VOORSTEL AB - Waterschap Reest en Wieden

VOORSTEL AB
AGENDAPUNT :
CATEGORIE
PORTEFEUILLEHOUDER
: M.M. Kool
VERGADERING D.D.
NUMMER
OPSTELLER
FUNCTIE
VERGADERING MT D.D.
VERGADERING DB D.D.
OPGESTELD D.D.
:
:
:
:
:
:
:
: B-STUK (Beleidsstuk)
AB
25 maart 2014
WM/MBZ/JvK/8135
mr. A.K. Schuttinga / J. van Keulen
Secretaris-directeur / Afdelingshoofd Bestuurszaken
-4 maart 2014
25 februari 2014 (gew. 10 maart 2014)
ONDERWERP
Visie Reest en Wieden op weg naar 2020.
SAMENVATTING
De nota van Reest en Wieden "The times they are a-changing' gaf een strategische visie tot 2012. Hij
heeft als leidraad voor die periode goede diensten bewezen. Sindsdien zijn er veel nieuwe
ontwikkelingen. Het is om meerdere redenen gewenst een nieuwe toekomstvisie te formuleren. Op basis
van de opinievorming in het afgelopen jaar in uw bestuur is een nieuwe, toekomstgerichte visie
ontwikkeld die beoogt een duurzaam, haalbaar en betaalbaar waterbeheer in ons gebied te borgen. Deze
visie is vervat in bijgaand visiedocument: Visie Reest en Wieden op weg naar 2020.
Wij stellen voor deze visienotitie vast te stellen en als leidraad voor het toekomstig handelen van Reest
en Wieden te gebruiken. Een belangrijke vraag daarbij is hoe wij de beoogde doelen het beste kunnen
bereiken: zelfstandig, in ( intensieve) vormen van samenwerking, dan wel via opschaling/fusie.
ADVIES
1. De notitie Visie Reest en Wieden op weg naar 2020 (zie bijlage) al dan niet gewijzigd, vast te stellen.
2. Besluiten de meerwaarde van een fusie met waterschap Groot Salland te verkennen.
BESTUURLIJKE AANDACHTSPUNTEN EN EFFECT VOOR REEST EN WIEDEN
--
TIJDPAD
--
INTEGRAAL OVERLEG EN COMMUNICATIE
--
fws
FINANCIËN
--
OPENBAARHEID
--
BIJLAGEN
Notitie: Visie Reest en Wieden op weg naar 2020.
BESLUIT
Dagelijks Bestuur,
mr. A.K. Schuttinga,
Secretaris-directeur
fws
M.M. Kool,
Dijkgraaf
TOELICHTING
1. AANLEIDING VOOR EEN TOEKOMSTVISIE
Enige jaren geleden heeft u de strategienota ‘The times they are a-changing' vastgesteld.
In deze nota is aangegeven hoe het waterschap Reest en Wieden er in 2012 uit zou zien, wat we zouden
doen en hoe. Een groot deel van de daarin aangegeven beelden is bewaarheid. Zo hebben we inmiddels
een ingrijpende beweging gemaakt van het zien van een rioolwaterzuiveringsinstallatie als verwerker van
afvalwater naar een producent van energie en grondstoffen. Onze energie- en grondstoffenfabriek in
Echten is daarvan een goed voorbeeld. Ook zien we dat onze infrastructuur voor ons watersysteem
steeds beter op orde komt. Inmiddels is de nota zijn eindtijd gepasseerd. En er is een veelheid aan
nieuwe ontwikkelingen. Er is reden de nota te herijken. In het traject van de totstandkoming van de
Perspectiefnota 2014-2018 zijn in 2013 met u de bouwstenen voor zo’n nieuwe visie verzameld. Een en
ander is vervat in bijgaande notitie Visie Reest en Wieden naar 2020. Daarin zijn uw opmerkingen en
suggesties, gemaakt in een aantal vergaderingen en bijeenkomsten, zoveel mogelijk verwerkt.
In de vervolgfase moet een en ander meer concreet worden uitgewerkt. Dat geldt voor onderwerpen als:
de rol van Reest en Wieden bij het stedelijk waterbeheer, slibverwerking, energieproductie en herwinning
van grondstoffen. Ook komen daarbij zaken aan de orde als hoe kunnen we het beste inspelen op de
snel veranderende wensen van burgers en bedrijven bij het waterbeheer, zeker in het licht van
klimaatverandering en afnemende financiële middelen. Vragen zullen nog moeten worden beantwoord,
zoals: welke rol willen we spelen op het punt van de zoetwatervoorziening in Oost-Nederland? Welke
ambities hebben we op het punt van innovatie? Welke rol willen we spelen in de
(afval-)waterketen? In toekomstige themasessies (o.a. ook ter voorbereiding van het WBP) willen we
onder meer deze onderwerpen graag met u bespreken en de visie actualiseren en/of aanscherpen.
