van elkaars aanpak.
Acties/Strategie
Op niveau scholengemeenschap:
 Intake met coördinerend directeur
 Startvergadering met directies en IKZ-kernteams van de scholengemeenschap
Op niveau school:
 Ondersteuning van de kwaliteitszorg op de gekozen focus
Doelgroep
 Coördinerend directeur
 Directeur
 Kwaliteitsanker van de scholengemeenschap
 Kernteam kwaliteitszorg
 Vakgroepvoorzitters
Tijdsinvestering
voor de school
 Zes begeleidingssessies verspreid over het schooljaar
 Tussen de begeleidingssessies werkt de school aan opdrachten.
 Mogelijk nog opvolgsessies voor de implementatie
Pedagogische begeleidingsdienst
7
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Evalueren: van schoolvisie naar evaluatiepraktijk (cahier)
Verduidelijking
Een coherent evaluatiebeleid dat resulteert in een kwaliteitsvolle evaluatiepraktijk is een constant aandachtspunt voor onze scholen.
Met dit traject willen we scholen ondersteunen om een visie uit te werken en deze visie te implementeren tot op de klasvloer.
Doelstellingen
 De school heeft een visie op evalueren.
 De vakgroepen zetten deze visie om in een kwaliteitsvolle evaluatiepraktijk.
 De leerkrachten passen de visie van hun vakgroep toe in hun evaluatiepraktijk.
Acties/strategie
 Intakegesprek
 Vorming voor het voltallig team rond het wettelijk kader en kenmerken van kwaliteitsvolle evaluatie
 Er wordt een team samengesteld met vertegenwoordigers van de verschillende vakken en graden, beleidsverantwoordelijken en
andere betrokkenen vanuit het team (leerbegeleiders, GOK-coördinatoren …).
 Het kernteam brengt het huidige evaluatiebeleid en de evaluatiepraktijk in kaart.
 Het kernteam actualiseert de visie van de school over evalueren.
 Het kernteam formuleert werkpunten voor de school en voor elke vakgroep.
Doelgroep
Schoolteams
Tijdsinvestering
Kernteam:
 Een zestal kernteamvergaderingen
 Eventuele tussentijdse bijeenkomsten (in deelgroepen)
Voltallig team:
 Minstens één vormingssessie.
 Twee à drie vakgroepvergaderingen
Pedagogische begeleidingsdienst
8
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Realisatie van de onderzoekscompetentie op schoolniveau
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren. Vorig schooljaar stelde de begeleidingsdienst een nieuwe brochure voor rond
OC waarin de mogelijkheden uiteengezet worden om tot een meer schoolgerichte visie op OC te komen om op die manier een deel
van de bestaande knelpunten weg te werken. Per cluster werd dit inmiddels in enkele pilootprojecten uitgetest.
Wij willen nu, op basis van de ervaringen uit de pilootprojecten, ook andere scholen in staat stellen een meer schoolgerichte visie op
OC te implementeren.
Doelstellingen
 De school heeft een visie over OC ontwikkeld.
 De school heeft een leerlijn in verband met OC uitgewerkt.
 Er zijn afspraken gemaakt op schoolniveau over de implementatie van de leerlijn.
Acties/strategie
Traject in vier fasen:
 Fase 1: vormingsnamiddag alle teams samen
 Fase 2 tot 4: drie sessies op elke school afzonderlijk waarbij telkens andere deelcompetenties in de schoolleerlijn uitgezet worden
Doelgroep
 Eén school per scholengemeenschap (maximum vijf scholen per cluster)
 Per school een kernteam OC met daarin de directeur en minstens één vertegenwoordiger per graad van elke pool
Tijdsinvestering
Eén schooloverstijgende sessie van een halve dag en drie sessies op school van twee uur.
Pedagogische begeleidingsdienst
9
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Kwaliteitszorg: ondersteuning van de academies (dko-scholen)
Verduidelijking
Elke academie is begaan met de kwaliteit van haar artistiek onderwijs. Maar weten we wel hoe goed we zijn? Hoe gaan we om met
veelheid aan gegevens die in onze school wel ergens ter beschikking zijn? Hoe gaan we aan de slag om onze kwaliteit te verhogen in
het kader van het artistiek-pedagogisch project van de academie (APP)?
Doelstellingen
 De academie kan haar kwaliteit in kaart brengen.
 De academie hanteert de CIPO-kwaliteitswijzers om verbanden te leggen tussen context, input, proces en output.
 De academie kan de CIPO-kwaliteitswijzers hanteren om via zelfevaluatie de kwaliteit van een onderwijsproces te verbeteren.
 De academie kan de cyclus van kwaliteitszorg autonoom aanpakken.
Methodiek en acties
Trajecten bestaande uit tenminste:
 intake;
 startvergadering met stuurgroep/team;
 duiding i.v.m. algemeen referentiekader kwaliteitszorg;
 analyse van data in functie van het artistiek-pedagogische project;
 strategie van aanpak – actieplan.
Doelgroep
Alle academies beeldende kunst en muziek, woord en dans
Tijdsinvestering
voor de school
 Afhankelijk van het traject: een vijftal sessies van telkens een halve dag
 Er kunnen per schooljaar ten hoogste drie scholen instappen in dit traject.
Pedagogische begeleidingsdienst
10
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Aanbod GO! nascholing1
 Communicatieve vaardigheden voor leidinggevenden
 Complexe problemen in een team oplossen
 Conflicthantering met volwassenen
 Coöperatief vergaderen
 Efficiënt overleggen over het werk
 Functionerings- en evaluatiegesprekken voeren
 Inspirerend coachen
 Jobtraining onder begeleiding van een mentor
 Leiding geven aan een team
 Tot consensus komen met het team over waarden
 Videocoaching
 Videocoaching: terugkomdag
 Aan de slag met Scope3
 Crisiscommunicatie: een professionele aanpak
 Een helder en positief sanctiebeleid in het SO
 Een omgevingsanalyse maken
 Herstelgericht werken in het SO
 Informatieveiligheid voor directies
 Leefregels maken en waarmaken
 Marktpositionering en communicatie
 Onderwijs Slim Organiseren
 Professionalisering op school
 Timemanagement: een Z.E.E. van tijd
 Tot consensus komen met het team over het sanctiebeleid
1
Voor sommige nascholingen werd nog geen link naar een fiche opgenomen. Raadpleeg geregeld de website van GO! nascholing om de laatste aanbiedingen te ontdekken.
Pedagogische begeleidingsdienst
11
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
 Veranderingsmanagement
Er zitten nog heel wat vormingen met betrekking tot schoolontwikkeling onder de volgende thema’s:
 Communicatie
 Gezondheid en veiligheid
 Nieuwe media
 Zorg & diversiteit
Pedagogische begeleidingsdienst
12
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
3.1.2.
Kwaliteitsvol talenbeleid
Bij het ondersteunen van een kwaliteitsvol talenbeleid richten we ons vooral op de ondersteuning van
twee aspecten: een sterk talenonderricht en het wegwerken van de talige drempels die een vlotte
doorstroming kunnen belemmeren door het uitbouwen van taalgericht vakonderwijs.
Dit laatste aspect vormt een integraal onderdeel van de leerbegeleiding en sluit bovendien naadloos aan
bij de doelen van het Gelijke Onderwijskansenbeleid.
Vanaf 1 september 2014 worden scholen verplicht om voor elke leerling die voor het eerst in het
gewoon voltijds onderwijs instroomt een screening uit te voeren die nagaat wat het niveau inzake de
onderwijstaal is. We zien deze screening als een kans om aan de hand van de resultaten een concreet
talenbeleid uit te bouwen.
Het talenonderricht kan versterkt worden door in te gaan op het professionaliseringsaanbod van de
talen, zie verder.
Pedagogische begeleidingsdienst
13
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Ondersteuning van de opvolging van de screening Nederlands
Verduidelijking
Vanaf 1 september 2014 worden scholen verplicht om voor elke leerling die voor het eerst in het gewoon voltijds onderwijs instroomt
een screening uit te voeren die nagaat wat het niveau inzake de onderwijstaal is. We zien deze screening als een kans om aan de hand
van de resultaten een concreet talenbeleid uit te bouwen.
Doelstellingen
 De school kan de resultaten van de screening analyseren.
 De school kan op basis van de resultaten doelstellingen in het talenbeleidsplan vastleggen.
 De leerkrachten realiseren de doelstellingen van het talenbeleidsplan in hun lessen.
 De school volgt de resultaten van het talenbeleidsplan cyclisch op.
Acties/strategie
 Analyse van de resultaten per doelgroep
 Doelstellingen en strategie per doelgroep vastleggen
 Effectmeting
Doelgroep
Kernteam talenbeleid
Tijdsinvestering
Afhankelijk van de vraag, maar minstens drie sessies
Pedagogische begeleidingsdienst
14
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Een talenbeleid op maat van de school
Verduidelijking
 De ondersteuning van talenbeleid situeert zich op schoolniveau en wordt gerealiseerd door het clusterteam en GO! nascholing.
 Bij het ondersteunen van een kwaliteitsvol talenbeleid richten we ons vooral op de ondersteuning van twee aspecten: een sterk
talenonderricht en het wegwerken van de talige drempels die voor alle vakken de realisatie van de leerplandoelen in de weg staan
(taalontwikkelend leren).
 Op die manier wordt het talenbeleid een integraal deel van leerbegeleiding en zijn er verbanden met het realiseren van gelijke
kansen voor alle leerlingen.
Doelstellingen
 De school heeft een representatief kernteam ‘talenbeleid’ samen op basis van een competentieprofiel.
 Het kernteam detecteert de specifieke noden van de leerlingen op het vlak van talenbeleid.
 Het kernteam vertaalt de specifieke noden van de leerlingen in een coherent talenbeleidsplan dat aansluit op de beginsituatie van
leerling-, leerkracht- en schoolniveau .
 Het kernteam sensibiliseert en motiveert en betrekt het voltallige lerarenteam bij het tot stand brengen van het talenbeleid.
 Het kernteam ondersteunt het lerarenteam om het talenbeleidsplan van de school uit te voeren.
 Het kernteam ondersteunt het lerarenteam om binnen alle vakken de schoolse taalvaardigheid van de leerlingen verder te
ontwikkelen.
Acties/Strategie
 De cluster selecteert ten hoogste twee scholen om het traject uit te werken (schooljaar 2014-2015, vanaf januari 2015), op basis
van de schoolfoto, het GOK-dossier en eventueel andere overwegingen.
 De regioadviseur doet samen met de verantwoordelijke talen uit de cluster een uitgebreid intakegesprek met de schoolleiding (dit
gesprek verloopt op basis van de schoolfoto, een doorlichtingsverslag, informatie over de realisatie van het GOK …). Bij de intake
worden de noden van de school, de doelstellingen en resultaten van het traject, de aanwezige knowhow, het stappenplan en de
wederzijdse engagementen vastgelegd.
 De school stelt een kernteam talenbeleid samen in overleg met de regioadviseur en de verantwoordelijke talen.
 Aan het einde van de eerste fase (juni 2015) heeft het kernteam een operationeel talenbeleidsplan uitgeschreven.
 Vanaf september 2015 (tweede fase) stuurt het kernteam talenbeleid het systematisch doorlopen van de kwaliteitscirkel aan voor
het uitvoeren van het talenbeleidsplan en wordt daarbij ondersteund door de regioadviseur.
 Het schoolteam kan ondersteund worden door vakspecialisten en door GO! nascholing.
Doelgroep
In een eerste fase (januari – juni 2015): het kernteam talenbeleid:
 Directeurs
 Middenkader
Pedagogische begeleidingsdienst
15
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
 Leerkrachten die willen meewerken aan het kernteam talenbeleid
In een tweede fase (vanaf september 2015)
 Het kernteam talenbeleid
 Alle leerkrachten die bij de uitvoering van het talenbeleidsplan zijn betrokken
Tijdsinvestering
In de eerste fase (januari – juni 2015):
 Intake: één dagdeel
 Kernteam:
 Vorming door GO! nascholing: drie dagdelen
 Feedbackgesprekken: ten minste één dagdeel (regioadviseur)
In een tweede fase (vanaf september 2015):
 Ondersteuning van de opvolging van het talenbeleidsplan door de regioadviseur
 Ondersteuning van de vakgroepen door de vakadviseur en GO! nascholing
Aanbod GO! nascholing
 De rechte weg naar een talenbeleid
 Talenbeleid: de beginsituatie in kaart brengen
 Hét posterproject: vak- en schooltaal écht onder de knie
 De kwaliteit van evaluatievragen en lesmateriaal verhogen
 Klare taal! Mondelinge communicatie met ouders
 Klare taal! Schriftelijke communicatie met ouders
Ook onder het thema communicatie zitten vormingen m.b.t. talenbeleid.
Pedagogische begeleidingsdienst
16
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
3.1.3.
Kwaliteitsvolle leerbegeleiding
De ondersteuning van leerbegeleiding situeert zich op schoolniveau en wordt gerealiseerd met inbreng
van het multidisciplinair team van de cluster en GO! nascholing.
Leerbegeleiding is een variabele van de procesindicator ‘begeleiding’ en omvat veel mogelijke insteken
zoals het opstellen van leerlijnen, omgaan met differentiëren en remediëren, omgaan met sticordimaatregelen, handelingsgericht werken, gelijke onderwijskansenbeleid ... Een betere leerbegeleiding
moet ervoor zorgen dat meer leerlingen de doelstellingen realiseren.
Door de goedkeuring van het M-decreet met ingang 1 september 2015 zetten we een stap dichter bij
inclusief onderwijs. Om ons daarop voor te bereiden zetten we gedurende het schooljaar 2014-2015 in
op het versterken van de preventieve leerbegeleiding.
Voor individuele leerlingen of leerlingengroepen vanuit een zorgcontext of vanuit een talentencontext
zijn flexibele leertrajecten de aangewezen weg naar een onderwijs op maat.
Aanbod GO! nascholing
 Jongeren met een leerachterstand in het SO
 Jongeren met een leervoorsprong in het SO
 Beter omgaan met leerproblemen in het SO
 Rapporteren om te motiveren
 De kwaliteit van evaluatievragen verhogen
 Activerende werkvormen in het SO (basiscursus)
 Adolescenten bij de les houden
 Hét posterproject: vak- en schooltaal écht onder de knie
 Flipping the classroom
 Leren leren met behulp van mindmapping
 Een leerling met autisme in je klas
 Handelingsgericht werken in de klas (SO)
 Traject handelingsgericht werken voor scholengemeenschappen
 Agressie stopzetten
 Een positieve relatie met adolescenten
 Leiding geven aan leerlingen
 Conflictbemiddeling door leerlingen
 Een helder en positief sanctiebeleid in het SO
 Herstelgericht werken in het SO
 Leefregels maken en waarmaken
Pedagogische begeleidingsdienst
17
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Preventieve leerbegeleiding
Verduidelijking
Leerbegeleiding is een variabele van de procesindicator ‘begeleiding’ en omvat veel mogelijke insteken: opstellen van leerlijnen,
werken aan differentiatie en remediëring, omgaan met sticordi-maatregelen, handelingsgericht werken en gelijkeonderwijskansenbeleid …
Te vaak wordt de klemtoon gelegd op het remediëren, wat uitsluitend een curatieve benadering is.
Dit aanbod legt de klemtoon op een proactieve aanpak die ten goede komt aan alle leerlingen en de kwaliteit van het leren verhoogt.
