Straffen of herstellen? Sanctiepolitiek in een

Straffen of herstellen?
Sanctiepolitiek in een verhard
strafklimaat
Bas van Stokkom
Radboud Universiteit Nijmegen
overzicht
•
•
•
•
•
•
Strafklimaat in NL: lange termijn
Punitieve retoriek in de media
Strafpopulisme
Populisme op de Turfmarkt
Wat vindt het volk werkelijk?
Mogelijkheden voor herstelrecht
Strafklimaat in NL: enkele lange
termijn veranderingen
• Tot jaren 70: nadruk op behandeling en resocialisering
• NL schoolvoorbeeld van een ‘tolerante natie’
• Na 1980:
–
–
–
–
Forse toename crimininaliteit
Opkomst controle & risicodenken;
Pro-actief inzetten van strafrecht;
Marginalisering ‘platoonse wachters’
• 1985-2000: de “cellenexplosie”
• Tweesporenbeleid: meer en langer opsluiten, meer taakstraffen
(ook Halt)
• Na 2005: minder misdaad, grotere veiligheid, maar dat vertaalt zich
niet in een milder discours
• Aanhoudende politieke retoriek: de strafwedloop
Punitieve retoriek in de media
• Daadkracht en dramademocratie
• De angstmarkt
• Victim discourse: slachtoffers als
wraakengelen
• Naming and shaming: beschamingsmeutes op
de ‘sociale media’
strafpopulisme
Definitie:
• een geëmotioneerde retoriek van hard
aanpakken en lang afstraffen,
• die inspeelt op de (veronderstelde) punitieve
gezindheid van het brede publiek
• en het establishment (vooral: de rechterlijke
macht) van een softe en gelaten houding
beticht .
Kenmerken strafpopulisme
• Criminelen hebben ‘gekozen’ voor misdaad
• Criminelen ontlopen straf of komen te vroeg vrij:
overheid medeplichtig
• Zorg voor de dader betekent minachting voor het
slachtoffer en zijn lijden
• Slachtoffers willen wraak en strenge straffen
• Straf draagt bij aan innerlijke rust slachtoffers
Kern:
– zero sum logica
– straf is victim service gesture
Kenmerken strafpopulisme
• In NL: retoriek van Burgercomité tegen
Onrecht (Eerdmans)
• “Wie barmhartig is voor de wolven doet
onrecht aan de schapen”
Populisme op de Turfmarkt
• Opstelten: ‘afschrikking moet werken’
• Zero tolerance: programma Veilige Publieke
Taak
• Tegelijk: uitbreiding spreekrecht voor
slachtoffers en landelijke invoering slachtofferdader gesprekken
Wat vindt het volk werkelijk?
• Ambivalente houding grote publiek
– Strenger straffen / rechters te mild
– Gevangenisstraf leidt niet tot minder misdaad
– Gedragsverandering is nodig
• Contextuele info over concrete zaken:
genuanceerder oordelen over straf
(verdwijnen van de ‘punitiviteitskloof’)
• Grote publiek is voorstander van
genoegdoening bieden
Mogelijkheden voor herstelrecht
• communicatie tussen de partijen / direct
belanghebbenden
• sociale zelfredzaamheid; Christie: ‘conflicts as
property’
• doeleinden:
– genoegdoening / schadevergoeding;
– herstel orde / vrede
Mogelijkheden voor herstelrecht
• Herstelrecht: ‘omgekeerde vergelding’
(retribuere = terug betalen, terug geven)
• Vergeldingsleer: ‘the guilty have to suffer’
(retrospectief)
• Herstel: goed maken (prospectief)
• Geen ‘just deserts’ (opleggen verdiend leed)
maar ‘just dues’ (opleggen verplichting tot
herstel / een last op je nemen)
Mogelijkheden voor herstelrecht
Vormen:
Slachtoffer-dader gesprekken (rondom strafrecht)
Afdoeningen buiten het strafrecht
• Jeugd en gezinsproblemen: eigen kracht conferenties
• Buurtbemiddeling
In (grootschalige) post-conflict contexten:
• Waarheids- en verzoeningscommissies
• Civil remedies: herstelbetalingen; teruggave grond, etc.
Mogelijkheden voor herstelrecht
• Herstelsanctie: een alternatief voor straf of
een alternatieve straf?
• Functies van rechtsprocedure:
– Waarheidsvinding
– Publieke veroordeling (censure)
– Genoegdoening / schadevergoeding
– Opleggen leed?

Download Report