MINDER REGIE, BETERE SAMENWERKING

SPECIAL SIGNIFICANT
SPECIAL PBLQ
SPECIAL SIGNIFICANT
EPE EN TILBURG GEVEN MARKTPARTIJEN DE RUIMTE
MINDER REGIE, BETERE
SAMENWERKING
Overheid en markt handelen nog te vaak op basis van
veronderstellingen over elkaar in plaats van op werkelijke
kennis. De wederzijdse belangen blijven niet zelden
onuitgesproken. Dat is een bron voor misconcepties. De
gemeenten Tilburg en Epe laten zien dat een open dialoog
met de markt heilzaam kan werken.
Een andere trend in het lokaal bestuur is de regie-organisatie. Daarbij wordt het ambtenarenapparaat verkleind (en vaak tegelijkertijd opgewaardeerd) en wordt
meer werk overgelaten aan de markt. Niets nieuws en
een logisch gevolg van enkele decennia aan deregulering
en privatiseringsbeleid.
VECHTRELATIE
D
e overheid heeft het maar lastig. Haar
taken worden complexer, de maatschappij wordt steeds mondiger en dat terwijl
de omvang van het ambtenarenapparaat
en de overheidsbudgetten onder druk
staan. Eigenlijk is er maar één oplossing: méér doen met
minder. Maar hoe doe je dat?
Om te beginnen kun je dingen gewoon niet doen.
Dat noemen we een kerntakendiscussie. Een goede zaak,
want als we kritisch kijken kan de overheid hier en daar
De belangen van overheid en markt
blijven te vaak onuitgesproken
best een stapje terug doen. Dat moet natuurlijk wel met
beleid gebeuren, want de mate waarin de maatschappij
niet-kerntaken van de overheid kan overnemen kan lokaal sterk verschillen. Maatwerk dus.
CONTINUÏTEIT
‘
Doordat we marktpartijen eerder betrekken bij projecten,
wordt de kennis en ervaring van de markt al vroeg in het
project ingebracht. Dit levert voor de gemeente vaak tijd-
winst en slimme oplossingen op. Verder zien we minder discussies over meerwerk, omdat het contract in samenwerking
met de markt is opgesteld.
Willion Adriaansen
’ programmamanager Samen-Werken van de gemeente Tilburg
16
Interessant wordt het wanneer we kijken naar de relatie
tussen overheid en markt. Daarin zien we in rap tempo
een verandering optreden. Klassiek is deze relatie er één
van ‘de overheid schrijft voor’ en ‘de markt voert uit’. De
overheid voert letterlijk de regie en bedenkt wat er wanneer moet gebeuren. De markt is volgend. Tel daar een
gejuridiseerde inkoopomgeving bij op en je hebt het recept voor een vechtrelatie. Een situatie die we – helaas –
nog veelvuldig aantreffen in onze adviespraktijk.
Maar het kan ook anders. Steeds breder zien we bij
overheid en markt de roep ontstaan om meer samen te
werken. Dat is lastig, want de belangen zijn nooit helemaal gelijk. En daar raken we een belangrijk punt. Waar
is eigenlijk de aandacht voor belangen? En bespreken we
die wel met elkaar? Naar onze overtuiging blijven de belangen van overheid en markt te vaak onuitgesproken. Daardoor ontstaat het gevaar dat partijen handelen op basis van hun
eigen veronderstellingen over de belangen van de ander.
En dan kun je bedrogen uitkomen. Twee voorbeelden
van organisaties die hier goed mee om gaan kunnen dit
illustreren.
De afdeling Ruimtelijke Uitvoering van de gemeente
Tilburg is actief bezig om haar samenwerking met de
markt te verbeteren. Aanleiding was een serie gesprekken met marktpartijen in 2013. De gemeente had tot dan
toe een traditie opgebouwd van voorschrijven wat aannemers moesten doen om deze werkzaamheden vervolgens in te kopen op laagste prijs. Dat leidde in de praktijk tot vechtprojecten waarin aannemers voortdurend
op zoek waren naar meerwerk.
Tijdens de gesprekken kwam naar voren dat
gemeente én markt ontevreden waren over de gang

van zaken. Gevraagd naar hun belangen bleken deze
veel dichter bij elkaar te liggen dan op voorhand werd
gedacht. Gemeente en markt willen allebei toe naar een
situatie waarin goed werk tegen een redelijke prijs wordt
beloond. De markt hecht meer belang aan continuïteit
dan aan winstmaximalisatie. Dit inzicht vormt de basis
voor een succesvol samenwerkingsprogramma waarin
marktpartijen eerder bij projecten worden betrokken en
hun prestaties van invloed zijn op hun kans op nieuwe
opdrachten.
Genoemde voorbeelden zijn er slechts twee, maar ze zijn
tekenend voor de nieuwe wind die opsteekt. Andere uitingsvormen zijn het programma Slim Samenwerken van
de VNG en het Fair Play Convenant dat is ondertekend
door tientallen lokale overheden en bouwbedrijven. Allemaal tekenen die wijzen op een groeiende behoefte om
niet tegengestelde, maar gedeelde belangen de overhand
te geven. Als daarvoor nodig is dat de overheid de regie
iets meer uit handen geeft, dan is dat de moeite waard. Je
krijgt er een betere samenwerking voor terug.
DIALOOG
Een ander voorbeeld is de wijze waarop de gemeente
Epe het onderhoud van haar openbare ruimte integraal
in de markt zet. De gemeente heeft op voorhand goed
nagedacht over haar belangen. Naast kwalitatief goed
onderhoud heeft de gemeente belang bij een partij die
een goede werkgever is voor het over te dragen personeel
en een concrete bijdrage kan leveren bij het terugdringen van de afstand tot de arbeidsmarkt en het betrekken
van burgers bij het onderhoud van hún openbare ruimte.
De aanbestedingsprocedure is zodanig ingericht dat
tijdens de aanbesteding dialogen kunnen worden gevoerd met de geselecteerde marktpartijen. De dialogen
gebruikt de gemeente om haar belangen met de marktpartijen te delen en te bespreken hoe zij haar vraag aan
de markt het beste kan stellen. Dit heeft geleid tot een
op belangen toegesneden vraagspecificatie die marktpartijen de ruimte biedt om zich te onderscheiden op
de punten die er voor de gemeente Epe écht toe doen.
Marktpartijen geven daarbij zelf aan welke bijdrage ze
gaan leveren, hoe ze dat gaan doen en op welke manier
ze zich hierover gaan verantwoorden.
Jeroen van Alphen en Richard Lennartz zijn werkzaam
bij advies- en onderzoeksbureau Significant. Zij zijn actief
op het snijvlak van overheid en markt en nauw betrokken
bij projecten en programma’s, onder meer in de bouwsector, die de samenwerking tussen overheid en markt
versterken.
‘
De dialogen hebben ons veel opgeleverd. Zo weten wij
nu wat de partijen nodig hebben om de risico`s met
betrekking tot de overname van personeel goed in te

kunnen schatten. Ook hebben we meer inzicht in de optimale omvang van het takenpakket en de wijze waarop we de
meerwaarde van de partijen het beste kunnen uitvragen.
Marcel Tiemens
’
teamleider Realisatie en Onderhoud van de gemeente Epe
17

Download Report