Daarnaast is het belangrijk dat de school de doeltreffendheid (de effectiviteit) van haar leerbegeleiding kan aantonen.
Doelstellingen
 Meer leerlingen realiseren de leerplandoelstellingen.
 De school heeft een gecoördineerde en structurele aanpak voor de leerbegeleiding uitgewerkt.
 De school registreert haar begeleidingsinspanningen.
 De school verzamelt en analyseert gegevens omtrent de leerbegeleiding om de effectiviteit na te gaan.
Acties/strategie
 Intake
 Analyse van noden in functie van de leerbegeleiding van de leerlingen aan de hand van de instroom en studieresultaten
 Focusbepaling
 Bepalen van wat preventieve leerbegeleiding kan betekenen per doelgroep
 Professionalisering team
 Implementatie
 Effectmeting
Doelgroep
 Stuurgroep ‘Leerbegeleiding’ op het niveau van de school
 Er kunnen per schooljaar ten hoogste vijf scholen per cluster / drie academies in Vlaanderen instappen in dit traject.
Tijdsinvestering
Afhankelijk van het verloop van het traject: vijf sessies
Pedagogische begeleidingsdienst
18
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
Leerbegeleiding versterken via flexibel omgaan met leertrajecten
Verduidelijking
De regelgeving biedt scholen mogelijkheden om onderwijs op maat aan te bieden en om flexibel om te gaan met leertrajecten.
Doelstellingen
 De school kent de mogelijkheden:
 van aangepaste lessentabellen en leerplannen;
 van maatregelen voor individuele leerlingen met specifieke leerbehoeftes binnen een zorgcontext (sticordi);
 van maatregelen voor individuele leerlingen of leerlingengroepen binnen een talenten- en competentiecontext.
 De school kan binnen haar context een gepaste vorm van flexibele leertrajecten kiezen en implementeren.
 De school kan de effecten van de flexibele leertrajecten in kaart brengen.
Acties/strategie
 Vorming van het schoolteam in verband met de mogelijkheden van flexibele leertrajecten
 Implementatietraject op school- en klasniveau ondersteunen
 Faciliteren van een netwerk van scholen die met flexibele leertrajecten aan de slag zijn
Doelgroep
Schoolteam bestaande uit directie en betrokken leerkrachten. De scholen van het pilootproject worden prioritair ondersteund.
Tijdsinvestering
 Een halve dag voor nascholing
 De gekozen focus bepaalt het aantal sessies van de implementatie.
Aanbod GO! nascholing
Flexibele leertrajecten
Pedagogische begeleidingsdienst
19
Ondersteuningsaanbod op clusterniveau
3.2. Begeleiding na doorlichting
Elke school kan na een doorlichting een beroep doen op de begeleidingsdienst voor ondersteuning. De
aanvraag voor ondersteuning verloopt volgens een strikte procedure.
De ondersteuning na een advies 1 of 2 wordt opgenomen door het begeleidingsteam van de cluster. De
verplichte ondersteuning bij een advies 3 heeft een heel eigen procedure, waarbij de raad van bestuur
van de inrichtende macht betrokken wordt. De ondersteuning na een advies 3 begint met het opstellen
van een verbeteringsplan. De begeleiding volgt zeer strikt de timing van het verbeterplan. Het
begeleidingsteam ondersteunt de school zeer intensief, maar controleert ook, samen met de
inrichtende macht, of de vooropgestelde doelen gerealiseerd worden.
De ondersteuning heeft niet alleen als doel de werk- of knelpunten die de inspectie aangaf weg te
werken, maar ook de school in zijn geheel te versterken. Daarvoor kan het begeleidingsteam vakken of
processen die niet in de focus van de inspectie zaten meenemen in de ondersteuning.
Pedagogische begeleidingsdienst
20
Professionaliseringsaanbod
4.
Professionaliseringsaanbod
4.1. Aanvangsbegeleiding
Leerkrachten aardrijkskunde
Verduidelijking
Aanvangsbegeleiding van nieuwe leerkrachten beantwoordt niet alleen aan een decretale opdracht, maar ook aan een duidelijke
behoefte van beginnende leraren. Zij hebben nood aan vakspecifieke begeleiding en ondersteuning en kunnen veel steun putten uit
reflectie over de klaspraktijk, samen met collega’s.
Doelstellingen
De leerkrachten kunnen:
 leerplangericht didactisch handelen;
 leerplangericht evalueren.
Methodiek
Tijdens een volledige dag worden de theoretische didactische kaders besproken en ingeoefend. Eigen lesmateriaal, toetsen en
examens worden besproken en aan kwaliteitscriteria afgewogen.
Doelgroep
Beginnende leerkrachten of leerkrachten die nieuw zijn in het vak aardrijkskunde
Tijdsinvestering
Eén volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
21
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten economie en handelsvakken
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen het vak het nodige pedagogisch-didactisch comfort aanreiken. Bovendien willen
we hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen;
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee studiedagen
Doelgroep
Alle nieuwkomers in het vak (maximum vijf jaren leservaring in het vakgebied)
Tijdsinvestering
Twee dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
22
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten TV/PV harde sector
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen de harde sector het nodige pedagogisch-didactisch comfort aanreiken. Bovendien
willen we hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied;
 veilig handelen in de (praktijk)lessen;
 (on)veilige situaties herkennen (bezoek demo-werkplaatsen FODWASO en preventiedienst).
Methodiek
Trajecten bestaande uit drie studiedagen
Doelgroep
Alle nieuwkomers in het vak (maximum vijf jaren leservaring in het vakgebied)
Tijdsinvestering
Drie dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
23
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten gedrags- en cultuurwetenschappen
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen de vakken gedrags- en cultuurwetenschappen het nodige pedagogisch-didactisch
comfort aanreiken. Bovendien willen we hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied.
Methodiek
Traject bestaande uit twee studiedagen
Doelgroep
Beginnende leraren gedrags- of cultuurwetenschappen (of maximum vijf jaren leservaring)
Tijdsinvestering
Twee dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
24
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten PAV
Verduidelijking
In deze basismodule voor beginnende leerkrachten ligt de nadruk op planning, opvolging en evaluatie van de leerplandoelstellingen.
Doelstellingen
Beginnende leerkrachten PAV kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling.
Methodiek
Twee studiedagen op vier locaties
Doelgroep
Honderd beginnende leerkrachten PAV via studiedagen
Tijdsinvestering
Introductiedag en terugkomdag
Pedagogische begeleidingsdienst
25
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten PAV/BGV/MVT in dbso
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen dbso het nodige pedagogisch-didactisch comfort aanreiken. Bovendien willen we
hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het decreet ‘leren en werken’ interpreteren;
 functioneel omgaan met documenten eigen aan een lesopdracht in dbso;
 een individueel leertraject plannen;
 de opleidingsstructuur en opleidingskaarten interpreteren;
 functionele leerinhouden afbakenen om de opleidingsstructuur/opleidingskaarten te realiseren;
 evaluatiecriteria vastleggen voor concrete doelen;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren dbso.
Methodiek
Een studiedag waarop de reglementering en de concretisering binnen PAV/BGV/MVT wordt toegelicht
Doelgroep
Beginnende leraren PAV/BGV/MVT in dbso
Tijdsinvestering
Een volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
26
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten techniek
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen het vak techniek het nodige pedagogisch-didactisch comfort aanreiken.
Bovendien willen we hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee studiedagen
Doelgroep
Alle nieuwkomers in het vak (maximum vijf jaren leservaring in het vakgebied)
Tijdsinvestering
Twee dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
27
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten TV/PV studiegebied voeding
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen het studiegebied voeding het nodige pedagogisch-didactisch comfort aanreiken.
Bovendien willen we hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied.
Methodiek
Traject bestaande uit drie studiedagen
Doelgroep
Beginnende leraren binnen het studiegebied voeding (of maximum vijf jaren leservaring)
Tijdsinvestering
Drie dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
28
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten TV/PV studiegebied personenzorg
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we startende leraren binnen het studiegebied Personenzorg het nodige pedagogisch-didactisch comfort
aanreiken. Bovendien willen we hen introduceren binnen een netwerk van leraren.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied.
Methodiek
Trajecten bestaande uit drie studiedagen, regionaal gespreid
Doelgroep
Beginnende leraren uit het studiegebied personenzorg ( of maximum vijf jaren leservaring)
Tijdsinvestering
Drie dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
29
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten vakken POMOLO en aanverwante vakken
Verduidelijking
Doelstellingen
Om nieuwkomers binnen het vak het nodige pedagogisch-didactisch comfort te verschaffen bij de eerste stappen in het onderwijs en
hen eventueel te introduceren binnen het netwerk van leraren, kunnen de nieuwkomers deelnemen aan een traject van studiedagen
en/of individuele begeleiding.
De nieuwkomers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 hun leerplan omzetten in een jaarvorderingsplan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 principes van een goed klasmanagement toepassen in concrete (probleem)situaties;
 eventueel participeren in een netwerk van nieuwe leraren van het vakgebied.
Methodiek en
acties
 Trajecten bestaande uit één of twee studiedagen aangevuld met individuele begeleidingen (en vakgroepbegeleidingen indien van
toepassing).
 Individuele begeleidingstrajecten waarbij de aandachtspunten in onderling overleg worden bepaald en waarbij in de loop van de
begeleiding de vakgroep betrokken wordt en de directeur de gemaakte afspraken opvolgt.
Doelgroep
Alle nieuwkomers in het vak
Tijdsinvestering
Twee of drie dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
30
Professionaliseringsaanbod
DKO-leerkrachten beeldende kunst en muziek, woord dans / podiumkunsten
Verduidelijking
Om nieuwkomers binnen het vak het nodige pedagogisch-didactisch comfort te verschaffen bij de eerste stappen in het onderwijs en
hen eventueel te introduceren binnen het netwerk van leraren, kunnen de nieuwkomers deelnemen aan een traject van studiedagen
en/of individuele begeleiding.
Doelstellingen
De nieuwkomers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 hun leerplan omzetten in een jaarvorderingsplan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 principes van een goed klasmanagement toepassen in concrete (probleem)situaties;
 eventueel participeren in een netwerk van nieuwe leraren van het vakgebied.
Methodiek en
acties
 Trajecten bestaande uit één of twee studiedagen aangevuld met individuele begeleidingen (en vakgroepbegeleidingen indien van
toepassing).
 Individuele begeleidingstrajecten waarbij de aandachtspunten in onderling overleg worden bepaald en waarbij in de loop van de
begeleiding de vakgroep betrokken wordt en de directeur de gemaakte afspraken opvolgt.
Doelgroep
Alle nieuwkomers in het vak.
Tijdsinvestering
voor de school
Twee of drie dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
31
Professionaliseringsaanbod
Leerplanimplementatie voor de beginnende leerkrachten geschiedenis
Verduidelijking
Beginnende leraren worden op het vlak van algemene didactiek en hun functioneren binnen hun specifieke school ondersteund in de
school zelf in het kader van de aanvangsbegeleiding. Daarnaast hebben zij echter vaak heel wat vragen die te maken hebben met het
vak dat ze geven (leerplan, vakdidactiek, vakinhoudelijke keuzes, evaluatie …).
Doelstellingen
 Leraren kennen de visie achter het leerplan.
 Leraren kunnen de leerplannen realiseren op vakinhoudelijk en vakdidactisch vlak.
 Leraren weten hoe ze leerplangericht kunnen evalueren.
Methodiek
Eén studiedag rond leerplanimplementatie
Doelgroep
Alle beginnende leraren (of ervaren leraren die een vak voor het eerst geven) geschiedenis.
Tijdsinvestering
Eén dag
Pedagogische begeleidingsdienst
32
Professionaliseringsaanbod
Leerplanimplementatie voor de beginnende leerkrachten Latijn/Grieks
Verduidelijking
Beginnende leraren worden op het vlak van algemene didactiek en hun functioneren binnen hun specifieke school ondersteund in de
school zelf in het kader van de aanvangsbegeleiding. Daarnaast hebben zij echter vaak heel wat vragen die te maken hebben met het
vak dat ze geven (leerplan, vakdidactiek, vakinhoudelijke keuzes, evaluatie …).
Doelstellingen
 Leraren kennen de visie achter het leerplan.
 Leraren kunnen de leerplannen realiseren op vakinhoudelijk en vakdidactisch vlak.
 Leraren weten hoe ze leerplangericht kunnen evalueren.
Methodiek
Eén studiedag rond leerplanimplementatie
Doelgroep
Alle beginnende leraren (of ervaren leraren die een vak voor het eerst geven) Latijn/Grieks.
Tijdsinvestering
Eén dag
Pedagogische begeleidingsdienst
33
Professionaliseringsaanbod
Dag van de nieuwe leerkracht en de vakgroepvoorzitter wiskunde
Verduidelijking
Vakgroepvoorzitters spelen een belangrijke rol. De taken die een vakgroepvoorzitter kan opnemen zijn zeer divers. Bovendien is het
niet altijd evident om de rest van je vakcollega’s mee te krijgen.
Beginnende leerkrachten of leerkrachten die voor het eerst wiskunde geven hebben vaak nood aan concrete vakspecifieke
begeleiding en ondersteuning. Ook hier rekenen we op de ondersteuning van de vakgroep.
Doelstellingen
 De vakgroepvoorzitter:
 heeft een duidelijk zicht op zijn rol in het algemeen en meer specifiek met betrekking tot de aanvangsbegeleiding;
 beheerst activerende vergadertechnieken.
 De vakgroepvoorzitter en de beginnende leerkracht leren hoe ze samen de leerplangerichtheid en de kwaliteit van het wiskundeonderwijs kunnen bewaken.
 De beginnende leerkracht is in staat om:
 leerplangericht didactisch te handelen;
 leerplangericht te evalueren;
 kritisch na te denken over de eigen aanpak in de klas.
Methodiek
 Voor de vakgroepvoorzitters:
 Reflectie met collega’s over de diverse taken van een vakgroep en de bijhorende rol van de vakgroepvoorzitter
 Oefeningen rond activerend vergaderen
 Voor de beginnende leerkracht:
 Algemene informatie over eindtermen en leerplannen verstrekken
 Concreet voorbeeldmateriaal aanreiken.
 Beknopt overzicht geven van de regelgeving in verband met sanctioneren, evalueren, remediëren en attesteren
 De vakgroepvoorzitter en de beginnende leerkracht leren hoe ze samen de leerplangerichtheid en de kwaliteit van het wiskundeonderwijs kunnen bewaken:
 Aan de hand van fragmenten uit doorlichtingsverslagen en een aantal voorbeelden van toetsen reflecteren we samen over hoe je
je wijze van evalueren kunt optimaliseren.
 We werken met een kijkwijzer om toetsen en examens te screenen.
 We bespreken een aantal mogelijkheden om via een proactieve lesaanpak een doordachte remediëring op te bouwen.
Pedagogische begeleidingsdienst
34
Professionaliseringsaanbod
 We reiken een inspiratiebundel aan om algemene wiskundevaardigheden en attitudes te evalueren.
Doelgroep
 Vakgroepvoorzitters
 Beginnende leerkrachten wiskunde of leerkrachten die nieuw zijn in het vak
Tijdsinvestering
Eén volledige dag:
 in de voormiddag één workshop voor vakgroepvoorzitters en één voor beginnende leerkrachten;
 in de namiddag één gezamenlijke workshop.