Zo’n geactualiseerde visie is van groot belang voor Reest en Wieden. Allereerst uiteraard om de richting
te duiden waarin we ons als Reest en Wieden willen blijven ontwikkelen, waarbij u als Algemeen Bestuur
de heldere kaders kunt aangeven. Maar ook is het van belang om tijdig in beeld te hebben welke
capaciteit (zowel in kwantitatieve zin als kwalitatief) we daarvoor in de organisatie beschikbaar moeten
hebben, zodat we daarop tijdig kunnen inspelen met bijvoorbeeld de strategische personeelsplanning.
Een belangrijke rol bij dit nieuwe, geactualiseerde, toekomstbeeld voor Reest en Wieden speelt uiteraard
de vraag: blijven we zelfstandig of zijn er andere, mogelijk betere opties?
2. REEST EN WIEDEN IN 2020:
zelfstandig, samenwerkend in breed pakket in Waterkracht of gefuseerd?
De inhoud stuurt de vorm. Dat vinden wij een belangrijk uitgangspunt voor het realiseren en borgen van
een goed, haalbaar en betaalbaar waterbeheer in de regio. Wij zijn onverminderd van mening dat de
structuur en werkwijze van een waterschap daartoe de beste garanties biedt, ook naar de toekomst. Wel
komt de vraag op of wij de gestelde doelen het beste alleen (zelfstandig), dan wel in de vorm van
(verdere) intensieve samenwerking, dan wel middels opschaling/fusie kunnen bereiken.
In algemene zin mogen we constateren dat Reest en Wieden goede prestaties levert in alle aspecten van
integraal waterbeheer en dat tegen nog betaalbare kosten. Wij zijn een betrouwbare gerespecteerde
partner in de regio. De vraag is of wij dat ook in de toekomst kunnen blijven waarmaken. Op onderdelen
plaatsen wij daarbij vraagtekens. Het is verstandig vanuit een sterke positie nu vooruit te kijken en te
beoordelen of wij dit kunnen blijven doen of zelfs beter kunnen doen.
We zien dan een aantal kritische succesfactoren en mogelijke beperkingen. Deze kunnen deels intern
worden opgelost, deels door intensieve samenwerking, via bijvoorbeeld Waterkracht. Echter, ook dan nog
blijven kansen tot optimalisatie onbenut of komen niet in beeld. Vandaar dat het volgens het Dagelijks
Bestuur wenselijk is ook de meerwaarde van een fusie, in casu met Groot Salland, te verkennen. Daarbij
spelen de volgende feiten en omstandigheden een rol.
fws
a. De gedachte van een fusie is niet nieuw
In de periode dat de drie oostelijke waterschappen een onderzoek uitvoerden naar de voors en tegens
van een mogelijke fusie is ook tussen de beide overblijvende waterschappen in Rijn-Oost, Groot Salland
en Reest en Wieden gekeken naar de kansen en bedreigingen die een eventuele fusie tussen onze beide
waterschappen zouden bieden. Daarbij heeft vanuit Reest en Wieden steeds voorop gestaan dat ons
optimale plaatje rond 2018 een fusie was van de waterschappen Velt en Vecht, Regge en Dinkel, Groot
Salland en Reest en Wieden.
Twee jaar geleden is geconstateerd een fusie tussen Reest en Wieden en Groot Salland als tussenstap
op dat moment niet opportuun was. Achterliggende redenen waren verschil van inzicht over de termijn
waarop zo iets zou moeten plaatsvinden en verschil in inschatting of en zo ja wanneer een fusie tussen
de drie oostelijke waterschappen, dan wel tussen Velt en Vecht en Regge en Dinkel zou kunnen
plaatsvinden.
In maart 2012 is daarom door de Algemene Besturen van Groot Salland en Reest en Wieden ingestemd
met de voorstellen van de beide Dagelijkse Besturen vooralsnog niet over te gaan tot een fusie van beide
waterschappen. We hebben daarbij onder meer expliciet afgesproken elkaar wel als natuurlijke partners
te (blijven) zien.
b. Wat is er sinds maart 2012 gebeurd?
Zonder volledig te zijn, worden hieronder enkele zaken, in willekeurige volgorde, benoemd.
Er is besloten tot het aangaan van shared services (Waterkracht) tussen de waterschappen in RijnOost; idem tot bestuurlijke samenwerking in de vorm van bestuurlijke coöperatie.