Aanbod GO! nascholing
Dag van de wiskunde
Pedagogische begeleidingsdienst
35
Professionaliseringsaanbod
Beginnende leerkrachten Nederlands
Verduidelijking
Met dit aanbod willen we beginnende leerkrachten Nederlands ondersteunen bij het begin van hun loopbaan. Bovendien willen we
hen introduceren binnen een netwerk van leerkrachten.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 functioneel omgaan met documenten eigen aan de lesopdracht;
 leerplandoelstellingen interpreteren;
 hun leerplan omzetten in een jaar(vorderings)plan;
 voor een leerplandoelstelling een geschikte didactische werkvorm hanteren;
 vanuit de leerplandoelstelling een geschikte evaluatie uitwerken;
 gepast didactisch materiaal kiezen in functie van de leerplandoelstelling;
 participeren in een lerend netwerk van nieuwe leraren in het vakgebied.
Methodiek
Een studiedag aangevuld met twee dagdelen opvolging, reflectie en feedback
Doelgroep
Alle nieuwkomers in het vak met een maximum van vijf jaar onderwijservaring Nederlands
Tijdsinvestering
 Een volledige dag aangevuld met twee terugkomdagen van telkens een dagdeel, gespreid over het schooljaar.
 De deelnemers verbinden zich ertoe om het hele traject te volgen.
Pedagogische begeleidingsdienst
36
Professionaliseringsaanbod
Beginnende en nieuwe leerkrachten Engels
Verduidelijking
Ben je beginnende leraar Engels? Of geef je voor het eerst na lange tijd weer Engels? Heb je nood aan concrete vakspecifieke
begeleiding en ondersteuning? Wil je meer weten over leerplanrealisatie, vakgerichte didactiek en hoe transparant en valide
evalueren? Wil je samen met collega’s reflecteren over je rol als leraar en je functioneren binnen de vakgroep? Heb je nood aan
nascholing over ‘contemporary English’?
Doelstellingen
Leerkrachten:
 krijgen inzicht in het realiseren van leerplandoelen;
 krijgen inzicht in leerplangericht evalueren: op basis van een concrete uitgebreide kijkwijzer leren ze hun eigen toetsen, taken en
examens screenen en optimaliseren;
 doen inspiratie op om hun pedagogisch-didactisch handelen te optimaliseren;
 krijgen inzicht in ‘contemporary English’.
Methodiek
Plenaire toelichtingen door de pedagogisch adviseur afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseur
Doelgroep
 Beginnende en nieuwe leraren Engels alle graden en onderwijsvormen
 Het aantal deelnemers wordt beperkt tot tien, omdat het de bedoeling is zo intensief mogelijk met de leerkrachten en hun eigen
materiaal te werken.
Tijdsinvestering
Drie hele dagen in Brussel
Periode
Januari 2015 – mei 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
37
Professionaliseringsaanbod
Beginnende en nieuwe leerkrachten Frans
Verduidelijking
Ben je beginnende leraar Frans? Of geef je voor het eerst na lange tijd weer Frans? Heb je nood aan concrete vakspecifieke
begeleiding en ondersteuning? Wil je meer weten over leerplanrealisatie, vakgerichte didactiek en hoe transparant en valide
evalueren? Wil je samen met collega’s reflecteren over je rol als leraar en je functioneren binnen de vakgroep?
Doelstellingen
Leerkrachten:
 krijgen inzicht in het realiseren van leerplandoelen;
 doen inspiratie op om hun pedagogisch-didactisch handelen te optimaliseren;
 krijgen inzicht in leerplangericht evalueren: op basis van een concrete uitgebreide kijkwijzer leren ze hun eigen toetsen, taken en
examens screenen en optimaliseren.
Methodiek
Plenaire toelichtingen door de pedagogisch adviseurs afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseurs
Doelgroep
 Beginnende en nieuwe leraren Frans van alle graden en onderwijsvormen met maximaal drie jaar onderwijservaring in de doeltaal
 Het aantal deelnemers wordt niet beperkt.
Tijdsinvestering
Twee hele dagen in Brussel
Periode
Gespreid over het schooljaar 2014-2015
Aanbod GO! nascholing
 Leerlingen uit andere culturen en hun ouders
 Armoede aanpakken in je school
 Nieuwe gezinsvormen en de school
 Omgaan met weerstanden
Pedagogische begeleidingsdienst
38
Professionaliseringsaanbod
4.2. Dbso
Netwerk leerkrachten i.v.m. ondersteuning taalzwakke jongeren dbso
Verduidelijking
Voor taalzwakke jongeren die instromen in het dbso wordt een specifieke aanpak voorzien. Met deze netwerking willen we
leerkrachten samenbrengen om lesmateriaal te ontwikkelen voor deze doelgroep.
Doelstellingen
Leerkrachten wisselen ervaring uit en ontwikkelen samen les- en evaluatiemateriaal.
Acties/Strategie
Leerkrachten werken aan les- en evaluatiemateriaal dat voldoet aan de vereisten van het leerplan en inspeelt op de noden van
taalzwakke jongeren.
Doelgroep
Leerkrachten PAV dbso
Tijdsinvestering
Vier sessies per schooljaar
Pedagogische begeleidingsdienst
39
Professionaliseringsaanbod
Omgaan met de opleidingsstructuur BGV in het dbso - lopende trajecten
Verduidelijking
De PBD-GO! wil de centra dbso ondersteunen bij hun implementatie van het decreet ‘leren en werken’.
Voor een aantal opleidingen zijn er brochures ontwikkeld. waarbij:
 de doelstellingen uit de opleidingenstructuur omgezet zijn naar concrete doelen;
 de opleidingenstructuur verkaveld is in leerlijnen;
 er voor de concrete doelen evaluatiecriteria vastgelegd zijn;
 de minimale materiële vereisten zijn bepaald;
 er een netwerk is opgestart met het oog op uitwisseling van expertise en didactisch materiaal.
Om deze expertise te bewaren, nieuwe leraren gericht te informeren en de brochure actueel te houden, worden jaarlijkse
netwerkdagen ingericht.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 de opleidingsstructuur BGV omzetten naar concrete doelen;
 een leertraject plannen;
 een gepaste evaluatie uitwerken;
 de opleidingsstructuur BGV implementeren en realiseren.
Methodiek
Centrumoverstijgende netwerken
Doelgroep
Leraren BGV van opleidingen waarvoor er een brochure is uitgewerkt
Tijdsinvestering
Een halve dag per opleiding
Pedagogische begeleidingsdienst
40
Professionaliseringsaanbod
Omgaan met de opleidingsstructuur BGV in het dbso - nieuwe trajecten
Verduidelijking
De PBD-GO! wil de centra dbso ondersteunen bij hun implementatie van het decreet ‘leren en werken’.
De ondersteuning bestaat onder meer uit:
 leerplanrealisatie BGV bevorderen door de opleidingenstructuur om te zetten naar concrete doelen;
 de opleidingenstructuur omzetten naar leerlijnen;
 evaluatiecriteria vastleggen voor de concrete doelen;
 opstellen van een lijst met minimale materiële vereisten;
 opzetten en onderhouden van netwerking met het oog op uitwisseling van expertise en didactisch materiaal.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 de opleidingsstructuur BGV omzetten naar concrete doelen;
 een leertraject plannen;
 een gepaste evaluatie uitwerken;
 de opleidingsstructuur BGV implementeren en realiseren.
Methodiek
Centrumoverstijgende netwerken ondersteunen bij het uitwerken van leertrajecten en het uitschrijven van concrete opdrachten
Doelgroep
Leraren BGV van opleidingen die in overleg met de coördinatoren dbso worden bepaald
Tijdsinvestering
Afhankelijk van de noden, zes halve dagen per opleiding
Pedagogische begeleidingsdienst
41
Professionaliseringsaanbod
4.3. Diversiteit
Aanbod begeleiding diversiteit
 Ondersteuning inschrijvingsbeleid
 Toelichting bij het GOK-decreet
 Ondersteuning van de LOP-werking: trajectbegeleiding
 Ondersteuning bij klacht Commissie leerlingenrechten (CLR)
 Ondersteuning bij LOP-werking : thema-werking
 Bepalen van de draagkracht van de school
 Engagementsverklaring tussen school en ouder concreet maken
Aanbod GO! nascholing
 Leerlingen uit andere culturen en hun ouders
 Armoede aanpakken in je school
 Nieuwe gezinsvormen en de school
 Omgaan met weerstanden
Pedagogische begeleidingsdienst
42
Professionaliseringsaanbod
4.4. Dko
Dko - implementatie vernieuwingen
Verduidelijking
In het kader van de nakende hervorming dko zoals SpET, pilootprojecten, competentiebeschrijvingen … zijn er heel wat inhoudelijke
vernieuwingen op til voor het deeltijds kunstonderwijs.
Doelstellingen
Academies nemen actief deel aan nieuwe ontwikkelingen (o.a. pilootprojecten) en implementeren vernieuwingen in hun artistiek
pedagogisch project.
Methodiek en
acties
Ondersteuning van het schoolteam voor de implementatie van tijdelijke en/of vernieuwende projecten in hun academie al dan niet in
samenwerking met GO! nascholing.
Doelgroep
Het schoolteam en/of de vakgroep
Tijdsinvestering
Afhankelijk van de vakgroep of het deelteam: één of twee contactdag(en) (halve dag).
Pedagogische begeleidingsdienst
43
Professionaliseringsaanbod
4.5. HBO5 Verpleegkunde
Uitwerken van een kwaliteitszorgsysteem en een omvormingsdossier in HBO5 Verpleegkunde
Verduidelijking
Ter ondersteuning van de vier officiële scholen die Verpleegkunde aanbieden bij het opzetten van hun kwaliteitszorgsysteem en het
omvormingsdossier HBO5, willen de pedagogische begeleidingsdiensten een netoverschrijdend begeleidingstraject uitbouwen.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 een kwaliteitszorgsysteem uitwerken;
 hun omvormingsdossier HBO5 uitwerken.
Methodiek
Lerend netwerk voor coördinatoren en leraren HBO5 Verpleegkunde GO!, OVSG en POV
Doelgroep
Coördinator/leraren Verpleegkunde
Tijdsinvestering
voor de school
 Netwerk: drie halve dagen
 Begeleidingstraject op schoolniveau wordt bepaald in overleg met de coördinator van de opleiding.
Pedagogische begeleidingsdienst
44
Professionaliseringsaanbod
4.6. Leerplanimplementatie
Aanbod GO! nascholing
 Haal meer uit je smartboard
 De kwaliteit van evaluatievragen verhogen
 Flipping the classroom
 Expressie in de klaspraktijk
 Expressie met dagelijkse handelingen
 Expressie voor en achter de camera
Pedagogische begeleidingsdienst
45
Professionaliseringsaanbod
4.6.1.
Aardrijkskunde
Aardrijkskunde: GIS
Verduidelijking
Ruimtelijk denken maakt veelvuldig deel uit van het dagelijks leven. Het hoort daarom ook een vaste waarde te zijn binnen het
onderwijs. Uit onderzoek blijkt dat GIS (geografisch informatiesysteem) de ideale tool is om ruimtelijk denken te introduceren in het
onderwijs. Hiertoe wordt een 'leerlijn' voorgesteld, waarbij naarmate de leerling naar hogere jaren doorstroomt, de complexiteit aan
vaardigheden en kennis gestaag wordt opgebouwd. Via concrete voorbeelden wordt deze leerlijn in deze sessie geïllustreerd en kunnen
leerkrachten met gratis software zelf aan de slag.
De eerste twee sessies worden twee gratis tools gebruikt: ArcGIS Online en ArcGIS Explorer Desktop. Kant-en-klaar lesmateriaal wordt
daarbij als oefenmateriaal gebruikt.
Als voorbereiding op de derde sessie maken de deelnemers zelf een project dat kadert binnen het leerplan van een bepaalde graad.
Doelstellingen
 De deelnemers hebben vaardigheden ontwikkeld om ruimtelijk denken van leerlingen te stimuleren
 Leerkrachten zijn vertrouwdmet GIS
 De deelnemers hebben een leerlijn ontwikkeld inzake toepassingen van GIS doorheen het secundair onderwijs
Acties/Strategie
Inhoud sessie 1:
 Theorie: leerlijn in ruimtelijk denken met GIS
 Tool 1: ArcGIS Online:
 kennismaking met de werkomgeving,.
 didactische toepassing van uitgewerkte voorbeelden
 zelf met het pakket aan de slag
o aanmaken pakket
o delen van het pakket met leerlingen
Inhoud sessie 2:
 Tool 2: ArcGIS Explorer Desktop
 kennismaking met de werkomgeving
 didactische toepassing van uitgewerkte voorbeelden
 zelf met het pakket aan de slag
Pedagogische begeleidingsdienst
46
Professionaliseringsaanbod
o
o
aanmaken pakket
delen van het pakket met leerlingen
 Opgave opdracht voor sessie 3: zelf een lespakket ontwerpen:
 passend binnen de leerplandoelstellingen
 gebruik makend van ArcGIS Online en/of ArcGIS Explorer Desktop
Inhoud sessie 3:
 Voorstelling van de verschillende lespakketten
 analyse inhoud & didactische inhoud/mogelijkheid
 feedback van de groep
 Tips en trucs
 Q&A
Doelgroep
Leraren aardrijkskunde
Tijdsinvestering
Drie halve dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
47
Professionaliseringsaanbod
Aardrijkskunde: leerplanrealisatie, jaarvorderingsplanning en evaluatie. Een competentiegerichte benadering.
Verduidelijking
Aardrijkskunde, als vak van de basisvorming, stelt specifieke eisen aan de leerkracht inzake jaarplanning, leerplanrealisatie, monitoring
ervan, didactische aanpak en inhoudelijke uitwerking van de lesthema’s. Ook de praktische jaarkalender van de school plaatst de
leerkracht aardrijkskunde vaker voor problemen: lessen vallen weg wegens uitstappen voor andere vakken, ziekteperioden van
leerkracht of leerlingen onderbreken de leskalender enz. Voor een (overwegend) eenuursvak is dat vaak ‘behelpen’ en zoeken naar adhoc-oplossingen om de leerplanrealisatie niet in het gedrang te brengen. Vandaar dit vormingsaanbod, met de hierna vermelde doelen.
Doelstellingen
 Leraren zijn in staat een haalbare jaarplanning te ontwikkelen, met daaraan gekoppeld een efficiënte monitoring van de
leerplanrealisatie
 Leraren benaderen leerprocessen intergraal om vanuit een activerende realisatie van leerplandoelstellingen te komen tot
doelgerichte evaluatie en remediëring
 Leraren zijn in staat het eigen didactische en pedagogische handelen, competentiegericht te benaderen gekoppeld aan jaarplanning,
leerplanrealisatie en evaluatie
Acties/Strategie
Tijdens twee vormingssessies van telkens één dag worden de leerkrachten vertrouwd gemaakt met competentiegerichte methodieken
inzake jaar- en lesplanning, clustering van leerplandoelen in functie van projectmatige en activerende vormen van leerplanrealisatie, en
gedifferentieerde evaluatievormen.
Doelgroep
Leraren aardrijkskunde in de basisvorming, van de eerste tot de derde graad, en van de pool wetenschappen.
Tijdsinvestering
Vier dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
48
Professionaliseringsaanbod
Realisatie van de onderzoekscompetentie binnen de pool wetenschappen: fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de verschillende onderdelen van de natuurwetenschappen (fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde). Binnen het leerplan
wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken kunnen worden toegepast en wordt stil gestaan bij een
methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’ gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan
op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de school en het belang van de uitbouw van een leerlijn
OC.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de wetenschapsvakken herkennen en toepassen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de wetenschapsvakken koppelen aan andere leerplandoelstellingen;
 opdrachten ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen ‘onderzoekscompetentie’ van de pool wetenschappen wordt
gewerkt;
 binnen de pool wetenschappen een gemeenschappelijke poolvisie rond OC uitwerken;
 binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee bijeenkomsten (twee halve dagen)
Doelgroep
Leraren aso-wetenschappen (fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde)
Tijdsinvestering
Twee halve dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
49
Professionaliseringsaanbod
4.6.2.
Economie
Realisatie van de onderzoekscompetentie binnen de pool economie
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de economische wetenschap. Binnen het leerplan wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken
kunnen worden toegepast en wordt stil gestaan bij een methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’
gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de
school en het belang van de uitbouw van een leerlijn OC.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de economische wetenschap herkennen en toepassen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de economische wetenschap koppelen aan andere leerplandoelstellingen;
 opdrachten (inclusief evaluatiecriteria) ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen ‘onderzoekscompetentie’ wordt
gewerkt;
 binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee bijeenkomsten (twee halve dagen)
Doelgroep
Leraren aso-economie
Tijdsinvestering
Twee halve dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
50
Professionaliseringsaanbod
ICT-integratie binnen economie en handelsvakken
Verduidelijking
De leerplannen economie en handelsvakken leggen vast dat er een belangrijke mate aan ICT-integratie moet gebeuren. ICT-integratie
is echter meer dan het gebruik van Office alleen. Op het web zijn er talrijke (gratis en eenvoudig hanteerbare) ICT-tools te vinden die
de lessen economie doeltreffender, uitdagender, gevarieerder en realistischer kunnen maken.
Na het scherpstellen van het begrip ICT-integratie worden een aantal ICT-tools verkend. Vervolgens worden lessen uitgewerkt waarin
ICT-integratie aan bod komt.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het begrip ICT-integratie omschrijven;
 ICT-tools opzoeken en deze tools gebruiken;
 lesarrangementen, gebaseerd op ICT-integratie, uitwerken en evalueren.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee bijeenkomsten (twee halve dagen)
Doelgroep
 Leraren economie en handelsvakken tweede graad
 Leraren economie en handelsvakken derde graad
Tijdsinvestering
Twee halve dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
51
Professionaliseringsaanbod
4.6.3.
Geschiedenis
Ontwikkelen van een leerlijn geschiedenis
Verduidelijking
Met de invoering van het nieuwe leerplan voor de derde graad op 1 september 2014, werd de vernieuwingsoperatie van het vak
geschiedenis afgerond. De leerplannen werden aanzienlijk gewijzigd en zijn nu halfopen waardoor er veel meer keuzes dienen
gemaakt te worden dan vroeger. Deze keuzes gebeuren best in overleg binnen de vakgroep om op die manier tot een leerlijn
geschiedenis te komen van de eerste tot de derde graad.
In dit traject op scholengroepniveau wordt zeer praktijkgericht gewerkt, met als doel dat elke school van de scholengroep op het
einde van het traject een eigen leerlijn geschiedenis heeft.
Doelstellingen
De leerkrachten:
 weten wat een leerlijn is en hoe men daaraan kan werken
 de inhoudelijke keuzes die de leerplannen bieden, kennen en benutten en in een inhoudelijke leerlijn uitzetten
 de historische vaardigheden die in de leerplannen beschreven staan, in een ‘leerlijn vaardigheden’ uitzetten
 schooloverstijgende vakgroepwerking en samenwerking bevorderen
Methodiek
Twee schooloverstijgende vakgroepen op scholengroepniveau
Doelgroep
Alle leraren geschiedenis van de scholengroep
Tijdsinvestering
 Twee sessies (schooloverstijgende vakgroepen op scholengroepniveau) van twee uur (op woensdagnamiddag of een andere
schooldag om 16 uur)
 In 2014-2015 zullen er maximaal zes scholengroepen aan bod komen. Dit aanbod zal de volgende drie schooljaren herhaald
worden opdat alle scholengroepen aan bod zouden kunnen komen.
Pedagogische begeleidingsdienst
52
Professionaliseringsaanbod
4.6.4.
Humane wetenschappen
Realisatie van de onderzoekscompetentie binnen de pool humane wetenschappen
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de humane wetenschappen. Binnen het leerplan wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken
kunnen worden toegepast en wordt stil gestaan bij een methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’
gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de
school en het belang van de uitbouw van een leerlijn OC.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de humane wetenschappen herkennen en toepassen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de humane wetenschappen koppelen aan andere leerplandoelstellingen;
 opdrachten ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen ‘onderzoekscompetentie’ wordt gewerkt;
 binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee bijeenkomsten (twee halve dagen)
Doelgroep
Leraren aso-gedrags- en cultuurwetenschappen
Tijdsinvestering
Twee halve dagen per traject
Aanbod GO! nascholing
 Dag 1 van de humane wetenschappen
 Dag 2 van de humane wetenschappen
Pedagogische begeleidingsdienst
53
Professionaliseringsaanbod
4.6.5.
Latijn/Grieks
Onderzoeksmethodes Latijn/Grieks in functie van de onderzoekscompetentie van leerlingen
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren. Heel wat leraren Latijn/Grieks worstelen vooral met de onderzoeksmethodes
die hun leerlingen kunnen gebruiken om aan de specifieke eindtermen OC te werken.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de oudheidkunde. Binnen het leerplan wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken kunnen
worden toegepast en wordt stil gestaan bij een methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen OC
gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de
school en het belang van de uitbouw van een leerlijn OC.
Rond de schoolaanpak en schoolvisie OC wordt een schooltraject op clusterniveau aangeboden waar dit vakaanbod perfect inpast.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de oudheidkunde herkennen en toepassen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de oudheidkunde koppelen aan andere leerplandoelstellingen;
 opdrachten ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen ‘onderzoekscompetentie’ wordt gewerkt;
 binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Studiedag
Doelgroep
Leraren Latijn/Grieks tweede en derde graad
Tijdsinvestering
Eén dag
Pedagogische begeleidingsdienst
54
Professionaliseringsaanbod
4.6.6.
Moderne talen
4.6.6.1. Moderne vreemde talen
Info- en overlegsessie ‘Nieuw leerplan Engels en Frans derde graad aso moderne vreemde talen van A tot Z’
Verduidelijking
Het nieuwe leerplan gaat in op 1 september 2015. Ter voorbereiding wordt een info- en overlegsessie georganiseerd waarbij de
terminologie, opzet, nieuwe structuur en inhoud van de leerplannen en bijhorende leerlijnen en servicedocumenten verduidelijkt
worden en leraren de kans krijgen om te overleggen in kleine homogene groepen.
Doelstellingen
 Leraren begrijpen de terminologie die gehanteerd wordt in het nieuwe leerplan en kunnen ze concretiseren.
 Leraren krijgen inzicht in de opzet, structuur en inhoud van het nieuwe leerplan en bijhorende servicedocumenten.
 Leraren krijgen inzicht in de leerlijn basisvorming-specifiek gedeelte.
Methodiek
Plenaire toelichting door de pedagogisch adviseurs afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseurs
Doelgroep
 Leraren Engels en Frans derde graad aso moderne vreemde talen
 Het aantal deelnemers wordt niet beperkt, omdat het de bedoeling is zoveel mogelijk leraren Engels en Frans erbij te betrekken.
Tijdsinvestering
Een halve dag
Periode
Maart 2015
Aanbod GO! nascholing
 Leerplangericht evalueren in moderne vreemde talen
 Onderzoekscompetenties in moderne talen
Pedagogische begeleidingsdienst
55
Professionaliseringsaanbod
Verdiepingssessie ‘Nieuw leerplan Engels en Frans derde graad aso pool moderne talen van A tot Z’
Verduidelijking
Het nieuwe leerplan gaat in op 1 september 2015. In maart 2015 wordt een info- en overlegsessie georganiseerd waarbij de
terminologie, opzet, nieuwe structuur en inhoud van de leerplannen en bijhorende leerlijnen en servicedocumenten verduidelijkt
worden en leraren de kans krijgen om te overleggen in kleine homogene groepen. Deze module is het vervolg van deze info- en
overlegsessie.
Deze module focust op de domeinen ‘Taal en cultuur’, ‘Taal en communicatie’ en ‘Taal als systeem’ en niet op het domein
‘Onderzoekscompetentie’. Leraren die verduidelijking wensen over de specifieke eindtermen onderzoekscompetentie kunnen
deelnemen aan de info- en overlegsessie ‘Realisatie van onderzoekscompetentie binnen de pool moderne talen’.
Doelstellingen
 Leraren werken samen lessen uit om de specifieke eindtermen te realiseren: ze doen dit op basis van de voorbeelden in het
leerplan.
 Leraren werken samen lessen uit om de specifieke eindtermen te realiseren: ze doen dit op basis van eigen voorbeelden.
 Leraren leggen linken naar het leerplan van de basisvorming.
Methodiek
Werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de pedagogisch adviseurs
Doelgroep
 Leraren Engels en Frans derde graad aso moderne vreemde talen
 Het aantal deelnemers wordt niet beperkt, omdat het de bedoeling is zoveel mogelijk leraren Engels en Frans erbij te betrekken.
Tijdsinvestering
Een halve dag
Periode
Mei 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
56
Professionaliseringsaanbod
Info- en overlegsessie ‘Realisatie van onderzoekscompetentie binnen de pool moderne talen’
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om leerlingen te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele
vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de recente ontwikkelingen rond
competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de taalwetenschap. Binnen het leerplan wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken kunnen
worden toegepast en wordt stil gestaan bij een methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’
gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de
school en het belang van de uitbouw van een leerlijn OC.
In het nieuwe leerplan voor de derde graad aso moderne talen wordt het domein ‘Onderzoekscompetentie’ volledig uitgewerkt. Dit
leerplan wordt uiteraard gebruikt ter ondersteuning van deze info- en overlegsessies.
Doelstellingen
 Leraren kunnen het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen.
 Leraren kunnen wetenschappelijke methodieken binnen de taalwetenschap herkennen en toepassen.
 Leraren kunnen wetenschappelijke methodieken binnen de taalwetenschap koppelen aan andere leerplandoelstellingen.
 Leraren kunnen opdrachten (inclusief evaluatiecriteria) ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen
‘onderzoekscompetentie’ wordt gewerkt.
 Leraren kunnen binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Plenaire toelichting door de pedagogisch adviseurs afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseurs
Doelgroep
 Leraren Engels en Frans derde graad aso moderne vreemde talen
 Het aantal deelnemers wordt niet beperkt, omdat het de bedoeling is zoveel mogelijk leraren Engels en Frans erbij te betrekken.
Tijdsinvestering
Twee halve dagen
Periode
Tweede trimester schooljaar 2014-2015
Pedagogische begeleidingsdienst
57
Professionaliseringsaanbod
Netwerk ‘Content and Language Integrated Learning: zaakvakken in Engels en Frans’
Verduidelijking
Scholen die in maart 2014 geselecteerd werden door de overheid gaan van start met CLIL op 1 september 2014. In mei 2014 werd een
eerste info- en overlegsessie georganiseerd waarbij de goedgekeurde aanvragen besproken werden en de deelnemers de kans kregen
om te overleggen in kleine homogene groepen. Deze sessies zijn hiervan het vervolg.
Daarbij aansluitend zullen er op andere dagen mogelijk betalende nascholingen georganiseerd worden door de VUB en
GO! nascholing.
Doelstellingen
 Directeurs en ankerfiguren CLIL wisselen succeservaringen uit en overleggen overde oplossing voor specifieke problemen .
 Directeurs en ankerfiguren CLIL die overwegen om deel te nemen aan het het CLIL-traject 2015-2016 kunnen werken met de CLILkwaliteitsstandaard.
Methodiek
Plenaire toelichting door de pedagogisch adviseurs afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseurs
Doelgroep
 Directeurs en ankerfiguren CLIL die geselecteerd zijn door de overheid voor het CLIL-traject 2014-2015
 Directeurs en ankerfiguren CLIL die overwegen om deel te nemen aan het CLIL-traject 2015-2016
Tijdsinvestering
Drie à vijf halve dagen (het aantal wordt bepaald in overleg met de deelnemers)
Periode
Oktober 2014 – mei 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
58
Professionaliseringsaanbod
Netwerk leerkrachten Engels en Frans dbso
Verduidelijking
Deze info- en overlegsessie sluit aan bij de eerdere sessies die werden gegeven over het nieuwe leerplan derde graad DBSO. Het is de
bedoeling om specifieke noden te detecteren, succeslessen te bespreken, eigen lesmateriaal met leerplandoelstellingen te matchen,
lesmateriaal uit te wisselen en de evaluatiepraktijk te verfijnen.
Wie wil deelnemen aan dit netwerk engageert zich om met de andere deelnemers te communiceren via de samenwerkingsmodule in
de virtuele klas Frans, lesmateriaal te uploaden en info- en overlegsessie bij te wonen.
Doelstellingen
 Leraren zijn bereid teleren van elkaar.
 Leraren worden vakdidactisch sterker.
 Leraren worden vaardiger in het screenen en ontwikkelen van lesmateriaal.
 Leraren worden vaardiger in het screenen en ontwikkelen van toetsmateriaal.
Methodiek
Eén info- en overlegsessie gevolgd door overleg en samenwerking via de virtuele klas Frans (deze wordt ook opengesteld voor leraren
Engels)
Doelgroep
 Leraren Engels en Frans dbso tweede en derde graad
 De belangrijkste voorwaarde is een vrijwillige deelname
Tijdsinvestering
Eén dag
Periode
Eerste trimester schooljaar 2014-2015
Pedagogische begeleidingsdienst
59
Professionaliseringsaanbod
Info- en overlegsessie ‘Nieuw leerplan Engels en Frans derde graad derde leerjaar bso en dbso van A tot Z’
Verduidelijking
Het nieuwe leerplan gaat in op 1 september 2014. In het eerste trimester van het schooljaar 2014-2015 wordt een info- en
overlegsessie georganiseerd waarbij de terminologie, opzet, nieuwe structuur en inhoud van het leerplan verduidelijkt wordt en
leraren de kans krijgen om te overleggen in kleine homogene groepen (bso versus dbso).
Doelstellingen
 Leraren begrijpen de terminologie die gehanteerd wordt in het nieuwe leerplan en kunnen ze concretiseren.
 Leraren krijgen inzicht in de opzet, structuur en inhoud van het nieuwe leerplan en bijhorende servicedocumenten.
 Leraren krijgen inzicht in de leerlijnen bso en dbso.
Methodiek
Eén info- en overlegsessie. Met het oog op netwerking sturen de deelnemers vooraf hun vragen bij het nieuwe leerplan door, evenals
informatie over de studierichting waaraan ze de doeltaal onderwijzen.
Doelgroep
Alle leraren Engels en Frans derde graad bso
Tijdsinvestering
Een halve dag
Periode
Eerste trimester schooljaar 2014-2015
Pedagogische begeleidingsdienst
60
Professionaliseringsaanbod
4.6.6.2. Frans
Verdiepingssessie ‘Nieuwe leerplannen basisvorming Frans derde graad aso-kso-tso van A tot Z’
Verduidelijking
De nieuwe leerplannen gaan in op 1 september 2014. In mei 2014 werd in elke provincie een info- en overlegsessie georganiseerd
waarbij de terminologie, opzet, nieuwe structuur en inhoud van de leerplannen en bijhorende leerlijnen en servicedocumenten
verduidelijkt werden en leraren de kans kregen om te overleggen in kleine homogene groepen. Deze module is het vervolg van deze
info- en overlegsessies.