Het nieuwe waterschap Vallei en Veluwe is ambtelijk en bestuurlijk operationeel en de
totstandkoming per 1 januari 2014 van het waterschap De Vechtstromen heeft plaatsgevonden. De
waterschappen Zuiderzeeland en Rijn en IJssel hebben uitgesproken niet te willen fuseren.
Er is een verdergaande landelijke tendens tot opschaling van waterschappen (ook o.a. in Limburg en
Groningen). Deze tendens wordt stevig gestimuleerd door diverse provinciale besturen en op
Rijksniveau. Het Regeerakkoord gaat uit van vermindering van het aantal landelijke waterschappen
tot 10 à 12.
Er is een opschaling gaande van gemeenten; rijksbeleid is dat dit wordt geïntensiveerd (zie Friesland,
Groningen etc.).
Door gemeenten wordt steeds meer regionaal samengewerkt op taken of in zijn geheel: zie
bijvoorbeeld de Bestuursdienst van De Wolden/Hoogeveen.
c. Welke betekenis geven we aan deze ontwikkelingen?
Reest en Wieden levert op dit moment uitstekende prestaties op het punt van waterbeheer en kan dat
nu vanuit eigen kracht nog blijven doen; op termijn wordt dat lastiger.
In het gehele externe krachtenveld zal Reest en Wieden, middelgroot van oppervlak maar met weinig
inwoners en bedrijven, wellicht zowel in Rijn Oost verband (dus tussen de waterschappen daar) als in
landelijk verband onder andere qua menskracht niet die inspanningen kunnen blijven leveren die
grotere waterschappen wel kunnen en gaan leveren.
Hetzelfde geldt eigenlijk op de korte termijn al voor onze inbreng in de shared services (Waterkracht)
ontwikkelingen in Rijn-Oost; Dat kan betekenen: een relatief afnemende bestuurlijke en ambtelijke
inbreng en invloed voor ons waterschap op belangrijke dossiers met grote importantie voor het
toekomstig waterbeheer in deze regio.
De financiële inspanningen die het waterbeheer nu en in de toekomst van ons waterschap vraagt,
vergen een duurzaam en stevig fundament in de vorm van robuust financieel draagvlak in de regio.
Shared services ( Waterkracht) en een bestuurlijke coöperatie ondervangen niet de opgaven en
dilemma's waar we als waterschap voor staan om ook naar de toekomst een goed, betaalbaar en
toekomstbestendig waterbeheer te kunnen (blijven) waarborgen.
fws
Bij een mogelijke fusie moet ook aandacht worden besteed aan andere aandachtspunten. Het is
belangrijk die tijdig in beeld te brengen en nader te onderzoeken. Het ondervangen van mogelijke,
nadelige effecten van fusie, is een belangrijke uitdaging.
Onderstaand worden er enkele kort - en in willekeurige volgorde - benoemd.
De afstand bestuurder en inwoner/ingeland wordt groter. De gebiedskennis moet worden geborgd.
Vooral bij watersysteem is de relatie organisatie (bestuur en medewerkers) en gebied erg relevant.
Nieuwe kandidaat-bestuursleden moeten tijdig voor de verkiezingen in 2015 weten welke
toekomstvisie Reest en Wieden heeft met betrekking tot het al dan niet zelfstandig blijven.
Bij het invullen van vacatures voor nieuwe medewerkers en bij eventuele aanpassingen in de
organisatie moet met een eventuele fusie tijdig rekening worden gehouden.
Verschillen in kosten- en tariefontwikkelingen op korte en lange termijn moeten duidelijk in beeld
worden gebracht.
Naast synergievoordelen is er sprake van frictiekosten. Deze moeten zichtbaar worden gemaakt.
d. Wat zou pleiten voor een fusie, en waarom juist met Groot Salland?
1. Natuurlijke partners
Reest en Wieden en Groot Salland zijn natuurlijke partners van elkaar en hebben dit eerder ook al
onderbouwd. Beiden hebben veel landbouwgrond, de een heeft wat meer natuur en het andere wat meer
stedelijk gebied. Het stroomgebied van beide waterschappen heeft overeenkomsten en raakvlakken. Op
verschillende terreinen is de samenwerking inmiddels tussen de waterschappen Reest en Wieden en
Groot Salland organisch gegroeid.
2. Strategische overwegingen
Bij een fusie kan er sprake zijn van het gemakkelijker behalen van gezamenlijke resultaten, het oppakken
van de wateropgaven en het versterken van de (bestuurlijke) positie in het maatschappelijk krachtenveld.