Doelstellingen
 Leraren kunnen op basis van nieuw aangereikte teksten taaltaken linken aan de nieuwe leerplandoelen (met bijzondere aandacht
voor geïntegreerd werken).
 Leraren kunnen op basis van nieuw aangereikte teksten taaltaken maken bij de nieuwe leerplandoelen (met bijzondere aandacht
voor geïntegreerd werken).
 Leraren kunnen taaltaken differentiëren qua ERK-niveau op basis van reeds uitgeschreven voorbeelden bij de nieuwe
leerplandoelen.
Methodiek
Plenaire toelichting door de pedagogisch adviseurs afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseurs
Doelgroep
 Leraren Frans derde graad aso, kso en tso
 Het aantal deelnemers wordt beperkt tot 35 leraren per sessie.
Tijdsinvestering
Een halve dag per provincie. De leraren kiezen zelf in welke provincie ze de sessie bijwonen.
Periode
Tweede trimester 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
61
Professionaliseringsaanbod
Frans: taakgericht werken
Verduidelijking
Aan de hand van een voorbeeld uit de leefwereld van de leerlingen, maak je stap voor stap kennis met de verschillende mogelijkheden
van een taaltaak.
Je ontdekt hoe elk onderdeel een plaatsje krijgt in een ruimere, authentieke taak:
 de verschillende taalvaardigheden;
 oefeningen op woordenschat en spraakkunst.
Je krijgt ook de gelegenheid om samen met collega's te bespreken hoe je het materiaal uit je handboek kan herschikken tot een
motiverende taaltaak.
Verder vind je in de syllabus uitgewerkte voorbeelden waarmee je leerlingen meteen aan de slag kunnen.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 een motiverende taaltaak ontwerpen;
 eigen materiaal verwerken tot een taaltaak.
Methodiek
Werkwinkel
Doelgroep
Leerkrachten Frans eerste graad secundair onderwijs
Tijdsinvestering
Halve dag
Aanbod GO! nascholing
Frans: taakgericht werken
Pedagogische begeleidingsdienst
62
Professionaliseringsaanbod
Frans: leermiddelen onder de loep
Verduidelijking
In deze nascholing neem je je handboek kritisch onder de loep.
Met de leerplannen als leidraad en een handige kijkwijzer. Maar ook voor leraren die met een eigen cursus werken is deze nascholing
een must.
 Komen de verschillende tekstsoorten aan bod?
 Is er voldoende materiaal om alle vaardigheden in te oefenen?
 Zijn alle leerplandoelen aan de orde?
Daarna vergelijk je samen met collega's de sterktes en zwaktes van verschillende leermiddelen en stemt die af op jouw
leerlingengroep.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 de leerplandoelen koppelen aan de leermiddelen;
 de leermiddelen screenen aan de hand van een kijkwijzer;
 leermiddelen selecteren in functie van de eigen leerlingen.
Methodiek
Werkwinkel
Doelgroep
Leerkrachten Frans eerste graad A-stroom en tweede graad aso, kso en tso
Tijdsinvestering
Halve dag
Aanbod GO! nascholing
Frans: leermiddelen onder de loep
Pedagogische begeleidingsdienst
63
Professionaliseringsaanbod
Frans: leerplangericht evalueren
Verduidelijking
In deze nascholing krijg je:
 een concreter zicht op de link tussen evaluatie en leerplandoelstellingen: leerplangerichte vragen en beheersingsniveaus;
 de bespreking van een voorbeeld;
 een overzicht van wat ook binnen de vakgroep kan afgesproken worden.
Met behulp van een handige kijkwijzer leer je je eigen examens screenen: welke doelstellingen zitten goed, is er overlap, zijn er
tekorten?
Je krijgt ook de gelegenheid om samen met collega's knelpunten te bespreken en alternatieven uit te werken.
Doelstellingen
De deelnemers :
 kennen de basisprincipes van de leerplannen taal;
 kunnen hun examens screenen met behulp van een kijkwijzer;
 kunnen leerplangerichte opdrachten opstellen.
Methodiek
 Eén werkwinkel van een volledige dag.
 Scholengroepen kunnen intekenen voor een traject bestaande uit de workshop en twee terugkomdagen voor de
vakgroepvoorzitters. In het vervolgtraject wordt het kernteam verder geprofessionaliseerd in het aansturen van het leerplan
gericht evalueren binnen hun vakgroepen.
Doelgroep
 Leraren Engels, Frans en Spaans
 Maximaal twaalf deelnemers, liefst uit dezelfde scholengroep
Tijdsinvestering
Halve dag
Pedagogische begeleidingsdienst
64
Professionaliseringsaanbod
4.6.6.3. Duits
Netwerk leerkrachten Duits (Vlaanderen)
Verduidelijking
De leerkracht Duits is vaak de enige leerkracht Duits op school. Daardoor staat hij/zij alleen met vragen en problemen. De bedoeling
van dit leernetwerk is leerkrachten Duits de kans geven om in een veilige en constructieve sfeer met elkaar te praten over hoe ze
bepaalde zaken aanpakken of nog beter kunnen doen en hoe ze bepaalde knelpunten kunnen oplossen. Het uitgangspunt daarbij is de
erkenning van de vele capaciteiten van de leerkrachten Duits. Het uiteindelijke doel is het leren van leerlingen verbeteren.
Dit leernetwerk is bedoeld als een aanvulling op andere professionaliseringsactiviteiten voor het vak Duits.
Er vonden reeds vijf bijeenkomsten plaats.
De drie info- en overlegsessies die gepland zijn in het schooljaar 2014-2015 zullen focussen op de pedagogisch-didactische wenken.
Daarbij aansluitend zullen er op andere dagen betalende nascholingen georganiseerd worden in samenwerking met GO! nascholing.
Doelstellingen
 Leraren kunnen hun lesmateriaal, evaluatiepraktijk en pedagogisch-didactische aanpak optimaliseren.
 Leraren kunnen over de provincies heen over succeservaringen en de oplossing voor specifieke problemen overleggen.
Methodiek
Plenaire toelichting door de pedagogisch adviseur afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseur
Doelgroep
 Leraren Duits alle graden en onderwijsvormen
 Het aantal deelnemers wordt niet beperkt, omdat het de bedoeling is zoveel mogelijk leraren Duits erbij te betrekken.
 De belangrijkste voorwaarde is een vrijwillige deelname.
Tijdsinvestering
Drie hele dagen in Brussel
Periode
Oktober 2014 – maart 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
65
Professionaliseringsaanbod
4.6.6.4. Engels
Verdiepingssessie ‘Nieuwe leerplannen basisvorming Engels derde graad aso-kso-tso van A tot Z’
Verduidelijking
De nieuwe leerplannen gaan in op 1 september 2014. In maart 2014 werd in elke provincie een info- en overlegsessie georganiseerd
waarbij de terminologie, opzet, nieuwe structuur en inhoud van de leerplannen en bijhorende leerlijnen en servicedocumenten
verduidelijkt werden en leraren de kans kregen om te overleggen in kleine homogene groepen. Deze module is het vervolg van deze
info- en overlegsessies.
Doelstellingen
 Leraren kunnen op basis van nieuw aangereikte teksten taaltaken linken aan de nieuwe leerplandoelen (met bijzondere aandacht
voor geïntegreerd werken).
 Leraren kunnen op basis van nieuw aangereikte teksten taaltaken maken bij de nieuwe leerplandoelen (met bijzondere aandacht
voor geïntegreerd werken).
 Leraren kunnen taaltaken differentiëren qua ERK-niveau op basis van reeds uitgeschreven voorbeelden bij de nieuwe
leerplandoelen.
Methodiek
Plenaire toelichting door de pedagogisch adviseur afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de
pedagogisch adviseur
Doelgroep
 Leraren Engels derde graad aso, kso en tso
 Het aantal deelnemers wordt niet beperkt, omdat het de bedoeling is zoveel mogelijk leraren Engels erbij te betrekken.
Tijdsinvestering
Een halve dag per provincie. De leraren kiezen zelf in welke provincie ze de sessie bijwonen.
Periode
Februari -maart 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
66
Professionaliseringsaanbod
4.6.6.5. Nederlands
Leerplangericht evalueren Nederlands: aso, tso, kso - alle graden
Verduidelijking
Uit de peilproeven, uit inspectieverslagen maar ook uit onze contacten met vakgroepen en individuele leerkrachten blijkt dat heel wat
leerlingen de cruciale doelen uit de leerplannen Nederlands niet in voldoende mate behalen en dat leerkrachten het erg moeilijk
vinden om deze doelen kwaliteitsvol te evalueren.
Samen met de deelnemers willen wij dit probleem in kaart brengen: om welke doelen gaat het, welke problemen doen zich voor bij de
evaluatie ervan en hoe kunnen wij deze doelen op een meer kwaliteitsvolle manier evalueren?
Doelstellingen
De deelnemers:
 kunnen de resultaten van peilproeven en doorlichtingsverslagen met betrekking tot leerplanrealisatie en evaluatie interpreteren;
 kunnen bestaande examenopdrachten op die knelpunten screenen;
 kunnen examenopdrachten bijstellen om aan die knelpunten tegemoet te komen.
Methodiek
Interactieve workshops
Doelgroep
Alle leerkrachten Nederlands, alle graden, alle onderwijsvormen
Tijdsinvestering
Eén volledige dag (twee dagdelen)
Pedagogische begeleidingsdienst
67
Professionaliseringsaanbod
Info- en werksessie ‘Realisatie van onderzoekscompetentie binnen de pool moderne talen’
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om leerlingen te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele
vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de recente ontwikkelingen rond
competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de taalwetenschap. Binnen het leerplan wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken kunnen
worden toegepast en wordt stil gestaan bij een methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’
gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de
school en het belang van de uitbouw van een leerlijn OC.
In het nieuwe leerplan voor de derde graad aso moderne talen wordt het domein ‘Onderzoekscompetentie’ volledig uitgewerkt. Dit
leerplan wordt uiteraard gebruikt ter ondersteuning van deze info- en werksessies.
Doelstellingen
 Leraren kunnen het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen.
 Leraren kunnen wetenschappelijke methodieken binnen de taalwetenschap herkennen en toepassen.
 Leraren kunnen wetenschappelijke methodieken binnen de taalwetenschap koppelen aan andere leerplandoelstellingen.
 Leraren kunnen opdrachten (inclusief evaluatiecriteria) ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen
‘onderzoekscompetentie’ wordt gewerkt.
 Leraren kunnen binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Plenaire toelichting afgewisseld met werken in kleine homogene groepen onder begeleiding van de nascholer en de pedagogisch
adviseur.
Doelgroep
Leraren Engels, Frans en Nederlands derde graad aso moderne vreemde talen
Tijdsinvestering
Eén volledige dag
Periode
Woensdag 11 maart 2015
Pedagogische begeleidingsdienst
68
Professionaliseringsaanbod
Aansturen van het leerplangericht evalueren voor Nederlands door de vakgroepvoorzitter Nederlands
Verduidelijking
Dit begeleidingstraject loopt over 3 schooljaren.
 Het eerste schooljaar (2014-2015) werken wij met de vakgroepvoorzitters Nederlands aan de afstemming in hun vakgroep over het
leerplangericht evalueren. Dit houdt in dat zij de koppeling kunnen maken tussen examenopdrachten en leerplandoelen. Zij krijgen
ook zicht op de leerlijn Nederlands over het volledig secundair onderwijs. Wij leggen ook de vinger op de cruciale fasen en doelen
in deze leerlijn.
De vakgroepvoorzitters Nederlands begeleiden hun collega’s bij het maken van dezelfde oefening en zorgen op die manier voor
interne professionalisering.
Het resultaat is dat zij aan het einde van het schooljaar aan de hand van een sterkte/zwakteanalyse een overzicht hebben van de
belangrijkste werkpunten van de vakgroep. In overleg met collega’s en begeleiding formuleren zijn prioritaire werkpunten.
 Het tweede schooljaar (2015-2016) leren de vakgroepvoorzitters strategieën en technieken om binnen hun vakgroep, op basis van
de geselecteerde prioriteiten, een actieplan uit te schrijven. Ze krijgen de kans om de uitvoering ervan met collega-vakgroep
voorzitters en met de begeleiders te bespreken (check-fase) en al eventuele bijsturing voorzien.
 Het derde schooljaar (2016-2017) leren de vakgroepvoorzitters hoe zij, binnen de vakgroep, de kwaliteit kunnen bewaken door de
verschillende stappen van de kwaliteitscirkel te doorlopen.
Doelstellingen
De vakgroepvoorzitters Nederlands:
 kunnenhet leerplangericht evalueren in de vakgroep aansturen;
 kunnen met de vakgroep kwaliteitsvol te werken door de kwaliteitscirkel te doorlopen;
 hebben zicht op de leerlijnen Nederlands en de cruciale fasen binnen die leerlijn;
 kunnen de evaluatiepraktijk verbinden aan de cruciale doelen uit de leerlijn.
Acties/Strategie
 De vakgroepvoorzitters vullen, na inschrijving, een intakeformulier in om de beginsituatie van de vakgroep in kaart te brengen.
 Het traject omvat vormingsmomenten, intervisie en reflectie gekoppeld aan een vakgroepspecifieke aanpak.
Doelgroep
 Het traject richt zich uitsluitend tot vakgroepvoorzitters Nederlands. De deelnemers engageren zich om het volledige traject van
drie schooljaren te doorlopen.
 Dit traject kan worden aangevuld door een traject ‘Leerplangericht evalueren’ dat openstaat voor alle leerkrachten Nederlands.
Tijdsinvestering
 Elk schooljaar:
 een dagdeel instructie
 twee dagdelen reflectie en bijstelling
 Het traject houdt ook in dat de vakgroepvoorzitters opdrachten met de vakgroep uitvoeren.
Pedagogische begeleidingsdienst
69
Professionaliseringsaanbod
4.6.7.
PAV
Integratie ICT in PAV
Verduidelijking
In deze uitbreidingsmodule maken de leerkrachten, op basis van een leerlijn, kennis met de toepassingsmogelijkheden van ICT in PAV.
Doelstellingen
Leraren kunnen ICT integreren in hun lesmateriaal, gekoppeld aan de organisatorische en materiële aspecten.
Methodiek
Op basis van de beginsituatie wordt samen met de leerkrachten gewerkt aan professionalisering rond ICT. Aansluitend wordt de
implementatie ervan in lesmateriaal en didactiek verder begeleid.
Doelgroep
Leraren PAV
Tijdsinvestering
Drie sessies op twee locaties
Pedagogische begeleidingsdienst
70
Professionaliseringsaanbod
Integratie rekenvaardigheid en wetenschappen in PAV
Verduidelijking
Een klein percentage van de leerkrachten PAV heeft een PAV-opleiding genoten. Met deze uitbreidingsmodule maken de
leerkrachten, op basis van een leerlijn, kennis met de toepassingsmogelijkheden van rekenvaardigheid en wetenschappen in PAV.
Doelstellingen
Leraren kunnen rekenvaardigheid en wetenschappen integreren in hun lesmateriaal, gekoppeld aan de organisatorische en materiële
aspecten.
Methodiek
Op basis van de beginsituatie wordt samen met de leerkrachten gewerkt aan professionalisering rond rekenvaardigheid en
wetenschappen. Aansluitend wordt de implementatie ervan in lesmateriaal en didactiek verder begeleid.
Doelgroep
Leraren PAV
Tijdsinvestering
Vijf sessies op drie locaties
Pedagogische begeleidingsdienst
71
Professionaliseringsaanbod
Differentiatie in PAV
Verduidelijking
In deze uitbreidingsmodule worden mogelijkheden om te differentiëren aangereikt en door de vakgroep geïntegreerd in het
lesmateriaal.
Doelstellingen
Vakgroepen hebben expertise ontwikkeld rond differentiëren in PAV en kunnen deze toepassen in hun lessen.
Methodiek
Op basis van de beginsituatie wordt samen met de vakgroep gewerkt aan professionalisering rond differentiatie. Vervolgens wordt de
implementatie in het lesmateriaal verder begeleid.
Doelgroep
Vakgroep PAV van de school
Tijdsinvestering
Drie sessies per vakgroep
Pedagogische begeleidingsdienst
72
Professionaliseringsaanbod
Integratie taalvaardigheid in PAV en schooltaalbeleid
Verduidelijking
Binnen PAV werken aan de taalvaardigheid van de leerlingen, in nauwe aansluiting met het schooltaalbeleid en leerplannen PAV
Doelstellingen
Leraren (vakgroep) vertrekken vanuit het taalbeleid van de school en de leerplannen PAV, en l taalvaardigheid integreren in hun
lesmateriaal, gekoppeld aan de organisatorische en materiële aspecten.
Methodiek
Op basis van de beginsituatie wordt samen met de vakgroep gewerkt aan professionalisering rond werken aan de taalvaardigheid van
de leerlingen. Vervolgens wordt de implementatie in het lesmateriaal verder begeleid.
Doelgroep
Vakgroep en leraren PAV van de school
Tijdsinvestering
Drie sessies op drie locaties
Pedagogische begeleidingsdienst
73
Professionaliseringsaanbod
Netwerking PAV derde graad, derde leerjaar
Verduidelijking
Voor het derde leerjaar van de derde graad is er weinig lesmateriaal beschikbaar, netwerking ondersteunt leerkrachten om ideeën uit
te wisselen, en samen kwaliteitsvol lesmateriaal te ontwikkelen.
Doelstellingen
Leerkrachten wisselen ervaring uit en ontwikkelen samen les- en evaluatiemateriaal.
Methodiek
 Op basis van eigen en aangeboden materiaal werken leerkrachten aan les- en evaluatiemateriaal dat voldoet aan de vereisten van
het leerplan (probleemgestuurd werken, werken in teamverband over langere periode, differentiatie, afwisselende werkvormen…).
 Aanreiken van evaluatie-instrumenten om lesmateriaal te screenen.
Doelgroep
Leerkrachten PAV derde graad, derde leerjaar
Tijdsinvestering
Drie sessies in vier regio’s
Pedagogische begeleidingsdienst
74
Professionaliseringsaanbod
Netwerking PAV eerste graad B-stroom
Verduidelijking
In de B-stroom is er weinig materiaal beschikbaar, met deze netwerking willen we leerkrachten samenbrengen om aan deze noden te
voldoen.
Doelstellingen
Leerkrachten wisselen ervaring uit en ontwikkelen samen les- en evaluatiemateriaal.
Methodiek
Op basis van eigen en aangeboden materiaal werken leerkrachten aan les- en evaluatiemateriaal dat voldoet aan de vereisten van het
leerplan (differentiatie, functionele opdrachten, afwisselende werkvormen…).
Doelgroep
Leerkrachten PAV B-stroom
Tijdsinvestering
Drie sessies in drie regio’s
Pedagogische begeleidingsdienst
75
Professionaliseringsaanbod
4.6.8.
POMOLO
Realisatie van leerplandoelen, evaluatiepraktijk, ict-integratie… binnen de vakken PO, MO en LO (en aanverwante vakken)
Verduidelijking
Doorlichtingsverslagen geven aan dat leraren PO, MO en LO problemen ondervinden met:
 de realisatie van leerplandoelen en dan voornamelijk het duidelijk aantoonbaar maken hiervan;
 evaluatie (evaluatie van attitudes; permanente evaluatie …);
 de horizontale en verticale samenhang (vnl. LO);
 gebrek aan de materiele minimumvereisten zoals aangegeven in het leerplan;
 de vereiste infrastructuur en/of de bereikbaarheid hiervan;
 implementatie van het gebruik van digitale middelen in het vak (bv. gebruik van tablets in LO, dans en sport).
Doelstellingen
 Vakgroepen hebben duidelijk uitgeschreven leerlijnen.
 De leraren realiseren hun leerplandoelen op een volledige, evenwichtige en diepgaande wijze en kunnen dit aantonen.
 De evaluatie van de leerplandoelen gebeurt op een effectieve, evenwichtige en transparante wijze in functie van het
vooropgestelde beheersingsniveau.
 De rapporteringspraktijk is voldoende informatierijk om het bereiken van de leerplandoelen te ondersteunen.
 Digitale leermiddelen worden aangewend om leerplandoelen te realiseren.
Methodiek en
acties
 Vergaderingen met vakgroepen op niveau van de school - scholengemeenschap – scholengroep
 Opzetten van één of meerdere intervisiegroepen op niveau Vlaanderen voor opleidingen die in beperkte mate worden
aangeboden
 Borgen van bestaande overlegroepen
 Aanvullend, studiedagen in samenwerking met GO! nascholing
Doelgroep
Alle vakleraren PO, MO, LO en aanverwante vakken
Tijdsinvestering
 Twee tot drie halve dagen per vakgroep/overleggroep afhankelijk van de vraag
 Studiedagen i.s.m. GO! nascholing telkens een volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
76
Professionaliseringsaanbod
POMOLO – leerplanimplementatie
Verduidelijking
Implementatie van nieuwe en van herwerkte leerplannen.
Doelstellingen
 Vakdidactische competenties in verband met de realisatie van de leerplandoelen van leraren worden versterkt.
 De leerkrachten hebben een vakoverstijgende aanpak voor de realisatie van de leerplandoelen ontwikkeld.
 Er werden regionale of landelijke overleggroepen opgezet.
Methodiek en
acties
 Studiedagen voor de verschillende doelgroepen al dan niet in samenwerking met GO! nascholing
 Regionale studiedagen voor de implementatie van de nieuwe leerplannen aso-sportwetenschappen tweede en derde graad in
samenwerking met de vakgroep wetenschappen.
 Provinciale studiedagen voor de implementatie van de herwerkte leerplannen LO (alle graden; aso, bso, tso en kso)
 Centraal georganiseerde studiedag voor de implementatie van de herwerkte leerplannen dans en muziek (kso)
 Regionale studiedagen implementatie herwerkte leerplannen sport (tso LO&sport)
 Opzetten van regionale overleggroepen
Doelgroepen
 Leraren aso, bso, tso en kso lichamelijke opvoeding
 Leraren aso sportwetenschappen
 Leraren bso publiciteit en etalage
 Leraren kso muziek en dans
 Leraren tso LO en sport
Tijdsinvestering
 Eén of meerdere studiedagen, afhankelijk van de specifieke nascholing.
 Regionale studiedagen voor de implementatie van de nieuwe leerplannen aso-sportwetenschappen tweede en derde graad in
samenwerking met de vakgroep wetenschappen: drie keer twee halve dagen
 Provinciale studiedagen voor de implementatie van de herwerkte leerplannen LO (alle graden; aso, bso, tso en kso): vijf keer een
halve dag
 Studiedag voor de implementatie van de herwerkte leerplannen dans (kso): een halve dag.
 Regionale studiedagen voor de implementatie van de herwerkte leerplannen sport (tso LO&sport): twee keer een halve dag
Pedagogische begeleidingsdienst
77
Professionaliseringsaanbod
Aanbod GO! nascholing
 Dag van de lichamelijke opvoeding
 Dans- en contactimprovisatie
 Dansen over de vakken heen
 Expressie in de klaspraktijk
 Expressie met dagelijkse handelingen
 Expressie voor en achter de camera
 Leer gericht luisteren naar muziek
 Oude muziek in een nieuwe jasje
 Zelf verf maken
Pedagogische begeleidingsdienst
78
Professionaliseringsaanbod
4.6.9.
Techniek
Leerplanimplementatie voor het vak TV Techniek
Verduidelijking
Vanaf maart 2014 wordt een nieuw leerplan ontwikkeld dat competentiegericht zal worden opgesteld.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 leerplandoelen ordenen volgens kennis, vaardigheden en attitudes;
 de structuur van het leerplan toelichten;
 gepaste leeractiviteiten formuleren waarmee de leerdoelen kunnen worden bereikt;
 soorten onderzoeken opsommen, ontwikkelen en uitvoeren;
 onderzoeksopdracht situeren binnen projectmatig werken;
 verschillende werkvormen opsommen en gebruiken binnen de onderzoeksopdrachten;
 onderzoeksopdrachten evalueren;
 weten wat projectmatig werken voor het vak betekent;
 de fasen van een project aan de hand van een schema toelichten;
 kwaliteitsvolle projectopdrachten formuleren rekening houdend met de competentie;
 al dan niet a.d.h.v. een handleiding een eigen project ontwikkelen;
 een leerlijn opstellen binnen de opdrachten.
De deelnemers zullen door verschillende soorten evaluatievormen te gebruiken in kaart kunnen brengen wat een leerling al kan op
verschillende momenten. Hierbij kunnen de deelnemers verschillende evaluatie-instrumenten gebruiken in verschillende situaties.
Methodiek
Doelgroep
Workshops van een halve of hele dag:
1. Leerplananalyse
2. Competenties in het vak TV techniek
3. Projectmatig werken in het vak TV techniek
4. Evaluatie in het vak TV techniek
5. Talenten ontdekken
Leraren TV techniek, A- en B-stroom
Pedagogische begeleidingsdienst
79
Professionaliseringsaanbod
Tijdsinvestering
Drie dagen/traject regionaal georganiseerd
Pedagogische begeleidingsdienst
80
Professionaliseringsaanbod
Vaktechnische vorming voor het vak TV techniek (i.s.m. GO! nascholing)
Verduidelijking
De kwaliteit van techniekonderwijs start bij de competenties van de leraar. Op basis van vaststellingen in het veld kunnen we stellen
dat leraren die weinig inhoudelijke en vakdidactische achtergrond van techniek hebben, meestal de handboeken volgen en weinig
uitdagend techniekonderwijs aanbieden.
Om de vaktechnische competenties van leraren te versterken is een modulair nascholingsaanbod ontwikkeld in overleg met GO!
nascholing, hogescholen, RVO Society en Technopolis.
Doelstellingen
Toepassen van technische principes
De deelnemers:
 beheersen de inhouden van de leerplannen TV techniek A-stroom en B-stroom die per module zijn vastgelegd;
 kunnen de technische principes toepassen in een eigen ontwerp;
 kunnen de kennis vertalen naar projectopdrachten;
 kunnen een leerlijn opbouwen op basis van de leerinhouden;
Manuele vaardigheden (materiaal en gereedschap)
De deelnemers :
 kunnen het juiste gereedschap kiezen en gebruiken.
Gebruiken
De deelnemers :
 kunnen demonstreren hoe het gereedschap wordt gebruikt;
 controleren of een eigen ontworpen technisch systeem voldoet aan de criteria op het moment zij het in gebruik nemen;
 het eigen ontwerp beoordelen en vergelijken met andere ontwerpen.
Maken
De deelnemers:
 kunnen geschikte materialen en gereedschappen kiezen bij een maakproces;
 kunnen bij het maken van een werkstuk de handelingen op een veilige manier uitvoeren;
 kunnen technische principes toepassen;
 kunnen een werkschema uitvoeren.
Pedagogische begeleidingsdienst
81
Professionaliseringsaanbod
Methodiek
Combinatie van nascholing, afstandsleren en bedrijfsbezoeken
Doelgroep
Leraren TV techniek, A- en B-stroom
Tijdsinvestering
Naargelang het deeltraject waarvoor ingeschreven wordt een halve dag tot maximum twaalf halve dagen op jaarbasis.
Aanbod GO! nascholing
 Modulair traject techniek – HoGent
 Modulair traject techniek – AP Hogeschool Antwerpen
Pedagogische begeleidingsdienst
82
Professionaliseringsaanbod
Netwerkdagen voor het vak Techniek
Verduidelijking
Indien TV techniek door de onderwijsinspectie in de focus wordt geplaatst, krijgt het vak in 60% van de doorlichtingen een
onvoldoende en dit omwille van onder meer een onvoldoende leerplanrealisatie.
Uit begeleiding van vakgroepen stellen we vast dat de techniekprojecten sterk worden gestuurd door affectieve aspecten: leerlingen
moeten techniek ‘leuk’ vinden en leraren mogen vaktechnisch niet voor de onderwerpen terugschrikken. Ook uit een bevraging van
de leraren A- en B-stroom met betrekking tot techniek blijkt dat niet alle verplichte toepassings- en verkenningsgebieden aan bod
komen.
Eveneens uit de doorlichtingsverslagen en uit gesprekken met vakgroepen techniek blijkt dat de evaluatie onvoldoende is afgestemd
op de leerplandoelen en dat er weinig aandacht is voor het bijsturen van eigen leerproces. Evaluatie is té kennisgericht en
evaluatiecriteria worden vooraf niet meegedeeld. Er is té weinig ruimte voor remediëring, zelfstandig leren, differentiatie en een
leerlijn ontbreekt meestal (van gesloten naar open opdrachten in de projecten) zo blijkt uit de doorlichtingsverslagen en uit
gesprekken met vakgroepen techniek.
Om die reden worden er netwerkdagen ingericht met net die onderwerpen die uit de doorlichtingsverslagen, gesprekken met
vakgroepen en de enquête als zwak naar voor komen.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 leerplandoelen ordenen volgens kennis, vaardigheden en attitudes;
 de structuur van het leerplan toelichten;
 gepaste leeractiviteiten formuleren waarmee de leerdoelen kunnen worden bereikt;
 soorten onderzoeken opsommen, ontwikkelen en uitvoeren;
 onderzoeksopdracht situeren binnen projectmatig werken;
 verschillende werkvormen opsommen en gebruiken binnen de onderzoeksopdrachten;
 onderzoeksopdrachten evalueren;
 weten wat projectmatig werken voor het vak betekent;
 de fasen van een project aan de hand van een schema toelichten;
 een kwaliteitsvolle ontwerpopdracht formuleren;
 al dan niet aan de hand van een handleiding een eigen project ontwikkelen;
 een leerlijn opstellen binnen ontwerpopdrachten;
 een project ontwikkelen met een opdracht rond gebruiken;
Pedagogische begeleidingsdienst
83
Professionaliseringsaanbod
 een project ontwikkelen met een kwaliteitsvolle maakopdracht;
 een opdracht ontwikkelen rond duiden van techniek.
De deelnemers zullen door verschillende soorten evaluatievormen te gebruiken in kaart kunnen brengen wat een leerling al kan op
verschillende momenten. Hierbij kunnen de deelnemers verschillende evaluatie-instrumenten gebruiken in verschillende situaties.