Een fusie van beide waterschappen levert een versterkte positie op in het bestuurlijke landschap. Zie ook
onder punt 3. Bij fusie nemen de bestuurlijke drukte en kosten iets af en vallen tussengrenzen (bij grens
gemeenten) weg. Belangrijk is dat een robuustere organisatie ontstaat die minder kwetsbaar is, volledig
mee kan doen, toekomstbestendig is en goedkoper/efficiënter kan werken.
3. De veranderopgave is voor waterschappen groot
De positie van onze beide waterschappen verandert substantieel en snel. Om de kerntaken op hetzelfde
hoge niveau te kunnen blijven doen, moeten we als waterschap een relevante partner zijn en blijven.
Adviesbureau Lysias heeft in zijn rapport voor de provincies een criteriaset opgesteld dat waterschappen
en provinciale besturen in staat stelt een afweging te maken over de organisatie van hun taken. Het
betreft de criteria: goed product, redelijke prijs, stuurbaar en houdbaar.
Opgave vanuit bestuurlijk perspectief en omgeving
De positie van beide waterschappen verandert in een omgeving waar collega-waterschappen
opschalen. Door de positie te versterken, voorkomen we dat we geïsoleerd raken.
Gemeenten schalen op en worden krachtiger en de waterschappen krijgen steeds meer belang bij
samenwerking met gemeenten, zeker in de waterketen. Om een volwaardige gesprekspartner te
blijven, behoeven de waterschappen versterking van slagkracht, zowel ambtelijk als bestuurlijk.
Opgave vanuit financieel perspectief
Bij grote projecten lopen de waterschappen grotere financiële risico’s. Daarvoor is in toenemende
mate weerstandsvermogen nodig.
Met het Bestuursakkoord Water hebben de waterschappen zich verplicht hun lastenstijgingen beperkt
te houden. Om de toenemende druk op de belastingtarieven het hoofd te bieden, is
doelmatigheidsverbetering nodig en dat vraagt een verdere slag in efficiency en kwaliteit en
gebruikmaking van schaalvoordelen.
fws
Opgave vanuit organisatie-perspectief
Op een aantal plekken kent de organisatie een te beperkt aantal medewerkers en kwetsbare plekken
op cruciale eenmansfuncties. Niet alles wordt opgelost via shared services (Waterkracht).
Het waterschap is een kennisorganisatie, zodat kennisdeling al snel profijtelijk is omdat er
herhalingsvoordeel optreedt. Het waterschap krijgt meer behoefte aan medewerkers met andere
competenties en kwaliteiten (regievoering, partnerschap organiseren). Het is niet doelmatig dat dit
versnipperd gebeurt.
De zoektocht naar schaalvoordelen in de waterketen, innovatie en duurzaamheid zijn belangrijke
uitdagingen.
CONCLUSIE
Op basis van dit scala aan overwegingen zijn wij als Dagelijks Bestuur van mening dat er meerdere en
gegronde redenen zijn om gezamenlijk met Groot Salland de meerwaarde van een fusie tussen de
waterschappen Reest en Wieden en Groot Salland te gaan verkennen.
Uitgangspunt moet zijn, dat er werkwijzen gevonden kunnen worden waarbij behoud van voldoende
bestuurlijke en ambtelijke gebiedskennis gewaarborgd is. Datzelfde geldt voor het waarborgen van
voldoende betrokkenheid uit de verschillende gebieden en de relatie burger/bestuurder.
Steeds voorop moet staan dat fusie maatschappelijke meerwaarde en doelmatigheidswinst oplevert.
Als u daarvoor het signaal op groen zet, zal zo’n verkenning plaats kunnen vinden vanuit eigen kracht en
gelijkwaardigheid. Deze verkenning van fusie op een geëigend moment, moet gericht zijn op het
inzichtelijk maken van de meerwaarde voor de burgers en de bedrijven in deze regio. Wij denken dat op
zijn vroegst een fusie per 1 januari 2016 of per 1 januari 2017 haalbaar is.
Uiteraard is het absoluut noodzakelijk dat ook vanuit waterschap Groot Salland de behoefte bestaat aan
een verkenning van de meerwaarde van een fusie. Wij zijn daarover in een goed gesprek met het
Dagelijks Bestuur van Groot Salland. Naar verwachting zal ook het bestuur van Groot Salland binnenkort
een besluit nemen over een door hen op te stellen toekomstperspectief en verkenning. Ons streven is om
eind dit jaar een gezamenlijke verkenning gereed te hebben en aan u ter besluitvorming aan te bieden.
Na besluitvorming over het al dan niet maken van zo’n verkenning in beide waterschappen kunnen en
zullen wij de vervolgstappen aangeven.
fws

Download Report