Methodiek
Workshops van een halve of hele dag:
1. Leerplananalyse
2. Mogelijke invalshoeken voor techniekprojecten onderzoeken in het vak TV techniek
3. Projectmatig werken in het vak TV Techniek met invalshoek ontwerpen
4. De invalshoeken maken, gebruiken en duiden
5. Evaluatie in het vak TV Techniek, gekoppeld aan de schoolspecifieke visie op evalueren
6. Duiden in het vak TV Techniek
7. Talenten ontdekken
Doelgroep
Leraren TV techniek, A- en B-stroom
Tijdsinvestering
Vier dagen, op vraag georganiseerd en een open aanbod
Pedagogische begeleidingsdienst
84
Professionaliseringsaanbod
4.6.10. Toerisme
Toerisme: netwerkdagen
Verduidelijking
Alle toerisme-scholen van het GO! zijn sinds 2013-2014 betrokken bij de implementatie van het geïntegreerde leerplan Toerisme,
derde graad. De betrokken leerkrachten hebben elkaar al meermaals ontmoet in het kader van nascholingsdagen. We willen dit
overleg nu systematiseren onder de vorm van netwerkdagen Toerisme.
Doelstellingen
 De leerkrachten overleggen rond belangrijke thema’s die het toerisme-onderwijs raken, zoals:
 de besprekingen in het kader van het op te stellen sectorconvenant;
 talenonderwijs in Toerisme;
 de besprekingen in het kader van het Belanghebbendenforum Toerisme Vlaanderen.
 Leraren overleggen met elkaar over verschillende vormen van werkplekleren en de daaraan gekoppelde evaluatie- en
rapporteringsmethoden.
 Leraren overleggen met elkaar over de optimale integratie van de diverse leerplanonderdelen en wisselen informatie en ervaringen
uit.
Methodiek
Lerendnetwerkmethodiek. De leerkrachten brengen zelf (ook) onderwerpen aan ter bespreking - via de virtuele klas Toerisme.
Doelgroep
Alle leerkrachten die les geven in het specifiek gedeelte van de opleiding Toerisme, derde graad. Ook de taalleerkrachten zijn welkom.
Tijdsinvestering
Twee netwerkdagen, de eerste in november, de tweede in mei
Pedagogische begeleidingsdienst
85
Professionaliseringsaanbod
4.6.11. TV- en PV harde en zachte sector
Leerkrachten sanitair/centrale verwarming (leerplanimplementatie derde graad)
Verduidelijking
Vanaf september 2014 starten de scholen met een afdeling sanitair/centrale verwarming met een nieuw leerplan. Binnen een
netwerking worden gemeenschappelijke thema’s uitgewerkt. Heel wat interessante items kunnen immers op deze samenkomsten ook
toegelicht worden: leerlijnen, geïntegreerde aanpak, interpretatie van doelstellingen, didactische werkvormen, evaluatie, gip, stage,
cursusmateriaal …
Regionaal georganiseerde studiedagen (al of niet) in samenwerking met externe partners.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 leerplandoelstellingen kaderen binnen het nieuwe leerplan;
 leerplandoelstellingen omzetten in leerlingenmateriaal;
 voor een leerplandoelstelling geschikte evaluatiecriteria opstellen;
 de mogelijkheden om het geïntegreerd en gedifferentieerd werken kaderen;
 aan de hand van bezoeken aan de infrastructuur in de werkplaatsen van de verschillende scholen zich een beeld vormen van de
minimale uitrusting die nodig is om kwaliteitsonderwijs te kunnen geven.
Methodiek
Trajecten bestaande uit een dag en twee halve dagen, steeds op een andere locatie
Doelgroep
Leerkrachten sanitaire installaties en centrale verwarming bso
Tijdsinvestering
Vier halve dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
86
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten lassenconstructie en pijpfitten monteren en lassen (leerplanimplementatie derde graad)
Verduidelijking
Vanaf september 2014 starten de scholen met een afdeling lassen-constructie en het zevende specialisatie jaar pijpfitten monteren en
lassen met een nieuw leerplan. Binnen een netwerking worden gemeenschappelijke thema’s uitgewerkt. Heel wat interessante items
kunnen immers op deze samenkomsten ook toegelicht worden: leerlijnen, geïntegreerde aanpak, interpretatie van doelstellingen,
didactische werkvormen, evaluatie, gip, stage, cursusmateriaal …
Regionaal georganiseerde studiedagen (al of niet) in samenwerking met externe partners.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 leerplandoelstellingen kaderen binnen het nieuwe leerplan;
 leerplandoelstellingen omzetten in leerlingenmateriaal;
 voor een leerplandoelstelling geschikte evaluatiecriteria opstellen;
 de mogelijkheden om het geïntegreerd en gedifferentieerd werken kaderen;
 aan de hand van bezoeken aan de infrastructuur in de werkplaatsen van de verschillende scholen zich een beeld vormen van de
minimale uitrusting die nodig is om kwaliteitsonderwijs te kunnen geven.
Methodiek
Trajecten bestaande uit een dag en twee halve dagen, steeds op een andere locatie
Doelgroep
Leerkrachten sanitaire installaties en centrale verwarming bso
Tijdsinvestering
Vier halve dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
87
Professionaliseringsaanbod
Netwerkdagen om praktische basisopdrachten uit te werken binnen een leerlijn voor basismechanica, mechanische technieken, werktuigmachines,
mechanisch onderhoud en mechanische vormgevingstechnieken.
Verduidelijking
Vertrekkend vanuit een probleemstelling worden trajecten ontwikkeld en de mogelijkheden onderzocht voor het toepassen van
diverse werkvormen om aan het geïntegreerd- en gedifferentieerd werken vorm te geven.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 basisopdrachten kiezen en de eindproducten omschrijven;
 geschikte doelstellingen selecteren per opdracht om het leerplan met voldoende diepgang te realiseren;
 een opdracht en de bijhorende instructies ontwikkelen binnen een leerlijn;
 de mogelijkheden binnen de realisatiefasen van de opdrachten herkennen;
 een geschikte evaluatie en zelfevaluatie opstellen voor de opdrachten;
 op basis van criteria de kwaliteit van het ontwikkelde materiaal beoordelen;
 de noodzakelijke minimale uitrusting bepalen ;
 de noodzaak van goede opgestelde infrastructuur binnen een werkplaats inzien.
Methodiek
Trajecten bestaande uit drie bijeenkomsten
Doelgroep
Leraren basismechanica, mechanische technieken, werktuigmachines, mechanisch onderhoud en mechanische
vormgevingstechnieken
Tijdsinvestering
Drie dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
88
Professionaliseringsaanbod
Leerkrachten elektriciteit/elektronica (leerplanimplementatie tweede en derde graad)
Verduidelijking
Uit de doorlichtingsverslagen en uit gesprekken met vakgroepen blijkt dat de evaluatie onvoldoende is afgestemd op de
leerplandoelen en dat er weinig aandacht is voor het bijsturen van het eigen leerproces. Evaluatie is té kennisgericht en
evaluatiecriteria worden vooraf niet meegedeeld.
Op welke manier worden laboproeven, praktijkoefeningen, projecten … geëvalueerd?
Soms wordt een hoofdstuk te uitgebreid gegeven, soms valt een hoofdstuk weg wegens tijdgebrek.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 leerplandoelstellingen correct interpreteren;
 leerplandoelstellingen omzetten in een project;
 voor een leerplandoelstelling geschikte evaluatiecriteria opstellen;
 geïntegreerd werken.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee studiedagen per provincie
Doelgroep
Leerkrachten elektriciteit/elektronica tso en bso
Tijdsinvestering
Twee volledige dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
89
Professionaliseringsaanbod
‘Veiligheid’ en ‘veilig werken’ in de werkhuizen hout
Verduidelijking
Het aantal ernstige arbeidsongevallen binnen het vakgebied hout blijft ieder jaar stijgen. Uit analyse is gebleken dat in 80% de
leerkracht het slachtoffer is. Het juist handelen en gebruiken van collectieve en persoonlijke beschermmiddelen, het correct instellen
en gebruiken van houtbewerkingsmachines … zijn punten die extra aandacht nodig hebben.
Doelstellingen
Leerkrachten zijn zich bewust van:
 de risico’s en gevaren in een werkhuis hout (confrontatie met de cijfers);
 het goede voorbeeld laten zien aan de hand van de gemaakte film (instelling en gebruik van houtbewerkingsmachines);
 gebruik van juist snijgereedschap;
 gebruik van eigen (hand)machines;
 toezicht tijdens machinale bewerkingen;
 te volgen procedures inzake indienststelling van gereedschappen/machines.
Methodiek
Nog te bepalen met de preventiedienst
Doelgroep
Alle leerkrachten houtbewerking
Tijdsinvestering
Volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
90
Professionaliseringsaanbod
Beveiliging van bestaande (oude) houtbewerkingsmachines
Verduidelijking
In veel scholen wordt er dikwijls nog gewerkt met houtbewerkingsmachines die ouder zijn dan twintig jaar (voor 1995). Deze machines
moeten niet voldoen aan de veiligheidseisen die tegenwoordig gesteld worden voor gelijkaardige machines. De risico’s zijn daardoor
veel groter en dat vergt een extra inspanning van de leerkrachten en de scholen. Op deze manier proberen we te laten zien dat met
een beperkte investering op gebied van veiligheid toch wel iets gerealiseerd kan worden.
Doelstellingen
Leerkrachten zijn zich bewustvan:
 de risico’s en gevaren van oude machines;
 de regelgeving omtrent het gebruik van oude machines;
 de veiligheidsmaatregelen die zij als leerkracht / school kunnenn nemen.
Methodiek
Bezoek aan de demowerkplaats bij FODWASO
Doelgroep
Alle leerkrachten houtbewerking
Tijdsinvestering
Volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
91
Professionaliseringsaanbod
Geïntegreerde proef in bso en tso
Verduidelijking
De gip is een unieke aanleiding om in een realistisch kader beroepsvaardigheden geïntegreerd aan te leren. Het is een proef waarin
vaardigheden, kennis en attitudes aangepast aan de studierichting aan bod komen.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 een draaiboek voor een gip opstellen;
 een relevante opdracht voor een gip uitwerken;
 een methode voor evaluatie van de gip uitwerken.
Methodiek
Een eenmalig bijeenkomst waarop de reglementering en de uitwerking wordt besproken
Doelgroep
 TA en TAC’s
 Gip-coördinatoren
 Leraren betrokken bij de gip
Tijdsinvestering
Een volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
92
Professionaliseringsaanbod
Stage in bso en tso
Verduidelijking
Om de scholen te ondersteunen bij de organisatie van de stage biedt de pedagogische begeleidingsdienst een ondersteunende
infosessie aan.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het wettelijk kader implementeren bij de organisatie van de stage;
 activiteitenlijsten opstellen in functie van de leerplandoelstellingen;
 stageopdrachten opstellen in functie van leerplandoelstellingen.
Methodiek
Een eenmalig bijeenkomst waarop de reglementering en de praktische organisatie wordt besproken
Doelgroep
Leraren TV en PV, TA/TAC en directies
Tijdsinvestering
Een volledige dag
Pedagogische begeleidingsdienst
93
Professionaliseringsaanbod
Projectmatig werken in de tweede graad
Verduidelijking
Projectmatig werken is een mogelijke werkvorm om aan geïntegreerd werken en aan competentiegericht leren vorm te geven. Bij
projectmatig werken wordt in groep gezocht naar een oplossing voor een probleem of een antwoord op een vraagstelling. Opdat elke
leraar dezelfde spelregels van projectmatig werken zou kunnen hanteren, heeft de PBD-GO! een traject van drie sessies ontwikkeld
zodat na afloop van het traject elke deelnemer in staat is een kwaliteitsvol project uit te schrijven.
Doelstellingen
Na het volgen van sessie 1 (halve dag) kunnen de deelnemers:
 omschrijven wat projectmatig werken betekent;
 de fasen van een project herkennen;
 op basis van criteria de kwaliteit van projecten beoordelen.
Na het volgen van sessie 2 (volledige dag) kunnen de deelnemers:
 een kwaliteitsvolle opdracht formuleren;
 binnen de leerplannen geschikte doelstellingen voor projectmatig werken selecteren;
 een eigen project ontwikkelen.
Na het volgen van sessie 3 (halve dag) kunnen de deelnemers:
 een geschikte evaluatie voor het project opstellen;
 het project zelf evalueren.
Methodiek
Trajecten bestaande uit vier halve dagen.
Doelgroep
 Leraren tweede graad harde sector (maximum twintig leraren per traject)
 Leraren tweede graad zachte sector (maximum twintig leraren per traject)
 Leraren tweede graad economie-handel (maximum twintig leraren per traject)
Tijdsinvestering
Vier halve dagen
Pedagogische begeleidingsdienst
94
Professionaliseringsaanbod
4.6.12. Wiskunde
Algemene vaardigheden en vakattituden wiskunde
Verduidelijking
In alle leerplannen wiskunde zijn algemene doelen en vakattitudes opgenomen.
 Hoe werk je eraan?
 Hoe kan je evalueren?
 Hoe zorg je met de vakgroep voor een consistent geheel voor de leerlingen?
Doelstellingen
De deelnemers:
 kennen het regelgevend kader in verband met attituden;
 hebben inspiratie opgedaan hoe ze aan deze doelen en attituden kunnen werken;
 kunnen aan de hand van concrete voorbeelden de leervorderingen van leerlingen met betrekking tot deze doelen en attituden in
kaart brengen;
 kunnen samen met hun vakgroep een schooleigen leerlijn met betrekking tot deze doelen en attituden uitwerken.
Methodiek
 Vanuit de analyse van recente doorlichtingen reflecteer je samen met vakgroepcollega’s op de eigen praktijk met betrekking tot
het werken aan en evalueren van algemene wiskundedoelen en -attituden.
 Je krijgt een duidelijk overzicht van de regelgeving ter zake.
 Je krijgt een basisleerlijn aangeboden van de van algemene wiskundedoelen en –attituden.
 Je leert hoe je deze basisleerlijn met de vakgroep kunt uitwerken tot een schooleigen leerlijn.
 Door concrete voorbeelden van activerende werkvormen zie je in hoe je aan deze doelen en attituden kunt werken.
 Je bekijkt enkele instrumenten en methodieken die je kunt gebruiken bij het evalueren van deze doelen en attituden.
 Je krijgt extra handvaten aangereikt om probleemoplossend denken en het gebruik van wiskundetaal te stimuleren.
Doelgroep
Vakgroepen wiskunde secundair onderwijs (minimaal één leerkracht van elke graad, uitgezonderd leerkrachten wiskunde B-stroom)
van een scholengroep of scholengemeenschap
Tijdsinvestering
Twee sessies van een halve dag verspreid in het schooljaar
Pedagogische begeleidingsdienst
95
Professionaliseringsaanbod
Realisatie van de onderzoekscompetentie binnen de pool wiskunde
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende methodieken binnen het kader van
leren onderzoeken in wiskunde. Binnen het leerplan wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken kunnen
toegepast worden en wordt stil gestaan bij een methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’
gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de
school en het belang van de uitbouw van een leerlijn OC.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen;
 methodieken binnen de wiskunde in het kader van leren onderzoeken herkennen en toepassen;
 deze methodieken koppelen aan andere leerplandoelstellingen;
 opdrachten ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen ‘onderzoekscompetentie’ van de pool wiskunde gewerkt wordt;
 binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee bijeenkomsten (twee halve dagen)
Doelgroep
Leraren aso-wiskunde
Tijdsinvestering
Twee halve dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
96
Professionaliseringsaanbod
Lerend netwerk wiskunde tweede graad aso
Verduidelijking
In mei 2011 organiseerde de Vlaamse overheid een peiling wiskunde voor de tweede graad aso om te bekijken in welke mate de
leerlingen in het Vlaamse onderwijs de eindtermen beheersen. In mei 2013 organiseerden we een sessie in samenwerking met LUCON
om de resultaten van dit onderzoek bekend te maken. U kan deze resultaten ook nalezen in de brochure die naar aanleiding van deze
peiling werd uitgegeven.
Naast de algemene resultaten beschikken we nu ook over een aantal interessante gegevens specifiek voor GO!. Heb je zin om samen
met collega’s deze gegevens te analyseren, te interpreteren en een aantal aanbevelingen te doen die ons wiskundeonderwijs kunnen
verbeteren? Schrijf je dan vlug in voor dit lerend netwerk.
Doelstellingen
De deelnemers aan het lerend netwerk:
 hebben zicht op de algemene resultaten van deze peiling;
 stellen vast waar de resultaten voor GO! significant afwijken van de algemene resultaten;
 zoeken mogelijke verklaringen voor de afwijkende resultaten;
 formuleren aanbevelingen voor het wiskundeonderwijs aso tweede graad GO!.
Methodiek
 De algemene resultaten en de bijkomende cijfers specifiek voor GO! worden gekaderd.
 De deelnemers brainstormen over mogelijke verklaringen.
 De deelnemers formuleren een aantal onderzoeksvragen die mogelijk de resultaten kunnen verklaren.
 Bijkomende acties met betrekking tot de onderzoeksvragen worden uitgewerkt.
 De resultaten van het onderzoek naar de verklaringen worden gebundeld in een tekst.
 Op basis van deze tekst worden aanbevelingen geformuleerd ter verbetering van de kwaliteit van het wiskundeonderwijs aso
tweede graad GO!.
Doelgroep
Leerkrachten wiskunde tweede graad aso (maximaal twaalf).
Tijdsinvestering
Drie sessies van een halve dag verspreid in het schooljaar
Pedagogische begeleidingsdienst
97
Professionaliseringsaanbod
Dag van de nieuwe leerkracht en de vakgroepvoorzitter wiskunde
Verduidelijking
Vakgroepvoorzitters spelen een belangrijke rol. De taken die een vakgroepvoorzitter kan opnemen zijn zeer divers. Bovendien is het
niet altijd evident om de rest van je vakcollega’s mee te krijgen.
Beginnende leerkrachten of leerkrachten die voor het eerst wiskunde geven hebben vaak nood aan concrete vakspecifieke
begeleiding en ondersteuning. Ook hier rekenen we op de ondersteuning van de vakgroep.
Doelstellingen
 De vakgroepvoorzitter:
 heeft een duidelijk zicht op zijn rol in het algemeen en meer specifiek met betrekking tot de aanvangsbegeleiding;
 beheerst activerende vergadertechnieken.
 De vakgroepvoorzitter en de beginnende leerkracht leren hoe ze samen de leerplangerichtheid en de kwaliteit van het wiskundeonderwijs kunnen bewaken
 De beginnende leerkracht is in staat om:
 leerplangericht didactisch te handelen;
 leerplangericht te evalueren;
 kritisch na te denken over de eigen aanpak in de klas.
Methodiek
 Voor de vakgroepvoorzitters:
 Reflectie met collega’s over de diverse taken van een vakgroep en de bijhorende rol van de vakgroepvoorzitter
 Oefeningen rond activerend vergaderen.
 Voor de beginnende leerkracht:
 Algemene informatie over eindtermen en leerplannen verstrekken
 Concreet voorbeeldmateriaal aanreiken
 Beknopt overzicht geven van de regelgeving in verband met sanctioneren, evalueren, remediëren en attesteren
 De vakgroepvoorzitter en de beginnende leerkracht leren hoe ze samen de leerplangerichtheid en de kwaliteit van het wiskundeonderwijs kunnen bewaken:
 Aan de hand van fragmenten uit doorlichtingsverslagen en een aantal voorbeelden van toetsen reflecteren we samen over hoe je
je wijze van evalueren kunt optimaliseren.
 We werken met een kijkwijzer om toetsen en examens te screenen.
 We bespreken een aantal mogelijkheden om via een proactieve lesaanpak een doordachte remediëring op te bouwen.
Pedagogische begeleidingsdienst
98
Professionaliseringsaanbod
 We reiken een inspiratiebundel aan om algemene wiskundevaardigheden en attitudes te evalueren.
Doelgroep
 Vakgroepvoorzitters
 Beginnende leerkrachten wiskunde of leerkrachten die nieuw zijn in het vak
Tijdsinvestering
Eén volledige dag:
 in de voormiddag één workshop voor vakgroepvoorzitters en één voor beginnende leerkrachten;
 in de namiddag één gezamenlijke workshop.
Aanbod GO! nascholing
 Dag van de wiskunde
 Tablets en apps in wiskunde
Pedagogische begeleidingsdienst
99
Professionaliseringsaanbod
4.6.13. Wetenschappen
Realisatie van de onderzoekscompetentie binnen de pool wetenschappen: fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde
Verduidelijking
Meer dan tien jaar geleden keurde het Vlaams Parlement het decreet betreffende de specifieke eindtermen ‘Onderzoekscompetentie’
(OC) goed. Intussen hebben leraren en scholen een hele weg afgelegd om met deze competentie aan de slag te gaan en om leerlingen
te leren onderzoeken. Toch blijven er nog vele vragen open over de realisatie van deze specifieke eindtermen, zeker in het licht van de
recente ontwikkelingen rond competentiegericht leren.
Na een korte heropfrissing van het algemeen kader OC wordt dieper ingegaan op de verschillende wetenschappelijke methodieken
binnen de verschillende onderdelen van de natuurwetenschappen (fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde). Binnen het leerplan
wordt vervolgens gezocht naar doelstellingen waarop deze methodieken kunnen worden toegepast en wordt stil gestaan bij een
methodiek om ‘gewone’ leerplandoelstellingen en leerplandoelstellingen ‘OC’ gezamenlijk te realiseren. Tot slot wordt ook ingegaan
op het belang van een gemeenschappelijke aanpak binnen de vakgroep en de school en het belang van de uitbouw van een leerlijn
OC.
Doelstellingen
De deelnemers kunnen:
 het algemeen kader in verband met de onderzoekscompetentie schetsen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de wetenschapsvakken herkennen en toepassen;
 wetenschappelijke methodieken binnen de wetenschapsvakken koppelen aan andere leerplandoelstellingen;
 opdrachten ontwikkelen waarmee aan de specifieke eindtermen ‘onderzoekscompetentie’ van de pool wetenschappen wordt
gewerkt;
 binnen de pool wetenschappen een gemeenschappelijke poolvisie rond OC uitwerken;
 binnen de school en de vakgroep een gemeenschappelijke aanpak onderzoekscompetentie mee uitwerken.
Methodiek
Trajecten bestaande uit twee bijeenkomsten (twee halve dagen)
Doelgroep
Leraren aso-wetenschappen (fysica, chemie, biologie, aardrijkskunde)
Tijdsinvestering
Twee halve dagen per traject
Pedagogische begeleidingsdienst
100
Professionaliseringsaanbod
Aanbod GO! nascholing
 Meten met sensoren in wetenschappen
 Modules in het leerplan fysica
Pedagogische begeleidingsdienst
101
Professionaliseringsaanbod
4.7. Methodeonderwijs
Netwerking voor directies van methodescholen
Verduidelijking
Netwerken kunnen beschouwd worden als een constructieve gemeenschap, waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De
manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren. Kenmerkend voor netwerken is dat de
agendapunten aansluiten bij de vragen van de deelnemers. Zij bepalen dus mee het programma.
Doelstellingen
De directies van secundaire scholen:

wisselen praktijkervaringen en materialen uit en ondersteunen elkaar bij het implementeren van onderwijsvernieuwingen;
 bevorderen hun professionele ontwikkeling op pedagogisch-didactisch en beleidsmatig domein;
 gebruiken de techniek van intervisie.
Acties
 De directies vergaderen driemaal per jaar gedurende een halve dag met de methodebegeleider waarbij de methodebegeleider zich
opstelt als coach. De techniek van intervisie wordt geïntroduceerd en toegepast tijdens de overlegmomenten.
 Er wordt een uitwisselingspunt opgezet door de begeleider methodeonderwijs om uitwisseling van materialen te faciliteren.
Doelgroep
Directeurs van scholen met methodeklassen
Tijdsinvestering
voor de school
Drie halve dagen voor de directies
Pedagogische begeleidingsdienst
102
Professionaliseringsaanbod
Netwerking voor secundaire methodeleraren van de eerste graad
Verduidelijking
Netwerken kunnen beschouwd worden als een constructieve gemeenschap, waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De
manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren.
Doelstellingen
De methodeleraren van de eerste graad secundair onderwijs:
 wisselen praktijkervaringen en materialen uit en ondersteunen elkaar bij het implementeren van onderwijsvernieuwingen;
 wisselen praktijkervaringen uit met de leraren basisonderwijs derde graad;
 bevorderen hun professionele ontwikkeling op pedagogisch-didactisch en beleidsmatig domein;
 reflecteren over hun onderwijspraktijk;
 zijn vertrouwd met de techniek van de intervisie.
Acties
 De secundaire methodeleraren eerste graad van dezelfde regio vergaderen op vrijwillige basis drie keer per schooljaar samen met de
methodebegeleider, waarbij de methodebegeleider zich opstelt als coach van de collegagroep.
 Tijdens twee van deze drie vergaderingen worden er praktijkervaringen uitgewisseld met methodeleraren basisonderwijs derde
graad die lesgeven in dezelfde regio.
 De techniek van de intervisie wordt geïntroduceerd.
 Er wordt een uitwisselingspunt opgezet door de begeleider methodeonderwijs om uitwisseling van materialen te faciliteren.
Doelgroep
Kernleraren eerste graad van secundaire methodeklassen.
Tijdsinvestering
voor de school
Drie halve dagen per schooljaar voor de kernleraren van de betrokken regio’s
Pedagogische begeleidingsdienst
103
Professionaliseringsaanbod
Netwerking voor secundaire methodeleraren van de tweede graad
Verduidelijking
Netwerken kunnen beschouwd worden als een constructieve gemeenschap, waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De
manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren.
Doelstellingen
De methodeleraren van de tweede graad secundair onderwijs:
 wisselen praktijkervaringen en materialen uit en ondersteunen elkaar bij het implementeren van onderwijsvernieuwingen;
 bevorderen hun professionele ontwikkeling op pedagogisch-didactisch en beleidsmatig domein;
 reflecteren over hun onderwijspraktijk;
 zijn vertrouwd met de techniek van de intervisie.
Acties
 De secundaire methodeleraren derde graad van dezelfde regio vergaderen op vrijwillige basis drie keer per schooljaar samen met de
methodebegeleider, waarbij de methodebegeleider zich opstelt als coach van de collegagroep.
 De techniek van de intervisie wordt geïntroduceerd.
 Er wordt een uitwisselingspunt opgezet door de begeleider methodeonderwijs om uitwisseling van materialen te faciliteren.
Doelgroep
Kernleraren tweede graad van secundaire methodeklassen.
Tijdsinvestering
voor de school
Twee halve dagen per schooljaar voor de kernleraren van de betrokken regio’s
Aanbod GO! nascholing
Starterscursus secundair methodeonderwijs
Pedagogische begeleidingsdienst
104
Professionaliseringsaanbod
4.8. Onthaalonderwijs anderstalige nieuwkomers
Netwerkdagen voor vervolgschoolcoaches en pedagogische coördinatoren voor het onthaalonderwijs
Verduidelijking
De vervolgschoolcoaches verbonden aan het onthaalonderwijs hebben een veelzijdige en complexe taak.
Het lerend netwerk begint in 2014-2015 aan het vierde werkingsjaar. Samen met de deelnemers wordt de inhoud van de
samenkomsten bepaald. De klemtoon ligt op het overleg en het leren van elkaar.
De schooloverstijgende ondersteuning van de onthaalklassen is tot nu toe beperkt tot de vervolgschoolcoaches. Dikwijls hebben die
geen pedagogisch-didactische taak binnen het onthaalonderwijs. Op vraag van de deelnemers van het netwerk ‘Vervolgschoolcoaches
OKAN’ wordt het uitgebreid met de pedagogische coördinatoren van het onthaalonderwijs. In de meeste onthaalscholen vervullen de
coördinatoren de functie van vakgroepvoorzitter.
Vanaf het schooljaar 2014-2015 wordt het netwerk van vervolgschoolcoaches uitgebreid tot een netwerk ‘pedagogische
coördinatoren voor het onthaalonderwijs’. Op die manier wordt er een pedagogisch-didactisch aanspreekpunt voor het
onthaalonderwijs gecreëerd. De netwerkbijeenkomsten worden uitgebreid van een halve dag tot een volledige. De uitvoering is een
combinatie van nascholing (samenwerking met GO! nascholing) en concretisering van de nascholing met de coördinatoren en de
begeleiding.
De selectie van de onderwerpen gebeurt in overleg tussen de coördinatoren, GO! nascholing en de begeleiding.
Doelstellingen
De doelen worden vastgelegd tijdens de laatste vergadering van het netwerk van het schooljaar 2014-2015.
Methodiek
Drie samenkomsten van het netwerk, gespreid over het hele schooljaar. De datums worden afgesproken met de deelnemers
Doelgroep
De vervolgschoolcoaches en de pedagogische coördinatoren van de onthaalklassen
Tijdsinvestering
Drie volledige dagen per schooljaar (halve dag vervolgschoolcoaches, halve dag pedagogische coördinatoren)
Pedagogische begeleidingsdienst
105
Professionaliseringsaanbod
4.9. VOET
VOET-werking scholen in kaart brengen
Verduidelijking
Tijdens het schooljaar 2011-2012 lag de focus op de ondersteuning van de scholen bij hun implementatie van de VOET. Tijdens de
schooljaren 2013-2015, wil de PBD-GO! de scholen verder ondersteunen door hun VOET-werking in kaart te brengen en samen met
de school een bijsturingsplan op te stellen. Op vraag van de school zal de PBD-GO! de uitvoering van het bijsturingsplan begeleiden.
Doelstellingen
Scholen kunnen hun eigen VOET-werking in kaart brengen en waar nodig hun VOET-werking bijsturen.
Methodiek
 De PBD-GO! ondersteunt de school bij het in kaart brengen van hun VOET-werking (visie, analyse en bijsturing VOET-activiteiten,
evaluatie van de VOET-activiteiten en de VOET-werking …).
 De PBD-GO! ondersteunt de school bij het opstellen van een bijsturingsplan.
 Op vraag van de school zal de PBD-GO! de uitvoering van het bijsturingsplan begeleiden.
Doelgroep
Directies en VOET-gangmakers
Tijdsinvestering
voor de school
Het in kaart brengen van de VOET-werking van de school en het begeleiden van het bijsturingsplan vraagt minstens 3 interventies.
Pedagogische begeleidingsdienst
106

AFDELING FINANCIËN

Open Universiteit

Stellingen doelen 1. Een ELO of dagplan gebruiken om

4.5 Klimaatschaal - Boom test uitgevers

De lumpsum is achterhaald. - Beter Onderwijs Nederland

Workshop 11: Kijken in de spiegel van Zambia

European Commission

Spannende verhalen Hoe gemotiveerd zijn leerlingen? Dit verschilt

Visiekaart voortgezet onderwijs in 2030 in Amersfoort

SWV PO 2203 - obs de Meent